Dertien kandidaten op
zoek naar boodschap
1
Over primaries, caucusses, conventies en kiesmannen
AMERIKAANSE VERKIEZING EN IN SCHADUW VAN RONALD REAGAN
A
roeve
gehaald
MÈÈm*
MUNCHHAUSEN'
nje
manticus
DE STEM EXTRA OP MAANDAG 8 FEBRUAR11988
T48
De enige onverslaan
bare man in de ko
mende Amerikaanse
presidentverkiezingen
is Ronald Reagan. Wel
iswaar neemt de Grote
Communicator niet
aan het gebeuren deel,
maar hij is onverslaan
baar in de zin dat geen
van de serieuze kandi
daten die naar het
Witte Huis dingen zelfs
maar een schijntje van
het charisma, de retori
sche kracht, het poli
tieke instinct en de po
pulariteit heeft van de
man die ze zo graag
willen opvolgen.
Verloochenen
Praatjesmaker
Gary Hart
Scheut Kennedy
1,8 miljoen
Excuus- Truus
GODS TEGEN
STREVERS
ONON
De kiezers
De conventie
-
I
v -
halveerde paard, gele-
over een fijnzinnige
ris van der Heijden as-
eruitgaven legt hij dan
de herdruk de moeite
ier ervan.
bundel die als document
een bepaald literair tijd-
nog wel interessant is.
el de Unamuho y Jugo
-1936) geldt in Spanje als
der belangrijkste schrij
van zijn tijd, maar is hier
-elijks bekend. Hij heeft
genres beoefend met een
nt op de filosofische en
hologische. Hij stond mid-
in het Realisme en was
verbonden met het rooms
olicisme. Zijn novelle Abel
hez, una listeria de pa-
die nu in het Nederlands
aid is door Maria van der
e, is representatief te noe-
voor zijn instelling. Het is
boek vol zielsconflicten, op-
t als een biecht.
vrienden van Abel
uin (Abel en Kaïn sugge-
t het verhaal) worden te-
elkaar uitgespeeld op basis
hun beroep (kunstschilder
medicus) - roem halen -
r de liefde voor de' vrouw
lt daarbij een kardinale
Het tegen elkaar uitspelen
htoffert tegelijk. De am-
ce is wat gedateerd, maar
iet is tijdloos. Daarbij
t dat De Unamuno een di-
manier van schrijven
ft die van vandaag zou kun-
zijn. De inhoud is van een
anse, maar wel mooie dra-
tiek (zolang je daaraan kunt
lnemen als lezer).
ncois-René de Chateau-
and (1768-1848) is het proto-
te van een Romanticus en
>t dus weer in onze tijd
arin sommigen zich troosten
it Candlelight. Chris van der
ijden mag in zijn uitste
lde begeleiding van de twee
nans Atala en René zeggen
t ze vooral literair-histori-
ie waarde hebben (alleen de
-moires d'outre-tombe zou-
n nog de moeite waard zijn),
denk dat velen dit boek met
i andere horizon kunnen-le-
i: die van de actuele cpni
mtatie met een derde wereld,
als die zich actueel aan ons
ordoet binnen de Neder-
idse samenleving en via
-rkere media-contacten.
Zoals bekend is Chateau-
and bij het uitbreken van de
anse revolutie een tijdlang
tgeweken naar Amerika. Hi
«ft het gebied dat hij bezocht
et zijn Indiaanse bewoners
eliswaar bekeken met
iristelijk-missionaire ogen,
weerslag ervan in beide ver-
alen is nog zo herkenbaar i
gevolgen daarvan, dat Ata
iker, maar ook René nog he
•vaarbaar blijken te zijn. H'
ilonialisme heeft zo zijn ui
pers, maar je moet ze we
illen zien.
Atala begint met de zin-'
dijn lieve zoon, het is eer
genaardige lotsbestemmin
ie ons verbindt. Ik beschouv
>u als een beschaafd man di'
en wilde is geworden; en j'
esehouwt mij als een wild
an wie de Grote Geest heef
ewild (met welke bedoeliW
reet ik niet) dat hem de be
chaving werd bij gébracht-
!en gotspe die nog actueel is
'och een merkwaardige bun-
el.
lottfried August Bürger: 'AvoO'
iren van de baron von Müncjjj
ausen'. Uitg. Kwadraat, Pr*^
21,50.
