DE STEM
W E E K E
BLIK OP DE DERDE
WERELD IS NOG
ALTIJD EENZIJDIG'
e derde wereld. Laat het woord
maar eens vallen op een verjaardagfeestje. Je krijgt
twee reacties. Onmiddelijk kijkt iedereen heel ernstig.
Want derde wereld is zielig; of niet soms? En vervol
gens wordt de portemonnee getrokken: derde wereld
is betalen." Het hulpsyndroom noemt Jan Landman
dat. „Onze blik op de derde wereld is nog altijd eenzij
dig. De hulpacties hebben de mensen meer beïnvloed
dan de bewustmakingsbeweging." Waarmee de heer
Landman niet wil zeggen dat de hulp niet nodig zou
zijn. Integendeel.
Open opstelling
Akelig sterk
ZATERDAGIO
13 FEBRUAR119881
Moeite
lijk toilet in de buur
j ker vandaag en de
mensen voor de ke
het café-toilet of mé
boom of tegen de k
zijn in de stadscer
schap een probleer
zonder honger of d
blissement of het
van de winkelier. D
pen jaren verdwene
in onderhoud en oi
selen. De oplossing
vandal isme-bestenc
stoken de Nederlar
tijd hoeft ook CDA
meer te zoeken teg
Betrokkenheid
t
Meer licht
D
Door Jan Bouwmana
Jan Landman is het journalistieke hoofd
van het maandblad BijEEN, dat dit jaar
20 jaar bestaat. Dat wil zeggen, 20 jaar
informatie over 'de derde wereld en wij'.
Nou is BijEEN niet het enige tijdschrift
op dat gebied. Maar het neemt wel een
eigen plaats in.
De herkomst maakt dat al duidelijker.
In de jaren zestig gaf elke missionerende
orde en congregatie van paters, broeders
en zusters een eigen missieblaadje uit.
Die stonden bol over de blanke missio
narissen zelf; wat ze in de verre landen
allemaal beleefden en tot stand brach
ten.
Het jaar 1968. Landman: „Niet alleen
de universiteiten stonden toen op hun
kop. De hele samenleving was in bewe
ging. Ook de kerk. Er leefden hele grote
verwachtingen. In dat jaar besloten 22
missionerende orden en congregaties
hun eigen missieblaadje in te ruilen voor
één journalistiek tijdschrift. Vandaar de
naam 'BijEEN'. Maar bij die naamge
ving zat ook de gedachte dat missie/zen
ding de wereld, de volken bedoelt bijeen
te brengen."
Wat wilden die 22 instellingen met dat
nieuwe blad. Missie, vertelt de heer
Landman, was tot dan toe een eenzijdig
gebeuren geweest. Men bracht vanuit het
westen het geloof. Punt. „Men voelde
dat er iets moest veranderen. Maar men
zag het allemaal nog niet. Voor het blad
is toen gekozen voor een heel open op
stelling. Men zei: 'We gaan gewoon in de
ontwikkeling van 1968 staan en samen
met de lezers luisteren'. Men wilde gaan
deweg een nieuwe visie op missie ont
wikkelen."
Luisteren naar wie? „Dat heeft zich
pas in de loop van de zeventiger jaren
ontwikkeld. Bij ons heeft de derde we-
De omslag van het Jubileum-num
mer van BIJEEN.
reld dat in feite zelf ingevuld. De derde
wereld beluisterde in het evangelie de
voorkeur van God voor de armen. Die
ontdekte dat verandering van de samen
leving de bevrijding inhoudt van mensen
die onder liggen. Dat heeft de derde we
reld ons aangereikt. En dat missie dus
niet alléén iets is voor mensen ver weg,
maar ook op onszelf slaat. Want een be
tere, rechtvaardigere wereld-en daar
gaat het om-heeft alles te maken met
onze politieke keuzen."
