Dertien kandidaten op zoek naar boodschap 1 Over primaries, caucusses, conventies en kiesmannen AMERIKAANSE VERKIEZING EN IN SCHADUW VAN RONALD REAGAN A roeve gehaald MÈÈm* MUNCHHAUSEN' nje manticus DE STEM EXTRA OP MAANDAG 8 FEBRUAR11988 T48 De enige onverslaan bare man in de ko mende Amerikaanse presidentverkiezingen is Ronald Reagan. Wel iswaar neemt de Grote Communicator niet aan het gebeuren deel, maar hij is onverslaan baar in de zin dat geen van de serieuze kandi daten die naar het Witte Huis dingen zelfs maar een schijntje van het charisma, de retori sche kracht, het poli tieke instinct en de po pulariteit heeft van de man die ze zo graag willen opvolgen. Verloochenen Praatjesmaker Gary Hart Scheut Kennedy 1,8 miljoen Excuus- Truus GODS TEGEN STREVERS ONON De kiezers De conventie - I v - halveerde paard, gele- over een fijnzinnige ris van der Heijden as- eruitgaven legt hij dan de herdruk de moeite ier ervan. bundel die als document een bepaald literair tijd- nog wel interessant is. el de Unamuho y Jugo -1936) geldt in Spanje als der belangrijkste schrij van zijn tijd, maar is hier -elijks bekend. Hij heeft genres beoefend met een nt op de filosofische en hologische. Hij stond mid- in het Realisme en was verbonden met het rooms olicisme. Zijn novelle Abel hez, una listeria de pa- die nu in het Nederlands aid is door Maria van der e, is representatief te noe- voor zijn instelling. Het is boek vol zielsconflicten, op- t als een biecht. vrienden van Abel uin (Abel en Kaïn sugge- t het verhaal) worden te- elkaar uitgespeeld op basis hun beroep (kunstschilder medicus) - roem halen - r de liefde voor de' vrouw lt daarbij een kardinale Het tegen elkaar uitspelen htoffert tegelijk. De am- ce is wat gedateerd, maar iet is tijdloos. Daarbij t dat De Unamuno een di- manier van schrijven ft die van vandaag zou kun- zijn. De inhoud is van een anse, maar wel mooie dra- tiek (zolang je daaraan kunt lnemen als lezer). ncois-René de Chateau- and (1768-1848) is het proto- te van een Romanticus en >t dus weer in onze tijd arin sommigen zich troosten it Candlelight. Chris van der ijden mag in zijn uitste lde begeleiding van de twee nans Atala en René zeggen t ze vooral literair-histori- ie waarde hebben (alleen de -moires d'outre-tombe zou- n nog de moeite waard zijn), denk dat velen dit boek met i andere horizon kunnen-le- i: die van de actuele cpni mtatie met een derde wereld, als die zich actueel aan ons ordoet binnen de Neder- idse samenleving en via -rkere media-contacten. Zoals bekend is Chateau- and bij het uitbreken van de anse revolutie een tijdlang tgeweken naar Amerika. Hi «ft het gebied dat hij bezocht et zijn Indiaanse bewoners eliswaar bekeken met iristelijk-missionaire ogen, weerslag ervan in beide ver- alen is nog zo herkenbaar i gevolgen daarvan, dat Ata iker, maar ook René nog he •vaarbaar blijken te zijn. H' ilonialisme heeft zo zijn ui pers, maar je moet ze we illen zien. Atala begint met de zin-' dijn lieve zoon, het is eer genaardige lotsbestemmin ie ons verbindt. Ik beschouv >u als een beschaafd man di' en wilde is geworden; en j' esehouwt mij als een wild an wie de Grote Geest heef ewild (met welke bedoeliW reet ik niet) dat hem de be chaving werd bij gébracht- !en gotspe die nog actueel is 'och een merkwaardige bun- el. lottfried August Bürger: 'AvoO' iren van de baron von Müncjjj ausen'. Uitg. Kwadraat, Pr*^ 21,50. Tieodor Storm: 'Drie novell*0 Jitg. Kwadraat, prijs 22,50. ïiguel de Unamuno: 'Abel hez'. Uitg. Kwadraat, prijs 