OL INGEN L" G Meerderheid studenten heeft geld en goede vooropleiding 988 lerwijs i.b.o.) ïaire opleiding lopleiding -21.00 uur ischap ao JRSUS en plaats waar indelen en zodat u tot De architecten van de Open Universiteit stond een universiteit voor ogen, die mensen een tweede kans zou geven om te gaan studeren. Mensen met bijvoorbeeld een niet afgemaakte studie, een te lage vooropleiding of te weinig tijd voor een studie aan een gewone universiteit. Om een wat poëtischer beeld te gebruiken: melkboer Jansen, die door zelfstudie over voldoende culturele bagage beschikte zou afstuderen als drs. Jansen in de voedingsleer. Maar van dat nobele streven komt weinig terecht. Het aantal studenten, dat al een studie heeft voltooid, hoger beroeps of universitair, groeit en vormt al meer dan de helft van de OU- populatie. Zo dreigt een instituut voor tweede-kansonderwij s een instituut voor elite te worden. DE STEM ONDERWIJSBIJLAGE ZATERDAG 23 JANUAR11988 PAGINA DRIE Uitgangspunt Elite Randstad Vrouwen Geen tijd Bijstand pen (ïeids- en/of voetverzor- .iploma /erzorgend (verplegend) >p werkdagen tussen adere informatie wor- ch-Vlaanderen) iaal) ak 6.00 uur ferdag abruari vonds ('s middags), voldoende belang- Marij Sarabèr: In Venlo altijd al veel stu denten vanuit bedrijfsleven. Theo Beker: Zeeland altijd al witte raaf ieweest. J De consulenten van de open Universiteit: er is een groot verschil tussen wat we er van verwacht hadden en wat het uiteindelijk is geworden. - FOTO'S DE STEM/DICK DE BOER Open Universiteit voor de elite Door Frans van Mourik IK PRAAT in Eindhoven met con sulenten, die de zuidelijke studiecen tra bemensen: Lisette Schoonbrood (Nijmegen), Sonja Braber (Breda), Theo Beker (Middelburg), Josée van Laerhoven (Eindhoven), Marij Sara bèr (Venlo en mede namens Sittard) en Janine van de Kamp (Den Bosch). Plaats van handeling de Technische Universiteit, waar in het bestuursgebouw het studiecentrum Eindhoven is gehuisvest. De bewegwijzering op de campus mag symbolisch heten voor de weinig harte lijke verhouding tussen de reguliere uni versiteiten en de OU. Bij de poort één bord met een verwijzing naar het OU- studiecentrum, op de campus moet je het zelf maar uitzoeken. Want hoewel al lang duidelijk is geworden, dat voor de ruim 30.000 OU-studenten de 'gewone' universiteit geen bruikbaar alternatief is, plegen vele universiteiten de OU met de nek aan te kijken. Volgens de Technische Universiteit is er echter geen sprake van opzet: er komt, zo wordt me door een voorlichter verzekerd, een betere beweg wijzering. Uitgangspunt voor het gesprek is het meest recente cijfermateriaal van de OU. De vrouwen, één van die kansarme groepen waarop de OU zich richt, voe ren niet de boventoon in de studentenbe volking. In de laagste leeftijdscategorie zijn ze relatief het sterkst vertegenwoor digd: 39 procent van de 21- tot 25-jari- gen en dat zakt tot 22,9 procent bij ouder dan 60 jaar. Voor de rest is het een mannenaangelegenheid. Het aantal studenten met een zeer ge ringe vooropleiding (basisonderwijs of lbo) is zeer klein, ongeveer 2 procent en dat getal is stabiel. De instroom van stu denten met mavo is gedaald van 15 naar 8 tot 9 procent, die van studenten met havo en vwo zakte van ongeveer 30 naar ongeveer 25 procent. Uit het mbo komt ongeveer 13 tot 14 procent. Het meest opmerkelijk is de groei van het aantal studenten die al een afgeronde studie in het hoger beroepsonderwijs (hbo) of we tenschappelijk onderwijs (wo) hebben: van 40 naar ruim 50 procent. Het aantal OU-studenten met een be taalde baan is gegroeid van 69 naar meer dan 75 procent, de instroom van werk loze studenten bedraagt ongeveer 12 procent, die van werkloze vrouwen werk zaam in het eigen huishouden zakte van Janine van de Kamp: Studeren aan OU dure hobby. 