Kerk op zoek
naar succesformule
voor jongeren
New Hampshire: eerste echte test
Oost-Timor gelooft nog in onafhankelijkheid
INSTITUUT
Rokers verzui
meer dan niet
Boekenweek
Nederland-Vl.
Zicht op de toet
HET CARNAVAL DER AMERIKAANSE DEMOCRATIE KOMT OP GANG
VN-COMMISSIE BUIGT ZICH OPNIEUW OVER INDONESISCHE BEZETTING
DE STEM COM;
JDESTEML
DE STEM ACHTERGROND DINSDAG 16 FEBRUAR11988
DgSTEM BINNENLANI
UTRECHT (ANP) - De Ne
derlandse Spaarbankbond
heeft een driejarig contract
gesloten met het Instituut
voor Psychotrauma in Arn
hem. Het instituut gaat hel
pen bij de opbouw van een
systeem om personeel op te
vangen dat een overval
heeft meegemaakt.
'Gelovige jongeren zijn sinds de jaren zeventig een min
derheid geworden'. - foto archief de stem
Door Jan Bouwmans
JONGEREN en geloof: de
kerken blijven zich daar
het hoofd over breken. Het
is als een smeulend vuur
dat op gezette tijden ineens
weer oplaait. In korte tijd
vinden dan her en der stu
diedagen of congressen
over dit onderwerp plaats.
Onlangs ook weer drie bijeen
komsten in een tijdsbetek van
negen dagen. In het 'Pastoraal
Café' van Breda bij gelegen
heid van de presentatie van
een nieuw project voor jonge
renpastoraat, op een landelijke
manifestatie van het protes
tants-christelijke onderwijs in
Zwolle waarop het Logo-pro
ject voor godsdienstonderwijs
werd gepresenteerd en het lus
trumcongres van de Katho
lieke Theologische Universi
teit Amsterdam (KTUA) had
'spreken over God in de heden
daagse jongerencultuur' tot
onderwerp.
Hoe geloof en kerk aan de
jongere generaties door te ge
ven? Dat houdt de gemoederen
op zulke bijeenkomsten hoofd
zakelijk bezig. Steeds heftiger,
want het lijkt maar niet te
lukken. En de tijd begint on
derhand te dringen. De laatste
vijftien tot twintig jaar zijn
met geloofsoverdracht nieuwe
wegen bewandeld. Er is ge
zocht naar aangepaste metho
den. En het resultaat? Een
succesformule laat nog steeds
op zich wachten.
De Leuvense hoogleraar Jef
Bulckens gaf op het KTUA-
congres cijfers over Vlaande
ren waar de situatie zeker niet
slechter is dan in Nederland.
In Vlaanderen is tussen 1968 en
1987 permanent onderzoek ge
daan naar het religieuze ge
drag van leerlingen van 12 tot
18 jaar in het katholieke on
derwijs. Waren gedurende de
jaren zeventig de gelovige
leerlingen nog een duidelijke
meerderheid, sinds de jaren
tachtig zijn ze in Vlaanderen
een duidelijke minderheid ge
worden. In 1985 geloofde nog
maar 9 van de leerlingen ab
soluut zeker in het bestaan van
God. Het aantal leerlingen dat
absoluut niet in God geloofde,
was gestegen van l%tot 8%.
En het aantal dat sterk ge
neigd was om het bestaan van
God te ontkennen, was van 7
opgelopen tot 18 De grootste
groep wordt echter gevormd
door de twijfelaars, namelijk
40%.
Ook in eigen land geen ge
brek aan wetenschappelijk on
derzoek hoe het bij jongeren
gesteld is met godsdienst, ge
loof en kerk. De kerken hoeven
echter alleen maar te kijken
naar de deelname van jonge
ren aan het kerkelijk leven.
„De jeugd van pakweg 16 tot 25
jaar komt nauwelijks of niet in
de kerk", zei de Nijmeegse
hoogleraar pastoraal-theolo-
gie Hans van de Ven in het
Bredase pastorale café. Vol
gens andere onderzoekers mag
hetzelfde gezegd worden van
oudere leeftijdscategorieën tot
pakweg 30 a 35 jaar. Voor de
kerken is anno 1988 de omge
keerde pyramide wat de leef
tijdsopbouw van de leden be
treft werkelijkheid geworden.