25," 'rancois-René de ChateaubrW; rwee verhalen: Atala en R®nÉ' Jit Kwadraat, prijs 23,50. poor Jo Wijnen De dertien kandidaten - 6 Re publikeinen en 7 Democraten - zijn in vergelijking met de Oude Meester saaie dillettan- ten. En wat erger is: in tegen stelling tot Ronald Reagan in 1980 en 1984 hebben ze geen lei dend thema en geen boodschap die tot de verbeelding van de Amerikaanse kiezers spreekt. De enige vraag waar het tot dusver in een drukke, geldver slindende, maar overigens wei nig opwindende campagne om gaat is: hoe dring je het reus achtige Amerikaanse begro tingstekort terug zonder de be lasting te verhogea Met dat onmogelijke thema hebben de dertien kandidaten zich op Iowa (waar vandaag de eerste zogenaamde caucus wordt ge houden) en New Hampshire (waar op 16 februari de eerste voorverkiezing plaatsvindt) geworpen. Eén ding moet de dertien he ren worden nagegeven: ze doen hun uiterste best om te zijn wat ze niet zijn. En ze doen nog meer hun best om de nu al enigszins moegebeukte kiezers duidelijk te maken wat ze alle maal niet zullen doen. Over wat ze wel zullen gaan doen, bestaat een bijna eendrachtig stilzwijgen. Zelfrespect is een weinig gang baar artikel bij de meeste kan didaten. Vaak verloochenen ze zichzelf zichtbaar, ontdoen ze zich van wie en wat ze echt zijn. Karakterzelfmoord, noemde een Amerikaanse com mentator dat. Zo wijzigde Mi chael Dukakis, de gouverneur van Massachusetts en een van de belangrijkste Democrati sche kandidaten, vorige week zijn persoonlijk imago ingrij pend. Zijn campagnestaf was tot de ontdekking gekomen dat Dukakis te zakelijk, te techno cratisch en te intellectueel overkwam. Dus werd Dukakis tijdig voorzien van een vleugje hartstocht en passie, werd hij plotseling zelfs emotioneel. Bruce Babbitt, de wat kleur loze en weinig verbeeldings rijke ex-gouverneur van Ari zona, maakte enkele weken ge leden een grapje dat erg goed aansloeg. Gevolg: Babbitt ont popt zich nu als de kandidaat met de humor. George Bush worstelt al maanden met de zo genaamde 'wimp-factor'. Een *wimp' is een persoon met een uitgesproken gebrek aan be sluitvaardigheid en politiek George Bush Bruce Babbitt Paul Simon Richard Gephardt temperament, een 'doetje' dus. Bush waagt het nu zijn stem te verheffen, zijn vuisten te bal len en zelfs ruzie te maken op de televisie. Robert Dole geniet de twijfel achtige reputatie van de handi ge, maar weinig consistente praatjesmaker. En dus bedient hij zich nu van een opmerke lijke rechtlijnigheid. Jack Kemp, een oer-conservatief die tot voor kort alleen maar eco nomische frazen in Reaganeske stijl ten beste gaf, stopt opeens een fikse hoeveelheid sociale bewogenheid in zijn speeches en werpt zich waarachtig op als de kampioen van de verne derden en vertrapten. Pat Robertson, gebedsgene zer, handoplegger en televisie predikant, houdt Onze Lieve Heer -die hij voorheen bij iedere denkbare gelegenheid ter sprake bracht- nu op vei lige afstand. Een vleugje we reldsheid komt de brave Ro bertson op dit ogenblik aan zienlijk beter van pas. Zo offe ren de kandidaten hun eigen persoonlijkheid op voor een bord politieke linzensoep. Omdat ze allemaal op zoek zijn naar een thema, proberen ze het tikkeltje thema waar over hun mede-kandidaten be schikken af te pakken of bela chelijk te maken. Zo staat de Democraat Paul Simon bekend als de meest bewogen man als het om sociale vraagstukken gaat. Babbitt probeert zijn aanhang er nu van te overtui gen dat hij dat is en dat collega Simon