OL
INGEN
L"
G
Meerderheid
studenten heeft
geld en goede
vooropleiding
988
lerwijs
i.b.o.)
ïaire opleiding
lopleiding
-21.00 uur
ischap
ao
JRSUS
en plaats waar
indelen en
zodat u tot
De architecten
van de Open
Universiteit
stond een universiteit
voor ogen, die mensen
een tweede kans zou
geven om te gaan
studeren. Mensen met
bijvoorbeeld een niet
afgemaakte studie, een
te lage vooropleiding of
te weinig tijd voor een
studie aan een gewone
universiteit.
Om een wat poëtischer
beeld te gebruiken:
melkboer Jansen, die
door zelfstudie over
voldoende culturele
bagage beschikte zou
afstuderen als drs.
Jansen in de
voedingsleer.
Maar van dat nobele
streven komt weinig
terecht. Het aantal
studenten, dat al een
studie heeft voltooid,
hoger beroeps of
universitair, groeit en
vormt al meer dan de
helft van de OU-
populatie. Zo dreigt
een instituut voor
tweede-kansonderwij s
een instituut voor elite
te worden.
DE STEM ONDERWIJSBIJLAGE ZATERDAG 23 JANUAR11988
PAGINA DRIE
Uitgangspunt
Elite
Randstad
Vrouwen
Geen tijd
Bijstand
pen
(ïeids- en/of voetverzor-
.iploma
/erzorgend (verplegend)
>p werkdagen tussen
adere informatie wor-
ch-Vlaanderen)
iaal)
ak
6.00 uur
ferdag
abruari
vonds ('s middags),
voldoende belang-
Marij Sarabèr: In Venlo altijd al veel stu
denten vanuit bedrijfsleven.
Theo Beker: Zeeland altijd al witte raaf
ieweest. J
De consulenten van de open Universiteit: er is een groot verschil tussen wat we er van verwacht hadden en wat het uiteindelijk is geworden.
- FOTO'S DE STEM/DICK DE BOER
Open Universiteit voor de elite
Door Frans van Mourik
IK PRAAT in Eindhoven met con
sulenten, die de zuidelijke studiecen
tra bemensen: Lisette Schoonbrood
(Nijmegen), Sonja Braber (Breda),
Theo Beker (Middelburg), Josée van
Laerhoven (Eindhoven), Marij Sara
bèr (Venlo en mede namens Sittard)
en Janine van de Kamp (Den
Bosch). Plaats van handeling de
Technische Universiteit, waar in het
bestuursgebouw het studiecentrum
Eindhoven is gehuisvest.
De bewegwijzering op de campus mag
symbolisch heten voor de weinig harte
lijke verhouding tussen de reguliere uni
versiteiten en de OU. Bij de poort één
bord met een verwijzing naar het OU-
studiecentrum, op de campus moet je het
zelf maar uitzoeken. Want hoewel al
lang duidelijk is geworden, dat voor de
ruim 30.000 OU-studenten de 'gewone'
universiteit geen bruikbaar alternatief is,
plegen vele universiteiten de OU met de
nek aan te kijken. Volgens de Technische
Universiteit is er echter geen sprake van
opzet: er komt, zo wordt me door een
voorlichter verzekerd, een betere beweg
wijzering.
Uitgangspunt voor het gesprek is het
meest recente cijfermateriaal van de OU.
De vrouwen, één van die kansarme
groepen waarop de OU zich richt, voe
ren niet de boventoon in de studentenbe
volking. In de laagste leeftijdscategorie
zijn ze relatief het sterkst vertegenwoor
digd: 39 procent van de 21- tot 25-jari-
gen en dat zakt tot 22,9 procent bij
ouder dan 60 jaar. Voor de rest is het een
mannenaangelegenheid.
Het aantal studenten met een zeer ge
ringe vooropleiding (basisonderwijs of
lbo) is zeer klein, ongeveer 2 procent en
dat getal is stabiel. De instroom van stu
denten met mavo is gedaald van 15 naar
8 tot 9 procent, die van studenten met
havo en vwo zakte van ongeveer 30 naar
ongeveer 25 procent. Uit het mbo komt
ongeveer 13 tot 14 procent. Het meest
opmerkelijk is de groei van het aantal
studenten die al een afgeronde studie in
het hoger beroepsonderwijs (hbo) of we
tenschappelijk onderwijs (wo) hebben:
van 40 naar ruim 50 procent.
Het aantal OU-studenten met een be
taalde baan is gegroeid van 69 naar meer
dan 75 procent, de instroom van werk
loze studenten bedraagt ongeveer 12
procent, die van werkloze vrouwen werk
zaam in het eigen huishouden zakte van
Janine van de Kamp: Studeren aan OU
dure hobby.
