even UITBLAZEN Politiek steekspel rond Cubaanse troepen in Angola TWEEDE 'Bezinningscircuit rond biotechnologie noodzakelijk' 1 |49 'Bouterse kon me niet recht in de ogen kijken' Snikverdik of 'nkoop BLOEMKOOL m Gieriger dan EVEN NAAR DE STEM CC DE STEM ACHTERGROND DONDERDAG 4 FEBRUAR11988 T5 DE STEM BINNE WIM KOCK DE STEM VERTREK CUBANEN ONTNEEMT ZUIDAFRIKA EXCUUS VOOR BEZETTING NAMIBIA DEN HAAG - De Twee Braks (Landbouw) in wetgeving in geen geva het huidige mestovers^ hun gierkelders tot de r NAAST HET STERKE STIMULERINGSCIRCUIT DAT OVERHEID OPBOUWT per stuk Mini-prus&I HERINNERINGEN VAN CUBAANSE EX-AMBASSADEUR IN SURINAME VORIGE week schreef ik over de man die zich vele jaren lang had afgevraagd wat toch de betekenis van het woordje speen kon zijn, gebruikt in het volgende verband: van op een koude steen zitten zou je speen kijgen. Nooit was hij er aan toe gekomen het eens uit te zoeken, maar kort geleden hoorde hij het woord weer in hetzelfde verband gebruiken en ditmaal in een omgeving waar een Van Dale voor het grijpen stond. Speen bleek een oud Zuidnederlands woord voor aambeien te zijn. Simpel. De plantenaam speenkruid kreeg er ook opeens betekenis door: een kruid waaraan de kracht wordt toegeschreven aambeien te kunnen genezen. Er büjken meer mensen te zijn die woorden kennen, waar van ze óf de betekenis niet we ten óf wel weten in welk ver band en met welke bedoeling ze worden gebruikt, maar geen idee hebben waar die woorden vandaan komen. J.A. Teunissen uit Breda, bijvoorbeeld, hoorde zijn vader (1855-1938) vroeger dikwijls het woord snikverdik gebruiken. Hij vraagt zich af of het een inmiddels uitgestorven vogeltje is. In de vogelencyclo pedie komt de snikverdik niet voor. Kan het woord misschien op een stuk gereedschap slaan? Een snik kan volgens Van Dale 'een brede beitel (zijn) zonder houten handvat, waarmee de timmerman balken behakt en de molenmaker vierkante gaten in de molenroede hakt, waarin de hekken gestoken worden.' Een snik kan ook 'een soort van sikkel' zijn met fijne tand jes om riet mee te snijden. In het noorden kennen of kenden ze de snik als een schuit voor de binnenwateren of de kust visserij. Is er iemand die weet wat er met snikverdik bedoeld kan rijn geweest.? Een uitdrukking die Teunis- sens vader ook gebruikte, luidde 'Muf kantoor, vaders wens!' De briefschrijver heeft de betekenis van de uitdruk king nooit kunnen achterhalen. Hij plaatste er zelf wel een uit roepteken achter zodat ik aan neem dat het gezegde met enige kracht of nadruk werd uitge sproken. Mij klinkt het in de oren als een manier van zeggen dat je met rust gelaten wil wor den. Of dat je zoveel tegeüjk omhanden hebt dat je snakt naar een uur van verveling. Iets anders weet ik er ook niet van te maken. Maar Wellicht kent iemand in de lezerskring de uit drukking ook, plus de juiste be tekenis ervan. Liesbeth Veeken, afkomstig uit Hank, vraagt naar de bete kenis van de woorden herres en guns. Ik denk dat het dialect is voor hier en ginder. Een paar jaar geleden hanteerde de car navalsvereniging in mijn woon plaats het motto Van herres naor guns. Voor mij riep dat toen hetzelfde beeld op als de uitdrukking 'van het kastje naar de muur'. Mevrouw Vee ken schrijft zelf dat de uitdruk- king herres en guns werd ge- E bruikt voor bijvoorbeeld 'heen en weer' naar Breda of voor een inn verplaatsing van de kamer naar de keuken. Ik houd het op hier en ginder. Wie het beter weet mag het zeggen. „Zoude gij graag 'ne koop genoemd worden?", vroeg mij Charles Krijnen uit Oosterhout. Het antwoord is nee, maar ik weet evenmin als de heer Krij nen wat een koop is ofhoe men op dit scheldwoord is gekomen. Een scheldwoord is het onte genzeggelijk. Ik heb het al dik wijls horen gebruiken, altijd in een negatieve betekenis en meestal duidend op domheid, onhandigheid, lompheid of achterlijkheid. Een eventuele gelijkenis met de bruine kie kendief kan er in elk geval niet mee bedoeld zijn. Deze