maar wat om zich heen praat. Datzelfde doen de twee Republikeinse titanen Bush en Dole. Alle kandidaten noemen elkaar niettemin 'mijn vriend', wat het feit dat ze elkaar naar Pierre Du Pont PUI Pat Robertson Robert Dole het leven staan geenszins aan het oog onttrekt. Met dat alles is de vraag niet beantwoord wie de grote kans hebbers zijn. Bij de Republi keinen ligt de zaak duidelijk. Daar vechten vice-president George Bush en de fractievoor zitter in de Senaat, Bob Dole, om de eer. De andere kandida ten - Du Pont, Kemp, Haig en Robertson - blijven ver achter. Haig heeft al toegegeven geheel kansloos te zijn, maar zegt in de strijd te blijven om Bush zo veel mogelijk dwars te zittea Televisie-predikant Robertson heeft een sterkere opmars ge maakt dan was verwacht, maar lijkt toch vrijwel kans loos te zijn. De campagne van aartsconservatief Kemp komt zeer traag op gang. Aanvanke lijk spande Kemp met Robert son samen, maar dat legde hem slechts politieke windeieren, waarna hij schielijk de zijde van Bush koos. Pierre Du Pont opereert -zijn miljoenenver mogen ten spijt - nog steeds in een electoraal niemandsland. Bush heeft het grote nadeel dat hij gedurende de hele cam pagne achtervolgd wordt door tal van onbeantwoorde vragen over het Iran-Contra-schan- daal, waarin hij een niet geheel Gary Hart opgehelderde rol speelde. Dole is tot dusver onbesproken ge bleven. Bovendien is Dole een handig politicus die zich aan rechts noch links heeft gebon den en derhalve nog veel vrij heid van handelen heeft. Dat maakt hem tot een geducht kandidaat en tot de man waar Bush het meest van te vrezen heeft. Bovendien heeft Bush zich onvoldoende kunnen los maken van Reagan en diens politieke denkbeelden die -naar velen verwachten- enigszins afgedaan hebben. Bush, die zeven jaar als Rea- gans vice-president diende, blijft daarom met de erfenissen van de president verbonden en worstelt derhalve ook het meeste met de aanzwellende kritiek op het enorme begro- tings- en handelstekort van de VS. En tenslotte: vice-presi- denten - zo leert de geschiede nis - worden vrijwel nooit pre sident. Bij de Democraten liggen de zaken veel minder duidelijk. Als Gary Hart in mei van het vorig jaar geen overspelige re latie met het foto-model Donna Jesse Jackson Rice zou hebben gehad, zou hij zonder meer de Democratische 'frontrunner' zijn. Hart trok zich terug uit de race, maar haakte in december weer aan. Vanaf dat moment is Hart niet meer met rust gelaten. En hoe wel hij beter dan welke andere democratische kandidaat weet hoe hij campagne moet voeren, lijkt een come-back uitgeslo ten. Na het eerste vertrek van Hart, verscheen opeens de enige zwarte kandidaat, Jesse Jackson, ten tonele. Net toen iedereen begon te denken dat Jackson de nieuwe frontrunner was die, gesteund door de kleurlingen en vakbonden, aan een niet te stuiten opmars was begonnenn, was het plotseling Dukakis wat de klok sloeg. Voor een zeer korte periode verscheen daarop de eeuwig vlinherstrikken dragende Paul Simon aan de politieke horizon. Die werd enkele weken geleden vervangen door Richard Ge phardt die het in Iowa gaat maken. Maar Gephardt heeft alweer plaatsgemaakt voor Bruce Babbitt, die intussen wordt gezien als de meest waarheidslievende en oprechte kandidaat. Babbitts probleem is nu dat hij net iets te waar- heidslievend en te oprecht is om echt kans van slagen te hebben. Enigszins terzijde houdt zich intussen Albert Gore op, de 39- jarige Senator uit Tennessee, die een fikse scheut Kennedy in