even.
UITBLAZEN
Telt voor de 40-jarige VVD alleen de toekomst?
Kinderen eisen recht op zelfbeschikking
4W'
NIJPELl
Zondebok
v/h redder
KIN
Voordeel
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 29 JANUAR11988
-DESTEM-
ANNELIEZE VAN DER STOEL: BIJ RECHTS IS NIETS TE HALEN. WEL IN HET MIDDEN
O U
PESTEMB
VAN Redder in Nood
tot Zondebok. Zo
kan de bijna tienja
rige loopbaan van Frans
Swarttouw bij Fokker
worden samengevat. Hij
kwam in 1978 uit de Rot
terdamse haven vandaan
om Fokker uit de put te
trekken. Daar slaagde hij in.
Nu bijna twee jaar geleden - in
april 1986 - hoorde ik hem filo
soferen over zijn vertrek en op
volging. Hij was, zei hij toen,
net als Daan Krook die toen
nog naast hem zat, midden-vijf
tig en het werd zoetjesaan tijd
om naar opvolgers uit te zien.
Zijn vertrek bij Fokker zal hij
toen niet hebben voorzien zoals
het zich nu dreigt te af te spe
len. 1985 was een prima jaar
geweest voor Fokker. Er werd
een recordaantal van 111 vlieg
tuigen verkocht.
Er waren wel wat proble
men met de ontwikkeling van
de twee nieuwe vliegtuigen, be
kende hij. Fokker had dan ook
wel een ontzettend grote hap
hooi op zijn vork genomen met
het ontwikkelen van twee
nieuwe vliegtuigen tegeüjk.
„Maar wat wil je?" vroeg
Swarttouw zichzelf en zijn ge
hoor in april '86, „we hebben
met de F27 en de F28 prachtige
klantenbestanden opgebouwd.
Die moeten we toch zien te be
houden? De concurrentie zit
namelijk ook niet stil." Boven
dien: de belangstelling voor
beide nieuwe vliegtuigen was
groot en serieus. De afzetmoge
lijkheden zagen er gezond uit,
al zag het er ook naar uit dat de
daling van de energiekosten
menige luchtreder in de verlei
ding bracht wat langer door te
vliegen met zijn oudere, niet zo
zuinige vliegtuigen.
WIMKOCK
en je kreeg nog waar voor je
dollars.
Ik heb Frans Swarttouw
nooit tête-a-tête gesproken, wel
tijdens groepsgesprekken. Op
persconferenties en in de Fok-
ker-chalets op de grote lucht
vaartbeurzen van Farnborough
en Le Bourget. Elke industrie
die zichzelf respecteert heeft op
zo'n luchtvaartshow een eigen
chalet, een bouwsel van vrolijk
gestreept tentdoek met een re
ceptie erin, een bar, een restau
rant en een conferentiezaaltje.
In het chalet ontvangt en fê
teert men zijn relaties. Ik heb
Frans Swarttouw verschillende
keren bezig gezien in zijn cha
lets. Afgezien van de momen
ten dat hij zich ontspande en
een borrel meedronk, maakte
hij een ernstige en allesbehalve
luidruchtige indruk. De luid
ruchtigheid hoort bij de media-
Swarttouw, evenals de uitda
ging die hij graag tegenover
journalisten en camera's uit
straalt. In zijn chalet heb ik
Frans Swarttouw zich nooit
uitdagend zien gedragen, niet
tegenover relaties en zelfs niet
tegenover de pers. Zelfverze
kerd, dét wel. Dat moet ook
wel want, zo heeft hij het ooit
zelf uitgedrukt, 'het runnen van
een tent als Fokker is een bik
kelharde job'.
Misschien is Frans Swart
touw tè bikkelhard geweest en
heeft hij te veel stafmedewer
kers van het terrein gejaagd,
waardoor er meer duurbetaalde
vertraging optrad dan onver
mijdelijk was, zoals de Tweede
Kamer schijnt te denken. Mo
gelijk. Maar Frans Swarttouw
en Fokker hebben, meer dan
iets anders, vooral ook doodge
wone pech gehad. De ene pech
op de andere. De RSV-enquête
bezorgde de regering een over
dreven koudwatervrees als het
om het verstrekken van kredie
ten aan de industrie ging. Zo
kreeg Fokker steeds wel wat,
maar nooit voldoende. Daar
door slonk het eigen vermogen
als sneeuw voor de zon.
