ESTEM PAUL STAES POOGT DE AFVAL-MAFFIA TE ONTMASKEREN ZATERDAG O 16 JANUAR11988 IC ZATERDAG I 16 JANUAR119881 Zwarte lijst Schimmig Opgehangen Zwarte doos Benegora Heksenjacht Resultaat afval-maffia die opereert vol gens de wetten van de graai-economie. In België is dat ook wel bekend als het Van den Boeynants-model. Maar dit keer gaat het niet om olie of chemicaliën, maar om gevaarlijk radio-actief afval. In Mol, net over onze zuidgrens, hebben enige heren daarmee wat ge rommeld uit eigen belang. Een ordinaire fraude. Kan 1 niet, bestaat niet, hebben de atoomlobbyisten ons toch altijd verteld. Maar geld, dure auto's, een nieuwe keuken, een avond naar de vrouwtjes, het klinkt zo menselijk. Voor 23 miljoen aan smeergeld ongecon troleerd rommelen met het gevaarlijkste afval ter we reld. Het kan toch. Er zijn al twee doden gevallen, zelf moord. En het schandaal dijt uit. Een reconstructie en een gesprek met de man die het mede ontdekte: de Belgische Europarlementariër Paul Staes. Een gedre vene, die in de politiek ging om de internationale afval- j maffia te ontmaskeren: „Politici? Die zitten daar maar uit hun dikke nekken te zweten - FOTO DE STEM/BEN STEFFEN hebt ook de 'vliegertjes' van Fokker, zetten het toestel hier weg. Dat blijft veertien dagen in de reparatie en zij ;rekken weer meteen. Die willen alle- al lullen. Dan voel ik me te schande in. Ik breng en haal iedere dag tien lerikanen en Engelsen van hun hotels ir GE. Good morning, ja, dat weet ik wel. Ik begon met een rijbewijs en rt met straten van Bergen op Zoom. baas vraagt nu aan nieuwen of ze En- spreken. Hoewel het niet wil zeggen ze zonder niet worden aangenomen' De gesprekken die je voert zijn zo schillend. Je leert het in de praktijk, t is net een theaterschool. Je moet het voelen. Als je met nonnen rijdt, praat daar niet mee als met meisjes in de club. Die praten ook heel anders te- jou. Ze storten hun hart wel eens uit. zijn er maar genoeg die schreeuwen l ellende. Gehuwde vrouwen, jonge isjes. Soms leggen ze hun hoofd tegen n schouder". ng die waardig is op het punt van irzieningen voor elkaar en solidarity1 waarbij de rekening minder eenzijdig de overheid ligt. Dat is langere tef- n werk. Eerst was het de economische houdingen zoveel mogelijk gezon ken, nu zijn we toch veel meer met de :iale dimensie bezig. Er is natuurlijs verband tussen die beide. Want zo- ig het sociaal niet functioneert, word rij van wachtende langdurig werk'O" i steeds langer, krijg je de vragen hoe t kan, een spiksplinternieuw zieke°' is met de duurste apparatuur en tege- ;ertijd minder verpleegsters. Dus da vaar we nu eind jaren tachtig mee be- zijn om de lijnen naar de jaren negeh te trekken. Daar doe ik dus mijn be5 or. Vraag je: krijg je er niet genoeg n, dan zeg ik: van het bezuinigen na iirlijk wel, maar van de uitdaging 0 len uit te zetten om dit structureel rbeteren, nee. Dat vind ik nog wel ee splicht". ïar hebt u nog maar twee jaar voor' ikt nooit voor 1990. ,Nee, maar de wereld houdt niet op 190". Door Paul de Schipper Augustus '87. Het derde Duitse televisie net zendt een documentaire uit over het transport van radio-actief afval. Bij het bedrijf Transnuklear zijn onregelmatig heden ontdekt. Het Bundesgericht van de deelstaat Hessen gaat op onderzoek uit. Bij een accountantscontrole blijkt dat in zeven jaar tijd 23 miljoen gulden aan de kas is onttrokken. Stafmedewer kers hebben die miljoenen gebruikt voor het omkopen van personeelsleden van kerncentrales in de Bondsrepubliek en aangrenzende landen. Een van de vaste klanten van Trans nuklear is het Studiecentrum voor Kern energie (SCK) in het Belgische Mol. Le den van de Belgische 