Rechtse ridders regeren in 't geniep
Jeroen Bosch op
zijn plaats gezet
marilyn
french
Baarmoeders
dochter
ONTHULLEND BOEK OVER DUISTERE GENOOTSCHAPPEN
Dochters erven schuld en verdriet
Biesheuvelgeschenk 198!
Whitbreadprijs naar Ierse schrijver Nolan
ROMAN
DE STEM BOEKENGIDS ZATERDAG 23 JANUAR11988
BEGIN DEZE week
overleed Zijne Emi
nente Doorluchtigheid
Angelo De Mojana di
Cologna, de groot
meester van de uit de
tijd van de Kruistoch
ten stammende Soeve
reine en Militaire
Orde van Malta
(SMOM).
Thule
Gulden Vlies
Von Habsburg
Neo-fascisten
MARILYN FRENCH SCHREEF BOEIEND FAMILIEFEUILLETON
Waanzinnige
Berusting
Carrieère
Kinderen kri;
Ouwe flauwe
G2
Door Wim van Leest
De SMOM geldt als de ex
clusiefste charitatieve or
ganisatie ter wereld. De
orde telt rond 9.000 leden
en heeft diplomatieke be
trekkingen met 42 landen.
De titel van grootmeester
staat gelijk aan die van
kardinaal en wordt voor
het leven gegeven. De
Soevereine en Militaire
Orde van Malta is zuiver
katholiek en is een echte
orde.
De SMOM is echter niet de
enige orde die claimt de erf
genaam te zijn van de be
roemde Maltezer ridders uit
de tijden van de kruistochten.
Er bestaan ook nog de
'Knights of Malta', voluit de
Sovereign Order of Saint-
John of Jerusalem, Knights of
Malta, International Grand
Priory. In dit geval gaat het
om een nep-orde die door ene
Don Kelinu Vella-Haber is
gesticht.
In het boek 'Ridders van
nu' van de Belg André van
Bosbeke wordt uitgebreid in
gegaan op de talloze echte en
vooral onechte ridderordes
die zich op veelal prachtig
briefpapier en met een over
vloed aan titulatuur en an
dere franje manifesteren. Van
Bosbekes boek heeft als on
dertitel 'Over occulte genoot
schappen en ridderordes in de
20-ste eeuw'. Occult betekent
geheim, verborgen Je denkt
bij het woord al gauw sekta
rische groeperingen die er al
leen voor ingewijden zijn en
die zich in het slechtste geval
bezig houden met zwarte ma
gie.
Van Bosbeke beweert in zijn
boek dat die zwart-magische
genootschappen er ook inder
daad zijn. Als historische
voorbeeld noemt hij het be
ruchte Thule-genootschap.
Dat genootschap was min of
meer geïnspireerd door de
Britse magiër Alister Crowley
die zeer ver ging met zwart-
magische, veelal gruwelijke
experimenten. Aan de wieg
van het Thule-genootschap
stond de Duitser Dietrich
Otto von Habsburg: de centrale figuur in het rechtse
netwerk dat André van Bosbeke heeft blootgelegd.
foto anp
Licio Gelli: met zijn vrijmetselaarsloge had hij grote
macht in Italië.
- foto ap
Eckhardt. Hij ontwikkelde
een esoterische lering, waarin
teruggegrepen werd naar
oude Germaanse rituelen en
andere magische tradities. Hij
mengde er elementen uit het
Tibetaanse boeddhisme door
heen en er ontstond een le
vensvisie waarin supermen
sen centraal stonden.
Eckhardt had dus een
'prachtige' theorie, maar hij
was zeer benieuwd hoe die
theorie in de praktijk uit zou
pakken. Uiteindelijk vond hij
een fanatieke volgeling die
dat wel wilde uitproberen.
Zijn naam: Adolf Hitler. Hit
ler trok vier jaar lang (van
1919 tot Eckhardts dood in
1923) intensief met Eckhardt
op en aangenomen mag wor
den dat Hitier toen de spiri
tuele vorming (of misvor
ming) kreeg die later zou lei
den de waanzinnige ideologie
achter het nazisme.