het slappe sausje van zijn per soonlijkheid heeft gedaan. Gore heeft zelfs de opmerke lijke gok gewaagd in het noor den, en vooral in New Hamps hire, geen hand uit te steken. Dat is temeer een waagstuk omdat de kandidaat die het in New Hampshire niet maakt, praktisch een verloren man is. Gore richt zich daarentegen geheel op het zuiden; een ris kante strategie over de waarde waarvan op 8 maart -als de zuidelijke staten hun voorver kiezingen houden- wordt be slist. Toch blijft de kans groot dat tijdens de democratische Con ventie, die in juli in Atlanta wordt gehouden, nog steeds geen echte 'frontrunner' uit de bus is gekomen. Er bestaat daarom een kleine kans dat de democraten een beroep moeten doen op een politicus die hele maal niet naar het president schap dingt. Senator Bill Brad ley en de Newyorkse gouver neur Mario Cuomo staat achter de coulissen gereed om zich in dat geval door de partij naar voren te laten schuivea Vooral Cuomo staat bijna permanent in de startblokken en heeft in feite al maandenlang cam pagne gevoerd, intussen ieder een verzekerend dat hij niet president wil worden. Zoals gebruikelijk geven de Republikeinse kandidaten het meeste geld uit. In New Hampshire hebben de 13 kan didaten tezamen tot nu toe rond 1,8 miljoen dollar aan te levisie-spots uitgegeven. Ove rigens hebben de republikeinen 13 keer zoveel televisietijd ge kocht dan de democraten. Dole heeft in New Hampshire al meer dan 610.000 dollar uitge geven, op de voet gevolgd door Jack Kemp en George Bush die respectievelijk 418.000 en 392.000 dollar naar de tv-sta- tions droegen. Daarbij vergele ken vallen de Democraten in het niet. Dukakis heeft tot dus ver slechts 88.000 dollar uitge ven. Paul Simon heeft niet meer dan 5100 dollar in zijn eigen tv-imago gestoken. En dan is er nog Bill Horri- gan. Niemand heeft ooit van hem gehoord. Niettemin is Horrigan -die piloot van pro fessie is- een van de republi keinse kandidaten in New Hampshire. Hij heeft al 20.000 dollar in zijn campagne gesto ken. Waarom? Dat weet alleen Bill Horrigan. Feit is dat hij zich, voor slechts enkele weken, voegt bij de dertien andere kandidaten die nog steeds op zoek zijn naar een leidend the ma, naar een pakket ideeën dat de Amerikanen aanspreekt Boven hen uit torent de enige echte winnaar van 1988: Ro nald Reagan, zoals Franklin Delano Roosevelt in de jaren '40, '50 en '60 is blijven uittore nen boven iedereen die naar het Amerikaanse president schap dong. De presidentver kiezing van 1988 is er een van zeer veel kandidaten en daarom een van zeer veel ver liezers. Misschien wordt de uit eindelijke winnaar zelfs de grootste verliezer. Want zijn presidentschap is al op voor hand ondermijnd door de gi gantische schulden die zijn voorganger Ronald Reagan heeft gemaakt. Als er al een hoofdthema voor de presidentsverkiezingen van 1988 is, dan luidt dat inder daad: hoe kan het Amerikaans begrotingstekort worden te ruggedrongen zonder belas tingverhoging. Geen van de kandidaten heeft daarop een passend antwoord. En de kan didaat die het waagt te zeggen dat de Amerikanen de buik riem moeten aanhalen is waar schijnlijk hetzelfde lot bescho ren als Walter Mondale in 1988. Die moest zijn gelijk betalen met een van de grootste electo rale verliezen die ooit bij de Amerikaanse presidentsver kiezingen zijn geincasseerd. Daarom zegt iedereen wat hij niet, maar niemand wat hij wel zal gaan doen. Een goed Ame rikaans presidentskandidaat moet, als geen ander, de kunst van de luidruchtige terughou