De lage energieprijs maakte
dat Fokkers potentiële klanten
op hun gemak de kat uit de
boom konden kijken. De ern
stigste tegenslag evenwel is de
aanhoudend lage dollarkoers.
De dollar dreigt zelfs de hele
Fokker-onderneming naar de
rand van de afgrond te slepen.
De crash van hoogvlieger
Frans Swarttouw is een heldere
illustratie van het begrip onder
nemersrisico. Met wat minder
pech en een dollar van 2,80 was
hij, verder voor hetzelfde geld,
de golden boy onder de indus
triëlen geweest. Ondernemen
biedt goede en kwade kansen.
De ondernemer zal zijn kansen
zo nauwkeurig mogelijk bere
kenen, maar per saldo moet hij
gokken.
Launching customers met
namen als Swissair en KLM:
het was niet niks in de wereld
van de vliegtuigbouw. Swissair
meldde zich als eerste voor de
Fokker 100. Om dat te vieren
vlogen we in de nazomer van
1985, op uitnodiging van Fok
ker, per F28 naar Ziirich. We
aten er met de Swissair-top en
reisden vervolgens per trein
verder naar Luzem, waar onder
meer een bezoek aan het Ver-
kehrshaus op ons programma
stond. Daar stond, als was hij
gloednieuw, een Fokker F-VII
opgesteld, prachtig gerestau
reerd door vrijwilligers van
Swissair. In de jaren twintig en
dertig, voor de komst van het
geheel metalen vliegtuig, was
de F-VII een van de meest suk-
sesvolle verkeersvliegtuigen in
de wereld. Net als veel later de
F27 en straks wellicht de F50
en de F100.
Nog vroeger in het jaar wa
ren we met ongeveer hetzelfde
gezelschap naar de Engelse
East Midlands gevlogen, naar
Derby, waar de Rolls Royce
vliegtuigmotoren vandaan ko
men. We zagen er, vanachter
geluiddicht glas, de nieuwe
Tay-motor voor de Fokker 100
op de testbank draaien. Een
nauwkeurig vergelijkend onder
zoek van Rolls Royce had de
F100 als verreweg de meest
economische van zijn klasse
aangewezen. De vooruitzichten
waren goed. De economie trok
aan. Het vliegverkeer nam toe
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIK
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, incl. B.T.W., bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice*
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584- Rabo rek. 101053738.
Door Jan Greyn
„ALLEEN DE toekomst
telt. We moeten niet naar
incidenten in het verleden
kijken," riep partijvoorzit
ter Ginjaar vorige week
nog uit bij de presentatie
van het liberaal-conserva
tieve discussiestuk van de
commissie Geurtsen.
Iemand had hem gevraagd
over de titel van het stuk
'Liberaal Bestek '90' iets te
maken had met zijn ver
langen naar de tijden van
het geldverslindende kabi
net Van Agt-Wiegel (dat
zonder succes het bezuini
gingsbeleid Bestek '81 pro
pageerde). Nee, was Gin-
jaars korte maar duide
lijke antwoord - en hij was
toen nog wel minister van
Milieu.
Heeft de WD bij gelegenheid
van de viering van het veer
tigjarig bestaan deze week,
vandaag is er in het Bredase
Turfschip een bijeenkomst
met feestredes en muziek,
niettemin reden om met te
vredenheid terug te blikken?
Onze Haagse redactie vroeg
de visie van Annelieze van
der Stoel (33), WD-gemeen-
teraadslid in Amsterdam, lid
emancipatieraad, geboortig
uit Bergen op Zoom en rij
zende ster in de WD-gelede-
ren. En sinds haar deelname
aan het tv-panel van Marcel
van Dam, het VARA-gezicht
van de WD.