Daarmee ook de vraag in hoe
verre de kerken-de komende
eeuw nog zullen overleven.
Op de landelijke manifesta
tie van het protestants-
christelijk onderwijs in Zwolle
geen andere teneur. Drs. J. Ba-
de, oud-medewerker van het
Christelijk Pedagogisch Stu
diecentrum (CPS), sprak over
de jeugd in relatie tot geloof en
godsdienst als over het betre
den van een rampgebied. En
voor wat het onderwijs betreft
maakte hij zich een passage in
een publikatie in het dagblad
Trouw eigen: „Als er één vak
de laatste decennia stelselma
tig in het verdomhoekje is ge
drukt, dan is het wel dat van
het godsdienstonderwijs. Er is
in het lesrooster nauwelijks
plaats voor God en godsdienst,
evenmin als het klimaat en de
cultuur van de scholen ruimte
bieden om na te denken en te
praten over wat toch het be
langrijkste is in het leven."
Wat te doen? Wat kan nog
gedaan worden? De zienswij
zen daarop verschillen naar
gelang de oorzaken die debet
worden geacht aan de ontstane
situatie. Maar bij alle verschil
len is er één overeenkomst: er
wordt hoop geput uit het we
tenschappelijke gegeven dat
de hedendaagse jongeren wel
iswaar onkerkelijk, maar niet
a-religieus noch anti-religieus
zijn geworden. Onderzoekers
nemen zelfs een hernieuwde
belangstelling onder jongeren
waar voor levensbeschouwe
lijke en geloofsvraagstukken.
Hoe daar dus bij aan te kno
pen? In enkele artikelen een
schets van de actuele stand
van zaken.
Dit is het eerste deel van een
serie van vier over 'Jongeren,
Geloof en Kerk'. Morgen deel
2: Jongerenpastoraat te vrij
blijvend geweest.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, incl. B.T.W., bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; J 71,85 per kwartaal of J 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, j 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jo Wijnen
HET WILDE ZATERDAG
nog niet echt vlotten met
de verkiezingscampagnes
van de twaalf mannen die
dingen naar het Ameri
kaanse presidentschap. Ze
begrepen alle twaalf dat
de voorverkiezing die van
daag in de staat New
Hampshire wordt gehou-
den beslissend kan zijn
voor hun presidentiële am
bities.
Ze waren daarom naar een
van de meest noordelijke sta
ten van Amerika gereisd met
het voornemen nagenoeg alles
te doen om zich de gunst van
de kiezers in deze politiek zeer
zwaarwegende staat te ver
werven. Maar het barre weer
weerhield hen er aanvanke
lijk van het electorale carna
val te vieren zoals ze dat
graag hadden gewild.
Vrijdag werd New Hamps
hire nagenoeg volkomen ver
lamd door een hevige winter
storm die de staat met een
halve meter sneeuw bedekte
en die het voeren van een ef
fectieve campagne nagenoeg
onmogelijk maakte. De kan
didaten die zich toch nog bui
ten waagden, werden wegge
blazen door een ijzige noor
denwind die de politieke
hartstochten danig temperde.
Zaterdag was het nog steeds
bitter koud in deze uithoek
van Amerika waar slechts
ruim een miljoen mensen wo
nen. Maar voor de kandidaten
was er geen weg meer terug.
New Hampshire is onver
biddelijk. De kandidaat die
daar verliest kan alle hoop la
ten varen. De kandidaat die er
goed of redelijk goed weg
komt, is nog steeds niet verlo
ren voor het Witte Huis. En
dus zette het twaalftal - dat
de arme Alexander Haig al
definitief van zich heeft afge
schud - spijts de kou en de
sneeuw in beweging, al was
het maar omdat dinsdag
iedere stem telt. De eerste die
zaterdag ons pad kruiste was
de republikeinse conservatief
Pete Du Pont, de voormalige
gouverneur van de staat De
laware. Du Pont eindigde in
Iowa in de onderste gelederen
en het hij maakte niet de in
druk dat hij zijn tot misluk
ken gedoemde campagne nog
echt wilde redden.