vogel, die het embleem siert van het 316-squadron op Gilze-Rijen (of is dat zijn grauwe broer, de grauwe kiekendief?) en ook rijn naam gegeven heeft aan de car navalsvereniging 'de Kieken dieven' van de vliegbasis, wordt volgens de Van Dale in dialect koop genoemd. De Van Dale vermeldt niet in welk dialect en dus niet waér dat wordt gezegd. Of is er toch een verband tus sen de bruine kiekendief en de onhandige koop? „Heeft niet ieder gezin zijn eigen idioom?, vraagt Marie- Josée van Mierlo uit Breda. In derdaad ja, maar daar gaan we het hier niet over hebben, want in de bladen van de GPD heeft Nico Scheepmaker inmiddels al zo'n twintig van rijn columns door rijn lezers laten vullen met 'Gezinstaai'. Wij hebben het hier over woorden en uit drukkingen die we veelvuldig horen, misschien zelfs gebrui ken, die soms ook een bekende betekenis hebben doch waar van we niettemin niet precies weten waarom die woorden daar staan of zelfs wat de juiste betekenis ervan is. Niettemin heeft mevrouw Van Mierlo wel de mooiste uit drukking van alle inzenders tot nu toe. Nou ja, mooi? Zij heeft het gezegde onthouden van haar vader. Als die in ver trouwde kring over een zieke informeerde of hij al was be diend (de laatste sacramenten had ontvangen) dan zei hij: „Zijn z'n hoefijzers al afgetrok ken?" Dat is pure zwarte hu mor. Cynisch en een beetje grof. Misschien afkomstig uit de veehandel? Worden paarden trouwens de hoefijzers al 'afge trokken' als ze op sterven fig- gen? Of gebeurt dat pas na aan komst in het destructie-bedrijf? Tenzij paarden inderdaad ster ven met ontijzerde hoeven, snap ik het verband niet tussen de uitdrukking, hoe kernachtig ook, en het onderwerp waarop rij slaat. (WORDT VERVOLGD). Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur. A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236452. Sportredactie 076-236236. Telefax redactie 076-236309. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom. Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen). Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 101100-28030. Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751 Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957. Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910. Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementsprijzen, incl. B.T.W., bij vooruitbetaling te voldoen: 24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar. Bij automatische betaling geldt een korting van resp. J 1per maand, 1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W. Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25. Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Lezersservice: Centrale reclame-afdeling 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911 Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. NCB rek. 230301584 - Rabo rek, 101053738. Door Frank van Ooijen DE WERELD is eerst ver rast met - op het eerste ge zicht - serieuze berichten over een spoedige terug trekking van de Sovjet troepen uit Afghanistan. Niet lang daarna maakte Sov jet-bondgenoot Vietnam be kend aanstalten te maken met het vertrek van haar troepen uit het bezette buurland Kampuchea. En deze week is er door Washington melding gemaakt van een nieuwe vre desregeling tussen Angola, de Verenigde Staten en Cuba, waarin ondermeer het ver trek van 40.000 Cubaanse sol daten uit dit land in Zuidelijk Afrika is voorzien. Alles wijst erop dat de Sov jetunie onder de ambitieuze partijleider Michail Gorbats- jov het politieke roer wil om gooien en aanstuurt op een beëindiging van allerlei bui tenlandse avonturen. Kost bare militaire avonturen die een zware hypotheek leggen op de Sovjet-begroting en de normalisatie van de betrek kingen tussen de grootmach ten. Komt de wereld na vier decennia Koude Oorlog, waarbij Oost en West hun ideologische strijd vooral in de Derde Wereld met de wa pens (laten) uitvechten, nu in een rustiger vaarwater? Het is nog te vroeg om zware conclusies