Tieodor Storm: 'Drie novell*0
Jitg. Kwadraat, prijs 22,50.
ïiguel de Unamuno: 'Abel
hez'. Uitg. Kwadraat, prijs 25,"
'rancois-René de ChateaubrW;
rwee verhalen: Atala en R®nÉ'
Jit Kwadraat, prijs 23,50.
poor Jo Wijnen
De dertien kandidaten - 6 Re
publikeinen en 7 Democraten -
zijn in vergelijking met de
Oude Meester saaie dillettan-
ten. En wat erger is: in tegen
stelling tot Ronald Reagan in
1980 en 1984 hebben ze geen lei
dend thema en geen boodschap
die tot de verbeelding van de
Amerikaanse kiezers spreekt.
De enige vraag waar het tot
dusver in een drukke, geldver
slindende, maar overigens wei
nig opwindende campagne om
gaat is: hoe dring je het reus
achtige Amerikaanse begro
tingstekort terug zonder de be
lasting te verhogea Met dat
onmogelijke thema hebben de
dertien kandidaten zich op
Iowa (waar vandaag de eerste
zogenaamde caucus wordt ge
houden) en New Hampshire
(waar op 16 februari de eerste
voorverkiezing plaatsvindt)
geworpen.
Eén ding moet de dertien he
ren worden nagegeven: ze doen
hun uiterste best om te zijn wat
ze niet zijn. En ze doen nog
meer hun best om de nu al
enigszins moegebeukte kiezers
duidelijk te maken wat ze alle
maal niet zullen doen. Over
wat ze wel zullen gaan doen,
bestaat een bijna eendrachtig
stilzwijgen.
Zelfrespect is een weinig gang
baar artikel bij de meeste kan
didaten. Vaak verloochenen ze
zichzelf zichtbaar, ontdoen ze
zich van wie en wat ze echt
zijn. Karakterzelfmoord,
noemde een Amerikaanse com
mentator dat. Zo wijzigde Mi
chael Dukakis, de gouverneur
van Massachusetts en een van
de belangrijkste Democrati
sche kandidaten, vorige week
zijn persoonlijk imago ingrij
pend. Zijn campagnestaf was
tot de ontdekking gekomen dat
Dukakis te zakelijk, te techno
cratisch en te intellectueel
overkwam. Dus werd Dukakis
tijdig voorzien van een vleugje
hartstocht en passie, werd hij
plotseling zelfs emotioneel.
Bruce Babbitt, de wat kleur
loze en weinig verbeeldings
rijke ex-gouverneur van Ari
zona, maakte enkele weken ge
leden een grapje dat erg goed
aansloeg. Gevolg: Babbitt ont
popt zich nu als de kandidaat
met de humor. George Bush
worstelt al maanden met de zo
genaamde 'wimp-factor'. Een
*wimp' is een persoon met een
uitgesproken gebrek aan be
sluitvaardigheid en politiek
George Bush
Bruce Babbitt
Paul Simon
Richard Gephardt
temperament, een 'doetje' dus.
Bush waagt het nu zijn stem te
verheffen, zijn vuisten te bal
len en zelfs ruzie te maken op
de televisie.
Robert Dole geniet de twijfel
achtige reputatie van de handi
ge, maar weinig consistente
praatjesmaker. En dus bedient
hij zich nu van een opmerke
lijke rechtlijnigheid. Jack
Kemp, een oer-conservatief die
tot voor kort alleen maar eco
nomische frazen in Reaganeske
stijl ten beste gaf, stopt opeens
een fikse hoeveelheid sociale
bewogenheid in zijn speeches
en werpt zich waarachtig op
als de kampioen van de verne
derden en vertrapten.
Pat Robertson, gebedsgene
zer, handoplegger en televisie
predikant, houdt Onze Lieve
Heer -die hij voorheen bij
iedere denkbare gelegenheid
ter sprake bracht- nu op vei
lige afstand. Een vleugje we
reldsheid komt de brave Ro
bertson op dit ogenblik aan
zienlijk beter van pas. Zo offe
ren de kandidaten hun eigen
persoonlijkheid op voor een
bord politieke linzensoep.