Van Bosbeke wijst in zijn
boek op ook nu nog bestaande
esoterische genootschappen
die in de geest van het Thule-
genootschap bezig zijn. Die
moeten volgens hem onder
meer gezocht worden in hoge
inwijdingsgraden van de Ro-
zekruizers-orde en bij de Or-
dre Magonique Oriental du
Rite Ancien et Primitif de
Memphis-Misraïm. Laatstge
noemde is eep zeer geheime
vrijmetselaarsloge die zich in
zijn leringen o.a. schijnt te ba
seren op oude Egyptische ri
ten en opvattingen. De loge
heeft maar liefst 97 inwij
dingsgraden, terwijl 'gewone'
loges niet veel verder gaan
dan 33.
Het overgrote deel van
'Ridders van nu' gaat evenwel
in op de ridderorden zoals die
zich in velerlei vormen mani
festeren. André van Bosbeke
(hij deed eerder van zich spre
ken met het boek 'Opus Dei in
België') is daartoe stad en
land afgereisd om de ridders
van diverse pluimage te spre
ken te krijgen. Van Bosbeke is
tijdens zijn speurtochten ge
stuit op een gigantische wir
war van ridderordes en soort
gelijke genootschappen die
allemaal met elkaar gemeen
hebben dat ze uit zijn op zo
veel mogelijk aanzien en als
het even kan ook macht.
Van Bosbeke beschrijft de of
ficiële ridderordes zoals de
eerder genoemde Soevereine
en Militaire Orde van Malta
en de twee takken (Oosten
rijks en Spaans) van de Orde
van het Gulden Vlies. Op die
ordes is niet zo gek veel aan te
merken, al schrik je in som
mige gevallen wel als je ziet
hoeveel invloedrijke figuren
er lid van zijn.
Onthullend wordt Van Bos
bekes boek wanneer hij de
handel en wandel van de nep-
ordes uit de doeken doet. Er
blijken tegenwoordig nogal
wat ordes te bestaan die zich
baseren als zijnde de enige
echte erfgenamen van de il
lustere Tempeliers. De offi
ciële tempeliers-orde werd
aan het begin van de veer
tiende eeuw in de ban gedaan
door het Vaticaan, nadat de
ridders zich wat al te ketters
hadden gedragen. Die ban
vloek is door Rome nimmer
opgeheven, maar niettemin
wemelt het nu van ridderge
nootschappen als 'Ordre Re-
nové du Temple' en 'Ordre
Souverain et Militair du Jeru
salem'.
In die moderne ridder-
kringen bewegen zich boven
dien figuren die zich uitgeven
voor enige echte erfgenamen
van inmiddels verdwenen ko
ninkrijken en keizerrijken. Zo
lopen er diverse Russische en
Joegoslavische troonpreten
denten rond. Het bontst
maakt het ene Guillermo III
Monteczuma die maar liefst
aanspraken maakt op de
reeds lang verdwenen Az
teekse troon.
Je zou zo zeggen dat derge
lijke nep-ordes getuigen van
onschuldige fantasie en een
hang naar folklore, maar Van
Bosbeke beweert dat er veel
meer achter zit en om dat te
staven legt een imposant net
werk van verstrengeling van
machten bloot. Centrale fi
guur in dat netwerk is de
Oostenrijkse Europarlemen
tariër Otto von Habsburg. De
Habsburgers zaten eeuwen
lang op de Oostenrijkse kei
zerstroon en in sommige
Europese vorstenhuizen zoals
dat van België kom je (aange
trouwde) Von Habsburgen te
gen. Otto von Habsburg
maakt er geen geheim van
ooit weer de Oostenrijkse
troon te willen bestijgen en
als dat niet kan dan wil hij
best de president van het Ver
enigd Europa worden.
De kringen rond Otto von
Habsburg staan bekend als
extreem rechts en dat rechtse
extremisme heeft in veel ge
vallen ook post gevat in de
nauw gelieerde ridderorden.
Bovendien zijn er volgens
Van Bosbeke zeer nauwe ban
den met de fel anti-commu
nistische Moon-sekte en met
de Amerikaanse World Anti
Communist League, terwijl
ook herhaaldelijk de naam
van de CIA opduikt.
Op het oog lijkt het mis
schien verregaand om in het
netwerk rondom Otto von
Habsburg een complot te zien
dat de westerse democratieën
bedreigt, maar in de kringen
rondom Otto duiken figuren
op die je ook tegenkomt
rondom Licio Gelli, de groot
meester van de inmiddels op
gerolde Italiaanse vrijmetse
laarsloge Propaganda Due,
kortweg P 2. Gelli's organisa
tie was erin geslaagd om vat
te krijgen op vrijwel alle seg
menten van de Italiaanse sa
menleving en had zich verre
gaande macht verworven.