„Was veertig jaar geleden
naast de WD maar een con
servatieve partij ontstaan, of
had het CDA die conserva
tieve rol in de politiek maar
op zich genomea Dan was de
huidige VVD een stuk libera
ler geweest. Nog liberaler dan
nu."
Annelieze van der Stoel
laat er geen verschil van me
ning over bestaan, ze zou de
WD liefst in het midden van
het politieke spectrum willen.
Precies zoals WD-fractie-
voorzitter Joris Voorhoeve op
zijn bekende toespraak het
vorig jaar in het Brabantse
Haaren zei. „Maar omstan
digheden in, maar ook buiten
de partij verhinderen dat
vooralsnog," redeneert Van
der Stoel.
De terugblik op veertig jaar
Volkspartij voor Vrijheid en
Democratie strandt in het be
gin al direct. Niet omdat de
geïnterviewde jonger is dan
het onderwerp, maar omdat
het huiskonijn van Annelieze
van zich doet horen. Het
beestje hoest zich haast een
ongeluk. Daar moeten we
maar niet van opkijken, ver
zekert Annelieze, het is een
hardnekkige verkoudheid die
zelfs niet met antibiotica te
bestrijden bleek. En het dier
loopt er geen levensgevaar
door, verzekerde de dieren
arts haar.
Het konijn moet een ver
koudheid hebben opgelopen
vanwege een kleine onvolko
menheid in de bouw van de
woning van zijn bazin. Zij be
sloot enkele jaren geleden sa
men met enkele CPN'ers - on
der wie voormalig CPN-ka-
merlid Ina Brouwer - een on
derkomen pakhuis op de Am
sterdamse Wallen te verbou-
Annelieze van der Stoel CDA is flink verrechtst
Vier generaties WD: van links naar rechts mr. P. Oud f. mr. E. Toxopeus, mr. D.
Stikker t en H. Wiegel. - fotoanp
wen tot een serie gerieflijke,
moderne woningen. Alles liep
van een leien dak; alleen ver
gaten de timmerlieden dat
Van der Stoels woning werd
opgeleverd zonder plinten De
deuren kieren bijgevolg aan
de onderkant op een voor een
konijn wel erg ongezonde wij
ze.
Het bouwproject samen
met toch bepaald niet geest
verwante communisten geeft
iets weer van Van der Stoels
onbevangen kijk op de poli
tiek. „Politieke doelstellingen
worden niet zelden gedwars
boomd door vreemde, soms
persoonlijk getinte strate
gieën die tot in lengte van ja
ren ellende aanrichten. Hans
Wiegel en Ed van Thijn heb
ben gezorgd voor een polari
satie tussen PvdA en WD die
we niet eerder kenden. Daar
hebben we nog last van. Niet
individuele leden van de twee
partijen, maar wel de achter
bannen als geheel."
Het ergert Van der Stoel
nog zeer, dat Hans Wiegel -
ondanks het vele goeds dat hij
voor de liberalen in de WD
deed - de WD deed opschui
ven in de richting van het
CDA. „Dat hielp onze partij
op het regeringspluche. Maar
zo kort mag je niet denken in
de politiek. Het heeft de WD
op zijn plaats, rechts van het
midden gehoudea We zitten,
net zoals de PvdA, vast aan
het CDA als we willen rege
ren. En weet je wat het ergste
is? Daardoor wordt ver
bloemd dat het eigenlijk de
WD en de PvdA zijn die in
dit land de ideeën aandragen.
Lubbers doet nu wat Wiegel
jaren riep, het CDA heeft ga
ren gesponnen van de ideeën
die Joop den Uyl had."
Annelieze van der Stoel
kent de geschiedenis van de
WD - logischerwijs - alleen
uit de geschiedenisboeken.
Maar het begin van de WD
veertig jaar geleden als af
splitsing van de Partij van de
Arbeid en met name het ver
trek van de vrijzinnig demo
craten uit die partij, is vol-,
gens haar een belangrijke les
voor de politieke geschiedenis.
Sociaal-democraten en libe
ralen/vrijzinnig-democraten
hadden zich vlak na de oorlog
voorgenomen samen werk
zaam te zijn in een brede poli
tieke partij. Dat liep al snel
spaak omdat toch het typische
verschil bleef opduiken als
een zeurende kiespijn: de so
ciaal-democraten willen de
overheid de zwakke laten be
schermen, de liberale vrijzin
nig democraten willen alles
richten op de individuele ont
plooiing.