Omdat ze allemaal op zoek
zijn naar een thema, proberen
ze het tikkeltje thema waar
over hun mede-kandidaten be
schikken af te pakken of bela
chelijk te maken. Zo staat de
Democraat Paul Simon bekend
als de meest bewogen man als
het om sociale vraagstukken
gaat. Babbitt probeert zijn
aanhang er nu van te overtui
gen dat hij dat is en dat collega
Simon maar wat om zich heen
praat. Datzelfde doen de twee
Republikeinse titanen Bush en
Dole. Alle kandidaten noemen
elkaar niettemin 'mijn vriend',
wat het feit dat ze elkaar naar
Pierre Du Pont
PUI
Pat Robertson
Robert Dole
het leven staan geenszins aan
het oog onttrekt.
Met dat alles is de vraag niet
beantwoord wie de grote kans
hebbers zijn. Bij de Republi
keinen ligt de zaak duidelijk.
Daar vechten vice-president
George Bush en de fractievoor
zitter in de Senaat, Bob Dole,
om de eer. De andere kandida
ten - Du Pont, Kemp, Haig en
Robertson - blijven ver achter.
Haig heeft al toegegeven geheel
kansloos te zijn, maar zegt in
de strijd te blijven om Bush zo
veel mogelijk dwars te zittea
Televisie-predikant Robertson
heeft een sterkere opmars ge
maakt dan was verwacht,
maar lijkt toch vrijwel kans
loos te zijn. De campagne van
aartsconservatief Kemp komt
zeer traag op gang. Aanvanke
lijk spande Kemp met Robert
son samen, maar dat legde hem
slechts politieke windeieren,
waarna hij schielijk de zijde
van Bush koos. Pierre Du Pont
opereert -zijn miljoenenver
mogen ten spijt - nog steeds in
een electoraal niemandsland.
Bush heeft het grote nadeel
dat hij gedurende de hele cam
pagne achtervolgd wordt door
tal van onbeantwoorde vragen
over het Iran-Contra-schan-
daal, waarin hij een niet geheel
Gary Hart
opgehelderde rol speelde. Dole
is tot dusver onbesproken ge
bleven. Bovendien is Dole een
handig politicus die zich aan
rechts noch links heeft gebon
den en derhalve nog veel vrij
heid van handelen heeft. Dat
maakt hem tot een geducht
kandidaat en tot de man waar
Bush het meest van te vrezen
heeft. Bovendien heeft Bush
zich onvoldoende kunnen los
maken van Reagan en diens
politieke denkbeelden die
-naar velen verwachten-
enigszins afgedaan hebben.
Bush, die zeven jaar als Rea-
gans vice-president diende,
blijft daarom met de erfenissen
van de president verbonden en
worstelt derhalve ook het
meeste met de aanzwellende
kritiek op het enorme begro-
tings- en handelstekort van de
VS. En tenslotte: vice-presi-
denten - zo leert de geschiede
nis - worden vrijwel nooit pre
sident.
Bij de Democraten liggen de
zaken veel minder duidelijk.
Als Gary Hart in mei van het
vorig jaar geen overspelige re
latie met het foto-model Donna
Jesse Jackson
Rice zou hebben gehad, zou hij
zonder meer de Democratische
'frontrunner' zijn. Hart trok
zich terug uit de race, maar
haakte in december weer aan.
Vanaf dat moment is Hart niet
meer met rust gelaten. En hoe
wel hij beter dan welke andere
democratische kandidaat weet
hoe hij campagne moet voeren,
lijkt een come-back uitgeslo
ten.
Na het eerste vertrek van
Hart, verscheen opeens de
enige zwarte kandidaat, Jesse
Jackson, ten tonele. Net toen
iedereen begon te denken dat
Jackson de nieuwe frontrunner
was die, gesteund door de
kleurlingen en vakbonden, aan
een niet te stuiten opmars was
begonnenn, was het plotseling
Dukakis wat de klok sloeg.
Voor een zeer korte periode
verscheen daarop de eeuwig
vlinherstrikken dragende Paul
Simon aan de politieke horizon.