te verbinden aan de eerste aanzetten tot wat een 'Pax Sovietica' lijkt te moeten worden, maar zeker is wel dat de jongste vredesini tiatieven van Moskou meer beogen dan het leggen van een rookgordijn op het poli tieke wereldtoneel. Dat wordt door vele westerse deskundi gen ook bevestigd. De terug trekking van het Rode Leger of de troepen van de 'socialis tische broederstaten' uit Af ghanistan, Angola en Kampu chea stroken bovendien volle dig met de drie nieuwe be leidsprioriteiten die Gorbats- jov voortdurend in zijn vele redevoeringen aanhaalt: •Het normaliseren van de be trekkingen met het Westen en niet-socialistische landen in de Derde Wereld •Hervorming en modernise ring van de Sovjet-economie •Het sluiten van wapenak koorden met het Westen Brezjnev besteedde in zijn toespraken altijd ruime aan dacht aan de Sovjet-inspan ningen ter ondersteuning van de socialistische vrijheids strijd in ontwikkelingslanden tegen de 'imperialisten', Gor- batsjov zwijgt over dit onder werp. Zijn voornaamste zorg gaat vooral uit naar de in terne zaken van de Sovjet unie. Het jongste akkoord voor Angola dat deze week wereld kundig is gemaakt door de Amerikaanse onderminister Crocker (Buitenlandse Za ken), komt dus niet uit de lucht vallen, maar lijkt het gevolg van wat wel het 'Gor- batsjov-effect' wordt ge noemd. Is er nu een reële kans op een succesvolle uitvoering van de vredesregeling voor Angola? Daarvoor moeten we eerst de verschillende belan gen van de betrokkenen bij de oorlog in de marxistische staat Angola op een rij zetten. De Sovjetunie heeft niet veel te verliezen in Angola buiten het mogelijk verlies van een zwakke bondgenoot in de regio Zuidelijk Afrika. Angola is nauwelijks een strategisch belangrijk gebied te noemen, zo ver weg van de grenzen van de Sovjetunie. Angola beschikt wel over oliereserves, maar een groot deel daarvan vindt nu al di rect zijn weg naar het Westen. Wat voor de Sovjetunie wel Cubaanse militairen na 13 jaar nog steeds in Angola. Komt er nu spoedig een einde aan hun aanwezigheid? FOTOANP zwaar weegt, is de betaling van de 40.000 Cubaanse solda ten in Angola en de miljar- denverslindende leverantie van moderne wapens. En An gola zelf beschikt niet over de middelen om de wapens met klinkende munt te betalen. Angola is er ook alles aan gelegen om tot een regionaal vredesakkoord te komen. Niet alleen omdat de oorlog onbe taalbaar wordt, maar boven dien omdat de druk van de binnenlandse verzetsbewe ging UNITA door nieuwe Amerikaanse wapenhulp (Stingers) en de inzet van Zuidafrikaanse troepen in Angola onhoudbaar wordt Als de Angolese regering zich van goede wil toont, zou de wapenhulp van de VS naar Reagans' 'freedom-fighters' van de UNITA gestaakt kun nen worden. Daarnaast is voor Angola het idee van on- afhankeijkheid moeilijk hoog te houden door de aanwezig heid van vele tienduizenden vreemde troepen in het land. (Er zijn overigens ook zo'n 90.000 Cubaanse artsen, lera ren en technici in Angola.) De Amerikanen zijn vooral geïnteresseerd in een snel vertrek van de Cubaanse le germacht die in hun ogen een bedreiging vormt voor de ge hele regio. Verder heeft Ame rika grote belangen in de olie reserves van Angola. Waar door de absurde situatie is ontstaan dat Angolese olie door de VS wordt gekocht en betaald met dollars, die ver volgens door Angola worden gebruikt voor de aanschaf van Sovjet-wapens, waarmee de door Amerika gesteunde UNITA wordt bestreden. Voor al deze betrokkenen strekt de terugtrekking van de Cubanen tot voordeel. Maar het vredesplan dat nu op een regeling voor een tijd schema van de terugtrekking na rond is, vertoont echter één grote tekortkoming. Zuid- afrika is er niet bij betrokken, terwijl dit land wel grote be lang heeft bij Angola. Zuidelijk Afrika-specialist, drs. J.W. van der Meulen van het Haagse instituut Clingen- dael, is ervan overtuigd dat er 'schot zit' in een regeling voor Angola, maar noemt de kans groot dat Zuidafrika