even
UITBLAZEN
Politiek steekspel rond Cubaanse troepen in Angola
TWEEDE
'Bezinningscircuit rond biotechnologie noodzakelijk'
1
|49
'Bouterse kon me niet recht in de ogen kijken'
Snikverdik
of 'nkoop
BLOEMKOOL
m
Gieriger dan
EVEN NAAR
DE STEM CC
DE STEM ACHTERGROND DONDERDAG 4 FEBRUAR11988
T5
DE STEM BINNE
WIM KOCK
DE STEM
VERTREK CUBANEN ONTNEEMT ZUIDAFRIKA EXCUUS VOOR BEZETTING NAMIBIA
DEN HAAG - De Twee
Braks (Landbouw) in
wetgeving in geen geva
het huidige mestovers^
hun gierkelders tot de r
NAAST HET STERKE STIMULERINGSCIRCUIT DAT OVERHEID OPBOUWT
per stuk
Mini-prus&I
HERINNERINGEN VAN CUBAANSE EX-AMBASSADEUR IN SURINAME
VORIGE week schreef
ik over de man die
zich vele jaren lang
had afgevraagd wat toch
de betekenis van het
woordje speen kon zijn,
gebruikt in het volgende
verband: van op een
koude steen zitten zou je
speen kijgen. Nooit was hij er
aan toe gekomen het eens uit te
zoeken, maar kort geleden
hoorde hij het woord weer in
hetzelfde verband gebruiken en
ditmaal in een omgeving waar
een Van Dale voor het grijpen
stond. Speen bleek een oud
Zuidnederlands woord voor
aambeien te zijn. Simpel. De
plantenaam speenkruid kreeg
er ook opeens betekenis door:
een kruid waaraan de kracht
wordt toegeschreven aambeien
te kunnen genezen.
Er büjken meer mensen te
zijn die woorden kennen, waar
van ze óf de betekenis niet we
ten óf wel weten in welk ver
band en met welke bedoeling ze
worden gebruikt, maar geen
idee hebben waar die woorden
vandaan komen. J.A. Teunissen
uit Breda, bijvoorbeeld, hoorde
zijn vader (1855-1938) vroeger
dikwijls het woord snikverdik
gebruiken. Hij vraagt zich af of
het een inmiddels uitgestorven
vogeltje is. In de vogelencyclo
pedie komt de snikverdik niet
voor. Kan het woord misschien
op een stuk gereedschap slaan?
Een snik kan volgens Van Dale
'een brede beitel (zijn) zonder
houten handvat, waarmee de
timmerman balken behakt en
de molenmaker vierkante gaten
in de molenroede hakt, waarin
de hekken gestoken worden.'
Een snik kan ook 'een soort
van sikkel' zijn met fijne tand
jes om riet mee te snijden. In
het noorden kennen of kenden
ze de snik als een schuit voor
de binnenwateren of de kust
visserij. Is er iemand die weet
wat er met snikverdik bedoeld
kan rijn geweest.?
Een uitdrukking die Teunis-
sens vader ook gebruikte,
luidde 'Muf kantoor, vaders
wens!' De briefschrijver heeft
de betekenis van de uitdruk
king nooit kunnen achterhalen.
Hij plaatste er zelf wel een uit
roepteken achter zodat ik aan
neem dat het gezegde met enige
kracht of nadruk werd uitge
sproken. Mij klinkt het in de
oren als een manier van zeggen
dat je met rust gelaten wil wor
den. Of dat je zoveel tegeüjk
omhanden hebt dat je snakt
naar een uur van verveling. Iets
anders weet ik er ook niet van
te maken. Maar Wellicht kent
iemand in de lezerskring de uit
drukking ook, plus de juiste be
tekenis ervan.