Gellis macht strekte zich zelfs
tot in het Vaticaan uit. Het fi
nanciële schandaal rondom de
aan het Vaticaan gelieerde
Banco Ambrosiano was het
regelrechte gevolg van de ma
nipulaties van P 2.
Een grote vriend van Licio
Gelli was en is de Italiaanse
neo-fascist Stefano della
Chiaie. Hij wordt ervan ver
dacht de man achter de bloe
dige aanslag op het station
van Bologna te zijn. Della
Chiaie is de bedenker van de
'Strategie van de spanning'.
Die strategie wordt als volgt
verwoord: 'Wij geloven dat de
eerste fase in de politieke ac
tiviteit erin bestaat chaos te
creëren in alle structuren van
het regime. Eerst moeten we
de structuur van de democra
tisch staat vernietigen onder
de dekmantel van communis
tische activiteiten.Met an
dere woorden: wil je iets be
reiken dan zul met aanslagen
wanorde moeten creëren.
Schrijf die aanslagen toe aan
linkse extremisten en je krijgt
een politiek klimaat dat uiter
mate gunstig is om rechtse
politici die een krachtdadig
optreden beloven, aan de
macht te helpen.
Van Bosbeke beweert niet
dat organisaties als RAF, Ac
tion Directe, CCC en Rode
Brigades verkapte fascisti
sche organisaties zijn, maar
het zou best eens kunnen dat
ze als linkse groeperingen ge
bruikt zijn voor een heel an
der doel dan ze zelf voor ogen
hadden.
'Ridders van nu' draagt ge
noeg stof aan om een derge
lijke complot-theorie voor
mogelijk te houden. Je moet
daarbij André van Bosbeke
op zijn woord geloven. Het is
niet zozeer dat zijn gegevens
oncontroleerbaar zijn, maar
het zou je misschien wel jaren
kosten om, even gefundeerd
als Van Bosbeke dat gedaan
heeft, het tegendeel te bewij
zen. Van Bosbekes boek laat
zich inmiddels wel lezen als
een spannende roman. Bij
vlagen zijn de feiten zo on
voorstelbaar dat ze haast niet
verzonnen kunnen zijn. Zelfs
de grootste fantast zo zoiets
ongelofelijks niet kunnen be
denken.
André van Bosbeke: "Ridders van
nu'. Epo Dossier. XJitg. De Geus,
prijs 65^
De titel van het boekenweekgeschenk 1988 dat J.M.A. Bies.
heuvel heeft geschreven is 'Een overtollig mens'. De Stich
ting Collectieve Propaganda van het Boek (CPNB) heeft dit
deze week meegedeeld.
Uitgeverij Meulenhoff brengt in maart het 'Album J.M.A. Bies.
heuvel' uit, met foto's en teksten van de auteur en bijdragen
Maarten 't Hart, Hanneke 't Hart, Anton Korteweg en Karei
het Reve.
De 53-boekenweek wordt gehouden van 16 tot 26 maart. Zii
staat in het teken van 'De relatie Nederland-Vlaanderen'. Naa
aanleiding van dit thema brengt de Stichting CPNB in de boeken
week ook een essay van Jeroen Brouwers, getiteld 'Sire, er zijn
geen Belgen'. Bovendien zal in samenwerking met de Nederlandse
Taalunie een avond worden georganiseerd over het boekenweek
thema.
Door Henk Egbers
ER IS al een boekenkast vol geschreven over de befaamde
Brabantse kunstenaar Jeroen Bosch (ca. 1450-1516). Het®
pagina's tellende boek van dr. Paul Vandenbroeck 1
echter geen overbodige toevoeging.
Met dit boek heeft, aldus dr.
Herman Pleij van de universi
teit van Amsterdam, het
Bosch-onderzoek een nieuwe
wending gekregen.
De ondertitel van het boek
'Jheronimus Bosch' luidt: 'Tus
sen volksleven en stadscul
tuur'. Als je het overdadig ge
documenteerde tekst leest krijg
je een uitstekend beeld van de
tijdgeest van Bosch, de cultu
rele context van zijn artistieke
tekeningen/schilderij en.
Vandenbroek vertrekt bij
het publiek waarvoor Bosch
werkte (de stedelij k-burgelij-
ken) en analyseert uitputtend
him cultuur als paradigma
voor zijn kunst. Hij leidt daar
uit af het waarden- en nor
menstelsel achter de Bosch
iconografie, hetgeen hem leidt
tot een uiteenrafelen van de
burgercultuur in relatie met de
volkse of subalterne cultuurla
gen.