Du Pont had zich op een
enorm winkelcentrum in de
stad Manchester geworpen.
Hij schudde met de moed der
wanhoop handen, deed weinig
overtuigende pogingen nog
enigszins enthousiast over te
komen, kuste zelfs een enkel
kind, maar bleef niettemin de
gevangene van een klein
groepje enthousiaste volgelin
gen. Een dixielandorkest pro
beerde het drama van Du
Pont nog wat op te fleuren.
Maar de vrolijke muziek ac
centueerde alleen nog maar
het feit dat de multi-miljonair
uit Delaware zijn politieke
zwanenzang zong.
De spreekkoren van zijn
jeugdige volgelingen deden
daar niets aan af. Het winke
lend publiek ging intussen
zijn gang en liep de kandidaat
vporbij alsof hij niet bestond.
Intussen gingen de zeven de
mocratische kandidaten zich
te lijf in een debat in Man
chester waarin het geenszins
aan grimmigheid ontbrak en
tijdens welk een herrieschop
per met de harde hand moest
worden verwijderd.
Zelfs de recalcitrante sena
tor Albert Gore was er voor
uit het zuidelijke Tennessee
overgekomen. Niet gehinderd
door de vermoeienissen die
zijn democratische concur
renten in het noorden hebben
opgelopen, gooide Gore - die
had aangekondigd in Iowa en
New Hampshire geen cam
pagne te willen voeren - de
ene knuppel na de andere in
het democratische hoender
hok. Uiteindelijke winnaars
waren Richard Gephardt, de
winnaar van Iowa, en Mi
chael Dukakis de gedood
verfde winnaar van New
Hampshire.
De republikeinse frontrun
ners George Bush en Bob Dole
vochten hun politieke strijd
op leven en dood intussen uit
met behulp van razendsnelle
trips dwars door de staat in
een laatste poging zoveel mo
gelijk kiezers te bereiken. En
de democraat Jesse Jackson
viel terug op zijn vakbond-
saanhang die hij zo nu en dan
tot groot enthousiame weet te
bewegen. Toen Bush - de man
die in New Hampshire nage
noeg alles te verliezen heeft -
zaterdagavond tegen zeven
uur uit zijn hotelkamerraam
naar buiten keek, zag hij de
drie kilometer lange verkie
zingskaravaan van Pat Ro
bertson voorbij rijden.
De ultra-conservatieve
predikant verdrong de vice-
presifent in Iowa van de
tweede plaats bij de republi
keinen en is nu ook in New
Hampshire een factor van be
tekenis. Hoe groot die factor is
bleek tijdens een Robertson-
spectakel dat zaterdagavond
in de balzaal van het High
way Hotel in Concord om zich
heen greep. Daar hadden zich,
onder de perfectie regie van
zijn campagneteam, 2.000 le
den verzameld van wat intus
sen als 'het onzichtbare leger'
wordt aangeduid.
Robertsons voorhoede - be
staande uit religieus bevlogen
mensen die nooit eerder naar
de stembus zijn gegaan, die
dankzij hun favoriete kandi
daat nu de republikeinse par
tij belegeren en deels ook ont
wrichten - legde een enthou
siasme aan de dag dat de
grenzen van de hysterie hier
en daar ruimschoots over
schreed. Diep bewogen zange
ressen zongen de lof van God
en de kandidaat. Het onzicht
bare leger droeg plastic hoed
jes, scandeerde, trappelde met
de voeten, hief spreekkoren
aan, prees de Heer en juichte
de lagere goden van het cam-
pagneteam toe. Toen Robert
son tenslotte op een zeer wel
gekozen ogenblik de balzaam
betrad, brak er een oorverdo
vend tumult los dat zelfs de
meeste doorgewinterde cam
pagnejournalisten met stom
heid sloeg. „We gaan winnen",
riep Robertson.