In BijEEN gaat het niet óver de derde
wereld, maar voert die wereld er zélf het
woord. Luisteren naar wat de derde we
reld ons te zeggen heeft, is een van de
kernelementen van de hedendaagse mis
sionaire beweging. De rollen zijn omge
keerd. Vangt dit missionaire tijdschrift
dan geluiden op die andere derde we
reldbladen voorbijgaan?
Landman: „De bevrijdingskrachten in
de derde wereld zijn zo geladen met reli
gieuze motivaties, dat wij vinden dat wij
die hier veel sterker onder de aandacht
moeten brengen dan anderen doen. Er is
in Nederland lang gepraat over derde
wereld en bevrijding, zonder dat iets ge
zegd werd over de religieus-culturele
achtergrond ervan. Die religieuze achter
grond is echter in de derde wereld van
zelfsprekend. Wij zagen dat niet door
onze eigen secularisatie. Dat heeft in veel
gevallen geleid tot een vertekend beeld
van wat er in de derde wereld werkelijk
gaande is."
Het neo-kolonialistische denken, ervaart
de heer Landman, is bij ons nog altijd
akelig sterk. Wij menen toch de waar
heid in pacht te hebben. Maar: „Er is
van de mensen in de derde wereld zoveel
te leren. De manier waarop je met ge
meenschap, met godsdienst, met gene
zing omgaat. De derde wereld is niet zo
maar een bodemloze 'Afrika Nu' put,
waarin je geld stort. Die wereld is zoveel
meer. Jazeker, de derde wereld is arm en
dat is heel erg. Armoede stinkt en is ver
drietig. Maar er ontstaat een negatief
beeld als je het daar alleen over hebt. De
manier waarop met armoede wordt om
gegaan, getuigt van creativiteit, inventi
viteit en levensmoed. Zowel de gods
dienst als de cultuur spelen daarin een
grote rol. Maar voor ons is luisteren naar
de derde wereld nog zo moeilijk. Want
wij, die het goed hebben, willen eigenlijk
niet veranderen."
Dat roept de vraag op naar de achter
ban van BijEEN. Die blijkt inderdaad
voor het grootste deel in het katholieke
volksdeel te liggen. Twintig jaar geleden
begon het blad met ongeveer 80.000
abonnees. Dat is intussen gehalveerd. De
daling tot ongeveer 40.000 abonnees
ging wel geleidelijk. En echt gestopt is
die terugloop nog niet. Maar het blad
kan zich bedruipen. Heeft dit verloop
„Jazeker, de derde wereld Is arm en dat Is heel erg. Armoede stinkt en Is verdrlétig. Maar er ontstaat een negatief beeld als Je het daar alleen over hebt."
- FOTO ARCHIEF DE STEM
BijEEN: mondiaal denkraam
Jan Landman:
niet veranderen"
Voor ons Is luisteren naar de derde wereld nog zo moeilijk. Want wij, die het goed hebben, willen eigenlijk
- FOTO BIJEEN
iets te maken met de koers Landman:
„Enerzijds zien wij een oudere groep, de
generatie van vijftigers en zestigers, die
meegegroeid is. Dat is wellicht nog de
grootste prestatie van BijEEN geweest:
mensen die uit een traditionele kerk
kwamen, een mondiaal denkraam helpen
geven. Deze mensen zijn daardoor an
ders tegen kerk, wereld en hun eigen le
ven aan gaan kijken. De groep nieuwe le
zers bestaat vooral uit vrouwen van de
generatie dertigers, veertigers. Die wor
den door hun kinderen nogal eens op het
spoor van de wereldproblemen gezet."
Maar Landman verheelt niet dat zijn
blad moeite heeft om met nieuwe lezers
de afkalving te stoppen. Het aantal men
sen dat BijEEN te links, te politiek be
trokken of te weinig katholiek vindt, is te
verwaarlozen. Wat het blad echter grote
parten speelt, is de aversie tegen kerk in
onze tijd. Hoewel in die afkeer beweging
begint te komen. De mensen die in de af
gelopen twintig jaar het blad de rug heb
ben toegekeerd, deden dat hoofdzakelijk
omdat ze van de kerk weg groeiden.