Liesbeth Veeken, afkomstig
uit Hank, vraagt naar de bete
kenis van de woorden herres en
guns. Ik denk dat het dialect is
voor hier en ginder. Een paar
jaar geleden hanteerde de car
navalsvereniging in mijn woon
plaats het motto Van herres
naor guns. Voor mij riep dat
toen hetzelfde beeld op als de
uitdrukking 'van het kastje
naar de muur'. Mevrouw Vee
ken schrijft zelf dat de uitdruk-
king herres en guns werd ge- E
bruikt voor bijvoorbeeld 'heen
en weer' naar Breda of voor een
inn
verplaatsing van de kamer naar
de keuken. Ik houd het op hier
en ginder. Wie het beter weet
mag het zeggen.
„Zoude gij graag 'ne koop
genoemd worden?", vroeg mij
Charles Krijnen uit Oosterhout.
Het antwoord is nee, maar ik
weet evenmin als de heer Krij
nen wat een koop is ofhoe men
op dit scheldwoord is gekomen.
Een scheldwoord is het onte
genzeggelijk. Ik heb het al dik
wijls horen gebruiken, altijd in
een negatieve betekenis en
meestal duidend op domheid,
onhandigheid, lompheid of
achterlijkheid. Een eventuele
gelijkenis met de bruine kie
kendief kan er in elk geval niet
mee bedoeld zijn. Deze vogel,
die het embleem siert van het
316-squadron op Gilze-Rijen
(of is dat zijn grauwe broer, de
grauwe kiekendief?) en ook rijn
naam gegeven heeft aan de car
navalsvereniging 'de Kieken
dieven' van de vliegbasis, wordt
volgens de Van Dale in dialect
koop genoemd. De Van Dale
vermeldt niet in welk dialect en
dus niet waér dat wordt gezegd.
Of is er toch een verband tus
sen de bruine kiekendief en de
onhandige koop?
„Heeft niet ieder gezin zijn
eigen idioom?, vraagt Marie-
Josée van Mierlo uit Breda. In
derdaad ja, maar daar gaan we
het hier niet over hebben, want
in de bladen van de GPD heeft
Nico Scheepmaker inmiddels al
zo'n twintig van rijn columns
door rijn lezers laten vullen
met 'Gezinstaai'. Wij hebben
het hier over woorden en uit
drukkingen die we veelvuldig
horen, misschien zelfs gebrui
ken, die soms ook een bekende
betekenis hebben doch waar
van we niettemin niet precies
weten waarom die woorden
daar staan of zelfs wat de juiste
betekenis ervan is.
Niettemin heeft mevrouw
Van Mierlo wel de mooiste uit
drukking van alle inzenders tot
nu toe. Nou ja, mooi? Zij heeft
het gezegde onthouden van
haar vader. Als die in ver
trouwde kring over een zieke
informeerde of hij al was be
diend (de laatste sacramenten
had ontvangen) dan zei hij:
„Zijn z'n hoefijzers al afgetrok
ken?" Dat is pure zwarte hu
mor. Cynisch en een beetje
grof. Misschien afkomstig uit
de veehandel? Worden paarden
trouwens de hoefijzers al 'afge
trokken' als ze op sterven fig-
gen? Of gebeurt dat pas na aan
komst in het destructie-bedrijf?
Tenzij paarden inderdaad ster
ven met ontijzerde hoeven,
snap ik het verband niet tussen
de uitdrukking, hoe kernachtig
ook, en het onderwerp waarop
rij slaat.
(WORDT VERVOLGD).
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, incl. B.T.W., bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. J 1per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek, 101053738.
Door Frank van Ooijen
DE WERELD is eerst ver
rast met - op het eerste ge
zicht - serieuze berichten
over een spoedige terug
trekking van de Sovjet
troepen uit Afghanistan.
Niet lang daarna maakte Sov
jet-bondgenoot Vietnam be
kend aanstalten te maken met
het vertrek van haar troepen
uit het bezette buurland
Kampuchea. En deze week is
er door Washington melding
gemaakt van een nieuwe vre
desregeling tussen Angola, de
Verenigde Staten en Cuba,
waarin ondermeer het ver
trek van 40.000 Cubaanse sol
daten uit dit land in Zuidelijk
Afrika is voorzien.