En onder niet aflatend ge
juich van de masssa liet hij
De ultra-conservatieve tv-predikant Pat Robertson:
„Als Gaddafi een vinger uitsteekt naar de Amerikaanse
vloot, worden zonodig het eiland Kharg en de heilige stad
Qom vernietigd". - foto»?
andermaal weten voor vrij
heid en tegen communisme en
voor het ongeboren leven en
tegen abortus te zijn. In een
stuip van politieke hartstocht
kondigde hij aan dat als de
Libische leider Gaddafi het
tijdens Robertsons president
schap zou wagen een vinger
naar de Amerikaanse vloot
uit te steken, het eiland Kargh
en desnoods de heilige stad
'Qom prompt zouden worden
vernietigd. Dat zowel Kargh
als Qom niet in Libië, maar in
Iran liggen, scheen de onstuit
bare predikant en zijn volge
lingen in het geheel niet te de
ren. Er was op deze hoogtij
dag van het voorverkiezings-
carnaval slechts een politieke
prins die geheel op zichzelf
was aangewezen. Dat was
Gary Hart die naar het dorpje
Gofftown bij Manchester toog
om er andermaal blijk van te
geven dat hij aan het voeren
van verkiezingscampages
verslaafd is.
Anders laat zich het optre
den van deze gedoemde ki
didaat, die voortdurend met
zijn verleden, zijn liefdesle
ven en zichzelf wordt gecon.
fronteerd en die in Iowa nau
welijks 1 procent van de de
mocratische stemmen haalde,
niet verklaren. Het lijkt erop
dat de verachting die het pu
bliek hier en daar jegens hem
toont, nauwelijks meer tot
Hart doordringt. Pas laat in
de avond werd het weer rus
tig in Manchester en Concord
De campagneteams werden
opgeroepen voor wat de 'stra
tegievergaderingen' worden
genoemd. De kandidaten lik
ten hun wonden en telden hun
zwaarbevochten stemmen I
op hun hotelkamers legden ze
tenslotte hun politieke mas
kers af, ontdeden ze zich van
het montere kleurtje dat ze
die morgen op hun gezicht
hadden gesmeerd en stapten
ze uit de rollen die ze met zo
veel nadruk en in enkele ge
vallen zelfs met zeer veel ta
lent hebben gespeeld.
ABILIO ARAUJO is een van de
oprichters van de Oost-Timo-
rese bevrijdingsbeweging FRE
TILIN. Na de Indonesische in
vasie in Oost-Timor, in decem
ber '75, vluchtte Araujo naar
het buitenland en hij is nu
hoofd van het FRETILIN-bu-
reau in Lissabon.
Op weg naar een conferentie
van Westeuropese steungroe
pen voor de strijd van de Oost-
Timorezen, verblijft hij enige
dagen in Amsterdam waar hij
goede contacten onderhoudt
met het comité Indonesië.
Het FRETILIN, Araujo en
alle vrienden van Oost-Timor
in het buitenland maken zich op
voor de strijd, een nieuwe dis
cussie over de Indonesische be
zetting van Oost-Timor in de
VN-mensenrechtencommissie
in Genéve.
Indonesië stuurt op zijn beurt
de zwaarste delegatie sinds ja
ren naar Genève om een nieuwe
veroordeling van zijn beleid te
voorkomen. Volgens Araujo
kan dit jaar beslissend zijn voor
het lot van Oost-Timor. Maar
hij twijfelt geen moment, 'Oost-
Timor komt vrij
Door Mathieu Kothuis
EÉN belangrijke overwin
ning heeft het FRETILIN
al geboekt. De internatio-
nele belangstelling voor de
'kwestie Oost-Timor'
groeit. Oost-Timor staat
weer op de agenda van de
VN-mensenrechtencom
missie in Genève en ook in
het EG-parlement wordt
er opnieuw over gepraat.
