OMSTREDEN RORSCHACH-TEST KRABBELT WEER UIT DAL
Wat vlekken vertellen
Jéjm»
iJËFê
VERSCH1
4Ke
Actie Brits
Een verliefde freak zet natuur op een rij
WETENSCHAP
Telegrai
Zelfdenkende compute
is geen fantasie meer
de stem extra donderdag 4 februar11988
TWEEDE VERZAMELING BRIEVEN VAN CHARLES DARWIN
de Stem buiti
Zeg mij wat deze vlekken zijn, en ik zal u zeggen
wie u bent.
Dat is de gedachte achter de zogeheten Ror
schachtest, beter bekend als de vlekkentest. Wat
iemand in vlekken herkent, zegt iets over zijn of
haar persoonlijkheid. Zegt de psycholoog.
'Geen wetenschap'
- J 1
Gedichtjes
Drijfzand
Teleurgesteld
Op maat
Puzzel
Magneet
Verliefd
Creationisten
Zorgeloosheid
NIEUWSFEITEN
Ruimteveer Russen dit jaar klaar
E
Slang gaapt kikker uit
ECN: veiliger kerncentrales
Pioneers blijken krasse oudjes
Absoluut nulpunt genaderd
Cadmium-vretende bacterie geïsoleerd
PRESIDENT KU
Soort transport
T48
Door Kees Buijs
Wie in een vlek een geslacht, opengesneden dier ziet, kan
vijandigheid in zich bergen. Het antwoord 'bruggen' kan
duiden op een onzeker persoon, die een verstoorde relatie
heeft met verzorgende ouderfiguren.
Een krokodil wijst mogelijk op
een algemeen negatieve hou
ding ten opzichte van de omge
ving; een beer op problemen
met een vaderfiguur. Een inkt
vis kan wel eens duiden op een
te beschermende moederlijke
behandeling, en een vleermuis
op pijnlijke, onprettige gevoe
lens.
Het antwoord 'man met
vrouwenborsten' wijst in de
richting van een sterke belang
stelling voor sekseverschillen.
En maskers? Pas op: een ge
stoorde ik-beleving. Antwoor
den die met water te maken
hebben, duiden op de behoefte
aan moederlijke beschutting en
verzorging. Wolken kunnen
wijzen op irritatie en agressivi
teit; zaden en doorgesneden
vruchtbeginsels op voortplan-
tingsproblemen.
Dit soort associaties zou ieder
een kunnen verzinnen. De
vlekkentest ligt dan ook op om
streden wetenschapsterrein.
Velen menen zelfs dat de test
met wetenschap niets te maken
heeft. Deze kritiek is niet van
vandaag of gisteren.
De eerste symmetrische
vlekken, bedoeld om op syste
matische wijze kenmerken van
iemands persoonlijkheid bloot
te leggen, zagen het licht in
1921, toen het boek Psychodiag-
nostik van de Zwitser Her
mann Rorschach verscheen.
Sindsdien was de test voorwerp
van kritiek en meningsver
schillen. In de jaren twintig
schonk men er nauwelijks aan
dacht aan, in de jaren veertig
en vijftig werd het de meest ge
bruikte persoonlijkheidstest. In
de loop van de jaren zestig
werd hij bijna uitgebannen, en
nu herleeft hij weer - tenmin
ste in de Verenigde Staten-
mogelijk als reactie op de for
mele methoden.-
wante methoden schreef dr. J.
de Zeeuw het boek 'Persoon
lijkheidsdiagnostiek volgens de
vlekkenmethode'. Het is be
doeld als een kritische inlei
ding, bestemd voor psycholo
gen en pedagogen. Het is een
zwaarwichtig boek, vol Duitse
en Engelse citaten, maar ook
onthullend. Want de portie
drijfzand waarop deze en an
dere methoden zijn gebouwd,
blijkt niet gering. De theorieën
die aan persoonlijkheidstests
ten grondslag liggen, spreken
elkaar zelfs op hoofdpunten te
gen. „Men krijgt eigenlijk geen
hoge dunk van wat er aan we
tenschappelijke overeenstem
ming in de loop der jaren is be
reikt", verzucht De Zeeuw.
