De boeken en vrouwen van Simenon
Lachen om de gastvrije Nederlanders
XiMBRMFN
SCHEPPER VAN MAIGRET EN 345 ANDERE ROMANS WORDT 85 JAAR
Simenon-serie op tv
DESTEM BOEKENGIDS ZATERDAG 30 JANUAR11988
Voornaam
Ruzies
Zwanger
Openhartig
Formule
MABOKKAAN MOHAMMED NASB SCHBEEF 'DE ELFSTEDENTOCHT
Eduard Uspensky gaat nu
Door Dirk Vellenga
Georges Simenon, een van
de weinige schrijvers ter
wereld die lezers van de
tective-boekjes en liefheb
bers van 'echte literatuur'
aan zich weet te binden, is
een man van grote getal
len. Op 13 februari wordt
hij 85 jaar, hij schreef on
geveer 425 boeken, waar
onder 80 'Maigrets' en 117
psychologische romans.
Zijn boeken zijn versche
nen in 45 talen en er zijn
500 miljoen exemplaren
van verkocht.
Zijn verhalen zijn gebruikt
voor 52 bioscoopfilms en 300
tv-films. Over Simenon en
zijn werk zijn zo'n 50 boeken
verschenen. Verder schreef
zijn ex-vrouw Denyse twee
boeken om zijn slechtheid aan
te tonen. Het laatste grote ge
tal is 10.000. Dat cijfer noemt
Georges Simenon als hij het
heeft over het aantal vrouwen
met wie hij sinds zijn jeugd de
liefde heeft bedreven.
In Luik, de plaats waar hij
in 1903 werd geboren, bezit de
Rijksuniversiteit een 'Studie
centrum Georges Simenon',
waar alles over de schrijver te
vinden is. Maar ook Amerika,
waar de schrijver tien jaar
woonde, weert zich op dat ge
bied. De Drew University in
Madison, New Jersey, heeft
een 'USA Study Center Geor
ges Simenon'.
Er zijn boeken geschreven
over het psychologische in
zicht van de milde, maar
vasthoudende Parijse com
missaris Maigret van de Cen
trale Recherche. Ook de Ne
derlandse psycholoog dr. W.A.
't Hart deed in 1962 een poging
de boekenheld te doorgron
den. Maar ook naar mevrouw
Maigret is onderzoek gedaan.
De Franse meesterkok Robert
Courtine schreef 'Het kook
boek van mevrouw Maigret',
gebaseerd op de gerechten die
de commissaris-vrouw klaar
maakte en warm hield, als
haar man weer eens niet
kwam opdagen in verband
met een onderzoek.
Opvallend is in ieder geval
dat meneer en mevrouw Mai
gret elkaar nooit bij de voor
naam noemen. Dat ze Jules en
Louise heten is alleen bij insi
ders bekend. Louise Maigret
is een zeer geduldige vrouw
die braaf op haar man wacht,
niet zeurt als hij te lang weg
blijft en bovendien nooit vra
gen stelt over de zaak waar
hij mee bezig is.
Is dit de manier waarop
Georges Simenon het huwe
lijk ziet? Zelf was hij in ieder
geval graag uithuizig en ge
bruikte hij zijn vrijheid voor
avonturen met vrouwen. Eén
keer noemt hij de vrouw van
Maigret per ongeluk Henriet
ta Een veelschrijver laat wel
eens een steekje vallen, maar
het opmerkelijke is dat Hen
rietta de naam was van zijn
eigen moeder.
De verhouding tussen zijn
ouders was niet zo best. Geor
ges kon goed met zijn vader,
een verzekeringsmedewerker,
opschieten, maar zijn moeder
de dag van vandaag woont.
Ondanks alle stormen in zijn
prinvé-leven bleef Simenon
uiterst produktief. Naast de
Maigret schreef hij jaarlijks
één of meer psychologische
romans.