dendheid verstaan. Nee, dinsdagavond kan ik niet. Dan heb ik altijd vergadering van de werkgroep hier." „O ja, daar ben je een paar jaar geleden zo enthousiast in gestapt. Is het wat 7" „Waardeloos. Ik dacht dat dit nu eens een club zou zijn, waar werkelijk iets gebeurde - ze wilden er ook per se een vrouw bij hebben, weet je wel. Maar het blijft suf gedoe. Al die mannen maar praten op de bekende oude manier en ik zou 't helemaal anders willen, nieuw, fris, voel je." „Luisteren ze dan niet naar jou 7" „Nou, soms kom ik met hele wilde ideeën. Dan zie je ze on rustig worden, maar toch stap pen ze weer gauw op hun eigen onderwerpen over." „Pik je dat zomaar 7 Ze heb ben jou er juist bij gevraagd, omdat ze de inbreng van een vrouw willen hebben. Of niet 7" „Weet ik eigenlijk niet pre cies. Vaak denk ik dat ik er zit omdat het mode is, een vrouw bij je groep." „Ja, en dan ook een werklo ze, een gehandicapte, een wees, nog een bejaarde en een buiten lander zeker." „Doe niet zo flauw, zeg. Vrouwen dat is niet zomaar een randgroep, we vormen toch echt de helft van de samenle ving." „Oké, maar dan zou het ook het halve geluid in jouw werk groep moeten zijn. Waarom worden jouw opmerking niet serieus genomen? Hier klopt toch iets niet." „O, maar ze zitten heel aan dachtig te luisteren, hoor. Té rustig bijna, alsof ze je welwil lend aanhoren en beleefd wach ten tot je klaar bent. Een enkele keer zie je iets flitsen in die oogjes, geinige visie denken ze dan, of zoiets. Maar meteen daarna glijdt weer dat gedweeë glimlachje over al die gezichten en als ik klaar ben, barsten ze los: Zo werkt dat helemaal niet. Of: aardig bedacht, maar in de praktijk onmogelijk. En hun sterkste argument: het zou mooi zijn als het kon zoals jij voorstelt, maar om dat te ver anderen moet zóveel overhoop gehaald worden, vergeet het maar." „Meid, je bent stapelgek. Als ze nooit een suggestie van jou proberen uit te werken, dan ge beurt er nooit wat. Als 't niks uithaalt, dan stap je er toch uit, uit die werkgroep. Zonde van je tijd en je energie." „Maar dan verandert er hele- méél niets." „Nu toch óók niet, dat zegje zelf." „Jawel, maar nu zit er ten minste toch een vrouw in de groep. Alle godsdiensten kennen te genover de goedertierende schepper van hemel en aarde, een boosaardige tegenspeler gods. Tegenover Zeus kenden de Grieken een tegengod, An- titheon. Tegenover Ahura Mazda kenden de Perzen de boze god Ahriman. Tegenover Jehova kennen wij de Satan. Tegenover Christus de An tichrist. Atheïstische volken, zoals de Chinezen, kennen te genover de positieve kracht Yang, de negatieve kracht Yin. Er is echter een Pyg meeën volk in Centraal Afrika dat een god kent met als tegenstrever zijn twee lingbroer, een mongooltje. Even oud en ongeschapen als hun goede god stuurt dit on wijze broertje veel in de war van wat zo goed was bedoeld door zijn broer. In de mytho logieën van de volkeren op onze planeet is dit een aller aardigste verklaring van het goed en kwaad in het leven der mensen en dieren: een aanvaardbare verklaring van de dood van honderdduizen den onschuldige mensen die in de loop der eeuwen het slachtoffer zijn geworden van natuurrampen als aardbevin gen, vloedgolven en vulkaan uitbarstingen. Die waren niet het werk van de goede god maar van zijn onwijze broertje. Door bonafide woorden als onomkoopbaar en onont koombaar zijn we zo ver trouwd geraakt met dat onont en onom aan het begin van woorden dat we ook 'onon' klakkeloos aanvaarden. Ik heb de proef genomen