Die werd enkele weken geleden
vervangen door Richard Ge
phardt die het in Iowa gaat
maken. Maar Gephardt heeft
alweer plaatsgemaakt voor
Bruce Babbitt, die intussen
wordt gezien als de meest
waarheidslievende en oprechte
kandidaat. Babbitts probleem
is nu dat hij net iets te waar-
heidslievend en te oprecht is
om echt kans van slagen te
hebben.
Enigszins terzijde houdt zich
intussen Albert Gore op, de 39-
jarige Senator uit Tennessee,
die een fikse scheut Kennedy in
het slappe sausje van zijn per
soonlijkheid heeft gedaan.
Gore heeft zelfs de opmerke
lijke gok gewaagd in het noor
den, en vooral in New Hamps
hire, geen hand uit te steken.
Dat is temeer een waagstuk
omdat de kandidaat die het in
New Hampshire niet maakt,
praktisch een verloren man is.
Gore richt zich daarentegen
geheel op het zuiden; een ris
kante strategie over de waarde
waarvan op 8 maart -als de
zuidelijke staten hun voorver
kiezingen houden- wordt be
slist.
Toch blijft de kans groot dat
tijdens de democratische Con
ventie, die in juli in Atlanta
wordt gehouden, nog steeds
geen echte 'frontrunner' uit de
bus is gekomen. Er bestaat
daarom een kleine kans dat de
democraten een beroep moeten
doen op een politicus die hele
maal niet naar het president
schap dingt. Senator Bill Brad
ley en de Newyorkse gouver
neur Mario Cuomo staat achter
de coulissen gereed om zich in
dat geval door de partij naar
voren te laten schuivea Vooral
Cuomo staat bijna permanent
in de startblokken en heeft in
feite al maandenlang cam
pagne gevoerd, intussen ieder
een verzekerend dat hij niet
president wil worden.
Zoals gebruikelijk geven de
Republikeinse kandidaten het
meeste geld uit. In New
Hampshire hebben de 13 kan
didaten tezamen tot nu toe
rond 1,8 miljoen dollar aan te
levisie-spots uitgegeven. Ove
rigens hebben de republikeinen
13 keer zoveel televisietijd ge
kocht dan de democraten. Dole
heeft in New Hampshire al
meer dan 610.000 dollar uitge
geven, op de voet gevolgd door
Jack Kemp en George Bush die
respectievelijk 418.000 en
392.000 dollar naar de tv-sta-
tions droegen. Daarbij vergele
ken vallen de Democraten in
het niet. Dukakis heeft tot dus
ver slechts 88.000 dollar uitge
ven. Paul Simon heeft niet
meer dan 5100 dollar in zijn
eigen tv-imago gestoken.
En dan is er nog Bill Horri-
gan. Niemand heeft ooit van
hem gehoord. Niettemin is
Horrigan -die piloot van pro
fessie is- een van de republi
keinse kandidaten in New
Hampshire. Hij heeft al 20.000
dollar in zijn campagne gesto
ken. Waarom? Dat weet alleen
Bill Horrigan. Feit is dat hij
zich, voor slechts enkele weken,
voegt bij de dertien andere
kandidaten die nog steeds op
zoek zijn naar een leidend the
ma, naar een pakket ideeën dat
de Amerikanen aanspreekt
Boven hen uit torent de enige
echte winnaar van 1988: Ro
nald Reagan, zoals Franklin
Delano Roosevelt in de jaren
'40, '50 en '60 is blijven uittore
nen boven iedereen die naar
het Amerikaanse president
schap dong. De presidentver
kiezing van 1988 is er een van
zeer veel kandidaten en
daarom een van zeer veel ver
liezers. Misschien wordt de uit
eindelijke winnaar zelfs de
grootste verliezer. Want zijn
presidentschap is al op voor
hand ondermijnd door de gi
gantische schulden die zijn
voorganger Ronald Reagan
heeft gemaakt.
Als er al een hoofdthema
voor de presidentsverkiezingen
van 1988 is, dan luidt dat inder
daad: hoe kan het Amerikaans
begrotingstekort worden te
ruggedrongen zonder belas
tingverhoging. Geen van de
kandidaten heeft daarop een
passend antwoord. En de kan
didaat die het waagt te zeggen
dat de Amerikanen de buik
riem moeten aanhalen is waar
schijnlijk hetzelfde lot bescho
ren als Walter Mondale in 1988.