Denyse stelde zich aan het
hoofd van het Simenon-con-
cern, ze trad op als literair
agente en als manager. Lang
zaam ontstonden er wrijvin
gen tussen Simenon en zijn
tweede vrouw. Soms werd er
behoorlijk alcohol ingenomen
en daverde het huis van de
ruzies, die Denyse later zo bit
ter beschreef in haar boek
'Een vogeltje voor de kat'. Het
verscheen in Frankrijk in 1978
en werd vorig jaar in Neder
land door De Kern uitge
bracht (prijs 24,90).
Ze noemt Georges egoïs
tisch, autoritair en jaloers. Hij
zou zelfs verboden hebben dat
ze zich liet onderzoeken door
een mannelijkse arts. Denyse
beschrijft dat Simenon haar
'hoer' noemde als hij gedron
ken had en niet ophield te be
weren dat zij was geboren op
de dag dat ze hem, de auteur,
had ontmoet. In 1963 stortte
Denyse in. Ze werd opgeno
men in een psychiatrische
klniek en als ze tussentijds
naar huis kwam, wilde Sime
non niets van haar weten. Hij
zei allergisch te zijn geworden
voor haar. In 1964 was het ge
daan met Simenons tweede
huwelijk.
Met het schrijven ging het
steeds minder. Na 1972 produ
ceerde hij niets anders meer
dan persoonlijke herinnerin
gen, die hij insprak op de
band. Denyse en Georges ble
ven elkaar op afstand bestrij
den en het gevecht kreeg een
heel dramatisch karakter
toen hun dochter Marie-Jo in
1978 zelfmoord pleegde. In
'Memoires Intimes' nam Si
menon brieven van zijn doch
ter op, waaruit bleek dat haar
seksuele problemen te maken
hadden met het gedrag van
haar moeder. Simenon
noemde zijn ex-vrouw 'D' („Ik
kan haar naam niet uitspre
ken") een paranoïde leuge
naar.
Denyse kwam onmiddellijk
in actie, ze gaf persconferen
ties en kreeg gedaan dat ver
schillende passages uit 'Me
moires Intimes' geschrapt
werden. Daarna werkte ze
aan de roman 'De gouden fal
lus', waarin ze een beroemd
man beschrijft <Jie thuis een
wellusteling blijkt te zijn. Wie
gelijk heeft, is voor buiten
staanders niet uit te maken.
Simenon heeft het voordeel
dat hij veel beter schrijft en
uit al zijn boeken tevoorschijn
is gekomen als een bedachtza
me, mild oordelende man.
Zeker is dat Denyse nooit
kinderachtig heeft gedaan
over de seksuele contacten die
Georges buitenshuis had.
Soms ging ze mee en Simenon
beschrijft dat ze zich aanbood
terwijl haar man bezig was
met twee bordeeldames en zo
haar bijdrage leverde aan een
leuk kwartetje. Ondertussen
geniet de schrijver in Zwit
serland van zijn oude dag in
het gezelschap van Teresa, die
ooit door Denyse was aange
nomen voor huishoudeliik
werk.
- FOTO AP
van de Police Judiciaire de
kachel graag gezellig snorren,
terwijl men daar allang van
boven tot beneden centrale
verwarming heeft.
Simenon en zijn vrouw
Tigy woonden nooit lang in
dezelfde plaats. In 1945 ver
trokken ze naar Amerika,
omdat Simenon een commu
nistische staatsgreep vreesde.
Ook Boule, de dienstbode,
ging mee. De schrijver mocht
haar 's nachts eens nodig
hebben. Tigy had geleerd de
avontuurtjes van haar man te
accepteren, maar ze werd wel
erg zwaar op de proef gesteld
toen Simenon nog een vrouw
opnam in de huishouding. H<et
was de Canadese Denise Öui-
met, die de Engelse en de
Franse taal beheerste en een
doortastende secretaresse
was. Georges en Denise wer
den onmiddellijk verliefd op
elkaar.
Simenon en de drie dames
trokken van de ene plaats in
Amerika naar de andere. Er
leek een zeker evenwicht te
ontstaan, totdat Denise (die
zich later Denyse ging noe
men) bekend maakte dat ze
zwanger was. „Ik geloofde
niet in trouwen", zei Simenon
later. Maar Denyse over
tuigde hem met het argument
dat hij als buitenlander mis
schien Amerika uitgezet zou
worden. Dus scheidde hij in
1950 in de gokstad Reno in Ne
vada van Tigy en trouwde hij
de volgende dag met Denyse.