Toch hoeft de nu meer dan
vijfenzestig jaar oude test van
hem niet met pensioen. De
vlekkenmethode heeft haar
waarde binnen het kader van
een volledig personlijkheidson-
derzoek, meent hij tegen alle
stormen van kritiek in.
Hoewel de Rorschachtest in
het boek centraal staat, is die
niet de enig mogelijke, en even
min de beste. Holtzman bij
voorbeeld ontwierp in 1961 een
variant op de oorspronkelijke
vlekkentest, die tegenwoordig
het vaakst wordt toegepast.
Het meest gebruikt men
inkt- of verfvlekken (al of niet
gekleurd) die op zichzelf niets
voorstellen, maar in iemands
fantasie iets kunnen voorstel
len. Het zijn min of meer toe
vallige figuren. „Was könnte
dies sein?" vroeg Rorschach
zijn proefpersonen, waarna hij
de antwoorden en reacties
nauwkeurig op schrift zette en
uitwerkte.
Enkele vlekken uit de Rorschachtest.
f.
Hermann Rorschach (1884-1922) op 33-jarige leeftijd.
Over de Rorschachtest en ver-
Al in de vijftiende eeuw ge
bruikten Botticelli en Leonardo
da Vinei vlekken om de fanta
sie te prikkelen. Justinus Ker-
ner schreef in de vorige eeuw
korte gedichtjes naar aanlei
ding van door hem gemaakte
inktvlekken. Hij noemde ze
'Klecksographien'. Onder een
vlindervormige inktvlek bij
voorbeeld schreef Kerner:
'Aus Tintenflecken ganz gering
Entstand der schone Schmet-
terling.
Zu solcher Wandlung ich emp-
fehle
Gott meine fleckenvolle Seele'
Het psychologisch gebruik
van vlekken begon eind vorige
eeuw met de Fransen Binet en
Henri. De Pool Hens nam kin
deren vlekkentests af om hun
fantasie te onderzoeken. Maar
pas Rorschach, zoon van een
tekenleraar, zag grote moge
lijkheden om met vlekken
iemands persoonlijkheid te
ontrafelen. Hij gaf de stoot tot
zeer veel onderzoek, èn tot ver
hitte discussies. Zijn werk was
van meet af aaii' èen steen des
aanstoots.
Rohrschachs oorspronkelijke,
testserie bestond uit vijftien
vlekken. Maar hij had grote
moeite om zijn geschrift met de
vlekken gepubliceerd te krij
gen. Tenslotte moest hij vijf
van de vijftien vlekken, mèt de
bijbehorende analyses, laten
vallen: de uitgever had geen
zin om meer geld te steken in
de drukplaten. De reproducties
waren veel 'vlekkeriger' dan de
originele vlekken, en tot over
maat van ramp ging Rorschach
zelf nog vlekken wijzigen na
dat zijn verhandeling was af
gesloten. Kortom, het ram
melde technisch en weten
schappelijk.
Het boek kreeg geen goede
pers. Bovendien werd het nau
welijks verkocht. Nog geen
jaar nadat het boek verscheen
stierf de teleurgestelde Ror
schach, 38 jaar oud. Daarna
bleef het tien jaar stil rond de
vlekkenmethode.
Tot de test, eerst langzaam,
daarna als een komeet in de be
langstelling steeg. Vermoede
lijk lag de opleving aan de toe
genomen belangstelling voor
persoonlijkheidsonderzoek in
de jaren dertig, en aan de be
hoefte van klinisch psycholo
gen in de Verenigde Staten en
West-Europa aan persoonlijk
heidstests in hun onderzoek in
psychiatrische klinieken. Tot in
de jaren vijftig bleef de Ror
schachtest de meest gebruikte
test in de Verenigde Staten, en
zelfs in het begin van de jaren
tachtig stond hij nog op de
vierde plaats.
