JOSKA SOOS LAAT
MENSEN HUN
EIGEN NATUUR ZIEN
DES
CRI
u
aar ben jij geweest?" De sja
maan, in één hand een klank-schaal, loopt op kouse
voeten tussen slaapzakken door en blijft staan. De
trommelstok raakt een meisje aan. Ze ligt op de grond
en vertelt, nog wat soezerig, over haar meditatie. „Ik
liep in een mooi landschapHet was er héél rus
tig". De sjamaan is Joska Soos (spreek uit: Josjka
Soesj). Hij werd in 1921 geboren in Hongarije, in de
clan van Bacsa-sjamanen. Nu heeft hij een praktijk in
Brussel. Joska Soos is een weekeinde in Valkenburg.
Dat biedt de kans mij op het pad van de sjamaan te
begeven. Negen vrouwen en vijf mannen zullen ruim
tien uur lang in de ban zijn van zijn trommel en stem.
Klank-schalen
Beschermgeesten
Boze kat
Leerling
Wandelen
Concerten
Snobisme
De blanken vi
Aborigin
/fustralië, m
rukt, afgesl
'oor de blar
maar ook eer
Het epos van
*;n en hun c
irste Goelac
rfpcide. Austi
hét knallende
doen nog ste»
itzichtloo
w
Door Jos Stijfs
Het uiterlijk ritueel: de sjamanisatie, zal
zelfs de moegebeukte videokijker verras
sen. Wat er achter zit, het reizen in de
geest en door de tijd, is echter vele malen
spannender. Vanouds maakt de sjamaan
gebruik van krachten en geesten in en
buiten de natuur. Als hij dat wil, raakt
hij trance. De eerste genezers ter wereld
waren sjamanen.
Tal tos noemen de Hongaren ze: 'ge
vleugelde mannen'. De sjamaan lijkt op
een vogel omdat hij de verbinding tussen
hemel en aarde onderhoudt. Zo ont
popte hij zich ook bij volkeren in Siberië,
Finland, Tibet, Japan en Amerika. De
sjamaan is zowel genezer, zanger, musi
cus, psychotherapeut als priester van de
oer-godsdiensten. De genezer herstelt
voornamelijk met klanken de door ziekte
verstoorde-harmonie.
jQ^fca,;S9os is 'met de helm' (in het
moedervlies) geboren. Dat is bij veel vol
ken een wonder. Hij werd opgevoed bij
grootouders en onder bescherming geno
men van de dorps-sjamaan. Jarenlang
leerde die hem alles wat de sjamaan we
ten moet: de geheimen van de natuur:
mensen, dieren, bomen, het weer, de kos
mos, de sterren, de klanken. De gehei
men van het leven, de dood, het verle
den, maar ook van de toekomst.
De trommel ligt klaar. Een kaars en
wierook-kegels branden in Kasteel Oost,
Valkenburg. Een zaal met uitzicht op de
tuinen waar konijnen spelen. Er liggen
dekens en slaapzakken op het parket.
Enige deelnemers knuffelen bekenden
van vorige 'workshops'. Ik krijg een de
ken, trek als de anderen mijn schoenen
uit en installeer me in hurkzit. Anderen
kiezen de lotushouding of liggen op de
rug.
Joska Soos zit op een Chinees tapijt te
gen de lambrizering. Voor hem staan
drie grote en zeven kleine Tibetaanse
klank-schalen. Links: de beschilderde
trommel. Rechts: de trommelstokken,
bellen, ratel, klokjes, sambbaballen, de
kinkhoorn-schelp, een glas water. Daar
naast een bos rozen als welkomstgroet.
Joska Soos tikt de klankschalen licht
aan zodat ze zingen. Melodieuze tonen
vullen de zaal en langzaam aanzwellend
breekt het ritme van de trommel door.
De sjamaan zingt met een laag keelge
luid dat af en toe nog dieper daalt. Het
klinkt ongeveer zo: 'Wowwoww-
wóóóww..wóö. Brgrrrrr!' Het trom
melen lijkt sóms op het vallen van regen
druppels, dan op het voorbijstormen van
paarden of het geluid van dieren in het
bos. In de zang van de sjamaan klinken
oergeluiden en mantra's: 'Aah-hiée-ha-
hóó!'. Maar als hij praat is de stem hel
der met een zangerig Hongaars accent.