10 naar 6 procent en gepensioneerden en elders studerende nemen dan nog eens 1,5 procent voor hun rekening. Het beeld dat zich opdringt is onont koombaar: aan de Open Universiteit studeren in toenemende mate vooral mannen met een baan (en dus geld) en een hogere opleiding en dat heeft met het aanvankelijke uitgangspunt: een tweede kans scheppen voor de kansar men steeds minder van doen. De vraag is dus gerechtvaardigd of de 'volksuniversi teit' niet dreigt af te glijden in de richting van een'elite-universiteit. Marij: „In Venlo was het altijd al op merkelijk dat er studenten kwamen van uit het bedrijfsleven met een grote be langstelling voor bedrijfskunde, bedrijfs economie en informatica. Vrouwen ble ven daar, veel meer dan elders, weg. Ik denk dat één aantal van onze studenten van begin af aan gestuurd werd door hun bedrijf voor een vorm van bijscholing. Ik denk dat die trend zich voortzet en ik niet kan zeggen, dat er een verschuiving heeft plaatsgevonden". Josée valt haar bij met de opmerking, dat er in Eindho ven van meet af aan een grote groep stu denten met hbo of wo was. Die kwamen omdat ze of een extra opleiding wilden of omdat ze werkloos waren en een an dere studie wilden gaan doen. „Ik denk dat je een onderscheid moet maken", zegt Janine, „tussen wat onze verwachtingen waren in het begin en wat het uiteindelijk geworden is. Bij de start verwachtten we vooral vrouwen en werk lozen. Inmiddels is al lang gebleken, dat vrouwen veel meer aarzelingen hebben en veel meer financiële drempels hebben te slechten en dat mannen een wo- of' hbo-opleiding hadden. Mensen met een betere opleiding kunnnen de weg naar ons nu eenmaal gemakkelijker vinden". Marij plaatst daar de kanttekening bij dat er een verschil is met de Randstad. Ze heeft vanuit Amsterdam, Rotterdam en Utrecht andere geluiden gehoord. Sonja: „Ik denk dat de Randstad meer onderwijsbewust is. Daar ligt het percen tage studenten met hbo en wo wat lager. Ik denk dat de Randstedeling meer ge confronteerd wordt het 'het studeren', omdat daar zo gigantisch veel instellin gen en opleidingen zijn. Dan wordt de gang naar de OU veel vanzelfsprekender. Er komt trouwens nog wat bij. Ik denk dat er een tendens is in de samenleving om steeds meer nadruk te leggen op bij- v._- Sonja Braber: Waar haalt zo'n man de tijd vandaan. Deetman: 'Hinderlijk aanwezig' scholing, herscholing en wederkerend onderwijs". De groei van het aantal stu denten met een goede opleiding vindt overigens volgens Lisette vooral plaats in de laagste leeftijdscatagorie met als hoofdoorzaak het tekort aan banen. Middelburg is volgens Theo zo'n beetje een witte raaf in dit geheel. „In Zeeland is er geen mogelijkheid om na een hbo-opleiding dicht in de buurt ver der te studeren. Degenen die bijvoor beeld in deeltijd aan de Erasmus Univer siteit in Rotterdam willen studeren moe ten voor een dag college vijf uur in de auto zitten. Die mensen waren ontzet tend blij dat de OU kwam. Daarom had den wij van het begin af aan veel hbo'ers. Ook degenen die al in deeltijd studeren stappen over en dat gebeurt vaker naar mate het aanbod aan cursussen toe neemt". Sonja onderschrijft dat: „Steeds meer deeltijders willen overstappen van de universiteit naar de OU. De belasting van de avondcolleges is vaak te groot, de reistijd is te lang en het collegegeld wat voor een heel jaar wordt betaald, wordt er vaak niet uitgehaald". De nog steeds te geringe deelname van vrouwen wordt door de consulenten in Josée van Laerhoven: In Eindhoven club die het goed kan betalen. - FOTO ANP de eerst plaats toegeschreven aan een soort moedeloosheid ten aanzien van de lengte van een studie. Janine: „Ik heb net twee dagen op een informatiemarkt in het provinciehuis in Den Bosch gestaan. Die was bestemd voor vrouwen, om hen te helpen bij hun beroepskeuze. Oudere vrouwen hadden wel interesse, maar schreven toch niet in. Ze zeiden 'oh als ik in deeltijd aan eens studie moet beginnen en een diploma zou willen halen, dan ben ik 55 of 60 te gen de tijd dat ik klaar ben. Dan kan ik er niks meer mee'. En Marij vult aan: „Er is een categorie vrouwen die studeert als een soort vrijetijdsbesteding. Die groep verdwijnt langzaam uit mijn ge zichtsveld. Dat heeft ook te