DE STEM
jlLM 'DE WITTE WAAN' VRIJDAGAVOND OP TELEVISIE
et laatste teken van Ditvoorst
Artiesten op zoek naar glas
1
Bond tegen het Vloeken
wil code voor omroepen
v'
Fonds voor de Letteren
geeft debutantenbeurzen
)rig jaar augustus
im filmer Adriaan
itvoorst afscheid van
in Amsteramse
lenden. Hij verliet
jn zolderkamer in de
iurt van het Vondel-
irk, leende geld van
lereen die iets kon
len en ging op pad
ar onbekende be-
jnmingen.
DONDERDAG 18 FEBRUARI 1988
Champagne
Bourgeois
Wreedaard
Koor Nieuwe
Muziek in
Concertgebouw
George Michael
vier maal
in Rotterdam
e?
i de krant.
10 x Glas
Kunst in Heusden
Literaire vertel
lingen
„Ze zullen zeggenDie Van t Hek is
een etterbak, maar hij heeft wel
"gelijk".
Youp van 't Hek (actie Kleine Komedie)
40.
,<vo°ó
T2
40.
|or Dirk Vellenga
belandde in Bergen op
jm, de plaats waar hij 47
ir eerder was geboren.
iden herinneren zich dat
j zichzelf ging verwaarlozen
de dagelijks realiteit totaal
langrijk vond. Hij ver-
Ie naar een volmaakte,
Ionische wereld. Ditvoorst
zijn intrek in een pension,
4\| 'zakte wandelingen door de
'I yan zjjn jeugd en keek
de Schelde, die hij zo vaak
zijn tekeningen had vastge-
A\.
rv
Op 26 oktober werd zijn li-
aam gevonden. Adriaan Dit-
jcrst was het water ingegaan,
i kon geen meter zwemmen,
ft was zelfmoord, zoals in de
teven stond die hij aan fami-
en vrienden had gezonden,
ehet niet als een wanhoops-
>ad, schreef hij, maar als de
fitste consequentie van een
ïshouding. „Alles is stilte,
c is er niet", deelde hij het
iduktiefonds voor Neder-
e Films mee.
over die levenshouding
lordt duidelijk in de laatste
n die Ditvoorst maakte, 'De
ritte waan'. Deze film uit 1984
bidt vrijdagavond om 23.35
rdoor Veronica op Neder-
d 2 gebracht. Hij noemde de
n zelf een ode aan het ster-
„Ik denk dat in een lief
sfase de dood een schitterend
ide kan zijn, het toppunt van
lefde zelf is", zei hij in een in-
view in Vrij Nederland,
s je je kunt voorstellen dat
i na liefde niets meer is, dan
tan dat alleen nog maar wor-
kn gevolgd door het element
AMSTERDAM (ANP) - De Stichting Fonds voor
de Letteren heeft besloten de debutantenbeur
zen 1987 toe te kennen aan Nellebe Noordervliet
voor haar roman 'De dalen waar het leven
woont' en aan Rein van der Wiel voor de verha
lenbundel 'Gezicht op Haarlem'.
Ook Elly de Vries - Bovée De debutantenbeurs
kreeg voor de vertaling bedraagt 9.400 gulden en
van de Catelaanse roman is gelijk aan een drie-
'La placa del diamant'
(Colometa) van Mercè
Rodoreda een debutan
tenbeurs, evenals Arie
van der Wal voor de ver
taling uit het Spaans van
de roman *El Amor es un
jeugo solitario' van Es
ther Tusquets, versche
nen onder de titel 'De
liefde is een eenzaam
spel'.
maandse werkbeurs. Hij
is bedoeld als stimulans
en overbrugging tussen
een debuut en een eerste
werkbeursaanvrage. ïn
totaal kwamen 29 aan
vragen binnen van
auteurs en vertalers die
in de periode augustus
1986-augustus 1987 voor
het eerst in boekvorm
VEENENDAAL (ANP) - De Bond tegen het Vloeken heeft
de Nederlandse omroepen opgeroepen vrijwillig een code
af te spreken voor een aantal 'miminaal in acht te nemen
grenzen van fatsoen en moraal'
Filmer Adriaan Ditvoorst maakte vorig jaar oktober een einde aan zijn leven. - foto veronica
Scene uit de film 'De witte waan' van Adriaan Ditvoorst,
die vrijdag door Veronica wordt uitgezonden. Pim Lab eau
speelt de moeder, Thorn Hoffman de zoon, - foto veronica
die in die jaren ook op de Film
academie zat, omschrijft hem
in de KRO-gids 'Studio' als 'een
gesloten, moeilijke jongen, die
weinig contact had met zijn
toekomstige collega's'.