Roffelend roept Joska Soos de 27 be
schermgeesten op van zijn trommel en
van hemzelf, de geesten van de aarde,
het water, de lucht, het vuur en de oer-
klank 'die alles leven doet'. De sjamaan
neemt de gedraaide schelp en blaast een
langgerekte toon. Gemediteerd wordt
over 'De zeven personages': vent/wijf,
vader/moeder, meester/heks, tovenaar/
tovenares, fee (m)/fee(vr), patriarch/ma
triarch, godheid/godin. Die zeven perso
nen zijn verbonden met zeven energie-
centra, de zogenaamde chakra's in het li
chaam. Zij bevinden zich, opklimmend
van onder tot boven, van de voeten tot
aan het hoofd. Elk centrum verwijst naar
organen als keel(stem), hart, milt (de
wil), nieren en voorplantingsorganen.
Joska Soos legt uit dat het laagst gele
gen energiecentrum het zuiver instinc
tieve in de mens is. „Schakel de gedach
ten uit, richt u op het instinctieve in
uzelf. Tracht U in de geest op te lossen,
als het zout in het water".
De trommel maakt geluiden die op
praten üjken, de gedempte trilling is
soms angstaanjagend. Joska Soos laat in
de gebronsde schalen de klanken rond-
Joska Soos gaat al trommelend In trance. Voor hem staan de klank-schalen.
- FOTO THIJS HABETS
Een sjamaan uit Hongarije
zingen. Hij neemt een zingende schaal in
de handen en blaast er tegen, waarbij
een vreemde ruimtelijke galm ontstaat
en daarna een gierend effect. Als ieder
een met de ogen dicht in de ban is van de
klanken, is het tijd een nog meer intense
beleving. Joska Soos neemt een grote
zingende schaal en wandelt rond. Hij
plaatst ze bij iedereen op de buik, slaat
er op en de mediterende neemt met de
vingers de klank over. Het geluid tintelt
in de vingers. Het veroorzaakt een loom
maar toch helder gevoel dat zich voort
plant.
Hoe dieper de meditatie gaat, des te
méér komt boven. Vóór mij uit hoor ik
af en toe huilen, zuchten en grommen.
De sjamaan spreekt: „Niet huilen, niet
slaan, niet schreeuwen, maar uitblazen
als de boze kat, dat is efficiënter". Ik
voel me door klank omgeven, zie geel
licht. Links en rechts van mij twee
zwarte handen. Als Joska Soos verklaart
dat het licht de geest, en de handen de
aarde voorstellen, sta ik er niet bij stil.
Later valt me op, dat ik - inmiddels zit
tend wegens rugpijn - de gestrekte han
den naast de knieën houd. Het beeld in
mijn hoofd was een omkering. De witte
handen werden zwart. De donkere om
geving werd licht. Niets bijzonders dus.
Net als de zwarte vlek die optreedt als je
in een gloeilamp hebt gekeken. Ik be
wonder de ervaringen van anderen: „Ik
hep in heuvels, helemaal wit". „Ik zag
een witte vrouw die me iets wilde ge
ven", of „ik had het gevoel dat alle vlees
van me afviel".
Hoe verder de cursus vordert, hoe los
ser de sfeer wordt. Meditatie en trance
laten zich niet afdwingen. Joska Soos:
„Weten en waarnemen zijn prachtig,
maar belangrijker is beléven en daarna
worden, ja: zijn!!".
De sjamaan vertelt vóór de meditatie
over het aspect van de magiër in elke
mens, dat atoomwetenschappers leer
ling-tovenaars zijn, omdat zij het afval
probleem niet onder knie hebben. „We
ten met ge-weten behoort tot de kundig
heden van de sjamaan. Hij overziet zijn
daden en kan goed rekenen".
Na de trance kan ik tot niet geringe te
vredenheid rapporteren dat ik mezelf zag
vanuit een ruimte. Onder lag een woest
berglandschap. De sjamaan noemt het
„waarnemen met het derde oog": "Je
moet zoiets als een wakkere droom be
handelen. Je moet leren zo'n toestand
weer terug te roepen. Het werkt door als
een lach, een klank, een geluid dat je je
herinnert".
