DE STEM Een perfecte spion en zijn vader rVERVOLGD CARRE Kernproef op Bikini een gruwelijke flop idressen 030-88039] tst. 222 oor zijn boek 'A perfect spy', dat oor de BBC is omgezet in een 7-de- ige tv-serie, heeft de vermaarde igelse schrijver John Le Carré tgebreid kunnen putten uit zijn gen verleden. Instituten Schaduw Verslag DONDERDAG 25 FEBRUARI 1988 DOCUMENTAIRE OP DUITSLAND 3 Explosies Joseph Beuys en zijn nageslacht Tapij ten in Markiezenhof Lach en traan Belgisch Limburg Eenvoud AS lig t/m 27-2-1988 of zolang de voorraad strekt IRWEG 4, TEL. 076 - 22 25 6WEG 3, TEL. 01608- ,TEL.01626-29 52 E2 - 25 16 ROOSENDAAL: RMANWEG 51A, TEL. 01150 „Vrouwen vinden bet heel moeilijk om eer lijk te zijn over nare gevoelens zoals Jaloezie en afgunst" Sus! Orbach, therapeute-schrijfster T2 Door Dirk Vellenga Vader Rick Pym, de ontembare levensge nieter en oplichter die verschillende ma len in de gevangenis belandt, is gemodel leerd naar Le Carré's eigen vader. Jfij ws een fantast, misschien zelfs schizof reen", zei de schrijver in 1980 in het interview in The Observer. „Hij gebruikte alerlei veschil- namen. Een heleboel mensen vonden hem onweerstaanbaar, ik ook, als jongen. Er waren perioden dat mijn broer en ik als verpauperde miljonairs leefden. We wisten dat er dan abso luut geen geld was - de rekeningen en het perso neel werden niet betaald en we beseften dat er een hoop te verbergen was: vrouwen, het verle den, het heden". De VPRO begint zondagavond de serie 'A perfect spy' met twee afleveringen en verwerft daarmee een dag voorsprong op de BRT die af gelopen maandag deel 1 heeft uitgezonden. Kij kers kunnen dus kiezen wanneer ze de serie wil- volgen. 'A perfect spy' is zeker de moeite waard. Engelse klasse zie je in elk plaatje en elke rol, de verteltrant is verrassend en houdt je ïoortdurend alert Het scenario is van Arthur Hopcraft die ook Tinker, Tailor, Soldier, Spy' van John Le Carré voor de tv bewerkte. Ook 'Smiley's People' was Ie zien als tv-serie. Dit verhaal rond spion George Smiley, de vertrouwde hoofdpersoon van John Le Carré, gaf een fascinerende blik binnen de muren van de Britse geheime dienst, maar eiste van de kijker een bijna encyclope disch geheugen. Le Carré liet Smiley daarna in de steek en schreef The Little Drummer Girl' ('De lokvogel' in het Nederlands) over een bloedstollend schaakspel tussen Palestijnen en de Israëlische spionagedienst Dat boek werd verfilmd door de Amerikaan George Roy Hill met Diane Keaton in de hoofdrol, maar maakte niet al te veel in druk bij het bioscooppubliek. De dood van zijn zeer dominerende vader was er de oorzaak van dat hij het aandurfde buiten de grenzen van de strakke spionageroman te tre den. Zijn eerste boeken hadden duidelijk te ma kenmet de onzichtbare macht van zijn vader, de vrolijke afperser. Komend uit een anarchistisch milieu liet hij zijn Smiley graag rondlopen in een zeer geordende wereld van instituten, afde lingen en rangen. „Vanwege mijn vader ben ik me er altijd be wust van geweest dat wettig en onwettig, de lichte en donkere kant van het leven maar door een uiterst dun vliesje worden gescheiden", zei Le Carré. „Aan die wetenschap heb ik bij het schrijven veel gehad. Maar nu heb ik het opge luchte gevoel dat ik op de een of andere manier met dat idee heb afgerekend en dat ik eindelijk vrij ben om een andere richting in te slaan, om te doen wat ik vroeger niet aandurfde. De dood van mijn vader heeft dat proces wel versneld". De bijzondere relatie met zijn vader inspireerde Le Carré tenslotte tot 'A perfect spy'. Het ver haal begint in 1932, het