'groene partij' Aga- lev (Anders Gaan Leven) zien bij toeval het programma, horen de naam 'SCK' en vragen een videoband op. En daar mee zit de beer bij de honing. Kort daarop geven de Belgische Groe nen een onthullende en opzienbarende persconferentie. Een van de woordvoer ders is Paul Staes, oud-journalist en thans Europarlementariër. Hij ontmas kert een nucleair-industrieel complex, waar het geven van steekpenningen regel is geworden, waar diensten beloond wor den met vakantie-vliegreizen, complete keukens, auto's, bordeelbezoek en an dere giften in natura. De reactie van de SCK-directie: „Onzin, Agalev liegt". En over cadeau gekregen auto's: „Ach dat waren okkasie-wagens, tweedekeus koopjes". Ongeloof bij Aga lev. Welke corruptie-gevoelige bedrijfs- manager accepeert een kneusje als dank voor verleende diensten? Enkele dagen later publiceert het Bundeskriminalamt een zwarte lijst van bedrijven die steek penningen hebben geaccepteerd van Transnuklear. Ook SCK staat op die hjst. Agalev eist een onderzoek. Dat komt er ook, zij het na veel tegenwer king- Het Hoogcomitê van Toezicht, een politieke instantie met gerechtelijke be voegdheden, gaat zich met het schandaal bemoeien. Het onderzoek is nog aan de ëbng. Het eindrapport zal te zijner tijd aan de Belgische justitie worden overge- Direct na de eerste onthullingen raakt ook Bonn in rep in roer. Het toch al ge neukte image van de nucleaire wereld verdraagt geen nieuwe blutsen. Helmut P™ gylast persoonlijk een onderzoek. P het is Oscar Flick, de 'groene' milieu minister van Hessen, die de zaak op zich neemt. Daarmee kunnen de groenen, po- I trek gestructureerd, druk blijven uitoe- 'enen. Intussen liggen op het opslagterrein an ECK in Mol enkele honderden va- en illegaal Duits middelhoog radio-ac- afval. Het zou, frauduleus, gemengd v ?e'en worden met laag radio-actief af- ^at °P legale wijze vanuit de Bonds- i P^ek is aangevoerd. Ook is een deel v aTval naar Mol gebracht om er vani 'e worc'en 111 een veilige mantel glas en beton en roestvrijstalen va- Vervolgens zou het dan weer terug Litfi naar afzender. Maar Trans- ten Sar stuur<f.e geen veilig verpakt afval L 8 °aar Duitsland, maar zwaar radio- ti.,i "esmet materiaal afkomstig van de ahJi^n kerncentrales. In totaal zou het bev t ®ram zwaar giftig plutonium Omgekeerd zitten Duitse kerncentra les en de nucleaire opslagplaats Gorle- ben nu dus opgescheept met 1808 vaten sterk radio-actief afval, kobalt en pluto nium, uit de kernreactoren van Doel en Tihange. Wat doet Transnuklear? Het bedrijf is een volle dochter van het Nukem-con- cern in Hanau (deelstaat van Hessen). Nukem opereert in de voor buitenstaan ders wat schimmige en ontoegankelijke wereld van de nucleaire technologie. Het concern houdt zich ondermeer bezig met de produktie, verrijking en opslag van brandstofstaven voor kerncentrales. Transnuklear is de transportpoot van het concern. Dit bedrijf verzorgt het vervoer van allerlei soorten radio-actief mate riaal en adviseert instanties die met der gelijk materiaal werken. Bij Trans nuklear werken mensen, die volgens de letter van de Duitse Atoomwet 'een bij zondere betrouwbaarheid aan de dag dienen te leggen'. Waarom werkte Transnuklear zo graag met SCK in Mol? De belangrijkste reden: op de nucleaire markt grossierde het Belgische overheidsbedrijf de afgelo pen jaren met 'voordeelaanbiedingen'. Zo slaagde het SCK erin om het aange boden afval door een speciale bewerking terug te brengen tot een 53 ste deel van het oorspronkelijke gewicht. Concurre rende bedrijven halen dat niet. Boven dien werkte Mol met lage prijzen. Trans nuklear rekende op zijn beurt gewone, dure prijzen