de vre- desinspaningen doorkruist. „Waarom? Omdat Zuidafrika in de aanwezigheid van Cu baanse militairen in Angola sinds 1975 een uitstekend ex cuus heeft voor de Zuidafri kaanse bezetting van het VN- mandaatgebied Namibia. In hun hart zijn ze dolblij met die Cubanen". „Dat excuus van de aanwe zigheid van 'communistische troepen' is hen door onder minister Crocker al in 1981 in handen gespeeld bij de onder handelingen over de voor waarden voor onafhankelijk heid voor Namibia en het ver trek van de Cubaanse leger- Van onze Haagse redactie pEN HAAG - De Raad van Advies van Fokker gaat op zoek naar een opvolger van Fokker-topman Frans Swarttouw. De nieuwe vierde man in de top van Fokker, die de Raad van Advies nu zoekt, zal Swart touw moeten aflossen als loogste baas. Minister De Korte (Economi ;che Zaken) en de Raad van macht uit Angola. Pretoria heeft dat excuus toen snel aangegrepen om de aanwe zigheid in Namibia te kunnen verlengen. Deze voormalige Duitse ko lonie wacht al decennia op on afhankelijkheid die de Zuid afrikanen voortdurend dwarsbomen. Namibia be schikt namelijk over grote grondstoffenreserves, biedt plaats aan belangrijke mili taire bases van Zuidafrika en is voor het apartheidsbewind een belangrijk buffergebied tegen de zwarte frontlij nsta- ten. Volgens Van der Meulen zal het apartheidsbewind met nieuwe militaire acties in An gola de vredesplannen opbla zen, om hen dit belangrijk po litiek excuus in Namibia niet te laten ontnemen. Havikken binnen de Zuidafrikaanse re gering zoals de minister van Defensie Malan laten met hun opmerkingen over de ver scherping van de destabilisa tie-politiek ten aanzien Ango la, daar nauwelijks twijfel over bestaan. Pretoria is er blijkbaar veel aan gelegen om VN-resolutie 435, die voorziet in vrije verkiezingen in en on afhankelijkheid voor Nami bia en de terugtrekking van de 'South African Defence Army' uit dit gebied, niet te hoeven uitvoeren. Gee Van onze Haagse redactie De boeren hadden deze pro boodschap van de politiek p Door Jan Bouwmans EEN brede maatschappe lijke discussie over de wenselijkheid of onwense lijkheid van bepaald we tenschappelijk onderzoek of een bepaalde technolo gie. We hebben dat in Nederland een keer geprobeerd. Maar volgens dr. J. Jelsma, mede werker aan het Centrum voor Vraagstukken van Weten schap en Samenleving van de Technische Universiteit Twente, zijn er weinig men sen in het land, die aan de brede maatschappelijke dis cussie over kernenergie her innerd willen worden. En toch is zoiets weer bitter noodzakelijk. Deze keer over de wenselijkheid en onwense lijkheid van ontwikkelingen in de biotechnologie. Die ont wikkelingen gaan snel. De overheid stopt er miljoenen in om ze te stimuleren, want er wacht een wereldmarkt met een omzet van naar schatting 10,5 miljard gulden per jaar. „En je bent wel gek, als je als land niet probeert daar een graantje van mee te pikken", meent ir. M. van den Bosch, projectleider biotechnologie van het ministerie van Econo mische Zaken. Maar is er bij alle haast en vaart ook ruimte voor ethi sche bezinning? Is er bij al die vérgaande en diepingrijpende biotechnologische ontwik- kelngen ook systematisch aandacht voor de vraag: „Doen we er wel goed aan om dit of dat te doen of mogelijk te maken?" Met dit probleem heeft zich begin deze week op 'Kerk en Wereld' in Drieber gen een gevarieerd gezelschap van wetenschappers, over heidsfunctionarissen, kerk mensen en een enkeling uit de milieu- en agrarische wereld bezig gehouden. Twee dagen lang. De organisatie ervan be rustte bij het Multidiscipli nair Centrum voor Kerk en Samenleving (MCKS). Dr. Jelsma en ir. Van den Bosch behoorden er tot de inleiders. Al op de eerste middag be vond het gezelschap, dat de ethische bezinning in het hele biotechnologische ontwikke lingsproces een volstrekt on dergeschoven kindje is. De vraag zelf van 'doen we er al lemaal wel goed aan' wordt zelfs nauwelijks geduld. Die houdt immers de