In ons land daalde sinds het
midden van de jaren zestig het
gebruik van projectietests,
waarvan de Rorschachtest er
een is. En nog steeds heeft men
hier een duidelijke voorkeur
voor vragenlijstmethoden bo
ven projectiemethoden. Al in
de jaren vijftig kwam er van
psychometrische zijde kritiek
op de Rorschachtest. Met name
uit de getalsmatige gegevens
over betrouwbaarheid en gel
digheid zou de onbruikbaar
heid van de methode blijken.
Universiteiten wilden liever
objectieve methoden aan de
hand van vragenlijsten. On
derwijs in projectiemethoden
was ook een tijdrovende zaak,
terwijl de studieduur juist kor
ter werd. Klinisch psychologen
gingen het testen zien als een
tweederangs bezigheid, die
men beter aan assistenten kon
overlaten, zodat men zelf meer
tijd aan de opkomende therapie
zou kunnen besteden.
En tenslotte hadden ook de
maatschappelijke ontwikkelin
gen invloed op het testonder-
zoek. Liet men de Rorschach
test vroeger op iedereen los, la
ter ging men zich afvragen of
dat wel moest en mocht, met
name bij de bedrijf spsycholo-
gische selectie. Velen lieten de
vlekkentest vallen, maar hand
haafden de vragenlijsten; niet
beseffend dat de bezwaren van
privacy en het ontfutselen van
gegevens aan kandidaten even
zeer voor de vragenlijsten gel
den.
De Zeeuw vindt het voor de
testpersonen en voor de weten
schap geen goede zaak, wan
neer men bij het persoonlijk
heidsonderzoek alleen gebruik
maakt van objectieve tests. Im
mers, hier wordt de persoon
lijkheid op maat gesneden of
uitgerekt om de passen op het
Procrustusbed van het formele,
kwantitatieve testmodel. De
mogelijkheid tot persoonlijke
expressie is hier uitgesloten. De
testresultaten kunnen daar
door niets anders weergeven
dan de eigenschappen van een
'gemodelleerde' persoonlijk
heid.
Volgens De Zeeuw moet de
persoon worden beoordeeld
naar getalsmatige maatstaven
èn naar de resultaten van me
thoden, waarin de individuali
teit zich duidelijker kan mani
festeren dan in psychometri
sche tests.
Dr. J. de Zeeuw: Persoonlijkheidg-
diagnostiek volgens de vlekken
methode, een inleiding. Llsse,
Swets Zeitlinger, 75.
Door Laur Crouzen
Een genie wordt je maar
niet zo. Als dat van één
mens gezegd mag worden, is
het wel van Charles Darwin
(1809-1882). Deze Engelse
landjonker mislukte als
arts, omdat hij in het opera
tie-theater van de Universi
teit van Edinburg over zijn
nek ging bij het zien van
een staaltje van medisch
slagerswerk.
Hij mislukte ook als Angli
caans dominee, omdat hij in
Cambridge steeds vaker ging
wandelen met John Stevens
Henslow, enthousiast plant
kundige en stenen-kijker. In
plaats van theologische hoor
colleges te volgen
En toch of misschien juist
daarom was hij de eerste in
wetenschapsland, die de ons
omringende natuur als een
groeiend en onderling afhan
kelijk netwerk beschreef, uit
mondend in zijn centrale stel
ling over de evolutie. De natuur
wel te verstaan in de breedste
zin van het woord: niet alleen
dieren en planten, maar ook
fossielen, koraal-eilanden,'
stukjes aardkorst, die stijgen
en dalen, gebergten en kli
maat-zones.
Hoe Darwin na zijn wereldreis
met de Beagle (1831-1835) alle
toen verzamelde bewijsstuk
ken - voornamelijk dieren,
planten, fossielen en steenmon
sters - als een puzzle van meer
dan tienduizend stukjes in elk
aar paste, kan bijna van dag tot
dag gevolgd worden. En wel
dankzij het tweede deel van de
'Correspondentie van Charles
Darwin', enkele maanden gele
den uitgegeven door Cam
bridge University Press, het
uitgeversbedrijf van Darwins
eigen universiteit.