Het was een woelige tijd aan
de vooravond van de Reforma
tie (Bosch stierf een jaar voor
dat Luther zijn stellingen op
hing), al wordt die relatie niet
expliciet gelegd. Als je zelf die
relatie legt lijkt een reactionair
burgerdom de voedingsbodem
geweest voor die kerkcrisis.
De stedelijke burgercultuur
identificeerde zonde met nar/
duivel en deugd met wijsheid.
Ze werd beheersd door een ra
tionale moraal, die het abnor
male en het gekke in die tijd
begon op te bergen in de gek
kenhuizen. Bosch' Narrenschip
hangt onder meer samen met
die mentaliteit, die een min
achting inhield voor het ge
wone volk, dat geïdentificeerd
werd met ondeugd en zonde.
Zijn schilderijen hekelen dan
ook de ondeugden van de ge
wone man. Bosch als gezeten
burger stond onder invloed van
het vroeg humanisme (al is het
leggen van een relatie met
Erasmus, aldus de auteur, uit
den boze) en de Moderne Devo
tie (je kunt zijn schilderijen be
kijken met 'De Navolging van
Christus' in de hand, waarmee
velen in onze eeuw nog zijn op
gevoed!).
Maar ook in de Rederijkers
literatuur vind je pendanten.
„Bosch sluit zich aan bij de
ideologie van een stedelijke
middenklasse van ambachts
lieden en kleinproducenten,
voor wie economie evenzeer
een morele aangelegenheid
was. Zijn beeldtaal is daarvar
een weerslag: geeft de hele in.
tellectuele en sociale problema
tiek van de toenmalige stede
lij k-burgelijke 'elite' weer.
De volksheid op Bosch' si
derijen is slechts schijn. Zijn
beeldtaal is elitair; heeft niets
met occultisme of heterodoxie
te maken, maar met het ver
langen van bepaalde sociale
kringen met intellectualisti
sche aspiraties om zich zo
kunnen profileren. Als elemen
ten voor die gedachtenwereli
behandelt Vandenbroeck on
dermeer de charivari (fe
met ketelmuziek e.d.) en de om
keringsfeesten; de burgelijke
feestcultuur, waarvan schilde
rijen met onder anderen Tuin
der Lusten, St. Antonius, Spot-
tornooi op het ijs en Boeren
bruiloft getuigen.
De auteur besluit met 'hel
volkscultuurbeeld bij Bosch
bezit dan ook geen direct docu
mentaire waarde, maar z
heel wat over de waarden
normen van de dominante
groepen'. In het boek wordt in
tensief ingegaan op de raak
vlakken tussen de burgelijke
en onderliggende culturen (be
wuste en onbewuste overna
me). Het proces waarin de bur
gelijke cultuur zich van haar
wortels lossneed heeft zich over
een vijftal eeuwen uitgestrekt
Je zou kunnen zeggen dat opdt
schilderijen van Bosch het be
gin van de klassestrijd is af te
lezen. Vandenbroeck zegt
de kunsttheorieën van de
tweede helft der 16e eeuwei
later rationalisaties achtera!
zijn met verklarende en le
merende doeleinden.
De negentien pagina's
bliografie bewijzen dat al heel
wat auteurs hun tanden heb
ben kapotgebeten op die 'my
thische' Jeroen Bosch. In dit
boek wordt, met een enormt
hoeveelheid materiaal, op
zeer interessante wijze en op
een nogal nuchtere manier hel
oeuvre van de Bossche schilder
op zijn plaats gezet. De moeite
waard.
Dr. Paul Vandenbroeck: 'Jhtroul-
mui Bosch'. XJitg. EPO/De Ge»
prijs! 95.
Door Dirk Vellenga
HET KOST enige tijd de meer dan 800 bladzij
den van 'Haar moeders dochter' van Marilyn
French door te werken. Toch hebben tienduizen
den dat al gedaan, want het boek heeft zich in
middels al genesteld aan de top van de leeshit-
parade.
Zijn het alleen vrouwen die het boek gekocht hebben?
Marilyn French staat bekend als een 'feministische
schrijfster', ze werd razend populair met 'Ruimte voor
vrouwen' (1977) en 'Het bloedend hart' (1980) en legde
in 'Macht als onmacht: vrouwen, mannen, moraal' in
maar liefst 1300 pagina's uit hoe door de tijden heen
over vrouwen is gedacht.