voortgang alleen maar op. En Nederland mag de boot niet missen. Deze situatie is echter niet gezond. Het verleden heeft toch geleerd dat men weten schap en techniek niet zomaar aan zichzelf kan overlaten. Waar wetenschap en techno logie doel in zichzelf worden, wordt een totalitaire techno cratie tot stand gebracht, waarin mensen verworden tot gebruiksvoorwerpen. Aan die situatie moet dus iets gedaan worden. Maar hoe en door wie? Daarover ging de twee daagse studiebijeenkomst in het bijzonder en dan ook met name over de rol van de ker ken. Maakte het gezelschap zich druk om weinig? Of leverde het een verloren achterhoed gevecht? Ir. M. van Alphen, parttime-medewerker van het MCKS, had geïnventari seerd of en hoe in Nederland wordt nagedacht over de ethi sche aspecten van de snelle biotechnologische ontwikke lingen. Zijn bevindingen zijn weinig opbeurend. De over heid schuift de ethische vra gen steeds weer door naar la ter. De grote politieke partijen houden zich er helemaal niet mee bezig, laat staan de indu strie. De wetenschap houdt de boot voornamelijk ook af. Een aantal ideële maatschappe lijke groeperingen vragen er wel indringend aandacht voor, maar hun invloed is zeer gering. Waar gaat het eigenlijk om? Biotechnologie beslaat een heel breed te terrein. Bio technologie wordt ook wel omschreven als het 'manipu leren met leven'. Of het plant aardig, dierlijk of menselijk leven is, maakt geen verschil: voor de biotechnologie is geen enkel leven „veilig". Men on derscheidt tegenwoordig 'klassieke biotechnologie' en 'nieuwe biotechnologie'. De klassieke deed bijvoorbeeld aan veredeling van gewassen, fokken van stamboekvee, maar ook het brouwen van bier is een biotechnologisch productieproces. De voedings- middelenindsutrie is eveneens gebaseerd op de klassieke bio technologie. De nieuwe biotechnologie is heel andere koek. De effecten hiervan zijn het duidelijkst in de landbouw, voedingsindus trie en gezondheidszorg. De nieuwe biotechnologie effent de weg naar trefzekere kennis en vaststelling van bijvoor beeld erfelijke ziekten en af wijkingen bij een baby in een vroeg stadium van de zwan gerschap (prenatale diagnos tiek). Maar de weg lijkt ook open te liggen voor genetische manipulatie zelf: het ingrij pen in en veranderen van de genenstructuur waarin alle erfelijke en andere eigen schappen van een mens liggen opgeslagen. Vorig jaar maart zond de Vpro-televisie een driedelinge documentaire uit onder de titel 'Beter dan God'. De bood schap was niet alleen dat de biotechnologie het schep pingswerk van God weldra zou gaan overdoen en dan een heel stuk beter. De documen taire stond ook zeer uitvoerig stil bij alle mogelijke gevol gen van de 'genenkaart' of het 'genenpaspoort', dat elke mens in de toekomst wellicht wordt aangemeten. Dat pas poort vermeldt dan welke welke ziekten of mankemen ten iemand met grote waar schijnlijkheid op een bepaalde leeftijd zal krijgen. Hoe kan dit niet tegen men sen gebruikt worden. Door ziektekostenverzekeraars bij voorbeeld of bij sollicitaties. Het voorbeeld ligt er intussen. Philips en de aidstest. Niet omdat iemand leed aan aids, maar alleen omdat hij kans liep de ziekte te krijgen, was reden voldoende om sollici tanten de deur te wijzen. Dat de roep om ethische be zinning, die mede de ontwik kelingen zelf behoort te stu ren, geen storm in een glas water is, hebben individuele wetenschappers sindsdien heel duidelijk gemaakt. Zij hebben echter de verantwoor delij kheid voor wat er gedaan wordt met de mogelijkheden van de nieuwe biotechnologie op het bord van de maat schappij, van de samenleving gelegd. Die moet maar zeggen wat wel en niet kan, wat wel en niet mag. De overheid, zo werd in Driebergen vastgesteld, steekt tot nu toe alle geld en energie in de opbouw van een sterk 'stimuleringscircuit' die de nieuwe biotechnologie vleu gels moet geven. De economi sche buit heeft voorrang. Door overheidsbemoeienis is het wetenschappelijke onder