10 naar 6 procent en gepensioneerden en
elders studerende nemen dan nog eens
1,5 procent voor hun rekening.
Het beeld dat zich opdringt is onont
koombaar: aan de Open Universiteit
studeren in toenemende mate vooral
mannen met een baan (en dus geld) en
een hogere opleiding en dat heeft met
het aanvankelijke uitgangspunt: een
tweede kans scheppen voor de kansar
men steeds minder van doen. De vraag is
dus gerechtvaardigd of de 'volksuniversi
teit' niet dreigt af te glijden in de richting
van een'elite-universiteit.
Marij: „In Venlo was het altijd al op
merkelijk dat er studenten kwamen van
uit het bedrijfsleven met een grote be
langstelling voor bedrijfskunde, bedrijfs
economie en informatica. Vrouwen ble
ven daar, veel meer dan elders, weg. Ik
denk dat één aantal van onze studenten
van begin af aan gestuurd werd door hun
bedrijf voor een vorm van bijscholing. Ik
denk dat die trend zich voortzet en ik
niet kan zeggen, dat er een verschuiving
heeft plaatsgevonden". Josée valt haar
bij met de opmerking, dat er in Eindho
ven van meet af aan een grote groep stu
denten met hbo of wo was. Die kwamen
omdat ze of een extra opleiding wilden
of omdat ze werkloos waren en een an
dere studie wilden gaan doen.
„Ik denk dat je een onderscheid moet
maken", zegt Janine, „tussen wat onze
verwachtingen waren in het begin en wat
het uiteindelijk geworden is. Bij de start
verwachtten we vooral vrouwen en werk
lozen. Inmiddels is al lang gebleken, dat
vrouwen veel meer aarzelingen hebben
en veel meer financiële drempels hebben
te slechten en dat mannen een wo- of'
hbo-opleiding hadden. Mensen met een
betere opleiding kunnnen de weg naar
ons nu eenmaal gemakkelijker vinden".
Marij plaatst daar de kanttekening bij
dat er een verschil is met de Randstad.
Ze heeft vanuit Amsterdam, Rotterdam
en Utrecht andere geluiden gehoord.
Sonja: „Ik denk dat de Randstad meer
onderwijsbewust is. Daar ligt het percen
tage studenten met hbo en wo wat lager.
Ik denk dat de Randstedeling meer ge
confronteerd wordt het 'het studeren',
omdat daar zo gigantisch veel instellin
gen en opleidingen zijn. Dan wordt de
gang naar de OU veel vanzelfsprekender.
Er komt trouwens nog wat bij. Ik denk
dat er een tendens is in de samenleving
om steeds meer nadruk te leggen op bij-
v._-
Sonja Braber: Waar haalt zo'n man de
tijd vandaan.
Deetman: 'Hinderlijk aanwezig'
scholing, herscholing en wederkerend
onderwijs". De groei van het aantal stu
denten met een goede opleiding vindt
overigens volgens Lisette vooral plaats in
de laagste leeftijdscatagorie met als
hoofdoorzaak het tekort aan banen.
Middelburg is volgens Theo zo'n
beetje een witte raaf in dit geheel. „In
Zeeland is er geen mogelijkheid om na
een hbo-opleiding dicht in de buurt ver
der te studeren. Degenen die bijvoor
beeld in deeltijd aan de Erasmus Univer
siteit in Rotterdam willen studeren moe
ten voor een dag college vijf uur in de
auto zitten. Die mensen waren ontzet
tend blij dat de OU kwam. Daarom had
den wij van het begin af aan veel hbo'ers.
Ook degenen die al in deeltijd studeren
stappen over en dat gebeurt vaker naar
mate het aanbod aan cursussen toe
neemt". Sonja onderschrijft dat: „Steeds
meer deeltijders willen overstappen van
de universiteit naar de OU. De belasting
van de avondcolleges is vaak te groot, de
reistijd is te lang en het collegegeld wat
voor een heel jaar wordt betaald, wordt
er vaak niet uitgehaald".
De nog steeds te geringe deelname van
vrouwen wordt door de consulenten in
Josée van Laerhoven: In Eindhoven club
die het goed kan betalen.
- FOTO ANP
de eerst plaats toegeschreven aan een
soort moedeloosheid ten aanzien van de
lengte van een studie.
Janine: „Ik heb net twee dagen op een
informatiemarkt in het provinciehuis in
Den Bosch gestaan. Die was bestemd
voor vrouwen, om hen te helpen bij hun
beroepskeuze. Oudere vrouwen hadden
wel interesse, maar schreven toch niet in.