Alles wijst erop dat de Sov
jetunie onder de ambitieuze
partijleider Michail Gorbats-
jov het politieke roer wil om
gooien en aanstuurt op een
beëindiging van allerlei bui
tenlandse avonturen. Kost
bare militaire avonturen die
een zware hypotheek leggen
op de Sovjet-begroting en de
normalisatie van de betrek
kingen tussen de grootmach
ten. Komt de wereld na vier
decennia Koude Oorlog,
waarbij Oost en West hun
ideologische strijd vooral in
de Derde Wereld met de wa
pens (laten) uitvechten, nu in
een rustiger vaarwater?
Het is nog te vroeg om
zware conclusies te verbinden
aan de eerste aanzetten tot
wat een 'Pax Sovietica' lijkt te
moeten worden, maar zeker is
wel dat de jongste vredesini
tiatieven van Moskou meer
beogen dan het leggen van
een rookgordijn op het poli
tieke wereldtoneel. Dat wordt
door vele westerse deskundi
gen ook bevestigd. De terug
trekking van het Rode Leger
of de troepen van de 'socialis
tische broederstaten' uit Af
ghanistan, Angola en Kampu
chea stroken bovendien volle
dig met de drie nieuwe be
leidsprioriteiten die Gorbats-
jov voortdurend in zijn vele
redevoeringen aanhaalt:
•Het normaliseren van de be
trekkingen met het Westen en
niet-socialistische landen in
de Derde Wereld
•Hervorming en modernise
ring van de Sovjet-economie
•Het sluiten van wapenak
koorden met het Westen
Brezjnev besteedde in zijn
toespraken altijd ruime aan
dacht aan de Sovjet-inspan
ningen ter ondersteuning van
de socialistische vrijheids
strijd in ontwikkelingslanden
tegen de 'imperialisten', Gor-
batsjov zwijgt over dit onder
werp. Zijn voornaamste zorg
gaat vooral uit naar de in
terne zaken van de Sovjet
unie.
Het jongste akkoord voor
Angola dat deze week wereld
kundig is gemaakt door de
Amerikaanse onderminister
Crocker (Buitenlandse Za
ken), komt dus niet uit de
lucht vallen, maar lijkt het
gevolg van wat wel het 'Gor-
batsjov-effect' wordt ge
noemd.
Is er nu een reële kans op
een succesvolle uitvoering
van de vredesregeling voor
Angola? Daarvoor moeten we
eerst de verschillende belan
gen van de betrokkenen bij de
oorlog in de marxistische
staat Angola op een rij zetten.
De Sovjetunie heeft niet
veel te verliezen in Angola
buiten het mogelijk verlies
van een zwakke bondgenoot
in de regio Zuidelijk Afrika.
Angola is nauwelijks een
strategisch belangrijk gebied
te noemen, zo ver weg van de
grenzen van de Sovjetunie.
Angola beschikt wel over
oliereserves, maar een groot
deel daarvan vindt nu al di
rect zijn weg naar het Westen.
Wat voor de Sovjetunie wel
Cubaanse militairen na 13 jaar nog steeds in Angola.
Komt er nu spoedig een einde aan hun aanwezigheid?
FOTOANP
zwaar weegt, is de betaling
van de 40.000 Cubaanse solda
ten in Angola en de miljar-
denverslindende leverantie
van moderne wapens. En An
gola zelf beschikt niet over de
middelen om de wapens met
klinkende munt te betalen.
Angola is er ook alles aan
gelegen om tot een regionaal
vredesakkoord te komen. Niet
alleen omdat de oorlog onbe
taalbaar wordt, maar boven
dien omdat de druk van de
binnenlandse verzetsbewe
ging UNITA door nieuwe
Amerikaanse wapenhulp
(Stingers) en de inzet van
Zuidafrikaanse troepen in
Angola onhoudbaar wordt
Als de Angolese regering zich
van goede wil toont, zou de
wapenhulp van de VS naar
Reagans' 'freedom-fighters'
van de UNITA gestaakt kun
nen worden. Daarnaast is
voor Angola het idee van on-
afhankeijkheid moeilijk hoog
te houden door de aanwezig
heid van vele tienduizenden
vreemde troepen in het land.