De politieke commissie van
het EG-parlement vergadert
nog deze maand over een re
solutie (op grond van een rap
port van Nederlands PvdA-
afgevaardigde Ien van den
Heuvel) waarin de lidstaten
van de EG worden opgeroe
pen 'een politieke aktie te
voeren die ertoe bijdraagt dat
de Indonesische troepen uit
Oost-Timor worden terugge
trokken en dat alle funda
mentele rechten van de bevol
king, met inbegrip van het
zelfbeschikkingsrecht, wor
den gerespecteerd. En de op
het bereiken van de genoemde
doelstellingen gerichte in
spanningen van de Secreta
ris-Generaal van de Ver
enigde Naties te steunen'.
Araujo heeft goede hoop op
een bevredigende afloop van
de 'kwestie Oost-Timor'. Het
FRETELIN, zo zegt Araujo,
houdt een grote Indonesische
troepenmacht nu al ruim tien
jaar met een guerrilla-oorlog
in een patstelling. Araujo re
fereert aan het onverwachte
bericht, vorige week, dat de
staf-chef van het Indone
sische leger, Benny Murdani,
is afgetreden. Mogelijk, zo
luidt de analyse van politieke
waarnemers, omdat Mudani
is stukgelopen op de teleur
stellende militaire operatie in
Oost-Timor.
Militair kan Indonesië de
Oost-Timorese guerrilla's
kennelijk niet bedwingen.
Een massaal militair bombar
dement van de FRETILIN-
kampen in de bergen kan In
donesië zich, politiek gespro
ken, niet veroorloven. De be
volking wijst de Indonesische
bezetting af, ondanks de ont
wikkelingsgelden en infra
structurele verbeteringen. De
oplossing moet dus op het po
litieke vlak worden gezocht.
„Onze zaak staat er beter
voor dan ooit. Oost-Timor
staat weer op de agenda van
de VN-mensenrechtencom-
missie en we verwachten daar
grote steun voor onze zaak.
Frankrijk heeft steun voor
onze onafhankelijkheidsstrijd
uitgesproken, de Fransspre-
Abilio Araujo: „Goede hoop op gunstige afwikkeling van kwestie Oost-Timor"
foto anefo
kende landen in Afrika steu
nen ons en ook binnen de EG
rekenen we op een veroorde
ling van de Indonesische in
vasie in Oost-Timor".
Over de houding van Ne
derland is Araujo nogal te
leurgesteld. Al jaren onthoudt
Nederland zich van stemming
bij VN-discussies over de
kwestie Oost-Timor. Die posi
tie van Nederland wordt nog
bemoeilijkt door het feit dat
Nederland voorzitter is van
de IGGI, de internationale
groep van donorlanden die
Indonesië jaarlijks met mil
jarden guldens steunt.
De Indonesische bezetting
van Oost-Timor, in december
'75, heeft in de Algemene Ver
gadering van de VN tot een
lange reeks afkeurende mo
ties en petities geleid. Maar
het haalde allemaal weinig
uit. De Indonesische regering
gaf geen krimp, de mensen
rechten in Oost-Timor wor
den volgens het EG-rapport
nog steeds geschonden en er is
geen enkel uitzicht op uitoefe
ning van het recht op zelfbe
schikking door de Oost-Timo-
rezen. Oost-Timor lijkt het
zelfde lot beschoren ate de Pa
pua's in Irian Jaya.
Indonesië is op diplomatiek
niveau druk doende de pu
blieke opinie in haar voordeel
te beïnvloeden. Eten zware In
donesische delegatie is naar
Genève afgereisd om kracht
bij te zetten aan de verkiezing
van twee Indonesische afge
vaardigden in de VN-sub-
commissie voor de Preventie
van Diskriminatie en Be
scherming van Minderheden.