en in gesprekken met diverse men sen gesproken van 'ontelbare' hoeveelheden van dit of van dat. Niemand trok een wenk brauw op of vroeg ophelde ring over dat warwoord 'on- ontelbaar' wat neits betekent, tenzij dan 'telbar'. Op onont koombare familiefeestjes, als tante Truus d'r verjaardag, debiteer ik graag nietbe- staande spreekwoorden als: Zo lang er maar kaas is tus sen de gaten valt de vis niet van de graten. Op peinzende toon uitgesproken lokt zo'n wijsheid niet meer uit dan lusteloze reakties als: „Zeg dat wel, ja." Als de neven met academische titels ook aan wezig zijn kom ik graag met dubbeldiepzinnigheden als: „Zoals de maan haar schijn gestalten heeft zo hebben ge dachten hun bewoordingen." Nooit reageert zo'n turbotaal neef met: What the heil are you blathering about uit vrees dat de anderen het wel begrijpen. Ik wil maar zeg gen: Wo man singt da brauchst Du nicht zu schwei- gen, arme Leute haben keine Geigea Door Jo Wijnen WASHINGTON - Vandaag start in de VS het luid ruchtige, spectaculaire en hoogst ingewikkelde poli tieke circus dat moet leiden tot de verkiezing van de 41e president van het land. De presidentverkiezingen zijn niet alleen luidruchtig en langdurig, maar ook bijzonder ingewikkeld en voor een bui tenstaander moeilijk te be grijpen. Het is een proces dat al ver voor de eigenlijke ver kiezingen begint, vervolgens een lang en politiek zeer gela den reeks van 'caucusses' en 'primaries' (voorverkiezingen) kent, uitmondt in de conven ties van de democratische en republikeinse partij en ten slotte leidt tot de definitieve 'race' van de twee uit die con venties voortkomende kandi daten. Op 8 november valt de beslissing over wie Ronald Reagan gaat opvolgen. De nieuwgekozen man -er zijn geen vrouwelijke kandida ten - treedt in januari 1989 als nieuwe president van de VS aan. Om enigszins wegwijs te worden in het buitengewoon moeilijk te overziene ritueel van de Amerikaanse presi dentsverkiezingen, volgt hier onder een handleiding die enig licht werpt op de zeven belangrijkste pijlers waarop de Amerikaanse presidents verkiezingen rusten. In de VS moeten zich ongeveer 160 miljoen personen bevinden die als 'kiesgerechtigd' kun nen worden aangemerkt. Dat zijn mensen die de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt en het Amerikaans staatsburger schap bezitten. Geestelijk zie ken, gevangenen en zwervers behoren niet tot de kiesge rechtigden. Toch zullen waar schijnlijk niet meer dan onge veer 80 miljoen kiezers ter stembus gaan. Het opkomstpercentage bij de presidentsverkiezingen heeft de afgelopen 20 jaar er gens tussen de 55 en 60 procent gelegen. Veel mensen blijven bij de stembus weg omdat ze zich, voordat ze aan een stem ming kunnen deelnemen, als kiezer moeten laten registre ren. Dat is een proces dat de belangstelling voor het stem men sterk afremt. Daarom is in sommige staten begonnen met een 'automatische regi stratie' van iedereen die kies gerechtigd is. Dat is van grote invloed geweest op de op komst daar. Traditioneel laten aanzienlijk meer blanken dan zwarten zich registreren. De verkiezingscampagnes in de VS duren steeds langer. Vroeger vonden die groten deels plaats in het jaar van de presidentsverkiezing zelf. Dat is de laatste 20 jaar ingrijpend veranderd. President Carter voerde een voor-campagne van verschillende jaren. Dat deden later ook Jesse Jackson, Gary Hart en George Bush die al heel vroeg van hun ambi ties blijk gaven en zich overal in het land lieten zien om een zo groot mogelijke