„Dan komt zo'n blad als het onze na
tuurlijk onder spanning te staan. Een
niet geringe groep heeft afgehaakt omdat
de associatie met kerk en missie frustre
rend werkte. Dat speelt overigens onder
de jongere generaties steeds minder."
Er zijn ook nog altijd mensen die den
ken dat BijEEN een soort donateursblad
is. Dat ze het krijgen als tegenprestatie
voor giften aan de missie. Het gebeurt
dan ook nog, dat mensen menen BijEEN
met opzegging van het abonnement een
dienst te bewijzen. Ze delen dan mee dal
ze ook zonder de ontvangst van het blad I
gewoon aan de missie zullen blijven ge-1
ven. Ervan uitgaande dat ze zo helpen
kosten te besparen.
„Dit", zegt Jan Landman, „heeft It I
maken met mondiale onderontwikkeling I
Want de donateursgedachte duidt op heil
oude denken:Wij zijn er om hen te hel-1
pen'. Twintig jaar zijn we in Nederland I
bezig te werken aan bewustwording 1
Maar de groep die bereikt wordt, is i
klein."
Bespeurt hij soms iets van vermoeidheid, I
verzadiging, scepticisme misschien teal
aanzien van de derde wereld Landman I
zegt dat wel te bespeuren in derde we-1
reldkaders in het Haagse wereldje. Die I
kaders blijven ook te veel steken in pa-1
pieren. In dat wereldje bestaat ook onge-1
loof in het belang van bewustwording I
van gewone mensen in den lande. Maar I
juist onder gewone mensen, ervaart Bij-1
EEN, groeit de betrokkenheid bij de I
derde wereld. „In de jaren zeventig ging I
dat nog moeizaam: kleine groepjes die I
met de derde wereld bezig gingen. Nu zie I
je steeds meer mensen belangstelling
krijgen voor derde wereldproblemen. I
Vooral vrouwen. Het begint "met activi-1
teiten rond een wereldwinkel, een I
gergroep, landengroepen, kerk samen-1
levingsgroepen, Missie-Ontwikkeling-1
Vredegroepen. Vredes- en milieugroepen I
gaan ook steeds meer verbanden I
met derde wereldproblemen. Die j_
pen kennen een behoorlijke doorstro-1
ming. Mensen zijn er een tijdlang actief I
in. Maar ze gaan bewuster weg. Dat I
werkt door, al gaat het langzaam. De I
derde wereldbeweging moet ook een van I
de plekken zijn waarop mensen elkaar I
leren bewuster keuzen te maken die naai
een ander soort samenleving voeren."
BijEEN draagt hierin niet alleen met hel I
tijdschrift bij, maar ook met de uitgave I
van boeken, documentatiemateriaal en|
tentoonstellingsmateriaal.
Het tollet van Strvyk.
De Sanlsette van Publex.
U HEEFT zo'n muis
grijze winterdepres
sie. In Amerika noe
men ze dat gruwelijk fenomeen
'the blahs'. Dat woord blah is
verwant aan het hier te lande
blatend klinkende blühr. Hoe
voelt u zich? Bl&hr (de tong
zakt naar het middenrif). Een
gevoel van algehele malaise. In
een put, die gegraven is in een
tunnel, zit u triest te kniezen in
de schaduw van uzelf. Nou, u
heeft het behoorlijk te pakken.
Ik weet wat het is.
De gewone definitie voor de
blah-gevoelens of het blühr-
syndroom is voor mij niet eens
toereikend. Ernstige winterde-
symptomen terugtrekking,
enorme slaapbehoefte, toene
mende eetlust met een accent
op zoetigheid en een gevoel van
totale neerslachtigheid. Ik vreet
me midden op de dag in kille
eenzaamheid door een doos
mierenzoete baklava heen, doe
een comatose tuk en ontwaak
in treurnis. Als extra last draag
ik daarbij, als een habijt van ij
zeren ketens, een gevoel van
volstrekte overbodigheid. Ik
verontschuldig me bij mezelf
voor de plaats die ik inneem
pardon. Ik wou dat ik een
stukje opzij kon.