In 'De witte waan' speelt
Thorn Hoffman een jongeman
die zijn intrek heeft genomen
op zolder boven een fabriek en
zijn leven helemaal geeft aan
kunst en heroïne. Hij is voelt
zich verheven boven de gewone
mensen, zijn doelen liggen veel
hoger. Hij is het type van de
ouderwetse kunstenaar die al
lijdend tot de mooiste presta
ties komt.
Zijn moeder woont in een
groot, vervallen landhuis en
leeft het liefst in het verleden.
De kunstenaar heeft met haar
gebroken, maar als ze na een
ongeluk volslagen hulpeloos
wordt, gaat hij naar haar toe
en geeft hij zijn eigen bezighe
den op om haar te kunnen ver
zorgen. Aan het eind van de
film pleegt de man zelfmoord
in grootse stijl. Hij neemt een
pil in met champagne liggend
in een bed omlijst met bloemen.
Kaarsen flakkeren, er klinkt
een pianoconcert van Mozart.
Adriaan Ditvoorst stamt uit
een eenvoudig milieu in Bergen
op Zoom. Hij was een goede
leerling en stond zijn mannetje
op sportgebied. Daardoor kreeg
hij vrienden in 'de betere krin
gen', maar hij bleef een eenling.
Hij las en tekende veel en leek
genoeg te hebben aan zijn eigen
gedachten.
In het begin van jaren zestig
werd hij ingeschreven als leer
ling aan de Nederlandse Film
academie die in die jaren in de
publiciteit kwam als een brui
sende leerschool voor grote
filmtalenten. Fred van Doorn,
Ditvoorst moest niets hebben
van wat 'burgerlijkheid' noem
de. „Eigenlijk keek hij neer op
die jongens die naar de acade
mie waren gegaan om later
bioscoopfilms te gaan maken",
schrift Van Doorn. „Dat was
volgens hem een bourgeois-be-
zigheid die tot niets zou leiden,
omdat je als filmer hierdoor je
eigen identiteit zou verliezen".
Het oeuvre van Adriaan Dit
voorst is niet groot. Hij oogstte
roem met zijn korte film 'Ik
kom wat later naar Madra'
(1965) en werd ook in het bui
tenland gerekend tot een op
merkelijk groep filmers die in
Nederland naar voren was ge
treden en waartoe ook Wim
Verstappen, Pim de la Parra,
Renee Daalder en Nikolai van
der Heyde behoorden. Een jaar
later maakte hij zijn eerste
speelfilm, 'Paranoia', geba
seerd op een verhaal van Wil
lem Frederik Hermans. Een
jongeman woont op een boven
verdieping en lijdt aan ach
tervolgingswaan. Hij denkt dat
de politie hem aanziet voor een
oud-SS'er. Hij pleegt zelfmoord
door uit het raam te springen.
Na een aantal korte films
kwam Adriaan Ditvoorst pas
in 1975 weer tot een bioscoop
film, 'Flanagan', naar het boek
van Tim Krabbé, waarin een
losgeslagen wreedaard zijn fa
milie terroriseert. In 1978
maakte hij 'De mantel der lief
de', een spel met de Tien Gebo
den, dat hier en daar vrij ver
ging (op seksueel gebied), maar
zijn doel behoorlijk voorbij
schoot. Tenslotte trok Ditvoorst
zich helemaal niets meer aan
van de smaak van het publiek
en filmtrends. 'De witte waan',
zijn allerlaatste film, trok in
heel Nederland nog geen 2.000
bezoekers.
„Ach, dat burgerlijke gedoe",
riep Ditvoorst als zijn technici
hem vroegen naar een duide
lijk draaiboek. Zijn script be
stond uit een paar aantekenin
gen, verder stond er niets vast.