naambe kendheid te krijgen. Bovendien moeten de kan didaten voldoende geld bijeen zien te krijgen om hun zeer dure campagnes te voeren. Het gemiddelde startkapitaal voor een campagne bedraagt op dit ogenblik ongeveer 3 miljoen dollar. Gedurende de campagne is oneindig veel meer geld nodig. De kandida ten krijgen dat geld voor een deel van de partij, maar voor een nog groter deel van aan hangers en bewonderaars. Ook wordt een beroep gedaan op allerlei instellingen, bedrij ven en vakbonden. Sommige kandidaten zien zich gedwon gen geld te lenen om hun cam pagnes te financieren. Ronald Reagan kreeg miljoenen toe geschoven van een groep rijk aards uit Californië die er op uit was een zeer conservatief president in het Witte Huis te krijgen. In feite moeten de kandidaten gedaan zien te krijgen dat ze tijdens partij conventies van komende zomer als officiële kandidaat voor het president schap worden gekozen. De partij afdelingen van de af zonderlijke 50 Amerikaanse staten hebben een sterke in breng op die conventies. Om de voorkeur van iedere staat te bepalen worden zoge naamde 'caucusses' en 'voor verkiezingen' gehouden. De eerste caucus vandaag in Iowa plaats. Dan gaan 200.000 par tijleden uit 2943 kiesdistricten naar politieke bijeenkomsten van hun partij om de gedele geerden voor de zogenaamde 'county-conventies' te kiezen. Maar uit die ogenschijnlijk beperkte electorale activiteit kan zeer goed worden opge maakt hoe het politieke vaan del er in Iowa, maar ook in de rest van de VS er bij hangt. De eerste voorverkiezing vindt op 16 februari in de staat New Hampshire plaats. De geschiedenis heeft geleerd dat de kandidaat die in New Hampshire geen hoge ogen gooit, zijn ambities kan laten varen, terwijl de winnaars in die staat in vrijwel alle geval len tot de grote kanshebbers voor de officiële kandidatuur moeten worden gerekend. Een caucus is een vergade ring van de partij afdelingen van een staat tijdens welke de voorkeur voor een bepaalde kandidaat wordt uitgesproken en de delegatie voor de partij- conventie worden gekozen. Bij een voorverkiezing komt het er zeer in het alge meen op neer dat de geregi streerde leden van de partij hun stem kunnen uitbrengen op een kandidaat en/of een gedelegeerde die ze naar de partij conventie afgevaardigd willen zien. De reglementen voor de voorverkiezingen ver schillen van staat tot staat. In sommige staten kan al leen worden gestemd voor de partijleiders die naar de con ventie worden afgevaardigd. Die leiders hebben tevoren kenbaar gemaakt op welke presidentskandidaat ze tij dens de conventie zullen stem men. In sommige andere staten stemmen de kiezers welis waar voor de gedelegeerden, maar kunnen ze tegelijkertijd hun voorkeur kenbaar maken voor een van de presidents kandidaten. Dan zijn er staten waar de kiezers zich voor een presi dentskandidaat uitspreken, op grond waarvan de gedelegeer den gehouden zijn hun stem tijdens de conventies op die kandidaat uit te brengen. Overigens levert de binding van de gedelegeerde aan een bepaalde kandidaat tal van moeilijkheden op. De gedele geerde is - omdat de voorver kiezingen geen wettelijke ba sis hebben - slechts gehouden aan de reglementen van zijn partij. Bovendien heeft de binding van de gedelegeerde aan de presidentskandidaat slechts beperkte waarde. Als die kandidaat op de conventie kansloos blijkt, kan de gedele geerde (of de gehele delegatie) zijn stem op een andere kan didaat uitbrengen. Het systeem van voorver kiezingen heeft de afgelopen