zoek aan universiteiten en in stituten geheroriënteerd op behoeften en wensen van het bedrijfsleven. Nu is de over heid vooral bezig het indu striële draagvlak voor onder zoek en toepassingen van nieuwe biotechnologie te ver breden. Toch is het noodzakelijk parallel aan het 'stimule ringscircuit' een sterk 'bezin ningscircuit' op te bouwen Zoals het er nu naar uitziet, zal dat vanuit de maatschap pij moeten komen. Particu liere initiatieven zullen op de overheid en de politiek druk moeten uitoefenen, dat voor ethische bezinning ruimte en geld moet worden vrijge maakt. De zwakke kant van een 'bezinningscircuit' kwam in Driebergen echter ook aan het licht. En wel met de vraag: welke ethiek willen we eigen lijk? Want dan zit je in het le vensbeschouwelijk veelkleu rige Nederland natuurlijk meteen in problemen Over goed en kwaad - daar gaat het in ethiek ten principale om - - lopen meningen en inzichten zeer ver uiteen. De verschillen lopen dwars door kerken zelf heen, om maar eens wat te noemen. Toch maakt dat een brede ethische bezinning en begeleiding niet overbodig. De Raad van Kerken, in wiens opdracht het MCKS het in ventarisatierapport en de tweedaagse studiebijeen komst had georganiseerd, wil er in elk geval werk van gaan maken. „De boeren kunnen erop reke nen dat de regels strak worden gehandhaafd. Er is geen ruimte voor soepelheid", hield Braks le vaste Kamercommissie voor de landbouw gisteren voor. Braks wees de kritiek van de noeren dat de mestwetgeving te snel is ingevoerd, van de land. Hij voegde daaraan toe lat uitstel onmogelijk is. .Daarvoor zijn de verzurings- jroblemen te ernstig." Ook de Kamer vond het te- cort aan opslagmogelijkheden ;een reden de mestwetgeving e vertragen. De overlopende ;ierkelders zouden mede zijn te rijten aan het natte weer waardoor uitrijden van de mest onmogelijk is. Braks wees :rop dat vanaf einde dit jaar mk bij vorst niet meer mag vorden uitgereden. De fracties hadden wel be grip voor knelpunten. Zo wei geren veel gemeenten hinder- vetvergunningen af te geven 'oor mestopslag omdat in de zologische richtlijnen zich niet 'erhouden met de verplichting nest op te slaan. Braks wil wel sen beroep doen op de gemeen- en meer rekening te houden net de opslagverplichting naar „de mestwetgeving ont laat de gemeenten niet van de erantwoorddelij kheid de hin- lerwet goed toe te passen." Riepen de fracties tijdens de «handeling van de landbouw begroting vorig jaar oktobei nog dat reductie van de veesta pel in geen geval aan de ordi zou komen, gisteren werd d< (AD VET Aanbiedingen geldig t/m za. 6 februar filialen met versafdeling. Door onze verslaggever OSVALDO Cardenas be waart geen goede herinne ringen aan het Suriname van Desi Bouterse. De Cu baan die in 1982 naar Pa ramaribo kwam als am bassadeur werd er een jaar later met dezelfde vaart weer uitgesmeten. In dat jaar was Bouterse, of liever de groep mensen die in zijn naam het land regeerden, van links naar rechts gezwalkt. Cardenas kwam dat op een trauma tisch vertrek uit Suriname te staan. Cardenas heeft zijn ervarin gen als Cuba's eerste en enige ambassadeur in Suriname geboekstaafd en afgezien van stereotiepe opmerkingen over de 'klassenstrijd', openbaart de als 'orthodox marxist' be kendstaande diplomaat aar dige details. Details over de politieke en sociale situatie in het Suriname van ruwweg rond de decembermoorden van 1982. Al drie weken na de ser- geantencoup in februari 1980 bezocht Cardenas Suriname. Hij sprak met de leiders van de coup, Desi Bouterse, Chas Mijnals en Badrissein Sital. Hij kenschetst hen als "jonge bewuste linkse soldaten die het beste met het land voor hebben', maar die niet over de 'politieke, ideologische en cul turele achtergrond beschik ten om effectief te kunnen re geren en macht uit te oefe nen.' Die typering loopt als een rode draad door het boek dat het Studiecentrum voor vre desvraagstukken van de Ka tholieke Universiteit Nijme gen heeft uitgegeven. De