geboortejaar van Mag nus (bijgenaamd Titch') Pym. De jongen groeit op in de schaduw van zijn altijd feestvierende vader, die met zijn charme en zijn enthousiasme mensen voor zich wint en ze dan lelijk oplicht Peter Egan als Magnus Pym in de serie 'A perfect spy', op zondagavond te zien op Ne derland 2 en op maandagavond op de Belgi sche tv. - FOTO VPRO De politie doet (weer) een inval in zijn kas teeltje en vader gaat zonder protesten mee. De kleine Magnus begrijpt er niet veel van, maar hij trekt onmiddellijk partij voor zijn vader, die hem medeplichtig maakt door hem de sleutel van zijn kast te geven. Magnus wordt bij een strenge oom onderge bracht en observeert de mensen in het huis met griezelige onbevangenheid. Hij leert toneel te spelen als zijn vader. Hij simuleert verschil lende keren een aanval van stuipen en wordt naar het ziekenhuis gebracht. Daar verschijnt zijn vader weer aan zijn bed. Moeder is dan al van het toneel verdwenen. Magnus wordt ver der door zijn vader opgevoed in geld- en plezier- maken. Rick Pym stuurt zijn zoon naar Zwitserland, waar de jongen, volledig berooid, plotseling voor zichzelf moet zorgen. Hij verdient geld met aler lei baantjes en laat zich inschrijven aan de uni versiteit van Bern. Bij de Engelsen die daar wo nen valt hij zeer in de smaak. Zijn fantasie en zijn charme geven hem snel vrienden. Daar ont wikkelt Magnus ook zijn eerste spionage-activi- teiten. Hij moet luisteren en kijken en verslag uitbrengen van de politieke interesses van de studenten. Tenslotte wordt Magnus Pym een top-spion voor de Britse geheime dienst. Als hij plotseling verdwijnt, ontstaat op verschillende plaatsen grote paniek. Hij heeft iedereen misleid, zijn vrouw, zijn opdrachtgevers en ook zichzelf. Wie is Magnus eigenlijk? Voor wie werkte hij nu precies? In het boek worden die vragen via flash-backs beantwoord, in de tv-serie wordt het verhaal keurig chronologisch verteld. Ray MacAnally speelt een prachtige rol als de gevaarlijk sympathieke vader, Peter Egan is (de volwassen) Magnus, waarin veel van de schrij ver zelf te herkennen is. John Le Carré werd in 1931 geboren en opgevoed door zijn vader, nadat zijn ouers waren gescheiden. „Hij is al vrij jong in financiële moeilijkheden geraakt", zei hij van zijn vader. „Zo ernstig dat hij dat hij in de ge vangenis belandde". Door zijn merkwaardige opvoeding werd John Le Carré een intelligente voyeur als Mag nus Pym. Vader stuurde zijn twee zoons naar dure kostscholen omdat ze 'echte heren' moesten worden. „Mijn vader zei altijd dat hij bereid was voor ons te stelen als het nodig was, dat deed hij trouwens ook". Le Carré studeerde een jaar in Bern en werkte later als diplomaat in West-Duitsland. Tijdens de Koude Oorlog deed hij in Duitsland informatiewerk voor de Engelse regering. Na een paar jaar ging hij schrijven en kon hij de di plomatie vaarwel zeggen. Ook al ging hij naar de beste scholen en had hij de fraaiste banen, hij bleef zich een buiten staander voelen: „Zo kwamen we terecht in een milieu waar we ons halve spionnen voelden, omdat we beseften dat we geen sociaal 'Hinter land' hadden. We moesten een heleboel verzwij gen en vaak toneelspelen. Door al die rampza lige gebeurtenissen in de familie werden we al gauw volleerde huichelaars en we bekeken vrij wel iedereen met de grootst mogelijke achter docht". John Le Carré schaamde zich voor zijn vader en schaamde zich er nog meer voor dat hij nooit tegen hem in opstand was gekomen. Zijn vader bleef hem tot het laatst achtervolgen. De boeken van zijn zoon heeft hij nooit gelezen: „Hij kon niet hebben dat ik er