En nog is dat het meest
fundamentele verschil van
opvatting. „Veel dingen die
WD en PvdA intussen schei
den hebben daar al lang niets
meer mee te maken, maar zijn
afgeleid van de opgefokte po
larisatie. Hoewel de polarisa
tie niet alleen de schuld mag
krijgen. De nadrukkelijk
wens om mee te regeren in dit
- fotoanp
land en de rol van het CDA
daarbij tellen niet minder
mee."
Annelieze van der Stoel
komt uit een ARP-gezin. Va
der was hervormd predikant.
Annelieze werd geacht te
zwijgen als de grote broers
met vader in discussie waren
over de problemen des levens.
„Liesje, hou je mond als de
groten praten," hoorde ze
vaak. Een van die groten
richtte later samen met Ed
Nijpels in Bergen op Zoom de
JOVD op, de jongerenorgani
satie van de WD.
Annelieze had uiteindelijk
voor haarzelf uitgemaakt dat
ze óf lid van de PvdA, óf van
de WD zou wordea „De op
voeding met nadruk op de
eigen verantwoordelijkheid
op het zelf nadenken, moet
toch de doorslag hebben gege
ven. Daarom werd het de
WD, al had die toen ook
trekjes die me niet bevielen.
En nog. Maar dat hoeft je niet
te weerhouden, je in te span
nen in een bepaald gezel
schap."
PvdA en WD werkten al
leen in de kabinetten Drees-
Van Schaik ('48-'51) en Drees I
('51-'52) samen. Daarna wis
selden ze elkaar af in de oppo-
sitiebanken, waarbij de VVD
vaker de ministerssteek
droeg. „En Wiegel en Van
Thijn hebben in de jaren ze
ventig nog driftig olie op het
vuur gegooid. Het CDA kon
zich lekker in het midden van
de macht ophouden dank zij
die verderfelijke polarisatie."
„Wiegel is uiteindelijk tot
inkeer gekomen, getuige zijn
oproepen tot een nationaal
kabinet. Onze achterbannen
hebben echter nog steeds het
idee van vijandelijkheid. Wij
zijn dat voor de PvdA, de
WD is dat voor veel sociaal
democraten. In persoonlijke
contacten weten veel kamer
leden en gemeenteraadsleden
intussen wel beter. Maar dat
suddert maar door. Als het
weer op kiezen aankomt den
ken VVD en PvdA weer dat ze
de grootste regeerkans met
het CDA hebben. En hupsa-
kee, daar gaan we weer."
De ferme aanvallen van zo
wel PvdA als CDA op het
jongste discussiestuk in de
WD acht Annelieze van der
Stoel onterecht, hoewel be
grijpelijk van de PvdA. Reac
ties van D66 beroeren haar
niet, omdat die partij „al te
zeer risicoloos linkse politiek
wil bedrijven, een soort
CDA."
„Je kunt niet verwachten
dat de PvdA zal roepen dat
het een fraai links stuk is.
Maar Kok heeft wat erg over
spannen gereageerd. En dan
helemaal het CDA. Dat par
tijvoorzitter Van Velzen over
een kille houding ten opzichte
van de uitkeringsrechtigden
durft te spreken, is echt te dol.
In het rapport wordt niet echt
afgeweken van het kabinets
beleid. En als het CDA dat te
kil vindt, moet het er wat aan
doen."
Ze reageert opvallend fel op
de CDA-kritiek, maar dat
heeft - verklaart ze later - te
maken met het feit dat ze een
'zuidelijke liberaal' is: „Dan
heb je een wat andere hou
ding ten opzichte van het
CDA, voorheen KVP."
Maar dan verder sprekend
over het rapport Liberaal Be
stek '90 - „een wat ongeluk
kige naam" - legt ze de na
druk op het stimuleren van
individuele kwaliteiten van
mensen. „Jarenlang hebben
we werklozen een uitkering
geven. En dat was 't. Maar dat
is niet genoeg. Je moet men
sen uit hun isolement helpen
Scholing en dergelijke helpen
daarbij prima. Ja toch?"