(Er zijn overigens ook zo'n
90.000 Cubaanse artsen, lera
ren en technici in Angola.)
De Amerikanen zijn vooral
geïnteresseerd in een snel
vertrek van de Cubaanse le
germacht die in hun ogen een
bedreiging vormt voor de ge
hele regio. Verder heeft Ame
rika grote belangen in de olie
reserves van Angola. Waar
door de absurde situatie is
ontstaan dat Angolese olie
door de VS wordt gekocht en
betaald met dollars, die ver
volgens door Angola worden
gebruikt voor de aanschaf
van Sovjet-wapens, waarmee
de door Amerika gesteunde
UNITA wordt bestreden.
Voor al deze betrokkenen
strekt de terugtrekking van
de Cubanen tot voordeel.
Maar het vredesplan dat nu
op een regeling voor een tijd
schema van de terugtrekking
na rond is, vertoont echter één
grote tekortkoming. Zuid-
afrika is er niet bij betrokken,
terwijl dit land wel grote be
lang heeft bij Angola.
Zuidelijk Afrika-specialist,
drs. J.W. van der Meulen van
het Haagse instituut Clingen-
dael, is ervan overtuigd dat er
'schot zit' in een regeling voor
Angola, maar noemt de kans
groot dat Zuidafrika de vre-
desinspaningen doorkruist.
„Waarom? Omdat Zuidafrika
in de aanwezigheid van Cu
baanse militairen in Angola
sinds 1975 een uitstekend ex
cuus heeft voor de Zuidafri
kaanse bezetting van het VN-
mandaatgebied Namibia. In
hun hart zijn ze dolblij met
die Cubanen".
„Dat excuus van de aanwe
zigheid van 'communistische
troepen' is hen door onder
minister Crocker al in 1981 in
handen gespeeld bij de onder
handelingen over de voor
waarden voor onafhankelijk
heid voor Namibia en het ver
trek van de Cubaanse leger-
Van onze Haagse redactie
pEN HAAG - De Raad van
Advies van Fokker gaat op
zoek naar een opvolger van
Fokker-topman Frans
Swarttouw. De nieuwe
vierde man in de top van
Fokker, die de Raad van
Advies nu zoekt, zal Swart
touw moeten aflossen als
loogste baas.
Minister De Korte (Economi
;che Zaken) en de Raad van
macht uit Angola. Pretoria
heeft dat excuus toen snel
aangegrepen om de aanwe
zigheid in Namibia te kunnen
verlengen.
Deze voormalige Duitse ko
lonie wacht al decennia op on
afhankelijkheid die de Zuid
afrikanen voortdurend
dwarsbomen. Namibia be
schikt namelijk over grote
grondstoffenreserves, biedt
plaats aan belangrijke mili
taire bases van Zuidafrika en
is voor het apartheidsbewind
een belangrijk buffergebied
tegen de zwarte frontlij nsta-
ten.
Volgens Van der Meulen
zal het apartheidsbewind met
nieuwe militaire acties in An
gola de vredesplannen opbla
zen, om hen dit belangrijk po
litiek excuus in Namibia niet
te laten ontnemen. Havikken
binnen de Zuidafrikaanse re
gering zoals de minister van
Defensie Malan laten met hun
opmerkingen over de ver
scherping van de destabilisa
tie-politiek ten aanzien Ango
la, daar nauwelijks twijfel
over bestaan. Pretoria is er
blijkbaar veel aan gelegen om
VN-resolutie 435, die voorziet
in vrije verkiezingen in en on
afhankelijkheid voor Nami
bia en de terugtrekking van
de 'South African Defence
Army' uit dit gebied, niet te
hoeven uitvoeren.
Gee
Van onze Haagse redactie
De boeren hadden deze pro
boodschap van de politiek p
Door Jan Bouwmans
EEN brede maatschappe
lijke discussie over de
wenselijkheid of onwense
lijkheid van bepaald we
tenschappelijk onderzoek
of een bepaalde technolo
gie.