Deze tweede reeks van brie
ven van en aan de Britse natu
ralist is bijeengezocht over de
hele wereld door de bejaarde
Amerikanen Frederick H.
Burkhardt en Sydney Smith.
Het werk loopt van 1837, twee
jaar na Darwins thuiskomst in
Plymouth, tot 1843, toen hij al
enkele j aren begonnen was met
zijn speciale notitie-boek over
de 'transmutatie' van soorten.
Al lezende zie je een zich ont
plooiend geleerde tussen de re
gels opdoemen, die vooral druk
doende is met het leuren met
zijn uitgebreide verzamelin
gen. En tegelijkertijd fungeert
hij als magneet voor andere
verzamelaars, die aangetrok
ken door zijn groeiende des
kundigheid, allerlei zaken voor
onderzoek aanbieden.
Voorts is hij doende met het
schrijven van zijn wetenschap
pelijk scheepsjournaal en een
overzicht van alle dieren, die
hij op zijn reis tegenkwam.
Voor dat laatste werk krijgt hij
duizend pond subsidie van de
Britse regering. En voor het
eerst kunnen we - stap voor
stap - zien hoe een van de eer
ste officiële geldstromen rich
ting wetenschap loskomt voor
het maken van gravures bij
zijn werk.
Darwin informeert, vraagt
steun aan vrienden en schrijft
tenslotte de officiële subsidie
aanvraag op 3 augustus 1837.
Waarbij hij wijst op de kosten,
die hij de afgelopen vijf jaar
zelf heeft moeten maken om al
de diersoorten te conserveren
en om het salaris van een assis
tent te betalen, die voor hem
werkte. Bovendien staat hij al
het materiaal af aan publieke
musea en dat geeft de doorslag:
hij krijgt zijn duizend pond om
150 platen te laten maken. Ter
wijl hij tegenover zijn vrienden
klaagt over de tijd die hij met
het aanboren van de bureau
cratie kwijt is. Zijn gelobby le
vert een brievenserie op, waar
van mensen, die zich nu bezig
houden met geldstromen van
universiteiten en project-pre
sentatie nog wat kunnen leren.
Darwin heeft ook nog tijd om
verschillende keren te verhui
zen; hij kan het secretariaat
van de Geologische Vereniging
niet afslaan en wordt boven
dien verliefd op zijn nicht
Emma Wedgwood. Over en
weer schrijven ze brieven die
het waard zijn apart uitgege
ven te worden. Op papier en in
uiterst zorgvuldig gekozen en
gevoelige woorden zie je twee
mensen nader komen, vragend
naar hun gedrag, hun reli
gieuze overtuiging, hun huise
lijkheid en ook wel hun kwa
len. Emma raadt Charles vaker
aan bepaalde passages uit het
Nieuwe Testament te lezen, zo
als het dertiende hoofdstuk van
Johannes, waarin Jezus af
scheid neemt van zijn leerlin
gen.
Niet alleen twijfels over zijn
gevoelens had Charles; hij leed
ook vaak aan allerhande
stress-verschijnselen: hoofd
pijn, vermoeidheid, overwerkt
heid, hartkloppingen, maag
krampen en wat al niet meer.
De voorboden van onze nieuwe
hijgerige tijd.
Maar het belangrijkste is na
tuurlijk, dat Darwin - bijvoor
beeld in zijn befaamde brief
van 26 juli 1843 aan de insek-
tenkundige George Robert Wa-
terhouse - zijn gedachten over
de verwantschap en de ge
meenschappelijke afstamming
van dieren en planten op een
rij zet.
