ESTEM
PAUL STAES POOGT
DE AFVAL-MAFFIA
TE ONTMASKEREN
ZATERDAG O
16 JANUAR11988 IC
ZATERDAG I
16 JANUAR119881
Zwarte lijst
Schimmig
Opgehangen
Zwarte doos
Benegora
Heksenjacht
Resultaat
afval-maffia die opereert vol
gens de wetten van de graai-economie. In België is
dat ook wel bekend als het Van den Boeynants-model.
Maar dit keer gaat het niet om olie of chemicaliën,
maar om gevaarlijk radio-actief afval. In Mol, net over
onze zuidgrens, hebben enige heren daarmee wat ge
rommeld uit eigen belang. Een ordinaire fraude. Kan
1 niet, bestaat niet, hebben de atoomlobbyisten ons
toch altijd verteld. Maar geld, dure auto's, een nieuwe
keuken, een avond naar de vrouwtjes, het klinkt zo
menselijk. Voor 23 miljoen aan smeergeld ongecon
troleerd rommelen met het gevaarlijkste afval ter we
reld. Het kan toch. Er zijn al twee doden gevallen, zelf
moord. En het schandaal dijt uit. Een reconstructie en
een gesprek met de man die het mede ontdekte: de
Belgische Europarlementariër Paul Staes. Een gedre
vene, die in de politiek ging om de internationale afval-
j maffia te ontmaskeren: „Politici? Die zitten daar maar
uit hun dikke nekken te zweten
- FOTO DE STEM/BEN STEFFEN
hebt ook de 'vliegertjes' van Fokker,
zetten het toestel hier weg. Dat blijft
veertien dagen in de reparatie en zij
;rekken weer meteen. Die willen alle-
al lullen. Dan voel ik me te schande
in. Ik breng en haal iedere dag tien
lerikanen en Engelsen van hun hotels
ir GE. Good morning, ja, dat weet ik
wel. Ik begon met een rijbewijs en
rt met straten van Bergen op Zoom.
baas vraagt nu aan nieuwen of ze En-
spreken. Hoewel het niet wil zeggen
ze zonder niet worden aangenomen'
De gesprekken die je voert zijn zo
schillend. Je leert het in de praktijk,
t is net een theaterschool. Je moet het
voelen. Als je met nonnen rijdt, praat
daar niet mee als met meisjes in de
club. Die praten ook heel anders te-
jou. Ze storten hun hart wel eens uit.
zijn er maar genoeg die schreeuwen
l ellende. Gehuwde vrouwen, jonge
isjes. Soms leggen ze hun hoofd tegen
n schouder".
ng die waardig is op het punt van
irzieningen voor elkaar en solidarity1
waarbij de rekening minder eenzijdig
de overheid ligt. Dat is langere tef-
n werk. Eerst was het de economische
houdingen zoveel mogelijk gezon
ken, nu zijn we toch veel meer met de
:iale dimensie bezig. Er is natuurlijs
verband tussen die beide. Want zo-
ig het sociaal niet functioneert, word
rij van wachtende langdurig werk'O"
i steeds langer, krijg je de vragen hoe
t kan, een spiksplinternieuw zieke°'
is met de duurste apparatuur en tege-
;ertijd minder verpleegsters. Dus da
vaar we nu eind jaren tachtig mee be-
zijn om de lijnen naar de jaren negeh
te trekken. Daar doe ik dus mijn be5
or. Vraag je: krijg je er niet genoeg
n, dan zeg ik: van het bezuinigen na
iirlijk wel, maar van de uitdaging 0
len uit te zetten om dit structureel
rbeteren, nee. Dat vind ik nog wel ee
splicht".
ïar hebt u nog maar twee jaar voor'
ikt nooit voor 1990.
,Nee, maar de wereld houdt niet op
190".
Door Paul de Schipper
Augustus '87. Het derde Duitse televisie
net zendt een documentaire uit over het
transport van radio-actief afval. Bij het
bedrijf Transnuklear zijn onregelmatig
heden ontdekt. Het Bundesgericht van
de deelstaat Hessen gaat op onderzoek
uit. Bij een accountantscontrole blijkt
dat in zeven jaar tijd 23 miljoen gulden
aan de kas is onttrokken. Stafmedewer
kers hebben die miljoenen gebruikt voor
het omkopen van personeelsleden van
kerncentrales in de Bondsrepubliek en
aangrenzende landen.