zo'n succes mee had. Hij heeft me zelfs een keer een proces willen aan doen omdat ik in een televisie-interview niet had gezegd dat ik het allemaal aan hem te dan ken had". Door Raoul van den Booren KEULEN - In de docu mentaire Radio Bikini, die het derde Duitse net vanavond om 21.45 uur uitzendt, zijn voor het eerst beelden te zien van de omvangrijke eerste Amerikaanse atoomproe- ven in 1946 in de Pacific. Hoewel tijdens die experi menten genoeg meters film werd geschoten voor elf complete Hollywood-pro- dukties bleef het materiaal jarenlang zorgvuldig be waard in de Amerikaanse legerarchieven. Totdat de filmer Robert Stone via in gewikkelde juridische pro cedures in 1984 de beelden in zijn bezit kreeg. Stone ging bovendien op zoek naar ge tuigen en maakte er een bij zondere produktie van. Deze week werd bekend dat 'Ra dio Bikini' is genomineerd voor een Oscar. De film was tot nog toe in Europa alleen in Engeland te zien. De Amerikaanse kern proeven boven het Bikini- atol vonden plaats in 1946, een tijdje na het afwerpen van de eerste atoombommen op Japan. De oorspronke lijke bevolking van Bikini werd voor dit doel geëva cueerd naar naburige eilan den. „Voor een goed doel," legde de toenmalige VS-ge- neraal uit aan de argeloze inwoners. Toen dat geregeld was, verscheepten de Amerika nen 42.000 mannen en precies 22 vrouwen naar het eiland om de proeven voor te berei den en de explosies waar te nemea Een totaal ongevaar lijk experiment, zo werd hun voorgehouden. Operation Crossroad, zoals de onderne ming heette, moest boven dien een waar spektakel worden. Honderden came ra's werden meegespeelt en de helft van de destijds aan wezige wereldvoorraad aan filmmateriaal. De hele ope ratie werd van minuut tot minuut gevolgd via directe radio-uitzendingen. Het dichtst in de buurt van de plaats waar de ont ploffing zou plaatsvinden kwamen schepen te liggen met daarop schapen als proefdieren. De tienduizen den mensen, onder wie veel opgetogen vertegenwoordi- Het Amerikaanse leger noemde dit een 'ongevaar lijk experiment'. - FOTO ANP gers van de Verenigde Na ties, werden op een Veilige afstand' van vijftien tot der tig kilometer geplaatst, ge wapend met zonnebrillen. Over het gevaar van radio actieve straling repten de autoriteiten met geen woord. Operation Crossroad be stond uit twee atoomexplo sies: één bovengrondse en één onder water. Nadat de eerste van de twee bommen (oorspronkelijk gemaakt om tegen Japan te gebruiken) ontploft was, en alle schepen met proefdieren totaal ver schroeid waren, werd in de omgeving al een zeer hoge straling gemetea De tweede ontploffing had nog veel rampzaliger gevolgen. De radio-actieve straling kon deze keer geen uitweg vin den via de lucht en bleef achter in het water en op de eilanden. De gevolgen zouden veel later pas blijken. Veel Ame rikaanse soldaten die mee deden aan Operation Cross road zijn inmiddels overle den aan kanker, anderen zijn voor het leven verminkt door opgezwollen of geam puteerde ledematen. De oor spronkelijke bevolking van het Bikini-atol, die aanvan kelijk was teruggekeerd, moest in 1975 haastig het eiland weer verlaten nadat plutonium in hun urine was gevonden. Zij zijn nog steeds niet in hun woongebied te ruggekeerd. Joseph Beuys, overzicht en De Inspiratiebron - zes kun stenaars - Stadsschouwburg Tilburg. Open: ma-za 11-18 en 19-2130 uur en zo 12-17 uur. Tot 14 maart y. Twee tentoonstellingen, die op een merkwaardige manier in elkanders "'verlengde liggen. De Beuys-expositie geeft in zeer kort bestek een overzicht van Beuys' manier van wer ken. Een vijftigtal kleine, keu