We hebben dat in Nederland
een keer geprobeerd. Maar
volgens dr. J. Jelsma, mede
werker aan het Centrum voor
Vraagstukken van Weten
schap en Samenleving van de
Technische Universiteit
Twente, zijn er weinig men
sen in het land, die aan de
brede maatschappelijke dis
cussie over kernenergie her
innerd willen worden.
En toch is zoiets weer bitter
noodzakelijk. Deze keer over
de wenselijkheid en onwense
lijkheid van ontwikkelingen
in de biotechnologie. Die ont
wikkelingen gaan snel. De
overheid stopt er miljoenen in
om ze te stimuleren, want er
wacht een wereldmarkt met
een omzet van naar schatting
10,5 miljard gulden per jaar.
„En je bent wel gek, als je als
land niet probeert daar een
graantje van mee te pikken",
meent ir. M. van den Bosch,
projectleider biotechnologie
van het ministerie van Econo
mische Zaken.
Maar is er bij alle haast en
vaart ook ruimte voor ethi
sche bezinning? Is er bij al die
vérgaande en diepingrijpende
biotechnologische ontwik-
kelngen ook systematisch
aandacht voor de vraag:
„Doen we er wel goed aan om
dit of dat te doen of mogelijk
te maken?" Met dit probleem
heeft zich begin deze week op
'Kerk en Wereld' in Drieber
gen een gevarieerd gezelschap
van wetenschappers, over
heidsfunctionarissen, kerk
mensen en een enkeling uit de
milieu- en agrarische wereld
bezig gehouden. Twee dagen
lang. De organisatie ervan be
rustte bij het Multidiscipli
nair Centrum voor Kerk en
Samenleving (MCKS). Dr.
Jelsma en ir. Van den Bosch
behoorden er tot de inleiders.
Al op de eerste middag be
vond het gezelschap, dat de
ethische bezinning in het hele
biotechnologische ontwikke
lingsproces een volstrekt on
dergeschoven kindje is. De
vraag zelf van 'doen we er al
lemaal wel goed aan' wordt
zelfs nauwelijks geduld. Die
houdt immers de voortgang
alleen maar op. En Nederland
mag de boot niet missen.
Deze situatie is echter niet
gezond. Het verleden heeft
toch geleerd dat men weten
schap en techniek niet zomaar
aan zichzelf kan overlaten.
Waar wetenschap en techno
logie doel in zichzelf worden,
wordt een totalitaire techno
cratie tot stand gebracht,
waarin mensen verworden tot
gebruiksvoorwerpen. Aan die
situatie moet dus iets gedaan
worden. Maar hoe en door
wie? Daarover ging de twee
daagse studiebijeenkomst in
het bijzonder en dan ook met
name over de rol van de ker
ken.
Maakte het gezelschap zich
druk om weinig? Of leverde
het een verloren achterhoed
gevecht? Ir. M. van Alphen,
parttime-medewerker van
het MCKS, had geïnventari
seerd of en hoe in Nederland
wordt nagedacht over de ethi
sche aspecten van de snelle
biotechnologische ontwikke
lingen. Zijn bevindingen zijn
weinig opbeurend. De over
heid schuift de ethische vra
gen steeds weer door naar la
ter. De grote politieke partijen
houden zich er helemaal niet
mee bezig, laat staan de indu
strie. De wetenschap houdt de
boot voornamelijk ook af. Een
aantal ideële maatschappe
lijke groeperingen vragen er
wel indringend aandacht
voor, maar hun invloed is zeer
gering.
Waar gaat het eigenlijk
om? Biotechnologie beslaat
een heel breed te terrein. Bio
technologie wordt ook wel
omschreven als het 'manipu
leren met leven'. Of het plant
aardig, dierlijk of menselijk
leven is, maakt geen verschil:
voor de biotechnologie is geen
enkel leven „veilig". Men on
derscheidt tegenwoordig
'klassieke biotechnologie' en
'nieuwe biotechnologie'. De
klassieke deed bijvoorbeeld
aan veredeling van gewassen,
fokken van stamboekvee,
maar ook het brouwen van
bier is een biotechnologisch
productieproces. De voedings-
middelenindsutrie is eveneens
gebaseerd op de klassieke bio
technologie.