door aan de klantenkring en maakte derhalve abnormale winsten. „De zwijgplicht voor ambtenaren werkt milieumisdrijven In de hand. Er zijn ambtenaren die mij dossiers toe spelen. Vervolgens komen er hele on derzoeken op gang om na te gaan wie dat gedaan heeft. De minister maakt zich dan niet druk om het misdrijf, maar om de ambtenaar die z'n burger plicht heeft gedaan. „Democratie wil zeggen openbaarheid, maar hier In België worden de mensen betaald om hun mond te houden. - FOTO'S DE STEM/BEN STEFFEN De atoomboeven van Mol Een belangrijke reden voor die lage prij zen is terug te voeren op de sociaal-eco nomische situatie in België. Paul Staes: „In afzondering en meditatie heeft de laatste regering Martens een nationaal bezuinigingsplan uitgebroed, waarbij ook de exploitatie van het Studiecen trum voor Kernenergie in Mol voortaan voor Vlaamse rekening komt. Nu is SCK voortgekomen uit Euratom, een instel ling die zichzelf heeft overleefd. SCK doet behalve nucleaire inspanningen ook onderzoek van nieuwe metalen en che misch afval. In feite is het centrum voortdurend op zoek naar haar eigen toekomst. Je moet SCK zien als een be drijf met verschillende poten, waarbin nen de nucleaire poot een zeer machtige lobby heeft. Let op, het is niet alleen SCK. In feite gaat het om een kliek van nucleaire firma's. Er zijn een reeks van andere bedrijven die ter plaatse meeëten uit de atoom-ruif. Bijvoorbeeld Belgonu- cleair en Belgoproces, beide privê-fir- ma's. Samen proberen ze met alle macht te bewijzen hoe rendabel de eigen sector is. Hoe bewijs je dat? Door zoveel moge lijk geld te verdienen in die nucleaire sector. In dat licht moet je die lage prij zen zien. Lage prijzen en een goedgevuld orderboekje. Transnuklear bood de mo gelijkheden, vergaarde het afval in Duitsland, Zwitserland en Italië. Zo heb ben ze in Mol aangetrokken wat ze kon den krijgen. Legaal en illegaal". Geld masseert de moraal en zo ontvangt ene Norbert van de Voorde, een hoogge plaatst medewerker van Studie Centrum Kernenergie in Mol enkele relatiege schenken wegens bewezen diensten aan Transnuklear. Het gaat om een bedrag van 67.000 gulden en twee nieuwe Volks wagens van het type Golf Cabriolet. Hij is inmiddels ontslagen. Twee andere me dewerkers staan nog onder verdenking. Van justitie-zijde is nog geen vervolging ingesteld. De Duitsers hebben het harder aangepakt. In totaal zijn dertig perso neelsleden van Transnuklear aangehou den en is een aantal gevangen gezet. Een ervan heeft zich in augustus vorig jaar in z'n cel opgehangen. Een tweede sneed vorige week de polsen door. De naam Van de Voorde brengt ons bij oude kennissen van Paul Staes, bij de afvalolie-bazen die met een aantal be drijven opereren vanuit Schoten bij Ant werpen. In Schoten begon het Uniser- schandaal. In Schoten ontdekte de im mer doortastende Antwerpse onder zoeksrechter Pol Morrens in 1985 Em- belco, een holding van 42 firma's allen actief in de Westeuropese afvalverwer king, legaal, maar vooral ook illegaal. Bij Embelco zat ook Etien van de Voorde, broer van de eerdergemelde ontslagen SCK-employee. De twee broers bewijzen volgens Paul Staes de nauwe banden tus sen de weinig kieskeurig afvalolie-bazen en de nucleaire afvalverwerkers. Controle? Paul Staes lacht: „Er is in België een overheidsinstantie die belast is met de controle, het Niras, voluit het Nationaal Instituut voor Radioaktief Af val en Splijtstoffen. Echter, het Niras heeft geen geld, te weinig middelen en geen bevoegdheden om te controleren. Jawel, ze hebben onderzoek gedaan, maar de gegevens uit dat onderzoek zijn gebaseerd op mededelingen van SCK. Dus om een zwendel met nucleair afval