Waar heeft dit allemaal toe ge
leid? In ieder geval tot hevige
discussies met de 'creationis
ten' van zijn tijd, de vasthou
ders aan het bijbelse schep
pingsverhaal. Discussies,
waarvan de weerklank nu nog
in de nodige Amerikaanse sta
ten te horen valt. Maar Dar
wins zoeken heeft ook geleid
tot het besef, dat alles in de na
tuur met alles samenhangt: de
basis van uiteindelijk de mi
lieukunde en de redt-de-aarde
beweging.
Ook verschijnen er nog
steeds schitterende variaties op
Darwins bekende thema, zoals
het fraai geïllustreerde werk
van John Reader, dat 'Het Be
gin' heet en onlangs bij Gaade
in Veenendaal verscheen.
Steeds opnieuw wordt de 'Oor
sprong der Soorten' geschreven
met nieuwe details, nieuwe
vondsten, nieuwe verbanden
tot op het niveau van atomen,
DNA-moleculen, bacteriën en
eencelligen. Het denken over de
mens als hoogst ontwikkelde
dier en zijn plaats op deze
aarde blijft ook doorgaan.
Een deel van de belangstel
ling voor ons evolutionaire
verleden komt voort uit de ge
dachte dat we daaruit iets kun
nen leren over hoe we echt zijn.
„En die kennis zou heel nuttig
weten. Gegeven de grote maat
schappelijke en politieke pro
blemen waar we voor staan, is
het van belang om te weten
wat wel wel en wat we niet van
mensen kunnen eisen en ver
wachten." Dat schrijft Bart
Voorzanger in zijn proefschrift
"Woorden, waarden en de evo
lutie van gedrag" van septem
ber verleden jaar. Hij noemt de
mens een lappendeken van
aangeboren en verworven
eigenschappen en pleit voor
meer onderzoek naar de in
vloed van de omgeving, het mi
lieu, op het veranderende ge
drag van de mensen van gene
ratie op generatie.
Daarmee is nog niet de
steeds weer opduikende vraag
gesteld of de evolutie een doel
heeft, hetgeen betekent, dat er
ook een vooraf gemaakt plan
moet zijn. Of dat toeval, hoe je
dat ook omschrijft, vooralsnog
een voldoende verklaring voor
de ontwikkeling van het leven
oplevert. Uit die discussie kun
nen heel bizarre kreten opklin
ken, zoals „Een kip is gewoon
de manier van een ei om meer
eieren te maken", zoals David
Barash van Washington Uni
versity onlangs in het weten
schapsblad KAOS stelde. Dat
de oersoep vooral uit water en
olie bestaan heeft als basis-in
grediënten voor het leven en
dat aan de hand van de DNA-
veranderingen door de eeuwen
heen de menselijke stamboom
gereconstrueerd kan worden
zijn andere denkrichtingen, die
ook in dat december-nummer
van KAOS te vinden zijn.
Darwin geeft ook aanleiding
tot doemdenken, vooral bij
mensen die aan dwingende, ge-
dragsbepalende erfelijke facto
ren de voorkeur geven ter ver
klaring van evolutie. „Onze
ziekelijke zorgeloosheid, waar
mee wij de planeet volledig
plunderen, is een biologische
erfenis," verklaart de West-
duitse bioloog Hans Mohr in
een recent cover-artikel van
'Der Spiegel'. Daarin wordt on
der de kop „Het grote sterven,
sauriërs en mensen dwaalwe
gen van de evolutie", het plot
selinge verdwijnen van de di-
no's 65 miljoen geleden verge
leken met het menselijk lot. Als
dat de onvermijdelijke uit
komst moet zijn, dan kan
Charles Darwin gevoeglijk uit
geroepen worden tot de uitdra
ger, de aanzegger, de grafdel-
De Sovjetunie hoopt nog dit jaar de laatste hand te leggen
een onbemand ruimteveer. Daarna wil Moskou beginnen i
proeven met een bemande versie.