De nieuwe biotechnologie is
heel andere koek. De effecten
hiervan zijn het duidelijkst in
de landbouw, voedingsindus
trie en gezondheidszorg. De
nieuwe biotechnologie effent
de weg naar trefzekere kennis
en vaststelling van bijvoor
beeld erfelijke ziekten en af
wijkingen bij een baby in een
vroeg stadium van de zwan
gerschap (prenatale diagnos
tiek). Maar de weg lijkt ook
open te liggen voor genetische
manipulatie zelf: het ingrij
pen in en veranderen van de
genenstructuur waarin alle
erfelijke en andere eigen
schappen van een mens liggen
opgeslagen.
Vorig jaar maart zond de
Vpro-televisie een driedelinge
documentaire uit onder de
titel 'Beter dan God'. De bood
schap was niet alleen dat de
biotechnologie het schep
pingswerk van God weldra
zou gaan overdoen en dan een
heel stuk beter. De documen
taire stond ook zeer uitvoerig
stil bij alle mogelijke gevol
gen van de 'genenkaart' of het
'genenpaspoort', dat elke
mens in de toekomst wellicht
wordt aangemeten. Dat pas
poort vermeldt dan welke
welke ziekten of mankemen
ten iemand met grote waar
schijnlijkheid op een bepaalde
leeftijd zal krijgen.
Hoe kan dit niet tegen men
sen gebruikt worden. Door
ziektekostenverzekeraars bij
voorbeeld of bij sollicitaties.
Het voorbeeld ligt er intussen.
Philips en de aidstest. Niet
omdat iemand leed aan aids,
maar alleen omdat hij kans
liep de ziekte te krijgen, was
reden voldoende om sollici
tanten de deur te wijzen.
Dat de roep om ethische be
zinning, die mede de ontwik
kelingen zelf behoort te stu
ren, geen storm in een glas
water is, hebben individuele
wetenschappers sindsdien
heel duidelijk gemaakt. Zij
hebben echter de verantwoor
delij kheid voor wat er gedaan
wordt met de mogelijkheden
van de nieuwe biotechnologie
op het bord van de maat
schappij, van de samenleving
gelegd. Die moet maar zeggen
wat wel en niet kan, wat wel
en niet mag.
De overheid, zo werd in
Driebergen vastgesteld, steekt
tot nu toe alle geld en energie
in de opbouw van een sterk
'stimuleringscircuit' die de
nieuwe biotechnologie vleu
gels moet geven. De economi
sche buit heeft voorrang.
Door overheidsbemoeienis is
het wetenschappelijke onder
zoek aan universiteiten en in
stituten geheroriënteerd op
behoeften en wensen van het
bedrijfsleven. Nu is de over
heid vooral bezig het indu
striële draagvlak voor onder
zoek en toepassingen van
nieuwe biotechnologie te ver
breden.
Toch is het noodzakelijk
parallel aan het 'stimule
ringscircuit' een sterk 'bezin
ningscircuit' op te bouwen
Zoals het er nu naar uitziet,
zal dat vanuit de maatschap
pij moeten komen. Particu
liere initiatieven zullen op de
overheid en de politiek druk
moeten uitoefenen, dat voor
ethische bezinning ruimte en
geld moet worden vrijge
maakt.
De zwakke kant van een
'bezinningscircuit' kwam in
Driebergen echter ook aan het
licht. En wel met de vraag:
welke ethiek willen we eigen
lijk? Want dan zit je in het le
vensbeschouwelijk veelkleu
rige Nederland natuurlijk
meteen in problemen Over
goed en kwaad - daar gaat het
in ethiek ten principale om -
- lopen meningen en inzichten
zeer ver uiteen. De verschillen
lopen dwars door kerken zelf
heen, om maar eens wat te
noemen. Toch maakt dat een
brede ethische bezinning en
begeleiding niet overbodig. De
Raad van Kerken, in wiens
opdracht het MCKS het in
ventarisatierapport en de
tweedaagse studiebijeen
komst had georganiseerd, wil
er in elk geval werk van gaan
maken.