maken met de prijs voor een cursus". Samen met Ja nine constateert ze dat studeren voor de lol bij de OU een 'dure luxe en een dure hobby is'. Lisette: „Het is niet alleen het geld. Oudere vrouwen hebben in het ver leden niet veel gelegenheid gehad om te studeren. Die aarzelen veel meer over hun eigen capaciteiten". Ze blijkt een teer punt geraakt te heb ben. Janine vertelt dat ze samen met Jo sée een projekt had opgezet om vrouwen te begeleiden in de richting van een stu die. "Een vrouw zei het daar heel duide lijk. Ze was op een leeftijd dat ook haar kinderen gingen studeren. Ze wilde zelf Lisette Schoonbrood: Vrouwen aarzelen veel meer. graag advocaat worden, maar haar kin deren gingen voor. En natuurlijk ook haar man. Bij de oudere vrouwen is erin gestampt dat ze opofferend moeten zijn". Bij de anderen komen nu ook de ervaringen los. Marij: „In Venlo was er ook zo'n markt. Vrouwen kwamen daar vaak informatie halen voor een ander: voor htm zoon, voor hun man". De ervaring van Sonja is opmerkelijk. „Ik krijg telefoontjes van vrouwen die informatie vragen voor hun man. Want die heeft dan zelf geen tijd om te bellen. Dat verbaast me dan hogelijk. Waar haalt zo'n man de tijd vandaan om te studeren als ie niet eens tijd heeft om te bellen". En dat spoort weer helemaal met de belevenissen Lisette, Janine en Theo. Via de vrouwen die graag willen stu deren maar er geen geld voor hebben, komt het gesprek terug bij het uitgangs punt: de OU als elite-universiteit voor mensen met geld en een goede vooroplei ding. Josée: "Als ik de populatie in Eindho ven bekijk, is dat een club die het heel goed zelf kan betalen of het door de baas laat betalen. En die grote middenmoot, die echte tweedekansers, is ontzettend klein". Een een verontwaardigde Janine: „Dat is een proces dat wij nooit gewild hebben, dat nooit zo de bedoeling was en dat nog steeds niet is. Maar dat heb ben wij niet in de hand. De minister be paalt de prijzen. Wij hebben al heel vaak geprotesteerd en gezegd dat we juist onze doelgroep, de tweedekansers gaan missen. Maar ja, als je op alle fronten moet bezuinigen kun je wel blijven zeu ren, maar dat levert dan niks op. Maar je hebt gelijk als je constateert dat het een elite-universiteit aan het worden is, wij kunnen dat alleen maar betreuren". Er is trouwens sprake van een vreemde discrepantie. Wie alleen bijstand heeft, krijgt zijn studie aan de OU volledig ge financierd. Wie echter probeert zijn vooropleiding te gelde te maken en een paar honderd gulden boven het bij standsniveau terecht, pakt naast studiefi nanciering. Tenslotte praten we nog kort over het studeren zelf. Belangrijk daarin blijkt vooral een goed gesprek en advies vooraf van de consulent en een goede planning van de studie. Wijs geworden door uit- glijers van studenten hebben de studie centra de studiebegeleiding aanzienlijk uitgebreid. Soms is er sprake van een complete leerovereenkomst zoals in Ven lo, soms van wat vrijere afspraken over de aanpak en opzet van een studie. Er is wat dat betreft gebroken met de filosofie uit de eerste twee jaren van het bestaan van de OU, waarin het dogma gold van de absoluut vrije student, die volwassen genoeg diende te zijn om alles zelf te re gelen. Maar ook hier blijkt minister Deet man hinderlijk aanwezig te zijn. Voor 1988 kwam hij met een structurele bezui niging van 10 miljoen op de rijksbijdrage aan de OU. Daardoor dreigde even een sluiting van een aantal studiecentra, maar dat werd afgewend door de bezui nigingen over drie jaar uit te smeren en alleen het coördinatiebureau in Utrecht te sluiten. De klappen vallen verder in de hoofdvestiging in Heerlen: daar zal een vacaturestop gelden en de projekten voor automatisering zullen worden ver traagd worden. Studiebegeleiding en produktie van cursussen zijn voorlopig veilig gesteld. Voorlopig, want bij deze minister weet je nooit wat hij nog in petto heeft. Als hij de eerste kans niet krijgt, pakt hij wel de tweede.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 17