Volgens Aleksej Leonov, onderdirecteur van het opleidin
centrum voor Sovjetkosmonauten, zijn er al proefvluchten t
het ruimteveer gemaakt; waarschijnlijk vanaf de rug van
groot transporttoestel. Het Russische ruimteveer schijnt vee
lijken op dat van de Verenigde Staten. Het Amerikaanse rui
teveerprogramma zit nog steeds in het slop na de ramp met
Challenger.
Leonov zei verder, dat de Sovjetunie het ruimtestation Mir
uitbreiden met twee koppelingsstukken, waaraan ruimteci
sules kunnen aanleggen. Het nu verlaten Saljoet-ruimtestat
vliegt nog steeds normaal in een hoge baan om de aarde. „I
schien gaan we er over een jaar of vijf heen om een kijkje
nemen", aldus Leonov.
Charles Darwin in zijn gelukkigste jaren met zijn oudste
zoon William Erasmus, alias mr. Hoddy-Doddy.
Sommige kikkers weten zich goed te beschermen tegen viji
den. Hun huid scheidt een vieze stof af, waardoor ze bij aa
vallers niet in de smaak vallen. De Afrikaanse klauwkik)
produceert een andere, merkwaardige stof. Die doet zijn va
naamste belager, de slang, onbedaarlijk gapen. Een geeuwen
slang moet zijn prooi loslaten, en zo kan de kikker er vandi
gaan.
Maar een kikker die door zijn 'gaapstof' ontsnapt, la
meestal toch bijtwonden op. Hiervoor blijkt hij in z'n huid e
stof te bezitten die bacteriën doodt. Zo voorkomt de klauwki
ker niet alleen zijn galgemaal, maar ook infectie.
Beide stoffen in z'n huid werden onlangs kort na elkaar di
onderzoekers ontdekt. De 'gaapstof' zit in het zenuwstelsel v
gewervelde dieren, en werd dus niet in de huid van de kikl
verwacht.
Een ongeval zoals met de Russische kerncentrale in
Tsjernobyl kan in nieuw te bouwen kerncentrales uitgeslot
worden geacht. Wel moet men een aantal veiligheidsmaatre;
len nemen. Dit staat in een studie van het Energieonderzo
Centrum Nederland (ECN).
De bevindingen van het ECN zijn gebaseerd op risicostud
die inmiddels voor verschillende in aanbouw zijnde en 1
staande centrales in de Westerse landen zijn uitgevoerd. I
rapport 'Ernstige reactorongevallen opnieuw bezien' is hete
ste in een reeks studies die de regering heeft laten uitvoeren
de ramp met de Russische kernreactor. De overige studies l
men begin dit jaar gereed. Mede op grond hiervan wil de rej
ring dit jaar besluiten of het gebruik van kernenergie mi
worden uitgebreid of niet.
De Amerikaanse ruimtesonde Pioneer 8 vierde onlangs ergo
tussen drie en 370 miljoen kilometer van de aarde haar tw.
tigste verjaardag. Het onbemande ruimtetoestel werd op 131
cember 1967 door het Amerikaanse Bureau voor Ruimtevai
(NASA) op de neus van een Delta-raket vanaf Cape Canavei
gelanceerd en levert nog steeds waardevolle informatie.
Inmiddels heeft de sonde bijna achttien miljard kilometer:
gelegd in haar elliptische banen om de zoa De cylindervorm
sonde, die een lengte heeft van 81 centimeter en een diame
van 94 centimeter, is volgestouwd met instrumenten die gej
vens over de zon moesten verzamelen, zoals zonnewinden
zonnevlammen. Een op zonne-energie werkende zender stu\
die informatie naar de aarde.
In het kader van het programma voor onderzoek van de
lanceerden de Amerikanen in de loop der j aren de Pioneers 6
8 en 9. Pioneer 9 werd vorig jaar officieel dood verklaard, ma
de andere drie voeren hun taken in de verre ruimte nog ste
uit. Wel heeft de 22-jarige Pioneer 6 ouderdomskwalen. Slecl
één van haar acht instrumenten, een detector die het magr
tisch veld van de zon meet, werkt nog. Dat instrument werd
1971 uitgeschakeld om energie te sparen. Maar toen de NA!
in 1984 het contact met Pioneer 9 verloor, deed het volgstal
in Houston een poging de detector weer in te schakelen. I
merkelijk genoeg kwam het apparaat, na dertien jaar niet
zijn gebruikt, weer tot leven.