Enkele maanden voor zijn dood
had hij nog plannen voor
nieuwe films. Hij bleef fanta
seren en ideeën spuien. Juist
daarom waren zijn vrienden zo
verbaasd over zijn definitieve
afscheid.
Thorn Hoffman, een van die
vrienden, vertelt in de VPRO-
gids: „Voor mij is de grote
schok dat de scheidslijn tussen
kunst en leven bij Adriaan zo
flinterdun was. Wij trapten
daar allemaal in. Wij dachten:
het is allemaal mooi bedacht en
mooi gestyleerd, maar het was
allemaal vrij echt".
Hoffman kan zich herinne
ren dat Ditvoorst dingen zei
als: „Ik wil zien hoever de spe
lonken van droom en nacht
merrie gaan". Hij veronderstelt
dat Ditvoorst verwachtte dat
'om het leven heen een veel
groter, schoner en reiner ge
bied ligt'.
De aanleiding voor de oproep is
de nieuwste elpee van Robert
Long, waarop volgens de Bond
geloofsbegrippen en passages
uit de Bijbel bewust in een on-
MIDDELBURG - Het in
1986 door de stichting
Nieuwe Muziek Zeeland, in
samenwerking met Gaude-
maus, opgerichte Koor
Nieuwe Muziek (KNM)
geeft op 21 februari om 20.15
uur een concert in het Con
certgebouw te Amsterdam.
De doelstelling van het KNM is
het ten gehore brengen van he
dendaagse koorcomposities en
het stimuleren van desbetref
fende koorwerken. Het koor
bestaat uit zestig leden en staat
onder leiding van Huub Ker-
stens. Componisten die binnen
afzienbare tijd voor KNM gaan
componeren zijn onder meer K.
Boehmer, J. Bons, Vasques
Dias, O. Ketting, T. Keuris, T.
Loevendie, D. Porcelijn, E. Ra-
xaeh en K. de Vries.
Bij het concert in Amster
dam staan op het programnma
werken van Johnson, Pende-
recki, Jolivet, Feldman, Shos-
takowitch en Davies. Het vol
gende concert vindt plaats op
13 en 14 mei in respectievelijk
Middelburg en Amsterdam.
juiste context worden ge
plaatst. Het album zou daarom
'grievend en beledigend' zijn
voor christenen.
De Bond, die 15.000 leden heeft,
meent dat een vrijwillige af
spraak effectiever is dan ge
rechtelijke vervolging op basis
van artikel 137 van het wet
boek van strafrecht, waarin
wordt gesproken over opzette
lijke belediging van een groep
mensen wegens ras, godsdienst
of levensovertuiging.
ROTTERDAM (ANP) - De
Britse popzanger George
Michael zal 12, 13, 14 en 16
april optreden in Ahoy in
Rotterdam. De Maasstad
heeft daarmee de Europese
primeur van de eerste we-
reldtoernee die het popidool
als solo-artiest maakt.
Michael begon zijn toernee de
zer dagen in Amerika. Het
laatste optreden daar is op Ha-
wai.
Daarna wordt de gehele
produktie overgevlogen naar
Rotterdam. De voorverkoop
voor de vier shows gaat zeer
binnenkort van start
'Tien jaar De Oude Horn.
Hofje van Van Aerden,
Vlietskant 6, Leerdam. Open:
woensdag-zaterdag 14-17 uur.
Tot en met 6 maart
Leerdam beseft, dat zijn
image met 'glas' méér dan
economisch belang kan uit-
stralen. De laatste jaren zijn
er ook op artistiek-cultureel
terrein glas-initiatieven ge
nomen die het melden waard
rijn. Bekend is de glas-mani
festatie in en rond fort Aspe-
'en en glasateleier De Oude
Hom, twee jaar geleden. De
®arbij opgerichte stichting
®as, onder leiding van Piet
Oeveringa heeft de relatie
beeldende kunst en glas ver
sterkt.