Een zwak punt in het dis
cussierapport gevonden? „Het
ontbreken van een duidelijke
paragraaf over euthanasie, is
slecht. En het onderdeel min
derheden is ook niet best. Ne
derland zit helemaal niet vol
met buitenlanders. De vier
grote steden, ja, die hebben
nogal wat buitenlandse men
sen binnen hun grenzen Ver
tel mij wat, ik hoef maar hier
op straat te kijken. Maar dah
nog is het misschien meer een
probleem van de witte Neder
lander, dan van de gekleurde
inwoners."
De toekomst van de WD - en
wellicht ook de toekomst van
Annelieze van der Stoel - ligt
in het politieke midden.
„Het CDA is sinds 1982 al
flink verrechtst. Dat maakt
het voor de WD wat makke
lijker. Maar intern in de par
tij moet nog veel gepraat wor
den Gelukkig hebben we nu
wat houvast voor die discus
sie aan het rapport van de
commissie Geurtsen - als we
maar niet teveel compromis
sen sluiten. Mensen moeten op
de WD stemmen, en niet op
mannetjes, zoals eertijds op
Wiegel. Bij rechts zit voor ons
in elk geval geen winst. Laat
het CDA daar maar heen-
schuiven. Wordt het mis
schien ook die typische eigen
schap kwijt om mee te kleu
ren met de partij waarmee
het regeert. Echt het is net een
kameleon, dat CDA."
Door Jan van de Ven
ALS VOLWASSENEN uit
elkaar gaan, bepalen vol
wassenen wie verder voor
de kinderen zorgt. Kinde
ren vinden dat niet eerlijk.
Tien- tot twaalfjarigen
willen zelf uitmaken bij
wie ze een thuis vinden. In
hun keuze laten zij zich
voornamelijk door hun ge
voel leidea
Kinderen weten uit ervaring,
dat vader een baan heeft,
daarvan moe thuiskomt en
eigenlijk te weinig tijd vrij
maakt om samen te spelen.
Moeder komt er in hun visie
beter af. Zij is thuis als ze uit
school komen, zorgt voor kin
deren en huishouden. Met de
rol van moeder zijn ze beter
af. En toch laten kinderen bij
een gedwongen keuze tussen
vader en moeder zich niet lei
den door dit soort overwegin
gen. De kwaliteit van het con
tact met elk der ouders is voor
hen doorslaggevend.
De kwaliteit van het con
tact met ouders weegt heel
zwaar als de Europese com
missie voor de rechten van de
mens in een geschil tussen
ouders en kinderen een uit
spraak moet doen. De
Straatsburgse commissie gaat
in de beoordeling van een
zaak dan ook in beginsel uit
van de belangen van het kind.
Als een kind is gebaat bij af
wijzing van een ouderlijk
verzoek, dan zal de mensen
rechten-commissie de belan-
gen van de ouder achterstel
len. Verscheidene malen
moest een ouder teleurgesteld
ervaren, dat zijn rechten min
der zijn dan die van zijn kind.
De Nederlandse rechter let
niet zozeer op de kwaliteit
van het contact tussen ouders
en kind als hij over voogdij en
toeziend-voogdij moet beslis
sen. De Nederlandse rechter
wijst kinderen toe aan de
moeder, tenzij overduidelijk
komt vast te staan dat toewij
zing aan de vader een ver
standiger besluit is. Hij luis
tert naar kinderen, omdat de
wet hem niet anders toestaat.
Diepgaand met een kind van
gedachten wisselen en uitein
delijk de wil van het kind la
ten voorgaan ligt niet in de
lijn van de vaderlandse recht
spraak. Er zou geen tijd voor
zijn.