Die moest zijn gelijk betalen
met een van de grootste electo
rale verliezen die ooit bij de
Amerikaanse presidentsver
kiezingen zijn geincasseerd.
Daarom zegt iedereen wat hij
niet, maar niemand wat hij wel
zal gaan doen. Een goed Ame
rikaans presidentskandidaat
moet, als geen ander, de kunst
van de luidruchtige terughou
dendheid verstaan.
Nee, dinsdagavond
kan ik niet. Dan heb
ik altijd vergadering
van de werkgroep hier."
„O ja, daar ben je een paar
jaar geleden zo enthousiast in
gestapt. Is het wat 7"
„Waardeloos. Ik dacht dat
dit nu eens een club zou zijn,
waar werkelijk iets gebeurde -
ze wilden er ook per se een
vrouw bij hebben, weet je wel.
Maar het blijft suf gedoe. Al
die mannen maar praten op de
bekende oude manier en ik zou
't helemaal anders willen,
nieuw, fris, voel je."
„Luisteren ze dan niet naar
jou 7"
„Nou, soms kom ik met hele
wilde ideeën. Dan zie je ze on
rustig worden, maar toch stap
pen ze weer gauw op hun eigen
onderwerpen over."
„Pik je dat zomaar 7 Ze heb
ben jou er juist bij gevraagd,
omdat ze de inbreng van een
vrouw willen hebben. Of niet 7"
„Weet ik eigenlijk niet pre
cies. Vaak denk ik dat ik er zit
omdat het mode is, een vrouw
bij je groep."
„Ja, en dan ook een werklo
ze, een gehandicapte, een wees,
nog een bejaarde en een buiten
lander zeker."
„Doe niet zo flauw, zeg.
Vrouwen dat is niet zomaar een
randgroep, we vormen toch
echt de helft van de samenle
ving."
„Oké, maar dan zou het ook
het halve geluid in jouw werk
groep moeten zijn. Waarom
worden jouw opmerking niet
serieus genomen? Hier klopt
toch iets niet."
„O, maar ze zitten heel aan
dachtig te luisteren, hoor. Té
rustig bijna, alsof ze je welwil
lend aanhoren en beleefd wach
ten tot je klaar bent. Een enkele
keer zie je iets flitsen in die
oogjes, geinige visie denken ze
dan, of zoiets. Maar meteen
daarna glijdt weer dat gedweeë
glimlachje over al die gezichten
en als ik klaar ben, barsten ze
los: Zo werkt dat helemaal niet.
Of: aardig bedacht, maar in de
praktijk onmogelijk. En hun
sterkste argument: het zou
mooi zijn als het kon zoals jij
voorstelt, maar om dat te ver
anderen moet zóveel overhoop
gehaald worden, vergeet het
maar."
„Meid, je bent stapelgek. Als
ze nooit een suggestie van jou
proberen uit te werken, dan ge
beurt er nooit wat. Als 't niks
uithaalt, dan stap je er toch uit,
uit die werkgroep. Zonde van je
tijd en je energie."
„Maar dan verandert er hele-
méél niets."
„Nu toch óók niet, dat zegje
zelf."
„Jawel, maar nu zit er ten
minste toch een vrouw in de
groep.
Alle godsdiensten kennen te
genover de goedertierende
schepper van hemel en aarde,
een boosaardige tegenspeler
gods. Tegenover Zeus kenden
de Grieken een tegengod, An-
titheon. Tegenover Ahura
Mazda kenden de Perzen de
boze god Ahriman. Tegenover
Jehova kennen wij de Satan.
Tegenover Christus de An
tichrist. Atheïstische volken,
zoals de Chinezen, kennen te
genover de positieve kracht
Yang, de negatieve kracht
Yin. Er is echter een Pyg
meeën volk in Centraal
Afrika dat een god kent met
als tegenstrever zijn twee
lingbroer, een mongooltje.
Even oud en ongeschapen als
hun goede god stuurt dit on
wijze broertje veel in de war
van wat zo goed was bedoeld
door zijn broer. In de mytho
logieën van de volkeren op
onze planeet is dit een aller
aardigste verklaring van het
goed en kwaad in het leven
der mensen en dieren: een
aanvaardbare verklaring van
de dood van honderdduizen
den onschuldige mensen die
in de loop der eeuwen het
slachtoffer zijn geworden van
natuurrampen als aardbevin
gen, vloedgolven en vulkaan
uitbarstingen. Die waren niet
het werk van de goede god
maar van zijn onwijze
broertje.