Het mooist vind ik Joskas opmerking
over de fee die ook tot menseüjke aspec
ten behoort. „Hij of zij is noch goed,
noch boos, maar zjuust!" Het afstemmen
op klank hoeft niet per se met exotische
instrumenten te gebeuren. Voor de mo
derne sjamaan is het dreunen van de
trein op de rails en het gebrom van de
automotor geschikt om zijn vibraties te
sturen.
Dicht bij Joska Soos zit een jongen die
alles op band opneemt. Het blijkt een
34-jarige Belgische leerling-sjamaan te
zijn. Hij heeft zelfs al een 'ingewijde'
trom gekregen. Als Joska even naar bui
ten gaat en vraagt of hij met de séance
verder wil gaan, durft hij dat kennelijk
niet aan.
Even later praat ik met hem. Hij is
vier jaar in de leer. Overdag werkt hij als
electriciën, bouwvakker en schoonma
ker. „Ik kreeg in 1984 mijn trommel. Ik
kan zelfstandig sjamaniseren, maar treed
nog niet op. Ik werk (mediteer) vaak in
een zweethut die ik heb gebouwd. Het is
een soort kerk voor de natuurmens. Ik
onderga daar mijn zuivering. Wanneer
mijn opleiding voltooid is? Dat weet ik
niet. Zoals je weet, treden de meeste sja
manen pas op na een zware crisis die ze
ervarenDe makkers op het werk?
Met sommigen kan ik heel normaal pra
ten over waar ik mee bezig ben. Je ziet
vaker bij ons zogenaamde Indiaanse sja
manen optreden. Maar bijna niemand
weet hoe weinig die vaak voorstellen.
Anderen meten zich hier na één work
shop aan dat ze sjamaan zijn. Flauwekul.
Het pad van sjamaan is zwaar, daar
komt heel wat meer bij kijken".
Joska Soos praat met een jongen die
een paar uur in de Sint Pietersberg wil
gaan mediteren. „Wat zeg je? Vier uur,
ik had verstaan vier dagen. Deze medita
tie is een heel klein begin. Weet je dat de
Tibetaanse lama-priesters van volle
maan tot volle maan mediteren Ach
tenvijftig dagen lang. Dan heb je pas er
varing opgedaan, beste vriend. In Hon
garije zegt men, onthoud dat: Een tal tos
(sjamaan) is iemand met een warm hart
en een koude kop".'
De sjamaan Joska Soos gaat in de pauze
tussen de meditaties in Valkenburg wan
delen in het bos rond Kasteel Oost. Hij
noemt namen van bomen en maakt
grapjes over sommige quasi diepzinnige
vragen. Met uitzicht op een oude plataan
- „die is meer dan 200 jaar oud" - zit hij
later in een cafeetje aan de Oosterweg. Ik
vraag: Hoe staat het met uw leerlingen,
de opvolgers?
„Ze doen hun best. Maar sjamaan zijn
is geen hobby, geloof me. Het eist je hele
wezen op. Er zijn veelbelovende mensen
bij. Maar wat ik mis, dat is moed. De
sjamaan moet zeer moedig zijn. Hij moet
na een crisis, na de leerlingentijd, zelf
standig aan de slag gaan. Als het goed is,
zegt zo iemand tegen mij: Ik kan het be
ter. Maar wat niet is kan nog komen
Het lijkt of U deze omgeving goed
kent.
„Dat klopt. In de oorlog was ik
dwangarbeider in Duitsland. Na de be
vrijding kwam ik de Nederlandse grens
over. Maastricht was mijn eerste halte.
Ik ben in 1946 als knecht terechtgeko
men bij een boer op de Zonneberg in
Maastricht. Hij had een champignon
kwekerij, akkers, weiden en zo'n twintig
koeien. Toen heb ook de berg leren ken
nen. De heel aparte atmosfeer onder
gronds die bewustzijnsverruiming geeft.
De zondagsrust duurde 10 uur en daarna
ging je weer tien uur in de berg. Werken
en mediteren. Vijf maanden was ik een
van de vijf boerenknechts op de Zonne
berg. Als ik aan Maastricht denk, herin
ner ik me de roes van de bevrijding, hoe
ik schaakte met de zoon van de boer die
student was, de geur van stad en de
bloeiende lindebomen.En ook Van
Gogh en de knoken van de heiligen".