In ons stelsel kan het voor
komen, dat een ouder in het
geniep kinderen tegen de
partner opzet om toch vooral
de voogdij toegewezen te krij
gen. Opzetjes komen niet aan
het licht, zolang rechters geen
wroeging krijgen van hun op
pervlakkige taak en kinderen
zich koest houden Het ligt
niet in de aard van kinderen,
zo blijkt uit het onderzoek
van Carla van Wamelen, om
een voorkeur voor een van de
ouders uit te spreken. Naar
hun mening gevraagd vertel
len kinderen, dat uitspreken
Hoe denken kinderen over
echtscheiding? Niemand vraagt
ernaar. Zelfs na maatschappe
lijke aanvaarding van echt
scheiding wordt er angstig over
gezwegen. Voor Carla van Wa
melen aanleiding kinderen op
te zoeken en te vragen hoe zij
over uit elkaar gaan van ouders
denken. Haar bevindingen zijn
neergelegd in 'Ouderschap en
ouderlijk gezag na scheiding'.
Daarin neemt zij het op voor
kinderen, een verwaarloosde
groep
van voorkeur in hun optiek
automatisch afwijzing in
houdt. Wie voor moeder kiest,
is tegen vader en omgekeerd.
Als het echt niet anders
kan, zal een kind op grond
van de eerder gisignaleerde
gevoelsoverwegingen tot een
keus komea Liefst niet recht
streeks en ook niet aan zo
maar iemand. Als een kind
het voor het zeggen heeft, ver
telt hij zijn voorkeur met veel
omhaal van woorden aan een
vertrouwd persoon. Een fami
lielid of een huisvriend komt
voor het uitspreken van voor
keur in aanmerking.
Een kind dwingen tot het
uitspreken van een voorkeur
voor moeder of vader bete
kent een kind geestelijk be
schadigen. Geen rekening
willen houden met de verlan
gens van een kind gedurende
en na echtscheiding brengt
ook schade toe. Evenals trou
wens het opblazen van een
gezin, omdat een kind daar
mee zijn veilige beschutting
verliest.
Volgens professor Max
Lesnik Oberstein in een inter
view met NRC/Handelsblad
lijden kinderen het meest on
der het toebrengen van
geestelijke schade. Hoe ver
oorzaken ouders schade bij
kinderen? Door kinderen af te
wijzen, te isoleren, te terrori
seren, te veronachtzamen en
te corrumperen. In de turbu
lenties van een echtscheiding
kan gemakkelijk een van die
factoren schade veroorzaken.
Lesnik Oberstein: „Hoe jon
ger de geestelijke schade
wordt aangebracht, hoe gro
ter de gevolgen op latere leef
tijd zijn".
Zijn ouders zich al bewust
van wat zij een kind aandoen,
anders handelen kunnen zij
niet. Zo er in een gezinssitua
tie over scheiding wordt ge
sproken, over de eigen schei
ding krijgen de kinderen niets
te horen. Ouders vinden het
vreselijk moeilijk over eigen
scheiding te praten. Aan een
mening van de kinderen heeft
niemand behoefte. Carla van
Wamelen haalt wat dat be
treft andere onderzoekers
aan: Kinderen - zo menen
ouders - zouden nog te jong
zijn om het onderwerp aan te
snijden. Kinderen zouden er
van maar overstuur raken.
Maar kinderen ervaren het
als extra belastend dat zij met
hun problemen niet bij de
scheidende ouders terecht
kunnen.
Met het verstrijken van de
tijd keert de rust wel weer te
rug. Kinderen blijken heel
creatief in het bewaren van
een schijn-eenheid. Waar mo
gelijk willen zij hun tijd eer
lijk tussen vader en moeder
delen. Dwars tegen alle uit
spraken van volwassenen in
blijven zij hun gevoel volgen.
De helft van de door Carla
van Wamelen ondervraagde
groep zou het liefst afwisse
lend enkele dagen bij moeder
en vader doorbrengen. De
ouders moeten dan wel vlak
bij elkaar wonen. Zo reeel zijn
kinderen wel.
En van lieverlee zien zij
toch lichtpuntjes in het ver
anderde gezin. Ze mogen zelf
standiger zijn, krijgen meer
verantwoordelijkheid. Kinde
ren voelen ook meer verant
woordelijkheid, vooral als ze
met vader samenwonen. De
volwassene laat het kind ver
sneld doorgroeien naar vol
wassenheid. Voor ouder en
kind een uitdaging, die zeker
door het kind gretig wordt
aangegrepen.