Natuurkundigen van de universiteit van Bayreuth zijn e:
geslaagd het absoluut nulpunt (-273,15 C) tot een 12-miljoens
graad te naderen. Met een procédé van helium en magnetise
koeling slaagden professor Frank Pobell en zijn medewerki
erin de temperatuur van een 130 gram wegend blokje kop
omlaag te brengen tot het record van 0,000012 graden boven
laagste temperatuur die theoretisch mogelijk is, maar die vi
gens een hoofdwet van de thermodynamica onbereikbaar is.
Zij wisten deze extreme temperatuur enkele dagen in stand
houden en waren daardoor in staat de veranderingen in de
menstelling van het metaal te bestuderea Dit is met namel
langrijk voor supergeleiding, een verschijnsel waarbij de elf
trische weerstand van een stof beneden een bepaalde tempel
tuur en onder bepaalde omstandigheden geheel verdwijnt.
Onderzoekers van het Studiecentrum voor Kernenergie in f
hebben een cadmiumresistente bacterie geïsoleerd. Bovendi
is de bacterie in staat vervuilde grond cadmiumvrij te maki
ze 'vreet' namelijk cadmium.
Een bijkomend voordeel van de ontdekking is, dat men aan
hand van een telling van het aantal resistente bacteriën k
afleiden in welke mate grond vervuild is door zware metalen
De bacterie heeft de specifieke eigenschappen dat ze zw;
metalen zoals cadmium en zink aan zich bindt. Die eigensck
kan, door genetische manipulatie en door het verbeteren v
de groei-omstandigheden, aanzienlijk worden vergroot.
Door de ontdekking wordt het zuiveren van met cadmium vi
vuilde grond heel wat goedkoper. Die zuivering kan gebeui
door de grond te spoelen met water dat vol bacteriën zit. 1
spoelwater moet worden opgevangen en de bacterie - met
zware metalen - kan er nadien gemakkelijk worden uit|
haald. Spoelen van vervuilde grond kan zonder afgraven
beuren als de ondergrond ondoordringbaar is. Maar afgrav
blijft nodig als het bijvoorbeeld om een zandgrond gaat
ver van de natuur zoals de
mensen die mogen zien. En dat
terwijl hij juist voor iedereen
begrijpelijk de werkwijze van
de natuur blootlegde. Mocht
het verkeerd aflopen, dan wor
den wij in ieder geval dankzij
hem zonder blinddoek door
onszelf geëxecuteerd; gaan we
menselijk - wat heet? - in ieder
geval bij volle bewustzijn naar
de haaien. Zou hij dan toch te
laat met brieven schrijven be
gonnen zijn?
Frederick Burkhardt en Sydney
Smith, "The Correspondence of
Charles Darwin (Volume 2, 1837-
1843)", Cambridge University
Press, Cambridge, f 105,-
Dr. Bart Voorzanger, "Woorden,
Waarden en de evolutie van ge
drag", VU-uitgeverij Amsterdam f
27,50.
dl Reader, "Het begin, de eerste
a i/2 miljard jaar van het leven op
aarde", Gaade, uitgevers Veenen
daal, 159,95
Wetenschapsblad 'KAOS', decem
ber 1987
"Das Grosse Sterben" cover van
'Der Spiegel' van 28 december 1987.
'Door David Watts
Het Japanse electronica-be-
drijf Fujitsu is erin ge
slaagd een model te ontwik
kelen van de zogeheten
'neurocomputer'; een com
puter die op dezelfde ma
nier functioneert als het
menselijke zenuwstelsel.