re volutie waaraan Cuba van meet af aan meewerkte bleek uiteindelijk los zand. En daarom neemt Cardenas ge nadeloos alle achtereenvol gende adviseurs van de ser geanten onder de loep. Hij be schrijft hen als pionnen in een spel om de macht, waar bij de sergeanten, Bouterse incluis, nauwelijks invloed hebben. Hij typeert bijvoorbeeld Henk Chin a Sen, de eerste premier na de coup en later de voornaamste tegenstander van Bouterse in 'balling schap'. Chin a Sen wordt neergezet als een intrigant die het ook met de Ameri kaanse inlichtingendienst CLA aanlegt om Bouterse te wippen. Het grootste deel van het boek behandelt de rol van de Progressieve Arbeiders- en Landbouwunie, PALU, een betrekkelijk select gezelschap in Wageningen afgestudeerde landbouwingenieurs dat de besluiteloosheid van de mili tairen en de onderlinge ver deeldheid binnen het leger aangrijpt om macht uit te oefenen. Vooral PALU-voor- zitter Iwan Krolis krijgt van Cardenas enige vegen uit de pan. Nadat Krolis in Havana door tijdgebrek niet door Fi del Castro kon worden ont vangen 'werd zijn ego naar het schijnt diep gekwetst. Krolis is een verschrikkelijk arrogante en geestelijk enigs zins onevenwichtige man,' zegt Cardenas. Toch is het juist de PALU die na de decembermoorden als partij min of meer de re geringsmacht overnam en Suriname losweekte uit de invloedssfeer van Cuba en in de armen van Brazilië en in mindere mate de Verenigde Staten dreef. Die ontwikke ling, zo betoogt Cardenas, moet geplaatst worden in het tijdsbeeld. De Amerikanen hadden net Grenada ingeno men, het eiland wiens leider Maurice Bishop zulke hechte banden had met Cuba. Het steekt Cardenas dat Bouterse zich heeft laten om praten. Hij spreekt in dit ver band over 'het grote verraad'. Eind 1983 besloot Bouterse een punt te zetten achter de relatie met Cuba. Cardenas was toen niet in Paramaribo en kreeg te horen dat hij zijn boeltje moest pakken. Carde nas spreekt nog eenmaal met de legerleider: „Bouterse ont ving me ernstig, teneergesla- gen, niet in staat me recht in de ogen te kijken. Harvey Naarendorp was bij hem om te tolken, maar hield zijn ge zicht en zijn handen verbor gen, bevend..." Alleen aan Naarendorp be waart Cardenas goede herin neringen. Naarendorp van de Revolutionaire Volkspartij en oud-minister van Buiten landse Zaken was de enige met wie Cardenas een blij vend goede relatie opbouwde. Naarendorp was ook de man die Cardenas bevestigde dat op 8 december vijftien te genstanders van het regime waren geëxecuteerd en niet op de 'vlucht waren neerge schoten' zoals de officiële le zing die Bouterse gaf. Carde nas verwerpt dit bloedvergie ten, dat hij bovendien in de Surinaamse verhoudingen van dat moment onnodig vond. Volgens Cardenas zat de PALU achter de moorden en is Bouterse door deze par tij min of meer misbruikt. De revolutie van sergeanten Studiecentrum voor Vredes vraagstukken KUN 10,— HOE GROOT HET mestproblel s en tot welke gevolgen dit le jeworden. Leidingwater moet duurder losten moeten maken voor he1, Jiftigd is met nitraten uit mest. I - In de Peel, waar de intensiev dagen mensen ongewoon ve benauwdheid, een brandei ogen. Het vermoeden bestaat i ie stank van mest. Of dat juis' enschappers uit Nijmegen en Momenteel staat de mest d' 3en. Gierkelders en mestsilo's "eer geen mest kan worden ul Hster Braks financiële hulp bii 'oorbeeld door geld te geven n duwbakken en olietankers. Braks geeft de boeren echi echt, immers de noodsituatie jevolg van het weer. En het w bedrijfsrisico. Met mestwetgeving van Br; 'Jks iets te maken. De boeren en, maar ze hebben afgewa eerd in nieuwe mestopslag. De boeren reageren nu gef Tera's demonstratief hun gier te hun mestboekhouding in te iprake van een gecoördineen Ie Nederlandse Christelijke E ^laar diezelfde hoofdige boe Testwetgeving nog erg schap dan het milieu. En dat zou tijn om met protesten en der ;i)n dan met hun gier.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 2