In 1955 gingen de Simenons
terug naar Frankrijk om vrij
snel door te reizen naar Zwit
serland, waar de auteur tot op
Georges Simenon in zijn huis in Lausanne: autoritair en jaloers?
heeft altijd een merkwaardi
ge, koele houding aangeno
men tegenover hem. Ze
noemde Georges in gesprek
ken met haar man jouw zoon'
en het andere kind, Christian,
'mijn zoon'. Moeder Simenon,
die deels van Nederlandse af
komst was, heeft haar zoon
nooit als schrijver erkend.
Georges Simenon heeft ver
schillende boeken over zijn
eigen leven geschreven,
waarin hij buitengewoon
openhartig is. In 'Brief aan
mijn moeder' uit 1974 her
denkt hij Henriëtte Simenon-
Brüll met al haar eigenaar
digheden. Het is deels geba
seerd op de ervaringen die hij
opdeed toen hij in 1970 een
week lang aan haar sterfbed
zat.
Ook in 'Toen ik oud was' en
'Memoires Intimes' doet Si
menon onthullingen over
zichzelf alsof hij het over een
romanfiguur heeft. „Sinds
mijn jeugd bedreef ik de
liefde dagelijks, vaak twee of
drie keer", schreef hij. Hij had
affaires met Parijse stripti-
seuses, danseressen van Mar
tinique, call girls in New
York, een rijke passgiere op
een luxe cruise-schip en, niet
te vergeten, leden van zijn
huishoudelijke staf.
Zijn eerste vrouw was Tigy,
met wie hij in 1922 naar Pa
rijs, de hoofdstad van de lite
raire wereld, trok. Hij had er
varing opgedaan als verslag
gever en verdiende zijn brood
met het schrijven van goed
kope pulpboekjes en romanti
sche en erotische verhalen in
Eind dit jaar brengt de KRO een serie op de televisie
gebaseerd op romans van Georges Simenon. De 13 afle
veringen zijn gemaakt door omroepen uit Nederland,
Frankrijk, West-Duitsland, Oostenrijk en Zwisterland.
De Nederlandse bijdrage bestaat uit twee afleveringen,
die werden gemaakt in Yerseke en België. Het gaat niet
om Maigret-verhalen, maar om literaire romans.
Vijftien van die literaire romans zijn door A.W. Bru-
na, de vaste Nederlandse uitgever van Simenon, op
nieuw uitgebracht (prijs 7,50 per stuk). Door dr.A.J.
van Zuilen is de biografie 'Georges Simenon: speurder
naar de mens' geschreven (prijs 2,50). De 15 romans en
de biografie zijn ook in een cassette verkrijgbaar (prijs
115,-). i
„.i».. i M mr\r /■--« -Jrmnpri
Mu' j|
(I
tijdschriften. Na een paar
jaar als pretentieloze brood
schrijver actief te zijn ge
weest, kocht hij een kotter
van 10 meter lengte en
maakte hij met Tigy een tocht
door de Europese binnenwa
teren. Tijdens een stop in
Delfzijl in 1929 schiep hij de
politieman Maigret. Het eer
ste Maigret-avontuur werd in
1931 in Frankrijk uitgebracht.
Simenon bekende dat hij voor
de politie-roman koos uit ge
makzucht. Hij heeft een
strakke formule nodig, omdat
hij zijn verhaal zonder uitge
werkt plan begint en in een
soort aanval van werkdrift
zijn boeken maakt. Zo'n aan
val duurt slechts zeven tot
twaalf dagen, dan is het ver
haal af. Over zijn hoofdperso
nen zei hij eens: „Ik weet zelf
pas hoe hun karakter precies
is, wanneer ik het laatste
hoofdstuk af heb. Daarom
verander ik nooit een pagina".
Voor hij 'explodeerde' zag
zijn omgeving de onrust
groeien. Gedachten stapelden
zich op, hij werd afwezig en
stekelig. Meestal begon hij
dan aan een stevige avond
wandeling en vond hij de
laatste inspiratie in toevallige
voorbijgangers en verlichte
huiskamers. Thuis sloot hij
zich op in zijn werkkamer en
maakte hij het karwei snel en
vaardig af.