Soms wil bij een ernstige
aanval van de blahs of de win
terdepressie wel eens een goed
glas wijn helpen, de aanschaf
van een exotische plant of een
bad in schone muziek. Ik ben
in de blührbui overgevoelig en
als ik als kind maar goed had
leren huilen zou ik nu baden in
mijn tranen.
Ik heb een artikel terzijde
moeten leggen waarin gemeld
wordt dat in Hongkong en
Kanton alles gegeten wordt dat
vier poten heeft, behalve tafels
en stoelen. Tijgers, schildpad
den, luipaarden, civetkatten en
andere, veelal zeldzame dieren
verdwijnen er in de soeppot. Er
trekt een nevel voor de ogen bij
het lezen van de zin: „Op een
markt in Taiwan zit een tijger
in een kooi, gekneveld als een
misdadiger uit de middeleeu
wen die op weg is naar de
galg." Een rijk man zal voor het
hart van de tijger een vermogen
uittellen. Anderen slurpen van
de hete tijgerbouillon. De lui
paardstoofschotels van Kanton
(ziet gij ze dampen?) dwingen
mij het lezen te staken. Het
grijpt me te zeer aan. Naar bui
ten staren, in de grijsheid, waar
de wind baldadig aan de kale
struiken plukt, dat gaat me nog
het beste af. Dat is typisch voor
de blah, de blühr of de win-
terd's.
Er schijnt deze winter (die
nauwelijks een winter is) op
merkelijk diep gebaald te wor
den. Volgens een gezagheb
bende krant heeft dat te maken
met de omstandigheid dat deze
winter zo donker is. De vooraf
gaande Elfstedenwinters had
den opvallend veel heldere da
gen, maar de huidige, wat En
gels aandoende natte vaatdoek
van een winter, heeft een groot
tekort aan licht gebracht. Ge
leerden in Groningen zijn nu
aan het onderzoeken of het
blootstellen van winters gede
primeerden aan een lichtbad
van zeg 2500 lux (tienmaal de
lichtsterkte van een doorsnee
huiskamer) positieve gevolgen
heeft. Het lijkt erop. Zo'n licht
bad zal wellicht faam gaan ver
werven onder de officiële
naam: fototherapie. Fotothera
pie is een flink stuk goedkoper
dan een vlucht naar de felle zon
van zuidelijk Californië of de
witte stranden van de Baha
ma's.
Het ligt niet in de aard van
de winterblührlijder om nu on
middellijk alle lichten in huis
aan te draaien of een bak met
een half dozijn tl-buizen te be
stellen (alleen 'true light' is ge
schikt) om de somberten te lijf
te gaan. Niet dat we uit zuinig
heidsoverwegingen gaan zitten
wachten totdat het ziekenfonds
de anti-winterdepressiebuiz® I
in het verzorgingspakket heeft I
opgenomen. Het is geen kwes-1
tie van verkeerd gerichte spaai-1
zin. Het hoort bij de blahs en I
de blührs dat we die niet ff' I
makkelijk loslaten. Wij en de I
blühr zijn een soort geestelijk' I
Siamese tweelingen, die niet I
zonder dramatisch ritueel
elkaar kunnen worden gesel
den. De gehechtheid is verwant I
aan die van Nero en zijn viool I
In die kuil in dat zwarte gat I
die doodlopende tunnel, waarin I
het laatste lichtpuntje wegval11
in onze eigen schaduw en waai I
we onszelf in de weg zitten I
daar wachten wij op de lente
Of op ons eerste lichtbad.
et idee vj
®n Struyk, geld halen uit 'i
behoefte, is niet van vanda
teren. 'Pecunia non ole
stinkt niet sprak keizer
[jus, die van 69 tot 79 na
net Romeinse rijk bestier
begon belasting te heffen
ten en urinoirs.