Een van de vaste klanten van Trans
nuklear is het Studiecentrum voor Kern
energie (SCK) in het Belgische Mol. Le
den van de Belgische 'groene partij' Aga-
lev (Anders Gaan Leven) zien bij toeval
het programma, horen de naam 'SCK'
en vragen een videoband op. En daar
mee zit de beer bij de honing.
Kort daarop geven de Belgische Groe
nen een onthullende en opzienbarende
persconferentie. Een van de woordvoer
ders is Paul Staes, oud-journalist en
thans Europarlementariër. Hij ontmas
kert een nucleair-industrieel complex,
waar het geven van steekpenningen regel
is geworden, waar diensten beloond wor
den met vakantie-vliegreizen, complete
keukens, auto's, bordeelbezoek en an
dere giften in natura.
De reactie van de SCK-directie: „Onzin,
Agalev liegt". En over cadeau gekregen
auto's: „Ach dat waren okkasie-wagens,
tweedekeus koopjes". Ongeloof bij Aga
lev. Welke corruptie-gevoelige bedrijfs-
manager accepeert een kneusje als dank
voor verleende diensten? Enkele dagen
later publiceert het Bundeskriminalamt
een zwarte lijst van bedrijven die steek
penningen hebben geaccepteerd van
Transnuklear. Ook SCK staat op die
hjst. Agalev eist een onderzoek. Dat
komt er ook, zij het na veel tegenwer
king- Het Hoogcomitê van Toezicht, een
politieke instantie met gerechtelijke be
voegdheden, gaat zich met het schandaal
bemoeien. Het onderzoek is nog aan de
ëbng. Het eindrapport zal te zijner tijd
aan de Belgische justitie worden overge-
Direct na de eerste onthullingen raakt
ook Bonn in rep in roer. Het toch al ge
neukte image van de nucleaire wereld
verdraagt geen nieuwe blutsen. Helmut
P™ gylast persoonlijk een onderzoek.
P het is Oscar Flick, de 'groene' milieu
minister van Hessen, die de zaak op zich
neemt. Daarmee kunnen de groenen, po-
I trek gestructureerd, druk blijven uitoe-
'enen.
Intussen liggen op het opslagterrein
an ECK in Mol enkele honderden va-
en illegaal Duits middelhoog radio-ac-
afval. Het zou, frauduleus, gemengd
v ?e'en worden met laag radio-actief af-
^at °P legale wijze vanuit de Bonds-
i P^ek is aangevoerd. Ook is een deel
v aTval naar Mol gebracht om er
vani 'e worc'en 111 een veilige mantel
glas en beton en roestvrijstalen va-
Vervolgens zou het dan weer terug
Litfi naar afzender. Maar Trans-
ten Sar stuur<f.e geen veilig verpakt afval
L 8 °aar Duitsland, maar zwaar radio-
ti.,i "esmet materiaal afkomstig van de
ahJi^n kerncentrales. In totaal zou het
bev t ®ram zwaar giftig plutonium
Omgekeerd zitten Duitse kerncentra
les en de nucleaire opslagplaats Gorle-
ben nu dus opgescheept met 1808 vaten
sterk radio-actief afval, kobalt en pluto
nium, uit de kernreactoren van Doel en
Tihange.
Wat doet Transnuklear? Het bedrijf is
een volle dochter van het Nukem-con-
cern in Hanau (deelstaat van Hessen).
Nukem opereert in de voor buitenstaan
ders wat schimmige en ontoegankelijke
wereld van de nucleaire technologie. Het
concern houdt zich ondermeer bezig met
de produktie, verrijking en opslag van
brandstofstaven voor kerncentrales.
Transnuklear is de transportpoot van het
concern. Dit bedrijf verzorgt het vervoer
van allerlei soorten radio-actief mate
riaal en adviseert instanties die met der
gelijk materiaal werken. Bij Trans
nuklear werken mensen, die volgens de
letter van de Duitse Atoomwet 'een bij
zondere betrouwbaarheid aan de dag
dienen te leggen'.
Waarom werkte Transnuklear zo
graag met SCK in Mol? De belangrijkste
reden: op de nucleaire markt grossierde
het Belgische overheidsbedrijf de afgelo
pen jaren met 'voordeelaanbiedingen'.