„De boeren kunnen erop reke
nen dat de regels strak worden
gehandhaafd. Er is geen ruimte
voor soepelheid", hield Braks
le vaste Kamercommissie voor
de landbouw gisteren voor.
Braks wees de kritiek van de
noeren dat de mestwetgeving
te snel is ingevoerd, van de
land. Hij voegde daaraan toe
lat uitstel onmogelijk is.
.Daarvoor zijn de verzurings-
jroblemen te ernstig."
Ook de Kamer vond het te-
cort aan opslagmogelijkheden
;een reden de mestwetgeving
e vertragen. De overlopende
;ierkelders zouden mede zijn te
rijten aan het natte weer
waardoor uitrijden van de
mest onmogelijk is. Braks wees
:rop dat vanaf einde dit jaar
mk bij vorst niet meer mag
vorden uitgereden.
De fracties hadden wel be
grip voor knelpunten. Zo wei
geren veel gemeenten hinder-
vetvergunningen af te geven
'oor mestopslag omdat in de
zologische richtlijnen zich niet
'erhouden met de verplichting
nest op te slaan. Braks wil wel
sen beroep doen op de gemeen-
en meer rekening te houden
net de opslagverplichting
naar „de mestwetgeving ont
laat de gemeenten niet van de
erantwoorddelij kheid de hin-
lerwet goed toe te passen."
Riepen de fracties tijdens de
«handeling van de landbouw
begroting vorig jaar oktobei
nog dat reductie van de veesta
pel in geen geval aan de ordi
zou komen, gisteren werd d<
(AD VET
Aanbiedingen geldig t/m za. 6 februar
filialen met versafdeling.
Door onze verslaggever
OSVALDO Cardenas be
waart geen goede herinne
ringen aan het Suriname
van Desi Bouterse. De Cu
baan die in 1982 naar Pa
ramaribo kwam als am
bassadeur werd er een
jaar later met dezelfde
vaart weer uitgesmeten.
In dat jaar was Bouterse,
of liever de groep mensen
die in zijn naam het land
regeerden, van links naar
rechts gezwalkt. Cardenas
kwam dat op een trauma
tisch vertrek uit Suriname
te staan.
Cardenas heeft zijn ervarin
gen als Cuba's eerste en enige
ambassadeur in Suriname
geboekstaafd en afgezien van
stereotiepe opmerkingen over
de 'klassenstrijd', openbaart
de als 'orthodox marxist' be
kendstaande diplomaat aar
dige details. Details over de
politieke en sociale situatie in
het Suriname van ruwweg
rond de decembermoorden
van 1982.
Al drie weken na de ser-
geantencoup in februari 1980
bezocht Cardenas Suriname.
Hij sprak met de leiders van
de coup, Desi Bouterse, Chas
Mijnals en Badrissein Sital.
Hij kenschetst hen als "jonge
bewuste linkse soldaten die
het beste met het land voor
hebben', maar die niet over de
'politieke, ideologische en cul
turele achtergrond beschik
ten om effectief te kunnen re
geren en macht uit te oefe
nen.'
Die typering loopt als een
rode draad door het boek dat
het Studiecentrum voor vre
desvraagstukken van de Ka
tholieke Universiteit Nijme
gen heeft uitgegeven. De re
volutie waaraan Cuba van
meet af aan meewerkte bleek
uiteindelijk los zand. En
daarom neemt Cardenas ge
nadeloos alle achtereenvol
gende adviseurs van de ser
geanten onder de loep. Hij be
schrijft hen als pionnen in
een spel om de macht, waar
bij de sergeanten, Bouterse
incluis, nauwelijks invloed
hebben.
Hij typeert bijvoorbeeld
Henk Chin a Sen, de eerste
premier na de coup en later
de voornaamste tegenstander
van Bouterse in 'balling
schap'. Chin a Sen wordt
neergezet als een intrigant
die het ook met de Ameri
kaanse inlichtingendienst
CLA aanlegt om Bouterse te
wippen.