Toch is 'Haar moeders dochter' geen boek alleen
voor vrouwen. Het beschrijft vier generaties van een
Pools-Amerikaanse familie vanaf 1904 tot nu. Marilyn
French is geen strijdster tegen mannen. We moeten
het samen doen, vindt ze. „Het gaat niet over vrouwe
lijke, maar over menselijke waarden". Ook vrouwen
geloven te veel in macht.
Het boek ziet eruit als een autobiografie, een waar
gebeurde familiegeschiedenis. Er zijn oude fotootjes
opgenomen die er op zouden kunnen wijzen dat de
mensen in het boek echt bestaan hebben. De schrijf
ster ontkent echter dat het boek over haar en de vrou
wen in haar familie gaat. Het boek bevat voor een deel
haar eigen werkelijkheid, maar ook 'geleende' feiten
en fantasie. Er zijn in ieder geval duidelijke overeen
komsten. De moeder van Marilyn French heet net als
de moeder in het boek Isabelle (Isabella) en is óók ge
boren in 1904. Sommige foto's in het boek komen bo
vendien uit de albums van de schrijfster.
al zijn moeders na een liefdeloos en teleurdstellend le
ven nauwelijks in staat hun kinderen meer te geven
dan ze zelf gehad hebben. „We zijn zo verslingerd aan
die liefde, dat we verwachten dat ze absoluut is. Dat ze
ook menselijk is, is onvergeeflijk. Aan vaders worden
zulke eisen niet gesteld. Die mogen vrijwel alles zijn,
en kinderen voelen zich al dankbaar bij de minste of
geringste genegenheid die ze van hem krijgen. God
vergeten oneerlijk".
Moeders en dochters vormen in het verhaal van
French een keten met 'een bloedige band'. Het begint
met de Poolse immigrante Frances, die in het vreemde
New York haar man (die overigens een dronken tiran
was) verliest en verder leeft in verdriet, armoede en
berusting. Die gevoelens gaan over op haar dochter
Belle en zelfs op Belle's dochter Anastasia, hoewel die
laatste in het emancipatietijdperk weigert 'plaats te
nemen in de rij der offerdieren' en haar kinderen op te
zadelen 'met een erfenis van lijdende zelfopoffering'.
Moederliefde is een plicht in onze samenleving, ook
French slaat soms aan het preken, maar relativeert
gelukkig genoeg. Ze erkent bijvoorbeeld dat vaders
ook eerder door hun kinderen worden afgedankt. Ze
zijn niet zo belangrijk. Verder geeft Anastasia toe dat
ze eigenlijk begrip heeft voor de bazige, egoïstische
grootvader Michael Brez, 'de trotse, de waanzinnige':
„Is het mogelijk dat ik word voortgedreven door wat
hem voortdreef?"
Anastasia is het meest aan het woord (gedeeltelijk
in dagboek-fragmenten). Ze probeert tijdens rokerige
gesprekken haar moeder uitspraken te ontlokken, die
iets zeggen over haar echte gevoelens. Ze hoort slechts
klaagzangen. „Moeder bijt zich vast in narigheid in
elke gegeven situatie, mijn vader concentreert zich op
successen".
Moeder Belle, die als negenjarige al eten moet ko
ken voor haar werkende moeder, is de eerste die na
veel ellende toegang krijgt tot de Amerikaanse wereld
van overvloed. Ze kan er niet van genieten. Anastasia
wil het anders doen, ze wordt fotografe, leeft zich uit
op seksgebied en lijkt om alles te lachen. Maar dan
moet ze trouwen. Haar leven met Brad is armzalig, de
scheiding is nog erger: „Als alles achter de rug is ben
je niet dood, maar leef je verder - alleen".
Ook een tweede huwelijk, met de veel jongere Toni,
loopt voor Anastasia uit op een mislukking. De schul
denlast van haar moeder en grootmoeder gaan op
haar schouders drukken. Ze blijft over met twee doch
ters en een carrière in de fotografie, die lijdt onder
haar huiselijke plichten. „Ik ken geen enkele ge
slaagde vrouw met liefde in haar leven. Mannen krij
gen dat voor elkaar, vrouwen niet", stelt Anastatsia
bitter.
De conclusie van Marilyn French is dat onze maat
schappij veel meer aandacht moet besteden aan de op
voeding van kinderen en het werk eerlijker verdeeld
moet worden tussen man en vrouw. 'Haar moeders
dochter' is een boeiend feuilleton, waarin nu eens niet
mannenzaken de dagelijkse werkelijheid vormen,
maar opvallend veel ruimte wordt besteed aan het be-
schrij ven van maaltijden en kleding.