Zo slaagde het SCK erin om het aange
boden afval door een speciale bewerking
terug te brengen tot een 53 ste deel van
het oorspronkelijke gewicht. Concurre
rende bedrijven halen dat niet. Boven
dien werkte Mol met lage prijzen. Trans
nuklear rekende op zijn beurt gewone,
dure prijzen door aan de klantenkring en
maakte derhalve abnormale winsten.
„De zwijgplicht voor ambtenaren
werkt milieumisdrijven In de hand. Er
zijn ambtenaren die mij dossiers toe
spelen. Vervolgens komen er hele on
derzoeken op gang om na te gaan wie
dat gedaan heeft. De minister maakt
zich dan niet druk om het misdrijf,
maar om de ambtenaar die z'n burger
plicht heeft gedaan.
„Democratie wil zeggen openbaarheid, maar hier In België worden de mensen betaald om hun mond te houden.
- FOTO'S DE STEM/BEN STEFFEN
De atoomboeven van Mol
Een belangrijke reden voor die lage prij
zen is terug te voeren op de sociaal-eco
nomische situatie in België. Paul Staes:
„In afzondering en meditatie heeft de
laatste regering Martens een nationaal
bezuinigingsplan uitgebroed, waarbij
ook de exploitatie van het Studiecen
trum voor Kernenergie in Mol voortaan
voor Vlaamse rekening komt. Nu is SCK
voortgekomen uit Euratom, een instel
ling die zichzelf heeft overleefd. SCK
doet behalve nucleaire inspanningen ook
onderzoek van nieuwe metalen en che
misch afval. In feite is het centrum
voortdurend op zoek naar haar eigen
toekomst. Je moet SCK zien als een be
drijf met verschillende poten, waarbin
nen de nucleaire poot een zeer machtige
lobby heeft. Let op, het is niet alleen
SCK. In feite gaat het om een kliek van
nucleaire firma's. Er zijn een reeks van
andere bedrijven die ter plaatse meeëten
uit de atoom-ruif. Bijvoorbeeld Belgonu-
cleair en Belgoproces, beide privê-fir-
ma's. Samen proberen ze met alle macht
te bewijzen hoe rendabel de eigen sector
is. Hoe bewijs je dat? Door zoveel moge
lijk geld te verdienen in die nucleaire
sector. In dat licht moet je die lage prij
zen zien. Lage prijzen en een goedgevuld
orderboekje. Transnuklear bood de mo
gelijkheden, vergaarde het afval in
Duitsland, Zwitserland en Italië. Zo heb
ben ze in Mol aangetrokken wat ze kon
den krijgen. Legaal en illegaal".
Geld masseert de moraal en zo ontvangt
ene Norbert van de Voorde, een hoogge
plaatst medewerker van Studie Centrum
Kernenergie in Mol enkele relatiege
schenken wegens bewezen diensten aan
Transnuklear. Het gaat om een bedrag
van 67.000 gulden en twee nieuwe Volks
wagens van het type Golf Cabriolet. Hij
is inmiddels ontslagen. Twee andere me
dewerkers staan nog onder verdenking.
Van justitie-zijde is nog geen vervolging
ingesteld. De Duitsers hebben het harder
aangepakt. In totaal zijn dertig perso
neelsleden van Transnuklear aangehou
den en is een aantal gevangen gezet. Een
ervan heeft zich in augustus vorig jaar in
z'n cel opgehangen. Een tweede sneed
vorige week de polsen door.
De naam Van de Voorde brengt ons
bij oude kennissen van Paul Staes, bij de
afvalolie-bazen die met een aantal be
drijven opereren vanuit Schoten bij Ant
werpen. In Schoten begon het Uniser-
schandaal. In Schoten ontdekte de im
mer doortastende Antwerpse onder
zoeksrechter Pol Morrens in 1985 Em-
belco, een holding van 42 firma's allen
actief in de Westeuropese afvalverwer
king, legaal, maar vooral ook illegaal. Bij
Embelco zat ook Etien van de Voorde,
broer van de eerdergemelde ontslagen
SCK-employee. De twee broers bewijzen
volgens Paul Staes de nauwe banden tus
sen de weinig kieskeurig afvalolie-bazen
en de nucleaire afvalverwerkers.
Controle? Paul Staes lacht: „Er is in
België een overheidsinstantie die belast
is met de controle, het Niras, voluit het
Nationaal Instituut voor Radioaktief Af
val en Splijtstoffen. Echter, het Niras
heeft geen geld, te weinig middelen en
geen bevoegdheden om te controleren.