Door bonafide woorden als
onomkoopbaar en onont
koombaar zijn we zo ver
trouwd geraakt met dat onont
en onom aan het begin van
woorden dat we ook 'onon'
klakkeloos aanvaarden. Ik
heb de proef genomen en in
gesprekken met diverse men
sen gesproken van 'ontelbare'
hoeveelheden van dit of van
dat. Niemand trok een wenk
brauw op of vroeg ophelde
ring over dat warwoord 'on-
ontelbaar' wat neits betekent,
tenzij dan 'telbar'. Op onont
koombare familiefeestjes, als
tante Truus d'r verjaardag,
debiteer ik graag nietbe-
staande spreekwoorden als:
Zo lang er maar kaas is tus
sen de gaten valt de vis niet
van de graten. Op peinzende
toon uitgesproken lokt zo'n
wijsheid niet meer uit dan
lusteloze reakties als: „Zeg
dat wel, ja." Als de neven met
academische titels ook aan
wezig zijn kom ik graag met
dubbeldiepzinnigheden als:
„Zoals de maan haar schijn
gestalten heeft zo hebben ge
dachten hun bewoordingen."
Nooit reageert zo'n turbotaal
neef met: What the heil are
you blathering about uit
vrees dat de anderen het wel
begrijpen. Ik wil maar zeg
gen: Wo man singt da
brauchst Du nicht zu schwei-
gen, arme Leute haben keine
Geigea
Door Jo Wijnen
WASHINGTON - Vandaag
start in de VS het luid
ruchtige, spectaculaire en
hoogst ingewikkelde poli
tieke circus dat moet leiden
tot de verkiezing van de
41e president van het land.
De presidentverkiezingen zijn
niet alleen luidruchtig en
langdurig, maar ook bijzonder
ingewikkeld en voor een bui
tenstaander moeilijk te be
grijpen. Het is een proces dat
al ver voor de eigenlijke ver
kiezingen begint, vervolgens
een lang en politiek zeer gela
den reeks van 'caucusses' en
'primaries' (voorverkiezingen)
kent, uitmondt in de conven
ties van de democratische en
republikeinse partij en ten
slotte leidt tot de definitieve
'race' van de twee uit die con
venties voortkomende kandi
daten. Op 8 november valt de
beslissing over wie Ronald
Reagan gaat opvolgen. De
nieuwgekozen man -er zijn
geen vrouwelijke kandida
ten - treedt in januari 1989 als
nieuwe president van de VS
aan.
Om enigszins wegwijs te
worden in het buitengewoon
moeilijk te overziene ritueel
van de Amerikaanse presi
dentsverkiezingen, volgt hier
onder een handleiding die
enig licht werpt op de zeven
belangrijkste pijlers waarop
de Amerikaanse presidents
verkiezingen rusten.
In de VS moeten zich ongeveer
160 miljoen personen bevinden
die als 'kiesgerechtigd' kun
nen worden aangemerkt. Dat
zijn mensen die de leeftijd van
18 jaar hebben bereikt en het
Amerikaans staatsburger
schap bezitten. Geestelijk zie
ken, gevangenen en zwervers
behoren niet tot de kiesge
rechtigden. Toch zullen waar
schijnlijk niet meer dan onge
veer 80 miljoen kiezers ter
stembus gaan.
Het opkomstpercentage bij
de presidentsverkiezingen
heeft de afgelopen 20 jaar er
gens tussen de 55 en 60 procent
gelegen. Veel mensen blijven
bij de stembus weg omdat ze
zich, voordat ze aan een stem
ming kunnen deelnemen, als
kiezer moeten laten registre
ren. Dat is een proces dat de
belangstelling voor het stem
men sterk afremt. Daarom is
in sommige staten begonnen
met een 'automatische regi
stratie' van iedereen die kies
gerechtigd is. Dat is van grote
invloed geweest op de op
komst daar. Traditioneel laten
aanzienlijk meer blanken dan
zwarten zich registreren.
De verkiezingscampagnes in
de VS duren steeds langer.