decennia snel aan betekenis gewonnen. Zo worden dit jaar in 40 staten voorverkiezingen gehouden. In sommige staten, zoals Virginia, houdt maar één partij, in dit geval de re publikeinse, voorverkiezin gen, terwijl de democraten een caucus houden. In 1980 werden in 37 staten voorver kiezingen gehouden tijdens welke drie-kwart van alle ge- delegeeerden voor de partij- conventies werden gekozen. Op dinsdag 8 maart worden in 20 vooral zuidelijke staten voorverkiezingen en/of cau cusses gehouden. Die dag heet in het verkiezingsjargon dan ook 'Super Tuesday'. De laatste caucus wordt op 17 juni in Alaska gehouden. De democratische conventie wordt van 18 tot 21 juli in At lanta gehouden, terwijl de re publikeinse conventie van 15 tot 18 augustus in New Or leans plaatsvindt. De conven ties staan bekend als de groot ste politieke kermissen in de VS en gaan dan ook gepaard met veel gejuich, het oplaten van honderdduizenden bal lonnen, en eindeloze samen zang. Niettemin gebeuren er belangrijke dingen. Op de conventies kiezen de gedele geerden van de staten de offi ciële presidentskandidaat van hun partij. Die kandidaat heeft een absolute meerder heid nodig en dat maakte in het verleden soms meerdere stemmingen nodig. Zo hadden de democraten in 1924 103 stemmingen nodig om John W. Davies tot kandidaat te kiezen. Overigens hoeft de conventie geen precieze weer gave te zijn van de uitspraken van de kiezers in de voorver kiezingen. Zo kwam in 1972 Hubert Humphrey als de sterkste democratische kandi daat uit de voorverkiezingen naar voren. Niettemin koos de conventie McGovern. Op de conventie maakt de gekozen presidentkandidaat ook zijn 'running-mate' be kend. Dat is de man of vrouw die hij naast zich wil hebben als vice-president. Na de conventies sluiten de rijen zich en schaart de partij zich als één man achter de of ficiële presidentskandidaat. Overigens mogen ook andere dan de democratische en re publikeinse kandidaten zich in de race werpen. Maar Ame rika is een politiek twee-stro menland en kandidaten uit kleinere partijen of 'onafhan kelijke' kandidaten maken geen schijn van kans. De twee overgebleven kan didaten worden tot 8 novem ber op de voet gevolgd door de media. Ze houden bovendien een of meer televisiedebatten die voor de keizers van het uiterste belang zijn. Ze doen uitspraken over de belang rijkste vraagstukken of ver mijden die uitspraken juist zoveel mogelijk. Ze reizen kris-kras door het land gedu rende een soms zeer slopende en miljoenen dollars verslin dende campagne, waarbij ze worden geholpen door een uit honderden professionele en vrijwillige medewerkers be staand 'campagneteam'. De presidentverkiezingen worden gehouden op „de eer ste dinsdag na de eerste maandag in november". Op merkelijk is dat de Ameri kaanse kiezer dan niet recht streeks een president kiest, maar een college van kies mannen ('electors') dat 538 le den telt, gelijk aan het aantal leden van het Huis van Afge vaardigden en de Senaat teza men. De kiesmannen beloven plechtig dat ze hun stem zul len uitbrengen overeenkom stig de stemmen die op de kandidaat van hun partij in hun staat zijn uitgebracht In december komen de kies mannen in de afzonderlijke staten bijeen voor de defini tieve stemming. Omdat op 8 november al het totaal aantal op de kiesmannen uitge brachte stemmen en de twee presidentkandidaten bekend is, heeft de 'officiële verkie zing' door het college van kiesmannen nog slechts for mele waarde.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 5