Jawel, ze hebben onderzoek gedaan,
maar de gegevens uit dat onderzoek zijn
gebaseerd op mededelingen van SCK.
Dus om een zwendel met nucleair afval
te onderzoeken moet men bij de duivel
zelf te biecht gaan...!"
In een folder werpt het Niras zichzelf op
als 'een borg ten opzichte van de bevol
king'. Volgens Niras-directeur Detilleux
beperken de bevoegdheden van z'n insti
tuut zich puur tot het Belgisch nucleair
afval. Bij de vaten in Mol gaat het om
Duits materiaal. De conclusie is eenvou
dig. Detilleux over de toezichthoudende
functie: „Oh nee, die is er absoluut niet.
Niet wat betreft de exploitatie van SCK.
Mol was helemaal geen open deur voor
ons. Integendeel, het was een zwarte
doos".
Volgens de Belgische staatssecretaris
van energie, Firmin Aerts, staat nog niet
vast dat het illegaal in Mol aanwezige af
val plutonium bevat. Afgelopen dinsdag
installeerde hij de Belgisch-Duitse werk
groep Nucleair Afval. Die werkgroep
moet uit gaan zoeken hoe er in Duits
land en België weer orde op zaken ge
steld kan worden en hoe elk land z'n
eigen portie afval op een veilig manier
terug kan nemen. Aerts zei bij die instal
latie: „Jammer dat we deze commissie
hebben moeten oprichten, het behoort
tot de taak van de commissie om de hele
problematiek tot ware grootte te herlei
den. Dit dossier moet uit de schandaals
feer komen".
Sommige milieufreaks van de jaren '70
zijn de comfortabel gearriveerde yups
van de jaren '80. Niet Paul Staes, niet de
groenen. Staes vecht tegen atoomboeven
van Mol, tegen de afvalmaffia: „die lui
die de cel indraaien, hun straf al of niet
uitzitten en vervolgens weer vooraan
staan om met hun oude vrienden politici
weer een nieuw contract te onderteke
nen".
Staes over het waarom van de niet af
latende actie? „Je moet gek blijven om
niet normaal te worden. Als je normaal
bent net als een ander, dan zit je met een
traditionele kont op een gemakkelijke
politieke stoel."
Paul Staes, wie is die man? Hij is opge
groeid in de buurtschap Achterbroek te
gen de Belgische grens bij Bergen op
Zoom, leert er de waarden van ruimte en
rust, van aarde en mens kennen. Als
leerling-journalist stapt hij in 1967 bin
nen bij Dagblad 'De Stem'. Later gaat
hij naar de Belgische krant De Stan
daard, wordt er regio-verslaggever Ant
werpen en raakt actief betrokken bij de
grensoverschrijdende milieubeweging
Benegora. Leert in die tijd Ed Nijpels
kennen, die gemeenteraadslid is in Ber
gen op Zoom. Strijdt dag en nacht voor
al wat groen is en leeft. Komt in aanra
king met het internationale netwerk van
afvalverwerkers. Is actief betrokken bij
het blootleggen van het Uniserschandaal
en het aan de kaak stellen van afvalolie
verwerkers die zich rond z'n latere woon
plaats Schoten bij Antwerpen heeft ge
concentreerd. Wordt bedreigd en be
schoten door diezelfde afvalbazen, maar
laat niet af. In 1984 treedt hij toe tot
Agalev. Dat is de nieuwe partij die de
politieke bewustwording van de Belgi
sche Groenen vorm geeft. Politieke eer
lijkheid is hun wapen. Niet meedoen met
de cultuur van dienstbetoon.
Staes wordt gekozen in het Europarle
ment. Met grote ijver gaat hij door, pu
bliceert en onthult, werkt aan het demas
qué van de in zijn ogen verloederde Bel
gische politieke cultuur. Hij maakt Nij
pels attent op een intern Vlaams rapport
over gifgrond die in Nederland wegge-
graven is uit woonwijken en die naar
Wallonië wordt getransporteerd. Nijpels
en z'n Belgische collega Milieuminister
Miet Smet nemen onmiddelijk maatrege
len. Staes onthult ook dat de inlichtin
gendienst van het Belgische leger een bij
eenkomst van groene Europarlementa
riërs in Brussel heeft bespioneerd. De
Donnea, de minister van Defensie legt
een bekentenis af, maar Staes gaat ver
der, licht de voorzitter van het Europees
parlement in, de Engelsman Lord
Plumb. En zo moet Wilfried Martens te
biecht. Aardig is ook de affaire rond het
cijfermateriaal over de vervuiling van de
Schelde. Gedwongen door de zwijgplicht
haalt Staes die cijfers bij de Nederlandse
Rijkswaterstaat om ze vervolgens in Bel
gië te openbaren.