rig ingelijste documenten en enkele vitrines met relicten schematiseren hoe deze duitse kunstenaar het traditionele kunstwereldje probeerde te ontregelen. Niet keurig maar polariserend demonstrerend. Wat summier en te weinig voorzien van begeleidende tekst voor kijkers die (nog) niet op de hoogte zijn. Er is wel een (gratis) boekje met citaten van Beuys en een aantal zwart-wit reproduc ties. Frits Bless, de organisa tor yen deze reizende tentoon stelling zegt dat iedere kijker maar zijn eigen interpretatie moet geven. Dus geen voorge- kouwde verklaringen. Zo is het in de geest van Beuys zelf. Wie dat niet genoeg is kan zich nog het fraai uitgegeven interview dat Bless met Beuys had aanschaffen. Beuys ontkrachtte mate riaal. Er hangen bijvoorbeeld een magnetische postkaart en *en postkaart van vilt Veer- hen grano-litho's naar aanlei- ujng van Da Vinci's Codices Madrid doorbreken diens es thetiek van lichamelijkheid en ruimte. Via een zeefdruk kun je kennis nemen van zijn tramstop met waaierige armpjes dat bij Kröller-Mül- Jer echt aanwezig is. Foto' s laten iets zien van zijn Aktio- aen, van zijn rituele demon straties in het openbaar. Vijf zwarte zeefdrukken met nauwelijks te lezen s~udfi (Frammenti Venezia- ni) hebben te maken met de crisis van de samenleving zo als hij die ervoer. De schop, 5?®* ingebrand op de steel 'WK) Eichen', herinnert aan ?in boomprojekt in Kassei. Beuys was een fenomeen bin nen de artistieke onrust der laatste decennia. Iets daarvan laat deze tentoonstelling proe ven. Ze komt na Tilburg in Alkmaar, Emmen en Sittard. 'De Inspiratiebron' of 'De gang naar het kunstwerk' is een kleine, maar mooi ge maakte tentoonstelling waar op, zoals erbij gezegd wordt, zes kunstenaars een tipje van de sluier oplichten over hun inspiratiebronnen bij het ma ken van kunst. Het merk waardige is dat de meesten van hen, door hun conceptuele verleden(?), aardig aansluiten bij de belevingswereld van Joseph Beuys. Maar ze zijn meegegaan met de huidige trend van figureren en esthe- ticeren. Ze hebben van hun concepten mooie dingen ge maakt. Het concept is op de achtergrond geraakt. Het ma teriaal bleef soms behouden, maar nu op de eerste plaats met het doel ermee te beha gen. Martin Peulen deed dat met een 'carnaval' van bont be schilderde cementzakken, die moeten staan voor 'de on macht de heftig bewegende menselijke figuur'. Bij de fraaie plastiek van Hans van de Ban heb ik geen enkele be hoefte naar diepere achter gronden te zoeken. Dat Hille- brand van Kampen zich bezig houdt met reclame en porno grafie zal me verder een zorg. zijn als ik er een interssante oliedoek als resultaat zie han gen. De wegwerpmaatschap pij wordt bij Ton van Dalen in kunststof gegoten waardoor je wel bewust wordt terugge worpen op de inspiratiebron. Samen met Beuys hee} inters- sant. HE. Dit is Jozef in de bijbelse put, zoals die in de tweede helft van de 16e eeuw in Oudenaerde geweven werd. Uit dit in vergetel heid geraakte tapijtcentrum worden dertien tapijten opge hangen in het Markiezenhof in Bergen op Zoom. Zaterdag 27 februari om 15.30 opent de belgische ambassadeur er de ten toonstelling 'Wandtapijten uit Oudenaarde', die er tot 2 mei blijft Een jumelage tussen beide steden maakt dit mogelijk. Maar tevens wil men hiermee een wetenschappelijk onderzoek naar deze tapijten op gang brengen. Men hoopt dat een Nederland se- of Belgische universiteit daaraan mee doet Medewerkers van het restauratie-atelier van Oudenaerde zullen demon straties komen geven tijdens de tentoonstelling, die te zien is di-zo 14-17 uur. De catalogus kost 19,95. And