te onderzoeken moet men bij de duivel zelf te biecht gaan...!" In een folder werpt het Niras zichzelf op als 'een borg ten opzichte van de bevol king'. Volgens Niras-directeur Detilleux beperken de bevoegdheden van z'n insti tuut zich puur tot het Belgisch nucleair afval. Bij de vaten in Mol gaat het om Duits materiaal. De conclusie is eenvou dig. Detilleux over de toezichthoudende functie: „Oh nee, die is er absoluut niet. Niet wat betreft de exploitatie van SCK. Mol was helemaal geen open deur voor ons. Integendeel, het was een zwarte doos". Volgens de Belgische staatssecretaris van energie, Firmin Aerts, staat nog niet vast dat het illegaal in Mol aanwezige af val plutonium bevat. Afgelopen dinsdag installeerde hij de Belgisch-Duitse werk groep Nucleair Afval. Die werkgroep moet uit gaan zoeken hoe er in Duits land en België weer orde op zaken ge steld kan worden en hoe elk land z'n eigen portie afval op een veilig manier terug kan nemen. Aerts zei bij die instal latie: „Jammer dat we deze commissie hebben moeten oprichten, het behoort tot de taak van de commissie om de hele problematiek tot ware grootte te herlei den. Dit dossier moet uit de schandaals feer komen". Sommige milieufreaks van de jaren '70 zijn de comfortabel gearriveerde yups van de jaren '80. Niet Paul Staes, niet de groenen. Staes vecht tegen atoomboeven van Mol, tegen de afvalmaffia: „die lui die de cel indraaien, hun straf al of niet uitzitten en vervolgens weer vooraan staan om met hun oude vrienden politici weer een nieuw contract te onderteke nen". Staes over het waarom van de niet af latende actie? „Je moet gek blijven om niet normaal te worden. Als je normaal bent net als een ander, dan zit je met een traditionele kont op een gemakkelijke politieke stoel." Paul Staes, wie is die man? Hij is opge groeid in de buurtschap Achterbroek te gen de Belgische grens bij Bergen op Zoom, leert er de waarden van ruimte en rust, van aarde en mens kennen. Als leerling-journalist stapt hij in 1967 bin nen bij Dagblad 'De Stem'. Later gaat hij naar de Belgische krant De Stan daard, wordt er regio-verslaggever Ant werpen en raakt actief betrokken bij de grensoverschrijdende milieubeweging Benegora. Leert in die tijd Ed Nijpels kennen, die gemeenteraadslid is in Ber gen op Zoom. Strijdt dag en nacht voor al wat groen is en leeft. Komt in aanra king met het internationale netwerk van afvalverwerkers. Is actief betrokken bij het blootleggen van het Uniserschandaal en het aan de kaak stellen van afvalolie verwerkers die zich rond z'n latere woon plaats Schoten bij Antwerpen heeft ge concentreerd. Wordt bedreigd en be schoten door diezelfde afvalbazen, maar laat niet af. In 1984 treedt hij toe tot Agalev. Dat is de nieuwe partij die de politieke bewustwording van de Belgi sche Groenen vorm geeft. Politieke eer lijkheid is hun wapen. Niet meedoen met de cultuur van dienstbetoon. Staes wordt gekozen in het Europarle ment. Met grote ijver gaat hij door, pu bliceert en onthult, werkt aan het demas qué van de in zijn ogen verloederde Bel gische politieke cultuur. Hij maakt Nij pels attent op een intern Vlaams rapport over gifgrond die in Nederland wegge- graven is uit woonwijken en die naar Wallonië wordt getransporteerd. Nijpels en z'n Belgische collega Milieuminister Miet Smet nemen onmiddelijk maatrege len. Staes onthult ook dat de inlichtin gendienst van het Belgische leger een bij eenkomst van groene Europarlementa riërs in Brussel heeft bespioneerd. De Donnea, de minister van Defensie legt een bekentenis af, maar Staes gaat ver der, licht de voorzitter van het Europees parlement in, de Engelsman Lord Plumb. En zo moet Wilfried