Ook binnen de EG doet de
Indonesische regering er alles
aan de politieke stemming
over Oost-Timor te verande
ren. De Indonesische regering
weet zich in dat parlement
gesteund door de Nederlandse
Euro-parlementariër Janssen
van Raay (CDA, ex-voorzitter
van de vredesbeweging IC-
TO). De Engelstalige Jakarta
Post van 3 februari j.l. meldde
dat Janssen van Raay na een
bezoek aan Oost-Timor 'geen
enkele schending van de men
senrechten heeft geconsta
teerd'. Volgens de krant ver
telde Janssen Van Raay in
een interview met het perbu
reau Antara dat Portugal er
goed aan zou doen de diplo
matieke betrekkingen met In
donesië te heropenen 'omdat
de integratie van Oost-Timor
binnen Indonesië gebaseerd is
op de vrije wil van de Oost-
Timorese bevolking'. Verder
vertelde Van Raay dat de si
tuatie in Oost-Timor 'nor
maal' was en dat hij 'geen vei
ligheidsproblemen' had ge
constateerd.
Araujo moet vreselijk la
chen om het bezoek van Jan
sen van Raay. „Die man
spreekt niet eens Portugees
(de voertaal tijdens het Portu
gese bewind, red.). Bovendien
krijgt hij volgens mij ook
geen enkele steun van de
christendemocratische fractie
in het EG-parlement. De vice-
president van de Portugese
christendemocratische partij
is in zijn rapport over de si
tuatie op Oost-Timor duide
lijk genoeg geweest. Hij con
stateert daarin onder andere
dat een ruime meerderheid
van de bevolking de Indone
sische bezetting met klem van
de hand wijst".
Janssen van Raay heeft
zich, zo zegt Araujo, duidelijk
laten inpakken door de Indo
nesische regering. Volgens
Araujo is de militaire situatie
van Indonesië op Oost-Timor
vrij hopeloos en de regering in
Jakarta probeert nu kennelijk
(met de stilzwijgende steun
van veel westerse landen) met
andere middelen de invasie in
Oost-Timor te legitimeren.
Over de leefomstandighe
den voor de bevolking van
Oost-Timor is Araujo nogal
somber. Sinds de invasie zijn
ruim 200.000 mensen door oor
log en hongersnood omgeko
men. Indonesië heeft van
Oost-Timor een transmigra-
tiegebied gemaakt voor de
herhuisvesting van inwoners
DE 'Anjerrevolutie' van 25 april 1974
in Portugal bracht in de Portugese
kolonie Oost-Timor een schok te
weeg, temeer omdat de nieuwe rege
ring in Lissabon snel duidelijk
maakte dat alle koloniën, dus ook
Oost-Timor, onafhankelijk zouden
moeten worden. Er bestond toen nog
nauwelijks een politiek leven op
Oost-Timor. Dat veranderde na
april '74 snel.
De kort daarop opgerichte sociaal-demo
cratische partij ASDT eiste allereerst
opheffing van de gevreesde Portugese
geheime politie en beëindiging van het
verbod op stakingen.
Vooral de door Indonesië getoonde in
teresse voor Oost-Timor veroorzaakte
nieuwe politieke ontwikkelingen. Over
de bedoelingen van Indonesië bestond
weinig onduidelijkheid. Al in september
'74 zei president Suharto dat een zelf
standig Oost-Timor 'niet levensvatbaar'
was en 'een potentiële dreiging voor het
hele gebied' vormde.
De ASDT veranderde haar naam in
'Frente Revolucionaria de Timor Leste
Indepente' (FRETILIN). Geconfronteerd
met de Indonesische dreiging wilde het
FRETILIN een zo breed mogelijk front
van alle krachten voor het bereiken van
de onafhankelijkheid. De oorspronke
lijke bevolking van Oost-Timor sloot
zich en masse aan bij het FRETILIN, de
zogenaamde mestizo's (inwoners van ge
mengd bloed) en Chinezen werden over
wegend lid van de Democratische Unie
van Oost-Timor' (UDT).
Nadat generaal Spinola in Lissabon
van het toneel was verdwenen (in no
vember '74) was de door de UDT ge
wenste band met Portugal voor de UDT
niet langer interessant en in januari '75
kwam het tot een coalitie van de UDT en
het progressieve FRETILIN.