Maris, schilderijen. Galerie Kunstforum, Schelde rode. Open: werkdagen van 14-18 uur, zon- en feestdagen van 10-18 uur. Maandag en dinsdag gesloten. Tot 6 maart De jongste tentoonstelling van Galerie Kunstforum te Schel derode nabij Gent is gewijd aan het werk van de Belgische schilder And Maris, die meer dan in zijn eigen land bekend is in Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk, waar hij met belangrijke galeries samen werkt Des te interessanter achtte Kunstforum het hem nu eens met een eenmansex- positie binnen de grenzen van zijn vaderland in het centrum van de aandacht te plaatsen. Echt op zijn Vlaams noemt Maris zichzelf een maker van 'beeldekens', maar achter die argeloze en gemoedelijke ka rakteristiek van zijn schilde rijen ligt een wereld van vin nige strijdlust en sociaal en gagement, die zich reeds bij een eerste confrontatie met zijn werkstukken openbaart Vol kritiek, sport, ironie en haat zijn deze 'beeldekens' van mannen en vrouwen zoals ze zich in het dagelijks leven in huiskamer, openbare ge bouwen of aan het strand ge- dragea De menselijke figuren zijn gedrongen en meestal vanuit een kikkerperspectief weerge geven, hun natuurlijke li chaamsvormen overdreven (op een wijze overigens, die doet veronderstellen dat Ma- ris zijn Potero zeer goed kent), de gezichten vergroot, verte kend in de richting van het animale, imbeciele en canail- leuze zodat zij onmiddellijk het werk van de Nederlandse schilder Herman Gordijn in herinnering roepen. Uit dit mixtum van Botero en Herman Gordijn stelde Maris een eigen idioom samen dat op zichzelf recht van be staan heeft en boeiend genoeg is om er kennis van te nemea Maris gebruikt daarbij vro lijke en beschaafde zuurij eskleuren, die in het pa troon van een hechte grafiek, die aan een tekenfilm of car toon doen denken, ingevuld worden. Geen wonder ook dat de kunstenaar zich telkens weer aangetrokken voelt tot het maken van variaties op recla mes voor bier en andere pro- 'dukten, die hij dan met spot en bitterheid weet te ladea And Maris is kortom een schilder, die met tekenknuist en palet de lachspieren èn de traanklieren van de beschou wer van zijn werk niet zonder virtuositeit weet te bespelen. Reden genoeg om zijn werk te gaan bekijken 1 W.E. Vijf Limburgse kunstenaars. Museum van Hedendaagse Kunst, Gent Open: alle dagen van 9-12 en van 14-17 uur. Tot 6 maart DE Belgische provincie Lim burg getuigt op vele gebieden van een vitale, progressieve mentaliteit Aan te tonen dat deze mentaliteit ook heerst op het terrein van de beeldende kunst is het doel van deze ex positie. Verdeeld over onge veer twaalf ruime zalen van het museum, dat in vele op zichten nog verraadt dat het eens het Egyptisch paviljoen van een Wereldtentoonstel ling was, ziet men hier, vaak in dialoog met stukken mo derne kunst uit de vaste kol- lektie (Francis Bacon, Luciano Fabro enz.) werk van vijf Limburgse beeldende kunste naars, te weten: Jan Carlier, Walter Daems, Hugo Ducha- teau, Nina Haveman en Her man Maes. Enkelen van hen voerden ter plekke speciaal voor deze expositie ontworpen werkstukken uit. Zo accentueerde de graficus en tekenaar Herman Maes een hooggeplaatst monumentaal tot het patrimonium beho rende relief met houtskool, een operatie waarbij overi gens een der figuren van Jef Lambeaux een gipsen vinger verloor; Walter Daems voor zag de wand van één zaal van een uit zware met gaten en koperbeslag voorzienen pla- tenlaag, die weinig indruk maakt, omdat zij onmiddellijk doet denken aan het materiaal waarmee men de akoestiek van een bepaalde ruimte pleegt te beïnvloeden. Anders