Hoewel er artiesten zijn,
die allang met glas werken in
de vrije kunst (bv Piet-Hein
Stalemeijer), komen er steeds
"jeer die dit materiaal koud
°f warm onder handen ne
men. Wat blijkt (en bleek al
»i Asperen) Je moet tech-
aisch het een en ander in huis
hebben om met glas om te
kunnen gaan en dat ont
weekt nogal eens. Daarom
®rd onlangs de stichting
17122)' 0pge"c^ 034551-
Haar voorzitter J. van
«hooneveld, vertelde tijdens
presentatie in Leerdam,
de kunstenaars aldus de
Mogelijkheid geboden wordt
°m tot systematisch mate-
faal-onderzoek te komea Er
B een technische adviescom-
"ussie in oprichting, samen-
Eesteld uit Europese glasbe
ken. Men wil dit niet doen
I13 grote manifestaties, maar
«oor een goed infrastructuur
aJ> workshops, exposities e.d.
Drs. Theo van Velen wees
°P de belangstelling bij mu-
sea voor glaskunst. Die is er
*®Jd wel geweest, maar
"™akt een evolutie door van
^gepaste kunst, via de ar-
wtectuur naar nieuwe vor-
en. Piet Cleveringa wees op
feit dat Glas '86 (rond fort
ffPnren) veel losgemaakt
pleitte voor een glas-
ntrum met workshops. Hij
wierp de handschoen naar di
visie-manager J. de Bruijn,
van de Verenigde Konink
lijke Glasfabriek Leerdam.
Die pakte hem niet op
De Bruijn zei: „Glas is voor
ons een commercieel produkt
Wij staan open voor de doel
stellingen van de stichting
1000°C voor zover ze corres
ponderen met onze eigen
doelstellingen. We krijgen al
veel vragen, die veel geld kos
ten en dat kunnen we ons niet
veroorloven." Hij kreeg bijval
van glaskunstenaar Willem
Heesen van de Oude Horn.
Deze was van oordeel dat het
geen goede zaak is als kunste
naars zich op een glasfabriek
als in Leerdam zouden kun
nen bekwamen in de glas
techniek.
„De industriële belangen
zijn anders dan die van kun
stenaars. Het is een gezondere
manier van met elkaar om
gaan als de industrie zich be
perkt tot sponseren", aldus
Heesen, die een eigen artis
tiek 'glasfabriekje' heeft met
De Oude Hom. Maar Van
Schooneveld was van oordeel
dat kunst en bedrijf wel hand
in hand moeten gaan. Hij
wees op de Wiener Werkstat-
ten, waar kunstenaars ont
werpen maakten, die eerst nu
- na ruim tachtig jaar - de in
dustrie veel geld opbrengen.
Dit alles was ook aanlei
ding om de Vereniging Vrien
den van Modem Glas op te
richten (070-688120), dat een
eigen bulletin heeft, bezig is
met de opzet voor een Glasle
xicon, jaarlijks een ledenob
ject laat maken etc. Er zijn nu
175 leden, bestaande uit glas-
verzamelaars, academies en
galeries.
De stichting 1000°C is be
gonnen met een expositie
rond het tienjarige bestaan
van De Oude Hom van Wil
lem Heesen. Er is werk te zien
van tien kunstenaars, die al
len ooit werkten of werken in
deze werkplaats. Volwassen
werk en probeersels van Jan
Keuken, Herman Keijer,
Hanneke Fokkelman, Mieke
EXPOSITIES
Groot, Jan van Munster, Ca-
rel Visser, Andries Copier,
Sybren Valkema, Hana Se-
destikova en Gregor Bendel
laten zien dat de glaskunst le
vend is en er steeds nieuwe
dimensies bijkrijgt. Na de
hoos van kunststoffen lijkt
glas, ook in de beeldende
kunst, op zoek naar een
nieuwe vormtaal. Daarom is
dat wat in Leerdam gebeurt
en te zien is heel boeiend.
H.E.
Glaskunst. Museum 'Dit is
Bethlehem', Gasthuisstraat
25, Gorcum. Open: woensdag
zondag 14-17 uur. Tot en met
13 maart.
Sedert kort functioneert dit
prachtige oude pand in Gor
cum als een levend museum.
De bescheiden, maar interes
sante historische streekcol-
lectie wordt nu telkens aan
getrokken door min of meer
actuele exposities. Dat er nu,
onder de rook van Leerdam,
een glasexpositie is, heet er
een toevalligheid. Maar in
combinatie met Leerdam (en
een tocht door het rivierenge
bied) zeer aan te bevelen. Er
zitten enkele doublures met
Leerdam in, maar die zijn en
kel aanvullend goed.