Martens te biecht. Aardig is ook de affaire rond het cijfermateriaal over de vervuiling van de Schelde. Gedwongen door de zwijgplicht haalt Staes die cijfers bij de Nederlandse Rijkswaterstaat om ze vervolgens in Bel gië te openbaren. Hij roept via de televisie ambtenaren op, de hun bij wet opgelegde zwijgplicht te doorbreken. Staes: „Die zwijgplicht werkt milieumisdrijven in de hand. Er zijn ambtenaren die mij dossiers toespe len. Vervolgens komen er hele onder zoeken op gang om na te gaan wie dat gedaan heeft. De minister maakt zich dan niet druk om het misdrijf, maar om de ambtenaar die z'n burgerplicht heeft gedaan. De openbaring van de plannen om voor de Belgische kust een afvalei- land aan te leggen heeft in het Brusselse een heksenjacht op ambtenaren losge maakt. Tja, het was ook net voor de ver kiezingen en dat kost stemmen hè". „Democratie wil zeggen openbaar heid, maar hier in België worden de mensen betaald om hun mond te hou den. Alles en iedereen is met elkaar ver bonden. Dat is de politieke cultuur. Christen-democraten, socialisten, libera len, ze doen allemaal mee in het circuit van politiek en commercie, zitten in de politiek, maar ook in raden van beheer van firma's, vertegenwoordigen niet het volk maar hun eigen belang en dat van hun zuster of broer, die in de nevenfirma zit. Een deel van de kiescampagne van de CVP van Martens is betaald door de afvalmaffia. Ambtenaren van de Open bare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij hebben bij particuliere afvalfirma's 200.000 francs geronseld. Het is overge maakt naar Jean Luc Dehaene, een van de topministers van de CVP. Ik erger me daar groen aan". Lacht weer en zegt: „Humor moet ik er bij houden. Gelukkig kan ik dat". Vecht je niet als een Don Quichotte tegen windmolens? Paul Staes: „Nee, ik hoop dat ik het kan veranderen omdat ik blijf geloven in de goede wil en gezond idealisme, geloof in de mogelijkheden van de democratie. Daar zal ik voor blij ven knokken." „Moe? Nee, dat word ik er niet van. Moe word je pas als je gaat nadenken. Ik werk 100 uur per week. Ik denk er over ar beidstijdverkorting te nemen tot 92 uur. Ach.alleen de resultaten tellen. Twaalf jaar milieustrijd in de schoenen, en op de achtergrond nog steeds de basis milieubeweging. We waren ook Don Quichotten, wonnen het op inzet, niet met middelen, maar we behaalden resul taat. Het is de groep die de kracht geeft, niet de eenzaat. Daarom wil ik aan de basis actief blijven. Soms zit ik tot twee uur 's nachts thuis te werken aan een dossier over twee straten in mijn buurt. Tegen de tijd dat die zaken voor mij niet meer belangrijk zijn, zet ik een streep on der m'n werk". Voel je jezelf politicus? Staes: „Niet in de gewone zin. Tradi tionele politici zijn mensen die vanuit een gemakkelijke stoel moeilijk zitten te doen. Dat zijn de mensen die met een maandinkomen van 22.500 gulden en nog een aantal bijbanen in het Europar lement staan te lullen over armoe". Dat verdien jezelf toch ook? „Zeszevende van dat bedrag gaat in de partijkas. Ik heb een gezin. Voor mij is het goed als ik een nieuwe jas voor de kinderen kan kopen als de oude versle ten is". Hij haalt een agenda tevoor schijn, bladert achterin: „Kijk hier. Al mijn inkomsten en uitgaven staan er in. Tot op de franc. Elk glas melk dat ik drinkDat geld? Ach, laat ze het maar hebben als ze denken dat ze er gelukki ger mee worden". Paul Staes, de gedrevene: „Ik prijs me gelukkig, heb een boeiend bestaan. Elke dag werk ik even enthousiast. Het is schitterend. En als ik me kapotwerk? Nou ja, dat merk ik wel bij m'n eerste hartaanval".

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 27