Die bundeling van politieke krachten
was een klap in het gezicht van de Indo
nesische regering die had gehoopt op
sympathie voor aansluiting bij Indone
sië. De Indonesische propaganda werd
steeds feller en via de radio werd vooral
het FRETILIN beschuldigd van terreur.
Met lede ogen zag vooral de UDT dat het
FRETILIN successen en de sympathie
van de bevolking boekte bij de ontwik
keling van het onderwijs en de gezond
heidszorg.
In april '75 liet de UDT-leiding zich
(na de intensieve Indonesische proga-
ganda-campagne) in Jakarta overhalen
tot een 'gemeenschappelijk front tegen
het communisme'. In feite was dit al een
oorlogsverklaring aan het FRETILIN.
Bank
Bij de spaarbanken werken 6.700
uit de overbevolkte eilanden
Java en Bali. De hoofdstad
Dili bestaat al voor tachtig
procent uit Indonesiërs. De
hogere en midden kaderfunc
ties in het eilandbestuur zijn
in handen van niet-Oost-Ti-
morezen.
Inmiddels gaat ook de
guerrilla-oorlog gewoon door.
Wel bestaat er na de mislukte
Indonesische zuiveringsope
ratie 'Sapu Birsih' in '83 feite
lijk een wapenstilstand tussen
de 7.000 man sterke FRETI-
LIN-guerilla's in het bergland
en de 25.000 man van de Indo
nesische troepenmacht. Er
wordt wel van tijd tot tijd ge
vochten, „maar", zo zegt
Araujo „er is sprake van een
gelijke strijd. We zullen nooit
een militaire overwinning
boeken maar het is al een
grote overwinning dat we 12
jaar stand hebben kunnen
houden".
Araujo is er zeker van dat
Oost-Timor uiteindelijk zelf
standig zal worden. Indonesië
kan de huidige impasse geen
tien jaar meer laten voortdu
ren. De tijd verstrijkt in het
voordeel van de vrijheidsbe
weging. De internationale ge
meenschap in de VN is in
meerderheid op de hand van
de Oost-Timorezen. Indonesië
verliest zijn gezicht en wordt
volgens Araujo, ook in eigen
land, steeds meer geconfron
teerd met kritiek op zijn poli
tiek in Oost-Timor. Ondanks
de steun van de VS aan Ja
karta is de onafhankelijkheid I
van Oost-Timor niet meer te
gen te houden.
Araujo: „De supermachten
mogen dan groot zijn, ze con
troleren niet de hele wereld.
Kijk maar naar de Filipijnen
Wat de bevolking daar heeft
gedaan is gebeurd zonder de
steun van de VS. Wat daar is
gebeurd moet ook mogelijk
zijn op Oost-Timor".
ROTTERDAM (ANP) - Ro
kers verzuimen niet meer
van hun werk dan degenen
die niet roken. Dat is geble
ken uit een enquête onder
Rotterdamse ambtenaren.
De onderzoekers hadden ver
wacht dat rokers vaker zouden
verzuimen, omdat immers be
kend is dat roken een ongun
stige invloed heeft op de ge
zondheid.
De onderzoekers vermoeden
dat deze onverwachte uitslag
veroorzaakt is door het feit dat
de gevolgen van roken pas op
latere leeftijd naar voren ko
men in de vorm van longkan
ker of een hartinfarct.
Een andere opmerkelijke
uitsla|
dat
die gl
aanbt
lichtil
ding
dan
nauwj
wicht
hun
bleek
ambt
overg
dan a
Bo
sieve
ziek.
verbi
hoevt
arbei
tie ve
AMSTERDAM (ANP) - De
53ste Boekenweek zal dit
jaar in het teken staan van
de relatie Nederland-
Vlaanderen. Dit is maandag
bekendgemaakt op een
persconferentie van de
Stichting Collectieve Pro
paganda van het Neder
landse Boek (CPNB) in Am
sterdam.
Van 16 tot en met 26 maart zal
een reeks van activiteiten in
het teken van dit thema staan.