Een tiental glaskunste
naars laten in kleine kabinet
ten, met informatieve teksten
als begeleiding, zien wat je
met warm en koud glas, met
insmelten, emailleren, zand
stralen, slijpen en polijsten
kunt doen; zowel als pure
'Zacht glas met steen en water' (1987 van Bert Frijns, te zien in Gorcum).
vorm als met de lust om het te
sieren. Het resultaat is zeer
divers.
Soms staan de traditionele
vormen (schalen, vazen e.d.)
op de voorgrond. Dan kijk je
vooral naar de ambachtelijke
en decoratieve verwerking.
De monumentale manier
waarop bijvoorbeeld Bert
Frijns het transparante matte
glas omzet in schalen heeft
verstilde schoonheid teweeg
gebracht. Brigitte Klein Al
tenburger moet het vooral
hebben van haar in glas
geëtse figuren (levensbomen
e.d.) die een wat muf repre
sentatief karakter hebben.
Ook hier de Heesens (glas
schijnt 'erfelijk', zoals bij de
Valkema's). Heeft Willem
hier zijn gave groene pomp-
bladeren en grasstengels-
plastieken neergezet, Bern-
hard gebruikt glas als onder
deel van abstraherende ob
jecten waaraan bijvoorbeeld
ook metaal besteed is. Sybren
'Rietveld' Valkema laat hier
zijn perfecte geometrische
vormen zien, die getuigen van
een prachtige behandeling
van het materiaal in functie
van de vorm zelf.
Even wennen is het bij de
schaalachtigen van Mary
Ann Toois Zynsky. Ze zijn
heel knap opgebouwd uit
glasdraden, waarbij zeer felle
directe kleuren zijn toege
past, die geïnspireerd heten te
zijn door de culturen van
West-Afrika. Binnen het kli
maat van deze expositie wat
vreemd en in relatie met het
materiaal bijna wat kitsche
rig. Maar de totale expositie
heeft een sereen karakter en
is van verfijnde schoonheid.
H.E.
Henri Bol, Ger Stallenberg
en Jan Cuppen, schilderijen.
Kunstkabinet Het Blaauw
Laaken, Engstrat 14, Heus
den. Open: woensdag-zondag
13.30-18 (zaterdag/zondag 17)
uur. Tot 20 maart.
Zou het artificiële stadje
Heusden dan toch nog een
echt kunstdorp worden, wat
burgemeester Scholten er in
dertijd van wilde maken Er
lijkt iets te komen van een
galerie-bestand. Zaterdag 20
februari vanaf 16 uur kimt u
er terecht. Gerrie en Henri
Bol beschikken over een zeer
fraai historisch pand, waarin
zij realisten willen brengen.
Tot voor kort was deze gale
rie Henri's atelier. Is Kees
Bol, de bekende kunstschilder
in Heusden, weliswaar zijn
vader, zoon Henri gaat artis
tiek en zakelijk zijn eigen
gang. Kees was onlangs zeer
succesvol bij kunsthandel Te-
genbosch in Heusden en
Henri moet nog bouwen aan
succes.
Hij schildert als een mon
nik en met bewondering voor
het naturalisme van Cara-
vaggio zeer intensief de
structuren van aardewerk,
emaille, linnen en hout in stil
leventaferelen, waarbij hij
met een knipoog naar trompe
l'oeil-effecten lijsten mee-
schildert. Met een hang naar
ambachtelijke vakbekwaam
heid bouwt hij met overtui
ging aan een artistieke meer
waarde, die ambacht tot
kunst verheft. Binnen dit
genre een opbloeiend talent
dat uitbreiding geeft aan
Brabants artistieke families
in de kunsthistorie.
Ook Jan Cuppen is vooral
met stillevens bezig, maar
zijn toets is losser dna die van
Bol. Daardoor is de sfeer van
zijn stillevens zachter, doet
BREDA - Galerie Kunst on
der de Toren, de kunstenaar
Paulus van de Voren en kunste
naarscollectief Colommê uit
Eindhoven presenteren op zater
dag 27 februari om 14.30 uur 'in
genoemde galerie een PRIMEUR.