Hoe bedoelt u?
„Herinnert u zich niet dat de eerste
Van Gogh-ten toonstelling na de oorlog
in het Bonnefantenmuseum werd gehou
den. Toen ik er kwam voelde ik de ge
weldige uitstraling van deze genius. Hoe
gaat het trouwens met meneer Istvan
Szénassy, de Hongaarse directeur. Haha,
de boerenknecht ging naar de stad en
heeft met hem gepraat! In de Servaas-
kerk waren opgravingen. Ik voelde er
een bijzondere vibratie. Je kon toen zo
maar de knoken die ze hadden opgegra
ven, in je handen nemen. En in de oude
Dominicanerkerk, daar waren in die tijd
prachtige concerten".
Joska Soos mocht niet in Nederland
blijven. Hij ging naar België. Na drie
jaar in de kolenmijnen te hebben ge
werkt, kreeg hij er een vaste verblijfsver
gunning. Na een crisis - zijn vrouw ver
bet hem in 1975 nadat zij op een tolken-
congres in Mexico een jongere man
leerde kennen- legde Joska Soos zich
pas volledig toe op het werken als sja
maan. De hevige gevoelsontlading over
won hij door in zijn flat bij Brussel da
genlang op een aluminium bakplaat en
daarna een plastic keukenemmer te
trommelen, Tot ze aan flarden gingen.
De hele buurt beklaagde de tromme
lende gek. Joska Soos wist echter zijn
crisis te bezweren en kreeg zekerheid
welke weg hij moest gaan. De weg van
de sjamaan, waarvoor hij al als kind was
opgeleid.
'Joska Soos - 'Ik genees niet, ik herstel de harmo
nie'. i.s.m. Robert Hartzema. Uitg. Karaak. f 26,-.
Robert Hartzema - 'Sjamanisme het genezende
evenwicht'. Uitg. 27,50.
Marie-Lu Lörler - 'Praktische natuurmagie. Hand
boek voor de moderne sjamaan'. Uitg. Bres. 39,90.
PRANA, nr. 37 'Sjamanisme'. Uitg. Ankh-Hermes.
10,50.
Alleen de snob kan met een rede-
bjke mate van gezag over luxe
spreken. Hij is op scheefgelopen
bottines naar de Burlington Arcade in het
hart van Londen gewandeld om niet over
het herstel, maar over de restauratie van
het schoeisel te spreken, alsof hij een paar
afgetrapte kathedralen aan zijn voeten had.
Ik probeer me in te leven in de wereld van
de snob, die aan de binnenzijde met mink
is gevoerd en aan de buitenkant is beslagen
met goud. Want zie, het regent buiten.
In de stationsrestauratie ruikt het naar
zuurkool. Als dat zo bbjft durf ik oud en
arm te worden. Nochtans word ik hier, in
deze kaanhal, besprongen door luxe visioe
nen. Dat hebben wel meer mensen bij het
breken van de eerste maand van het jaar.
De vleespotten van Kerst en de wijnsloe
pen van Sylvester zijn voorbijgeschoven; er
is een lange periode van onevenwichtige so
berheid gevolgd en nu beginnen banketten
en bacchanalen weer de verbeelding binnen
te sluipen. Ik krijg weer trek:
Londen, de zetel van het internationale
snobisme, biedt uitkomst. Iemand pro
beerde me terug te lokken met een knip
seltje uit het Sunday Express Magazine. Er
is een horloge te koop voor 798 duizend
gulden (info daarover: 09 1 493 5916). Bij
Harrods staat een potje kaviaar met een in
houd van 18 ons en een theelepeltje voor
4.725 of 2,60 per gram. Het is Royal
Beluga, die het zeer goed doet op gewone
chippies. De snob weet dat gele of grijze
kaviaar het zeldzaamst is en niet van de ce
tacean Delphinaptarus leucas, de witvis,
maar van de acipenser huso komt, de grote
witte steur die in de Zwarte Zee en de Kas
pische Zee zwemt.