Aanvankelijk produceerde
hij 6 Maigret-verhalen per
jaar, later ging dat gemid
delde geleidelijk omlaag. In
1972 beleefde Maigret zijn
laatste avontuur. Het decor is
eigenlijk altijd het Frankrijk
van voor de Tweede Wereld
oorlog geweest. Maigret liet in
zijn kantoor in het gebouw
Door Henk Egbers
„Nederlanders zijn niet zo
krampachtig. De bevolking
gelooft sterk in de ideale sa
menleving, de multi-raciale
samenleving. De bevolking
doet haar uiterste best
bruin te worden en niet
blank te blijven.
Dank zij de welvaart, de zon
nebank in huis of een abonne
ment op iets dergelijks is dat
aardig gelukt". De 'grappen
maker' die dat schrijft heet
Mohammed Nasr (Marokko
1956) en je leest het in zijn boek
met dubbele bodem 'De Elfste
dentocht'. Navrant vermake
lijk.
Nasr schreef eerder de boeken
'Ahmed' (1984) en 'Minder over
Meer' (1986). Sedert 1977 woont
hij in Nederland. Als fotograaf
en tv-regisseur van professie
werkte hij mee aan diverse tv-
programma's. Dat meldt het
boek over hem.
'De Elfstedentocht' is een ca
baretachtige tekst waarin hij
als Marokkaan ludiek reageert
op de cultuurverschillen die hij
in Nederland ondergaat. Hij
spaart daarbij geen van de
'partijen'. De opbouw van het
verhaal is simpel: een Marok
kaan ervaart Nederland als de
ideale welvaartsstaat. Er is
maar één conclusie: jezelf inte
greren om daaraan deel te krij
gen. Hij verlaat zijn pension en
gaat wonen op een flatje; als
een Nederlander. De ontgoo
cheling is groot. Deze wordt
toegespitst op een valse of
zwarte overwinnaar van de
Elfstedentocht; een Turk, die
wordt gediskwalificeerd. Als
hij bovendien, zelfs met zijn
gespaarde geld de gasrekening,
hoog opgelopen door de on-
turkse kou hier, niet kan beta
len, pakt hij zijn koffers om te
rug te keren naar het pension.
De toon van het boekje,
voorzien met navenante teke
ningen door Willem van Don
gen, is zeer ironisch; zeker niet
bitter. Nederland is het be
loofde land. Er staan voldoende
huizen leeg. Je kunt er zo maar
uit kiezen; zelfs de huur is gra
tis. Moet je die toch betalen,
dan moet je van subsidie ge
bruik maken. „De gastvrijheid
in Nederland is niet te be
schrijven, ze is ongelimiteerd.
De regering denkt voortdurend
aan mensen die het moeilijk
hebben. Die krijgen één keer
per jaar een eenmalige uitke
ring en daar hoeven ze niets
voor te doen.
Kom je toch in de problemen,
dan is de wetswinkel om de
hoek of kun je nog proletarisch
gaan winkelen of op recepties
gaan bunkeren. Als iets je niet
bevalt moet je demonstreren en
als dat niet helpt steek je alles
in brand. De Nederlandse poli
tie is de vriendelijkheid zelve;
als je toevallig wat op hebt en
je kunt jezelf niet meer redden,
dan fungeert de politie als taxi-
bedrijf of ontvangt je warm op
het politiebureau, waar ook
nog een bed ter beschikking
staat. Het enige waar je voor
moet zorgen is dat je gezond
bent en dat je kinderen kunt
blijven verwekken, want daar
word je flink voor betaald via
de kinderbijslag."