is het met het pro- jekt Kringloop dat Hugo Du- chateau, oudste der exposan ten, in een grote ronde zaal uitvoerde: langs de wand een groot aantal houthakkersbij len en in het midden een enorm cirkelvlak bestaande uit potloodsliinsel- en stompjes. Duchateau wil daarmee de toeschouwer, maar vooral ook zijn collega's vragen zich rekenschap te ge ven van wat er met het dage lijks gehanteerde potlood eigenlijk allemaal aan de hand is en hij doet het effek- tief en indrukwekkend. Nina Haverman toont merendeels abstracte, maar soms toch ook bij de zichtbare wekelijkheid aanknopende schilderijen, die bij uitzondering op groot for maat soms monumentale kleurensymphonieën vormen, maar op kleiner formaat dik wijls, vooral in de donkere partijen, in de materie verf blijven steken. Herman Maes toont zich een boeiend tekenaar, die geo metrische motieven, figura tieve elementen en emotionele lijnen met elkaar verbindt en over elkaar heen schuift om tot een andere nieuwe werke lijkheid te komen. De installa ties van Jean Carlier daaren tegen getuigen van een ma gere en weinig originele fan tasie. Hij moet het, zoals zo vele beeldende kunstenaars heden ten dage, hebben van veel verbaal geweld over al het diepzinnigs dat hem voor ogen zweeft, maar dat hij niet in staat is met overtuigende plastische middelen plastisch uit te beelden. W.E. Adolf Geudens, olieverven. Jean en Rodney, Nieuwe Gin- nekenstraat 20a Breda. Open van dinsdag tot en met vrij dag van 10.00-17.00 uur, zater dag 10.00-14.00 uur, zondag 10.00-17.00 uur, tot en met 3 maart Aardbeien, lookbollen, flessen, kammenbakje; het zijn de on gecompliceerde titels van al even ongecompliceerde stille vens. De jonge Belgische schilder Adolf Geudens kan in verrukking het licht bewon deren dat op en door een toe vallig stel flesjes valt. Het ge noegen dat er aan simpele rangschikkingen van sober gevormde ofwel functionele voorwerpen te beleven valt, straalt van deze stillevens in de realistische fijnschilder techniek af. Geudens schildert zijn be wondering. Voor het vlam mend rood van een aardbei, voor de groene grijzen van een sompige gootsteen, en voor de traditie van het Hollandse stilleven. Hij wil ent als zijn voorgangers van twee en drie honderd jaar terug, ook de il lusie van bedouwde druiven en fluwele pruimen tastbaar maken, zonder echter de ver hulde inhoudelijkheid, die zo kenmerkend was voor onze historische stillevens. Dat gaat hem redelijk goed af. Goed, textielstrücturen zijn nog niet je dat, maar virtuosi teit staat bij Geudens (nog) niet op de eerste plaats. Hij heeft nog geen zin om een dui- delijke keuze in die richting te maken, zoals bijvoorbeeld blijkt uit het paneel met de bol. Een bol en een doek hele maal in grijstonen, verraden wel gefascineerdheid door vorm en licht, maar zijn alles behalve typische vertegen woordigers van hedendaags realisme. In een soort naïeve ontvan kelijkheid laat hij de dingen vanuit de pre-disigne-periode op zich inwerken. Net zoals hij de klassieke druiven boeiend genoeg vindt om weer te schil deren, zo kiest hij ook voor een witte doek met kan. Een on derwerp van de door de wit- ziekte aangetaste heden daagse fijnschilders. De enige diepere betekenis die deze haast ascetische esthetiek draagt, is dat eenvoud het kenmerk van het ware is. Zo blijven realistische schilder kunst en het stilleven boeiende gegevens van alle tijden, want ook bij Adolf Geudens, waar het formele zo duidelijk op de eerste plaats komt, is de onderhuidse span ning van inhoudelijkheid aan wezig. L.R.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 21