Vroeger vonden die groten
deels plaats in het jaar van de
presidentsverkiezing zelf. Dat
is de laatste 20 jaar ingrijpend
veranderd. President Carter
voerde een voor-campagne
van verschillende jaren. Dat
deden later ook Jesse Jackson,
Gary Hart en George Bush die
al heel vroeg van hun ambi
ties blijk gaven en zich overal
in het land lieten zien om een
zo groot mogelijke naambe
kendheid te krijgen.
Bovendien moeten de kan
didaten voldoende geld bijeen
zien te krijgen om hun zeer
dure campagnes te voeren.
Het gemiddelde startkapitaal
voor een campagne bedraagt
op dit ogenblik ongeveer 3
miljoen dollar. Gedurende de
campagne is oneindig veel
meer geld nodig. De kandida
ten krijgen dat geld voor een
deel van de partij, maar voor
een nog groter deel van aan
hangers en bewonderaars.
Ook wordt een beroep gedaan
op allerlei instellingen, bedrij
ven en vakbonden. Sommige
kandidaten zien zich gedwon
gen geld te lenen om hun cam
pagnes te financieren. Ronald
Reagan kreeg miljoenen toe
geschoven van een groep rijk
aards uit Californië die er op
uit was een zeer conservatief
president in het Witte Huis te
krijgen.
In feite moeten de kandidaten
gedaan zien te krijgen dat ze
tijdens partij conventies van
komende zomer als officiële
kandidaat voor het president
schap worden gekozen. De
partij afdelingen van de af
zonderlijke 50 Amerikaanse
staten hebben een sterke in
breng op die conventies. Om
de voorkeur van iedere staat
te bepalen worden zoge
naamde 'caucusses' en 'voor
verkiezingen' gehouden. De
eerste caucus vandaag in Iowa
plaats. Dan gaan 200.000 par
tijleden uit 2943 kiesdistricten
naar politieke bijeenkomsten
van hun partij om de gedele
geerden voor de zogenaamde
'county-conventies' te kiezen.
Maar uit die ogenschijnlijk
beperkte electorale activiteit
kan zeer goed worden opge
maakt hoe het politieke vaan
del er in Iowa, maar ook in de
rest van de VS er bij hangt.
De eerste voorverkiezing
vindt op 16 februari in de
staat New Hampshire plaats.
De geschiedenis heeft geleerd
dat de kandidaat die in New
Hampshire geen hoge ogen
gooit, zijn ambities kan laten
varen, terwijl de winnaars in
die staat in vrijwel alle geval
len tot de grote kanshebbers
voor de officiële kandidatuur
moeten worden gerekend.
Een caucus is een vergade
ring van de partij afdelingen
van een staat tijdens welke de
voorkeur voor een bepaalde
kandidaat wordt uitgesproken
en de delegatie voor de partij-
conventie worden gekozen.
Bij een voorverkiezing
komt het er zeer in het alge
meen op neer dat de geregi
streerde leden van de partij
hun stem kunnen uitbrengen
op een kandidaat en/of een
gedelegeerde die ze naar de
partij conventie afgevaardigd
willen zien. De reglementen
voor de voorverkiezingen ver
schillen van staat tot staat.
In sommige staten kan al
leen worden gestemd voor de
partijleiders die naar de con
ventie worden afgevaardigd.
Die leiders hebben tevoren
kenbaar gemaakt op welke
presidentskandidaat ze tij
dens de conventie zullen stem
men.
In sommige andere staten
stemmen de kiezers welis
waar voor de gedelegeerden,
maar kunnen ze tegelijkertijd
hun voorkeur kenbaar maken
voor een van de presidents
kandidaten.
Dan zijn er staten waar de
kiezers zich voor een presi
dentskandidaat uitspreken, op
grond waarvan de gedelegeer
den gehouden zijn hun stem
tijdens de conventies op die
kandidaat uit te brengen.
Overigens levert de binding
van de gedelegeerde aan een
bepaalde kandidaat tal van
moeilijkheden op. De gedele
geerde is - omdat de voorver
kiezingen geen wettelijke ba
sis hebben - slechts gehouden
aan de reglementen van zijn
partij. Bovendien heeft de
binding van de gedelegeerde
aan de presidentskandidaat
slechts beperkte waarde. Als
die kandidaat op de conventie
kansloos blijkt, kan de gedele
geerde (of de gehele delegatie)
zijn stem op een andere kan
didaat uitbrengen.