Het grootste deel van het
boek behandelt de rol van de
Progressieve Arbeiders- en
Landbouwunie, PALU, een
betrekkelijk select gezelschap
in Wageningen afgestudeerde
landbouwingenieurs dat de
besluiteloosheid van de mili
tairen en de onderlinge ver
deeldheid binnen het leger
aangrijpt om macht uit te
oefenen. Vooral PALU-voor-
zitter Iwan Krolis krijgt van
Cardenas enige vegen uit de
pan. Nadat Krolis in Havana
door tijdgebrek niet door Fi
del Castro kon worden ont
vangen 'werd zijn ego naar
het schijnt diep gekwetst.
Krolis is een verschrikkelijk
arrogante en geestelijk enigs
zins onevenwichtige man,'
zegt Cardenas.
Toch is het juist de PALU
die na de decembermoorden
als partij min of meer de re
geringsmacht overnam en
Suriname losweekte uit de
invloedssfeer van Cuba en in
de armen van Brazilië en in
mindere mate de Verenigde
Staten dreef. Die ontwikke
ling, zo betoogt Cardenas,
moet geplaatst worden in het
tijdsbeeld. De Amerikanen
hadden net Grenada ingeno
men, het eiland wiens leider
Maurice Bishop zulke hechte
banden had met Cuba.
Het steekt Cardenas dat
Bouterse zich heeft laten om
praten. Hij spreekt in dit ver
band over 'het grote verraad'.
Eind 1983 besloot Bouterse
een punt te zetten achter de
relatie met Cuba. Cardenas
was toen niet in Paramaribo
en kreeg te horen dat hij zijn
boeltje moest pakken. Carde
nas spreekt nog eenmaal met
de legerleider: „Bouterse ont
ving me ernstig, teneergesla-
gen, niet in staat me recht in
de ogen te kijken. Harvey
Naarendorp was bij hem om
te tolken, maar hield zijn ge
zicht en zijn handen verbor
gen, bevend..."
Alleen aan Naarendorp be
waart Cardenas goede herin
neringen. Naarendorp van de
Revolutionaire Volkspartij en
oud-minister van Buiten
landse Zaken was de enige
met wie Cardenas een blij
vend goede relatie opbouwde.
Naarendorp was ook de
man die Cardenas bevestigde
dat op 8 december vijftien te
genstanders van het regime
waren geëxecuteerd en niet
op de 'vlucht waren neerge
schoten' zoals de officiële le
zing die Bouterse gaf. Carde
nas verwerpt dit bloedvergie
ten, dat hij bovendien in de
Surinaamse verhoudingen
van dat moment onnodig
vond. Volgens Cardenas zat
de PALU achter de moorden
en is Bouterse door deze par
tij min of meer misbruikt.
De revolutie van sergeanten
Studiecentrum voor Vredes
vraagstukken KUN
10,—
HOE GROOT HET mestproblel
s en tot welke gevolgen dit le
jeworden.
Leidingwater moet duurder
losten moeten maken voor he1,
Jiftigd is met nitraten uit mest. I
- In de Peel, waar de intensiev
dagen mensen ongewoon ve
benauwdheid, een brandei
ogen. Het vermoeden bestaat i
ie stank van mest. Of dat juis'
enschappers uit Nijmegen en
Momenteel staat de mest d'
3en. Gierkelders en mestsilo's
"eer geen mest kan worden ul
Hster Braks financiële hulp bii
'oorbeeld door geld te geven
n duwbakken en olietankers.
Braks geeft de boeren echi
echt, immers de noodsituatie
jevolg van het weer. En het w
bedrijfsrisico.
Met mestwetgeving van Br;
'Jks iets te maken. De boeren
en, maar ze hebben afgewa
eerd in nieuwe mestopslag.
De boeren reageren nu gef
Tera's demonstratief hun gier
te hun mestboekhouding in te
iprake van een gecoördineen
Ie Nederlandse Christelijke E
^laar diezelfde hoofdige boe
Testwetgeving nog erg schap
dan het milieu. En dat zou
tijn om met protesten en der
;i)n dan met hun gier.