Het boek heeft één nadeel, Marüyn French heeft te
veel woorden nodig (of zou de hang naar effiency iets
typisch mannelijks zijn?) om het onafgebroken ver
driet toe te lichten. Een enkele keer is ze juist te kort
en te onduidelijk in haar beschrijvingen. Anastasia
gaat naar Polen en praat daar met vrouwen: „Zij ver
telden me over de tragedies in hun levens - en hun le
vens waren inderdaad tragisch geweest". Verdere toe
lichting ontbreekt. Met 400 bladzijden minder zou het
boek nog sterker zijn geweest dan het nu al is.
Marilyn French: 'Haar moeden dochter'. Ultg. Meulenhoff, prijs
49,90
De gehandicapte Ierse
schrijver Christy Nolan
heeft de 'Whitbread Book of
the Year'-prijs, een van de
belangrijkste literaire on
derscheidingen in Groot-
Brittannië, gekregen voor
zijn roman 'Under the eye
of the clock'.
Aan de prijs is een geldbedrag
van ongeveer 80.000 gulden
verbonden. De 22-jarige Nolan
is sinds zijn geboorte zwaar ge
handicapt en typt zijn werk
met behulp van een aan zijn
voorhoofd bevestigd stokje.
De bekroonde roman is het
verslag van Nolans jarenlange
strijd de stoornissen die hij bij
zijn geboorte opliep te over
winnen. De jonge schrijver,
wiens werk vergeleken wordt
met dat van Dylan Thomas en
James Joyce, heeft geen con
trole over zijn spieren en kan
niet spreken. Hij schrijft zijn
werk met een aan zijn voor
hoofd bevestigd stokje, waarbij
zijn moeder zijn hoofd vast
houdt. Het kost hem soms een
hele dag om een pagina uit te
tikken.
Bij de uitreiking van de prijs
noemde John Carey, hoogle
raar aan de universiteit van
Oxford, Nolan een 'uitzonder
lijk begaafd schrijver'. „Het
lijkt misschien het beste geen
acht te slaan op het feit dat hij
gehandicapt is. Maar ik denk
dat dat verkeerd is, omdat zijn
handicap hem in staat stelt te
spreken namens mensen die
eeuwen lang hebben gezwegen.
Wij horen niet alleen zijn stem,
maar die van generaties van
mensen als hij", aldus Carey.
De rechter zou kinderer,
aan het woord moeten lat
Kinderen van gescheii
ouders moeten zelf naar
rechter kunnen als er probi
men zijn over de bezoekreL
ling. Dat zei het grootste d<
van de Tweede-Kamerledi
deze week.
Vroeger werd aan kinde:
niets gevraagd. Nü is het
dat de rechter kinderen v:
twaalf jaar en ouder moet
ren als hun ouders ga:
scheiden. Dat is om te kunn>
bepalen bij welke ouder je
beste kunt blijven woni
Maar als een kind daarna i<
wilde veranderen, kon hij
nu toe nergens terecht.
Het is al zo moeilijk o
tussen twee ouders te kieze
maar het wordt nog erger
je een van de twee daan
bijna nooit meer ziet. Omd
er thuis steeds ruzie vj
komt, bijv.
De staatssecretaris mi
vrouw Korte-Van Hem
vindt het een slecht plan v£
dé Tweede Kamer. Zo'n prj
bleem hoort niet bij de reel
ter, dat moet je met je famil
oplossen vindt ze. Maar d:
WAT een vieze en flauwe
moppen vertelden ze vroe
ger Kinderen mochten
toen absoluut geen vieze
woorden gebruiken en
daarom gingen de meeste
moppen daar dus over.
Deze bijv. Twee gekken
komen bij een hoop stront.
De ene gek zegt tegen de
andere: Wat zou dat we
zen De andere zegt: Ik
weet het niet, maar het
lijkt wel stront. De ene
zegt: Ik zal even kijken.
Hij steekt zijn vinger de
rm en likt eraan. Ja hoor,
zegt hij, het is stront Maz
zel, zegt de andere, dat we
er niet ingelopen zijn.
weide LhrcU wv^£Jce>*iJ
Cartoon van Frank Meeu'
De Whitbread-jury onder
scheidde verder lan McEwan
voor zijn roman 'The child in