De dag dat neuro-computers in
staat zijn om zelfstandig te
functioneren, zonder het ge
bruik van de nu nog gangbare
software, lijkt nu dichtbij te
komen. Voor Japanse fabri
kanten betekent dat een
enorme opluchting, omdat ze
dan niet meer afhankelijk zijn
van Amerikaanse software, die
van superieure kwaliteit is.
Volgens Fujitsu kan het neu-
ro-model tien tot honderd maal
zo snel werken als Ameri
kaanse apparaten. Het zou in
staat zijn om de interactie van
honderdduizend hersencellen
weer te geven. Het menselijk
brein bevat ongeveer veertien
miljard cellen.
Het Fujitsu-systeem moet,
na volledige ontwikkeling, f
flink aantal robotmachin
kunnen besturen. Het huidi
model zal gebruikt worden
een neurochip te vervaardig
die weer met miljoenen tegel
een neurocomputer moet v(
men. Uiteindelijk hoopt m
een informatieverwerkings)
teem te ontwikkelen, dat vi
gelijkbaar is met de menselij
hersenen.
De belangrijkste eigenscli
van deze computer is het zit
zelf aanleren, door middel
herhaling, van een gedragsp
troon dat past bij de arbeids
tuatie. Vervolgens moet I
deze kennis kunnen toepass
in de praktijk. Bovendien
de computer onvolledige of i
brekkige informatie kunfl
verwerken, door te vertrouw
op eerdere gegevens, net zoi
mensen dit doen.
Beter zelfs, want volgens
verwachtingen zal de snelto
waarmee de machine inform
tie verwerkt, duizenden mal
groter zijn dan de snelheid v
de menselijke zenuwcel.
Copyright The Ti®
Van onze correspondent
BRUSSEL - De strijd tussi
de Italiaanse zakenm;
Carlo de Benedetti en
Vlaming André Leysen o
de controle over de Belg
sche superholding Socie
Générale lijkt zich met
dag te verharden. Daart
verwijten De Benedetti
de 'Generale' elkaar nu ovi
en weer ondanks de door c
Bankcommissie gevraagr
wapenstilstand nog stee<
aandelen te kopen.
Op de Brusselse beurs wei
gisteren met een totaal van
LONDEN - Duizenden e
Britse gezondheidszorg oi
pleegkundigen (foto) hebber,
delijke actie gevoerd uit pr
hun regering. Vooral de ve
uiting aan hun ongenoegej
Thatchers botte weigering o
nationale gezondheidsdiens
draagt, te verhogen met nc
ling. De verpleegkundigen
WENEN/BELGRADO
tenrijkse president K
heeft tegenover massa-I
mogelijkheid opengelate
lastende telegram dat ir
verschenen en hem in 1
met de deportatie van i
Joegoslavische gevange
zijn.
De ontdekker van het d
Plenca, heeft aangekondigd
neel komende zondag zal toi
Kurier schreef Waldheii
vraagd of hij, schriftelijk
lijk, betrokken was bij he
orders betreffende het tran,
genen in de streek Kozara ir;
„Dat kan ik mij met de
wereld na 46 jaar niet h
woordde Waldheim volgens
alleen zeggen dat alle docui
mijn beschikking heb, wij zij
in bevoorrading."
Waldheim heeft lange 1
dat hij in 1942 tijdens de str
voorradingsofficier was in
kanleger. Hij heeft steeds oi
oorlogsmisdaden betrokken
„Zelfs als de echtheid van
wezen wordt, dan moet u he
ten nader bekijken," vervol)
de Kurier. „In iedere oorlog
nen en vluchtelingen. En in
het vluchtelingen - mannen
mensen - die gevlucht wars
in Kozara en naar opvang
gebracht. Daaruit kan men
dat ik in de buurt van oorlc
geweest."
Het in Der Spiegel afge
luidde: „Zeer dringend.
Waldheim van de staf var
verlangt dat 4.224 gevange
voor het merendeel vrouwei
ongeveer 15 procent oudere
worden gestuurd: 3.514 naar
en 730 naar Zemun." Deze