Hij roept via de televisie ambtenaren op,
de hun bij wet opgelegde zwijgplicht te
doorbreken. Staes: „Die zwijgplicht
werkt milieumisdrijven in de hand. Er
zijn ambtenaren die mij dossiers toespe
len. Vervolgens komen er hele onder
zoeken op gang om na te gaan wie dat
gedaan heeft. De minister maakt zich
dan niet druk om het misdrijf, maar om
de ambtenaar die z'n burgerplicht heeft
gedaan. De openbaring van de plannen
om voor de Belgische kust een afvalei-
land aan te leggen heeft in het Brusselse
een heksenjacht op ambtenaren losge
maakt. Tja, het was ook net voor de ver
kiezingen en dat kost stemmen hè".
„Democratie wil zeggen openbaar
heid, maar hier in België worden de
mensen betaald om hun mond te hou
den. Alles en iedereen is met elkaar ver
bonden. Dat is de politieke cultuur.
Christen-democraten, socialisten, libera
len, ze doen allemaal mee in het circuit
van politiek en commercie, zitten in de
politiek, maar ook in raden van beheer
van firma's, vertegenwoordigen niet het
volk maar hun eigen belang en dat van
hun zuster of broer, die in de nevenfirma
zit. Een deel van de kiescampagne van
de CVP van Martens is betaald door de
afvalmaffia. Ambtenaren van de Open
bare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij
hebben bij particuliere afvalfirma's
200.000 francs geronseld. Het is overge
maakt naar Jean Luc Dehaene, een van
de topministers van de CVP. Ik erger me
daar groen aan". Lacht weer en zegt:
„Humor moet ik er bij houden. Gelukkig
kan ik dat".
Vecht je niet als een Don Quichotte
tegen windmolens? Paul Staes: „Nee, ik
hoop dat ik het kan veranderen omdat ik
blijf geloven in de goede wil en gezond
idealisme, geloof in de mogelijkheden
van de democratie. Daar zal ik voor blij
ven knokken."
„Moe? Nee, dat word ik er niet van. Moe
word je pas als je gaat nadenken. Ik werk
100 uur per week. Ik denk er over ar
beidstijdverkorting te nemen tot 92 uur.
Ach.alleen de resultaten tellen.
Twaalf jaar milieustrijd in de schoenen,
en op de achtergrond nog steeds de basis
milieubeweging. We waren ook Don
Quichotten, wonnen het op inzet, niet
met middelen, maar we behaalden resul
taat. Het is de groep die de kracht geeft,
niet de eenzaat. Daarom wil ik aan de
basis actief blijven. Soms zit ik tot twee
uur 's nachts thuis te werken aan een
dossier over twee straten in mijn buurt.
Tegen de tijd dat die zaken voor mij niet
meer belangrijk zijn, zet ik een streep on
der m'n werk".
Voel je jezelf politicus?
Staes: „Niet in de gewone zin. Tradi
tionele politici zijn mensen die vanuit
een gemakkelijke stoel moeilijk zitten te
doen. Dat zijn de mensen die met een
maandinkomen van 22.500 gulden en
nog een aantal bijbanen in het Europar
lement staan te lullen over armoe".
Dat verdien jezelf toch ook?
„Zeszevende van dat bedrag gaat in de
partijkas. Ik heb een gezin. Voor mij is
het goed als ik een nieuwe jas voor de
kinderen kan kopen als de oude versle
ten is". Hij haalt een agenda tevoor
schijn, bladert achterin: „Kijk hier. Al
mijn inkomsten en uitgaven staan er in.
Tot op de franc. Elk glas melk dat ik
drinkDat geld? Ach, laat ze het maar
hebben als ze denken dat ze er gelukki
ger mee worden".
Paul Staes, de gedrevene: „Ik prijs me
gelukkig, heb een boeiend bestaan. Elke
dag werk ik even enthousiast. Het is
schitterend. En als ik me kapotwerk?
Nou ja, dat merk ik wel bij m'n eerste
hartaanval".