Het systeem van voorver
kiezingen heeft de afgelopen
decennia snel aan betekenis
gewonnen. Zo worden dit jaar
in 40 staten voorverkiezingen
gehouden. In sommige staten,
zoals Virginia, houdt maar
één partij, in dit geval de re
publikeinse, voorverkiezin
gen, terwijl de democraten
een caucus houden. In 1980
werden in 37 staten voorver
kiezingen gehouden tijdens
welke drie-kwart van alle ge-
delegeeerden voor de partij-
conventies werden gekozen.
Op dinsdag 8 maart worden
in 20 vooral zuidelijke staten
voorverkiezingen en/of cau
cusses gehouden. Die dag heet
in het verkiezingsjargon dan
ook 'Super Tuesday'.
De laatste caucus wordt op
17 juni in Alaska gehouden.
De democratische conventie
wordt van 18 tot 21 juli in At
lanta gehouden, terwijl de re
publikeinse conventie van 15
tot 18 augustus in New Or
leans plaatsvindt. De conven
ties staan bekend als de groot
ste politieke kermissen in de
VS en gaan dan ook gepaard
met veel gejuich, het oplaten
van honderdduizenden bal
lonnen, en eindeloze samen
zang. Niettemin gebeuren er
belangrijke dingen. Op de
conventies kiezen de gedele
geerden van de staten de offi
ciële presidentskandidaat van
hun partij. Die kandidaat
heeft een absolute meerder
heid nodig en dat maakte in
het verleden soms meerdere
stemmingen nodig. Zo hadden
de democraten in 1924 103
stemmingen nodig om John
W. Davies tot kandidaat te
kiezen. Overigens hoeft de
conventie geen precieze weer
gave te zijn van de uitspraken
van de kiezers in de voorver
kiezingen. Zo kwam in 1972
Hubert Humphrey als de
sterkste democratische kandi
daat uit de voorverkiezingen
naar voren. Niettemin koos de
conventie McGovern.
Op de conventie maakt de
gekozen presidentkandidaat
ook zijn 'running-mate' be
kend. Dat is de man of vrouw
die hij naast zich wil hebben
als vice-president.
Na de conventies sluiten de
rijen zich en schaart de partij
zich als één man achter de of
ficiële presidentskandidaat.
Overigens mogen ook andere
dan de democratische en re
publikeinse kandidaten zich
in de race werpen. Maar Ame
rika is een politiek twee-stro
menland en kandidaten uit
kleinere partijen of 'onafhan
kelijke' kandidaten maken
geen schijn van kans.
De twee overgebleven kan
didaten worden tot 8 novem
ber op de voet gevolgd door de
media. Ze houden bovendien
een of meer televisiedebatten
die voor de keizers van het
uiterste belang zijn. Ze doen
uitspraken over de belang
rijkste vraagstukken of ver
mijden die uitspraken juist
zoveel mogelijk. Ze reizen
kris-kras door het land gedu
rende een soms zeer slopende
en miljoenen dollars verslin
dende campagne, waarbij ze
worden geholpen door een uit
honderden professionele en
vrijwillige medewerkers be
staand 'campagneteam'.
De presidentverkiezingen
worden gehouden op „de eer
ste dinsdag na de eerste
maandag in november". Op
merkelijk is dat de Ameri
kaanse kiezer dan niet recht
streeks een president kiest,
maar een college van kies
mannen ('electors') dat 538 le
den telt, gelijk aan het aantal
leden van het Huis van Afge
vaardigden en de Senaat teza
men. De kiesmannen beloven
plechtig dat ze hun stem zul
len uitbrengen overeenkom
stig de stemmen die op de
kandidaat van hun partij in
hun staat zijn uitgebracht
In december komen de kies
mannen in de afzonderlijke
staten bijeen voor de defini
tieve stemming. Omdat op 8
november al het totaal aantal
op de kiesmannen uitge
brachte stemmen en de twee
presidentkandidaten bekend
is, heeft de 'officiële verkie
zing' door het college van
kiesmannen nog slechts for
mele waarde.