Het bestaan van licht
puntjes doet niets af aan de
wetenschappelike stelling, dat
scheiden een kinderprobleem
is. Carla van Wamelen pleit
aan het slot van haar proef
schrift voor meer eerbiedi
ging van kinderrechten mid
dels wettelijke maatregelen.
Zo blijft iemand aan de vei
lige kant van het probleem.
Een pleidooi voor minder
echtscheidingen zou immers
niets uithalen. En dat is nu
juist wat kinderen willen.
'Sommige ouders mogen
scheiden', maar de mijne niet.
Literatuur: Ouderschap en
ouderlijk gezag na scheiding.
Carla van Wamelen, Tjeenk
Willink Zwolle.
Serie met afleveringen op: 27, 28
en 29 januari.
UTRECHT (ANP)
CNV wil in ongev'
jaar de kinderbijslg
gewijs verdubbelen
dien moet vanaf
iedere vrouw na de
van haar kind een
lang een ouderscha
ring krijgen van 50
schoon per maand.
Doorvoering van
plannen kost in totaal
miljard gulden extra
maar dat moet de sar
er maar voor over h
zei CNV-voorzitter H
donderdag bij de p
van de plannen.
Hofstede betitelt
LUNTEREN (A]j
heer) heeft de
uiterst voorzich
bestrijdingsmidc
grondwater kun
Een algeheel verb
worden overwoger
bruikt, aldus Nijpe
dens de akkerboi
Christelijke Boerer
Nijpels wees op de ma
die nodig zijn om de
terfunctie van het gr
te beschermen. Daaro
beschermingszones v£
watergebieden reeds
dingsmiddelen verbc
uit de bewortelings;
spoelen en zo een risic
voor de kwaliteit
grondwater. Voor een
verbod van deze mid
zij op grote schaal wi
bruikt, zijn volgens
twee redenen. „In
plaats om de huidig
wingebieden ook voo
komst te bescherme
tweeede plaats is dit
het grondwater dat i
komst bestemd kan
voor de produktie v;
water te beschermen.
Als voorbeeld noei
pels de plantenbes
middelen Atrazin en
Recent is overeenstei
reikt het gebruik
middelen binnen twi
beëindigen, aldus Nij
Gelet op de belangi
landbouw gaat het
het gebruik van eei
middel in de mees
gepaard met een bep:
sachakelingsperiode,
zijn, aldus Nijpels,
waarin geen ruimte i:
dergelijke periode,
dan om nieuwe gege
ernstige aard over de
van een stof. Het i
ieders belang dat he
van een dergelijke st
mogelijk wordt gestof
Van de Nederland
en tuinders mag volgi
windsman dan ook be
den verwacht Voor
zaak maatregelen te
het gebruik van bes
middelen drastisch
verminderen en bepr
helemaal niet meer
ken.'
„Het zou voor
landse land- en tuil
slechte zaak zijn, al
naam gaat krijgen
vervuiler. Wij hebl
zal het surinaa..
Dat is de grote vraag
sident Shankar. Ger
zouden de militairen
ten terugtrekken. M
geldt, gaat zeker voc
het begrip demoers
onze westerse same
een factor van groot
herhaaldelijk laten w
ten zetten.
President Shankar
!S niet zo verwonde!
een koorddanser. Di
vriendelijk in de rich]
woede van Bouterse
Ondanks de 'pors
zich bevindt, zijn d<
gend te noemen. De
kelijk gemanifesteerc
onlangs gepubliceer
derzoeker van de rr
Naties, ongetwijfeld
komt tot de conclus
tot 200 burgers doo
ous alleen maar bas
houden.
Oud-minister de C
[andse regering de
Shankar bijgewoonc
Positieve indrukken
pe Nederlandse reg(
ledige betrekkingen
n|veau moet op kort<
pieteen te leiden tol
hulp, maar in de per
humanitaire hulp mo
De Gaay-Fortman
hoe hard die hulp n
door Suriname onge
uitgelegd. Nederlam
voordeel van de twijf