Ze zeiden 'oh als ik in deeltijd aan eens
studie moet beginnen en een diploma
zou willen halen, dan ben ik 55 of 60 te
gen de tijd dat ik klaar ben. Dan kan ik
er niks meer mee'. En Marij vult aan:
„Er is een categorie vrouwen die studeert
als een soort vrijetijdsbesteding. Die
groep verdwijnt langzaam uit mijn ge
zichtsveld. Dat heeft ook te maken met
de prijs voor een cursus". Samen met Ja
nine constateert ze dat studeren voor de
lol bij de OU een 'dure luxe en een dure
hobby is'. Lisette: „Het is niet alleen het
geld. Oudere vrouwen hebben in het ver
leden niet veel gelegenheid gehad om te
studeren. Die aarzelen veel meer over
hun eigen capaciteiten".
Ze blijkt een teer punt geraakt te heb
ben. Janine vertelt dat ze samen met Jo
sée een projekt had opgezet om vrouwen
te begeleiden in de richting van een stu
die. "Een vrouw zei het daar heel duide
lijk. Ze was op een leeftijd dat ook haar
kinderen gingen studeren. Ze wilde zelf
Lisette Schoonbrood: Vrouwen aarzelen
veel meer.
graag advocaat worden, maar haar kin
deren gingen voor. En natuurlijk ook
haar man. Bij de oudere vrouwen is erin
gestampt dat ze opofferend moeten
zijn". Bij de anderen komen nu ook de
ervaringen los. Marij: „In Venlo was er
ook zo'n markt. Vrouwen kwamen daar
vaak informatie halen voor een ander:
voor htm zoon, voor hun man".
De ervaring van Sonja is opmerkelijk.
„Ik krijg telefoontjes van vrouwen die
informatie vragen voor hun man. Want
die heeft dan zelf geen tijd om te bellen.
Dat verbaast me dan hogelijk. Waar
haalt zo'n man de tijd vandaan om te
studeren als ie niet eens tijd heeft om te
bellen". En dat spoort weer helemaal
met de belevenissen Lisette, Janine en
Theo.
Via de vrouwen die graag willen stu
deren maar er geen geld voor hebben,
komt het gesprek terug bij het uitgangs
punt: de OU als elite-universiteit voor
mensen met geld en een goede vooroplei
ding.
Josée: "Als ik de populatie in Eindho
ven bekijk, is dat een club die het heel
goed zelf kan betalen of het door de baas
laat betalen. En die grote middenmoot,
die echte tweedekansers, is ontzettend
klein". Een een verontwaardigde Janine:
„Dat is een proces dat wij nooit gewild
hebben, dat nooit zo de bedoeling was
en dat nog steeds niet is. Maar dat heb
ben wij niet in de hand. De minister be
paalt de prijzen. Wij hebben al heel vaak
geprotesteerd en gezegd dat we juist
onze doelgroep, de tweedekansers gaan
missen. Maar ja, als je op alle fronten
moet bezuinigen kun je wel blijven zeu
ren, maar dat levert dan niks op. Maar je
hebt gelijk als je constateert dat het een
elite-universiteit aan het worden is, wij
kunnen dat alleen maar betreuren".
Er is trouwens sprake van een vreemde
discrepantie. Wie alleen bijstand heeft,
krijgt zijn studie aan de OU volledig ge
financierd. Wie echter probeert zijn
vooropleiding te gelde te maken en een
paar honderd gulden boven het bij
standsniveau terecht, pakt naast studiefi
nanciering.
Tenslotte praten we nog kort over het
studeren zelf. Belangrijk daarin blijkt
vooral een goed gesprek en advies vooraf
van de consulent en een goede planning
van de studie. Wijs geworden door uit-
glijers van studenten hebben de studie
centra de studiebegeleiding aanzienlijk
uitgebreid. Soms is er sprake van een
complete leerovereenkomst zoals in Ven
lo, soms van wat vrijere afspraken over
de aanpak en opzet van een studie. Er is
wat dat betreft gebroken met de filosofie
uit de eerste twee jaren van het bestaan
van de OU, waarin het dogma gold van
de absoluut vrije student, die volwassen
genoeg diende te zijn om alles zelf te re
gelen.
Maar ook hier blijkt minister Deet
man hinderlijk aanwezig te zijn. Voor
1988 kwam hij met een structurele bezui
niging van 10 miljoen op de rijksbijdrage
aan de OU. Daardoor dreigde even een
sluiting van een aantal studiecentra,
maar dat werd afgewend door de bezui
nigingen over drie jaar uit te smeren en
alleen het coördinatiebureau in Utrecht
te sluiten. De klappen vallen verder in de
hoofdvestiging in Heerlen: daar zal een
vacaturestop gelden en de projekten
voor automatisering zullen worden ver
traagd worden. Studiebegeleiding en
produktie van cursussen zijn voorlopig
veilig gesteld. Voorlopig, want bij deze
minister weet je nooit wat hij nog in
petto heeft. Als hij de eerste kans niet
krijgt, pakt hij wel de tweede.