Met die Rolex aan de pols en het potje
Royal Beluga en de chips achteloos in de
zak van de Montycoat gaan we naar Blakes
Hotel, dat discreet is gelegen aan de Ro
land Gardens in South Kensington. Daar
zullen ze wel een magnumpje champagne
hebben en er is een fraaie suite, die 1325
gulden per nacht kost. In de Ritz te Parijs
slaap je onrustiger. Daar hebben ze een
suite waarvoor je 15.750 gulden per nacht
moet neertellen. Het onrustig woelen in het
brede bed van de Parijse Ritz kost dus
ruim duizend gulden per uur als je het er
vijftien uur in uithoudt. Maar ik zou met
de Beluga en de juiste tijd naar Blakes
gaan.
Je kunt daar met weinig minder arrive
ren dan een Daimler en een chauffeur.
Kosten daarvan: 345 gulden en 1,30
voor een reepje Cöte d'Or, aristocraat on
der de chocoladestaven. De Daimlerchauf-
feur krijgt een hand en deze kostbare reep.
Eenmaal bij Blakes in het bad gezeten (nog
maar een magnum opgeroepen om dë zilte
smaak van de kaviaar weg te rinsen) voeren
we een door de Sunday Telegraph geadver
teerd spel voor snobs uit, waarbij de kosten
van alles en nog wat worden herleid tot
prijzen per vierkante duim.
Een vierkante duim is een tik meer dan
6,4 vierkante centimeter. Deze vierkante
duim-index zou de Dow Jones op Wall
Street kunnen vervangen. Een vierkante
duim Roquefort van uitnemende kwaliteit
en ruim opgebracht kost ons 98 cent. Het
duurste gebouw in Londen, dat van de Fi
nancial Times, heeft 11,40 per vierkante
centimeter, per vingerafdruk dus, gekost.
Een toastje kaviaar van een vierkante duim
kost 256,60 en dan mag je er zoveel op
doen als op het toastje wil blijven liggen.
De duurste landbouwgrond in Engeland
kost een fractie meer dan een dubbeltje per
vierkante centimeter.
Ik reken dit alles uit in Blakes. Een par
tituur van Mozart heeft 183.750 per vier
kante duim gekost, een tekening van Ra
phael 63.375 per vierkante duim en er
was een postzegel uit Baden die
2.870.000 per vierkante duim, of
448.440 per vingerafdruk haalde. De
Irissen van Vincent van Gogh kostten
103.480 per vierkante duim. Een vier
kante duim in de britse krant de Star heeft
na een smaadproces 39.760 gekost en
deze kolom kost u nog geen halfje. Een
vierkante duim toiletpapier van de duurste
kwaliteit kost een dubbeltje. Maar wat doe
je met een vierkante duim?
Door Anton 'i
AtJSTRALIE, eind
vloot van elf scheper
van kapitein Arthur
ker in Port Jackson,
Aan boord: 548 ma
wen. Zij zijn de et
kleine criminelen, d
hand van de wet uit c
ving gestoten. Het zij
de pech hebben geha
het stelen van een kt
een jurk, een paar
broek. Zij vormen de
grote klasse underdo
keloos van ellende
werelds eerste Goelaj|
een winstgevende kol
Het transport van
deelden naar terra A
een uniek sociaal
nooit is een koloni
grote afstand van het
zo weinig kennis var
Een totaal onbekend
namens koning Geor
dekkingsreiziger Jan
voor de Britse kroon,
lonie van kruimeldie'
van twintigduizend
lucht gescheiden va
De verdoemden woi
getransporteerd dat
beelding afstaat dan
den de strenge strafk
'old hell' genoemd -,
ten in het wanordelijl
geland van het Geoi
Ïertrouwd zijn. Aus
ent waar volgens e
de natuur omgekeer
lingen van een andi
zijn: deels mens, dee!
andere planeet, verd
maan, want kunnen
De strafkolonie - in
mond toen nog Bota
Vreemd, maar ook di
derbewustzijn zich
erhoudt".
vei
ENGELAND, rond
samenleving kan ge'
worden genoemd. O
opkomst van de hl
maakt de schoksgeq
lijke ontwikkeling
slachtoffers. Voor de
het leven een hel. Hi
loos. De mensen krt
eer. Alcoholisme is
bleem. In Londen, tc
ter wereld, leven 11
Van de acht mensen,
naliteit. De stad telt i
„De mensen uit de
At