Juist als je de kriebels krijgt,
genoeg krijgt van zijn grappen
en grollen en bedenkt dat ze
mogelijk koren op de molen
zijn voor reactionaire rechtse
mensen, keert het tij. Onze Ma
rokkaan wordt Nederlander op
een flatje, ,,'s Avonds kleed ik
me uit voor de tv, ik eet in ge
zelschap van de tv. Zelfs als ik
naar de wc ga kijk ik; ik heb de
tv zodanig neergezet dat ik,
wanneer ik op de wc ben, toch
alles kan volgen. Om Neder-
land en de Nederlanders te le
ren kennen, hoef je ze niet da
gelijks te ontmoeten. Via de tv
leer je ze van alle kanten ken
nen. Meer dan een vierde deel
van mijn tijd in Nederland heb
ik tv gekeken".
Als een Nederlander gaat hij
privacy waarderen, zet zijn
vuilnis op tijd buiten, plakt het
strookje 'gelieve geen reclame'
op zijn voordeur en houdt zich
verre van zijn buren. Gelukkig
hoeft hij geen lawaaierige Ma
rokkaanse feestjes meer te vie
ren, is zijn keuken bevrijd van
de stinkende exotische kruiden
en blijft vrijgezel om geen zo
nen te verwekken die niet ver
der komen dan de lts, auto
monteur of kelner. „Maar een
mens als ik moet niet klagen en
als ik het toch doe, moet ik be
wijzen hebben, dat is het enige
wat in Nederland telt. Een
mens als ik moet niet veel kla
gen, anders word ik gerekend
tot de buitenlanders".
Ook in dit tweede deel weet
de auteur net op tijd op te hou
den met zijn steken onder wa
ter. Zo blijft het 'leuk'. Temid
den van de talrijke geschriften
over discriminatie, integratie,
politieke credo's en sociale be
wogenheid is dit boekje een
aangename afwisseling of on
derbreking. 'Onschuldig' is het
allesbehalve. Tijdens een Elf
stedentocht wordt het lijden op
het ijs tegenwoordig verlicht
door het carnavalsachtig muzi
kale décor. In de wereld der al
lochtonen worden heel wat
scheve schaatsen gereden door
deelnemers, bestuurders en ju
ry's. Als dat op een geestige
manier duidelijk wordt ge
maakt, bewust wordt gemaakt,
wordt de bereidheid om er iets
aan te doen mogelijk groter
dan via een fanatiek betoog.
Mohammed Nasr slaagt daar
in.
Mohammed Nasr: 'De Elfsteden
tocht'. Uitg. De Geus, prijs 12,90:
Mohammed. Nasr: veel tv kijken.
FOTO ARCHIEF DE STEM
De Russische schrijver Uspinsky in zijn werkkamer.
- FOTOV. POMYGALOW
Door Muriel Boll
In Rusland kennen alle
kinderen Chiboerasjka en
krokodil Genna, de
hoofdfiguren uit een kin
derboek van Eduard Us
pensky. Dat boek 'Kroko
dil Genna en zijn vrien
den', werd in veel talen
vertaald, ook in het Ne
derlands, en zes keer her
drukt in oplagen van ver
over de 100.000 exempla
ren wat in Rusland een
kleine oplage is. Boven
dien werd er een teken
film van gemaakt die in
vijftig landen uitkwam
en Uspenski bewerkte
zijn verhaal tot een pop
penspel; soms wordt dat
in 150 poppentheaters te
gelijk gespeeld.
Chiboerasja is zo populair in
Rusland dat er 'spin-off ar
tikelen' van zijn gemaakt:
kleine poppetjes, poppekast-
poppen, postpapier, snoepjes,
enz. Vorige maand was Us
pensky in Nederland te gast
bij Els de Groen, kinderboe
kenschrijfster en journalis
te, met wie hij een boek
schrijft.
De dag voordat wij elkaar
ontmoeten heeft Uspensky
met Nederlandse kinderboe
kenschrijvers gesproken;
Het was een professioneel
gesprek over de maatschap
pelijke positie van Neder
landse en Russische schrij
vers.
„In Rusland heb je twee
soorten schrijvers: ten eerste
de overheidsschrijvers die
alle regeringsmaatregelen
de hemel in prijzen. Toen
Chroestjow regeerde, prezen
ze Chroestjow, toen Brezn-
jew aan de macht kwam
werd hij geprezen, schrij
vers die met elke verande
ring meedraaien. De tweede
soort schrijft wat hun gewe
ten hen ingeeft en zij hebben
het veel moeilijker. Een aan
tal van hen werd verbannen,
dankzij perestrojka gebeurt
dat niet meer".