Het gaat hierbij om schilderin
gen gemaakt met poederlakken
op aluminium. Het geheim van
de kunstenaar is dat hij dit pro
cédé, dat tot heden alleen indu
strieel werd toegepast, gebruikt
heeft om schilderijen van te ma
ken. Gezegd wordt dat door deze
werkwijze kleuren aan diepte
winnen. Het procédé is inmiddels
gedeponeerd. De pianist Rodol-
phe Sernê en voordrachtskunste-
nares Madeion Spoor omlijsten
bij de opening de inleiding van
Rob Funcke.
AMSTERDAM - 'Stukken in
verbeelding' heet een tentoon
stelling met werk van vijf vrou
welijke theatervormgevers (dé
cors en aanverwante zaken).
Deze expositie heeft behalve een
artistiek- ook een emancipatoir
karakter, omdat tot voor kort dit
vak een echte mannenzaak was.
Het werk van Judith Lansink,
Mirjam, Grote Gansey, José Hui-
bers, Trudi Maan en Marieke de
Vogel is tot maart te zien bij de
stichting Amazone, Singel 72.
Tot 12 maart is bij Arti Amici-
tiae aan het Rokin een tentoon
stelling met dertig grote fotower
ken, neerslag van een reis naar
Japan door de Nederlandse kun-
stenaars Jean Ruiter en Krys-
tyna Ziach.
ROTTERDAM - Het Museum
voor volkenkunde toont tot 23
mei 'Magische weefsels'. Het gaat
hierbij met name over Javaanse
doeken, de betekenis van hun
kleuren en motieven etc. De reli
gieus-ceremoniële functie van
kledingstukkken, stofversie-
ringstechnieken als batik, tritik,
ikat en plagi komen aan de orde.
Er worden diverse workshops,
demonstraties, lespaketten etc.
bij verstrekt (inlichtingen: tel.
010-4111055). In Boymans-
Van Beuningen houdt Auke de
Vries op 20 februari om 11 uur
a.m. een lezing over zijn 15 beel
den uit de periode 1980-1987. bij
eengebracht door Cor Blok. Van
21 februari tot 5 april zijn ze daar
te beschouwen..
soms denken aan die van Mo-
randi. Zijn wat afstandelijke
werkelijkheid wordt echter
niet tot de vervreemding van
Ger Stallenberg doorgetrok
ken. Zijn aquareltekeningen
bezitten behalve een knap
scheppend vermogen ook een
wat technisch overtrokken
realisme. Zijn beeldverhalen
worden daardoor brutaler of
pretentielozer dan hij moge
lijk bedoelt. Aantrekkelijk en
afstotend tegelijk. Werkelijk
heid en vervreemding... werk
vol tegendraadse krachten.
H.E.
Toussaint Essers, Imagique.
Studiolo, Drietompetterstraat
8, Heusden. Open: donder
dag-zondag 13-17 uur. Tot en
met 28 februari.
Ook Heusden. Een kunst
kabinet, dat ruim een half
jaar geleden door het kunste
naarspaar De Visser werd ge
opend. Hij heeft onder meer
een populair geworden boek
over kijken naar kunst ge
schreven. Binnen een be
scheiden bestek tonen zij
kunst, waarnaar - in dit geval
- het goed kijiken is, want Es
sers vertelt hele verhalen.
Zo'n kleine ruimte kan het
kijken intensiveren.
Toussaint penseelt met
zwarte inkt beeldverhalen die
geïnspireerd zijn door de
Franse literatuur van het ka
liber Voltaire e.d. Wil je die
associatie zelf kunnen leggen
dan is het nodig dat je thuis
bent in die literatuur. Dat is
dan een extra, want ook los
daarvan is de taal die hij
spreekt een boeiende. Hij
speelt met zwart wit (buit de
tegenstellingen uit via spie
gelingen etc.), zodat je oog
zich bj ieder tafereel binnen
het blad (als bij een stripver
haal) opnieuw moest instel
len.
Zijn manier van werken
heeft iets grafisch waardoor
het stripachtige versterkt
wordt. Maar Essers houdt het
totale blad goed in de gaten,
zodat de losse prentjes zich
oplossen tot één spannend
beeld.
H.E.