Alle scholen voor voortgezet
onderwijs ontvangen een door
Remco Ekkers en Daniel Billiet
geschreven lespakket onder de
titel 'Van Flapzeilen tot
Schaatsen'. Daarin wordt inge
gaan op de relatie Nederland-
Vlaanderen. In het Vlaams
Cultureel Centrum De Brakke
Grond in de hoofdstad wordt
op 14 maart een thema-avond
gehouden waarop W.F. Her
man
Edd;
wer]
ren.
van
Je
gesc
prijs
is.
Boel;
worl
van
aan?
gulcl
Boel
baai
reek
El
emp
wee
zijn
Ind
een
sch(
als
wain
tuu
Op 11 augustus pleegde de UDT een
staatsgreep. Het Portugese garnizoen
verleende indirecte steun door in de ka
zernes te blijven. De UDT-troepen bezet
ten enkele steden maar door de grote
steun van de bevolking aan het FRETI
LIN keerden de kansen snel. Na een
korte burgeroorlog proclameerde het
FRETILIN op 28 november '75 de onaf
hankelijke democratische republiek
Oost-Timor, in feite een noodgreep om
dat de leiding van deze partij ervan
overtuigd was dat onafhankelij kheid
nog een gedegen voorbereiding vergde.
Indonesië kwam door deze proclamatie
in een patstelling.
De beslissing van Indonesië om Oost-
Timor binnen te vallen had alles te ma
ken met de gewijzigde machtsverhou
dingen in Zuidoost-Azië. Als anti-com
munistisch land wist Indonesië zich na
de Vietnam-oorlog sterk gesteund door
de VS. Het is aannemelijk dat de Ameri
kaanse regering de Indonesische invasie
heeft gesteund. VS-president Ford en
minister van Buitenlandse Zaken, Kis
singer waren één dag voor de Indone
sische invasie op bezoek bij president
Suharto. De Indonesische troepen rukten
Oost-Timor binnen op het moment dat
de Amerikaanse president Jakarta ver
liet.
EVEN LEEK HET ER vrijdagnacht of
vast zou lopen. De schuldige was
Chirac die volkomen onverwacht de
keerde. In die emotionele uren leek i
weg dan ooit. Op een gegeven mom
het hele plan Delors - een pakket voc
ter van de Europese Commissie were
de ondergang te behoeden - weg te
Maar zelfs de grootste dwarsligge
consequentie: Europa zou dan helen
nen. Die gedachte deed zelfs Frankr!
akkoord van de tussentijdse top in Br»
Met die overeenkomst heeft de
zicht op de toekomst behouden en d
verwacht na alle heibel van de laatstf
Al sinds 1985 is er binnen de gem
uitgang geboekt. De noodzakelijke
landbouw vormden het grootste obsl
ten onderschreven de noodzaak ve
maar eisten vervolgens dat die niet
een aan de eigen machtige agrariscl
een reëel gevaar aanwezig is - wanr
9ehouden aan prijsafspraken, kan h
den getorpedeerd - mag de bereikte
bouwproduktie gerust als historisch
Om met premier Lubbers te sprek
der. Vooral omdat de komende jarer
schap beschikbaar wordt gesteld en
steun wordt verleend aan de lander
dieën. Zonder dit solidariteitsprincif
heid worden. De arme zuidelijke lids
In staat om op eigen kracht tot vo'
deenschap uit te groeien.
Opmerkelijk is dat het 'akkoord ve
een week die bol stond van interna
ven heeft heel goed begrepen waa
1992 - het is uiterst twijfelachtig of c
Wil de EG een binnenmarkt zondr
danier om een sterke concurrentri
darkt te verwerven. Het bedrijfsleve
onwikkelingen in door nu reeds ni
den te creëren.
De politiek kan eenvoudigweg nie
onderlinge gekrakeel was de snelfi
beangstigend niveau gedaald. De to
andering te hebben gebracht.
De EG - door de gewone Europe
det kostenverspilling en politieke
zichzelf weer enig krediet verschaft
oe toekomst van de Europese G
Plaats. De onderlinge verschillen zi
hot stemt tot tevredenheid dat de E
ei9en kracht een bestuurlijke crisis