Uspensky is geen dissi
dent, maar hij heeft genoeg
problemen met de overheid
gehad, o.a. met reisvergun
ningen. De schrijver is ra
zend populair en kreeg veel
uitnodigingen, van de Sov
jetrepublieken, van de DDR,
van Bulgarije, van Finland
en hij maakte vakantierei
zen naar Nepal, India en
Thailand. (Vooral in Finland
is hij heel bekend; toen er
eens een delegatie van 22
Finnen naar Moskou kwam,
werd hun een schitterende
voorstelling in het Bolshoij-
theater aangeboden. Die lie
ten ze liever schieten om bij
Uspensky op bezoek te
gaan).
Aan boekpromotie hoeft
de schrijversbond niet te
doen. Er is gebrek aan mo
derne kleding, comfortabele
huizen, maar ook aan boe
ken. Alles dat gepubliceerd
wordt is in een mum van tijd
verkocht! Ook tijdschriften,
een jeugdblad als Morzilka
wordt gedrukt in een oplage
van 9 miljoen en ze vliegen
weg.
Voor zover het de kunst
betreft heeft perestrojka
vooral veel in de filmkunst
veranderd. In de industrie
en uitgeverswereld is nog
niet veel verbeterd. Er wor
den nu wel eerder verboden
boeken gepubliceerd, maar
het duurt nog net zo lang als
vroeger voor het zover is.
Russische uitgeverijen krij
gen geen royalties van boe
ken die ze publiceren. Uitge
komen boeken gaan naar
handelsmaatschappijen die
ermee kunnen doen wat ze
willen. De boeken verkopen
of in bibliotheken onder
brengen. De uitgever ver
dient er niet aan, dus het kan
hem niet schelen wat er met
de boeken gebeurt.
Eduard Uspensky (50)
schrijft al dertig jaar hoewel
hij voor ingenieur werd op
geleid. In de avonduren be
gon hij voor volwassenen te
schrijven o.a. cabarettek
sten. Hij ging voor kinderen
schrijven omdat hij zichzelf
niet slim genoeg vindt om
voor volwassenen te schrij
ven. „Er zijn schrijvers die
echt creeëren, ik niet. Ik
werk als een technicus, con
strueer mijn werk als een
ontwerp: een kinderboek
heeft ook zo een doel in zich
zelf. Daarbij werk je naar
iets toe, educatief en infor
matief zoals ik dat ook in
mijn radio- en tv-program-
mas doe. Ik vertel ze graag
over hun eigen folklore. Vol
wassenen zitten ingewikkel
der in elkaar, hun boeken
dus ook. Daar komen meer
emoties en sensaties in voor.
Zo'n boek schrijft zichzelf
min of meer".
Het is het derde bezoek
van Uspensky aan Neder
land, Els de Groen reisde al
twee keer naar Rusland; nu
is hun boek zo goed als
klaar. Het gaat over de
vriendschap van een Rus
sisch jongetje en een Neder
lands meisje. De auteurs zijn
bezig met de final touch, kij
ken of details kloppen en of
associaties niet verloren
gaan in de vertaling. Het
boek komt waarschijnlijk
eerst in Rusland uit, maar
wanneer is nog niet precies
zeker.
Uspensky maakte ook
kennis met het NOS-jeugd-
journaal: kinderen stelden
hem lastige, goede vragen.
Ze vroegen zich o.a. af of het
goed is om Russische kinde
ren te vertellen hoe het in
het Westen is. Ze worden
misschien ontevreden ter
wijl ze daarvoor dachten dat
ze heel gelukkig waren in
Rusland. Ze kwamen ook
met de eeuwige vraag over
de schrijver en de macht van
het woord op de proppen.
Open kinderen, vindt Us
pensky, "helaas hebben Rus
sische kinderen twee gezich
ten, één voor de overheid en
één voor hun familie en
vrienden, maar in feite zijn
ze net zo open en spontaan
als Nederlandse kinderen".
