HET DRUKKE LEVEN
VAN EEN
ASSISTENT PURSER
'ERDAG I
kRI19881
e een noemt ze veredelde barjuf
frouwen. Een ander benijdt hen het reizen, 't zien van
verre landen, andere mensen en culturen. En net zo
als zo vaak het geval is, ligt de waarheid in het mid
den. Stewards en stewardessen werken keihard voor
de kost, zeker als er bijvoorbeeld in één dag op en
neer naar Rome gevlogen moeten worden. Wanneer
de bestemming van de vlucht buiten Europa ligt, zijn
er meerdere dagen mee gemoeid, Is er tijd voor 'sight
seeing' of zomaar even wat winkelen. Het werk op
zich is in grote lijnen hetzelfde. „Hoewel", zegt de
Bredase stewardess Yvonne Heijtveldt, „het is elke
keer toch weer anders. Je hebt steeds met andere
mensen te maken. Dat maakt het juist zo boeiend". De
Stem vloog mee naar Stockholm. Een drukke dag uit
het leven van een stewardess.
Briefing
Champagne
Lopen
Even zitten
Reizen
Opleiding
Kapingen
Nootjes
Schoenen uit
FOTO MART HENDRIKS
Tientallen kinderen
tomen. Hun ouders
ater gehoord", zegt
ien actie gestart om
voor voorlichtings
a's ter bestrijding
in de Derde We-
ereldgezondheids-
ïrenigde Naties pro-
e organisaties zoals
Inen te helpen,
maatregel tegen aids
pndooms. Maar dat
moeilijke zaak. Sur-
gebruik van con-
oet worden om vi-
te gaan. Maar voor
in in de binnenlan-
jBovendien past een
la de cultuur van de
jüe een condoom te-
rtrouwt de reinheid
:n al jaren naar een
Een team van Zaï-
iderzoekers zegt dat
de strijd tegen aids.
formatie van Zaïre,
ie spreekbuis van de
i onlangs tijdens een
Kinshasa: „We kun-
needelen dat de Afri-
gevreesde ziekte aids
g van de in Brussel
professor Lurhuma,
icijn MMI getest zijn
ten. Zeven overleden
taalf gingen er, vol-
ers, aanmerkelijk op
ïicro-bioloog Ignace
het nieuwe medicijn
is. „In de medische
nog toe met geen
We hebben het ook
aen. We moeten af-
Er bestaat wel enige
and van de aids-spe-
tad gehoord".
tuw, samenzweerders
op van Scotland Yard,
stische politie of Ed-
Hertog van Clarence,
mogelijkheden zijn
agen en Thames Televi-
beloofd dit jaar, in een
;e serie met de geduchte
Caine, het oude raad-
lossen. Ik heb geen en-
rijs, maar het zou me
bazen als het de klein-
an koningin Victoria
zijn.
D
Door Ans van Goch
's Middags half een. Gekleed in keurig
blauw en wit lakt Yvonne Heijtveldt nog
eventjes haar nagels. „Even de laatste
hand aan mezelf leggen", verontschul
digt ze zich.
De koffie pruttelt, „nog even koffie
voor we wegrijden" en de kinderoppas
meldt zich.
„Eens even kijken, heb ik alles. Lip-
pestift opdoen, o nee, dat kan straks wel.
Papieren, schone zakdoek, we kunnen
weg".
Afscheid van de kinderen, een laatste
zwaai en wegwezen.
In de auto op weg naar Schiphol ver
andert de huisvrouw Yvonne Heijtveldt
in de efficiënte stewardess Yvonne Heijt
veldt. Of stewardess, dat is eigenlijk met
de goede benaming voor de functie die
ze heeft. Ze is assistent-purser, in KLM-
jargon kortweg aangeduid als 'AP' en
dat betekent zoveel dat ze tijdens de
vlucht de baas is van de stewards en ste
wardessen. Teken van deze autoriteit
zijn de drie strepen op de mouw van
haar uniform. Een 'AP' kan ook nog
purser worden, maar zo'n functionaris is
alleen in de grotere vliegtuigen present.
De strepen worden behaald na het met
goed gevolg afleggen van diverse cursus
sen.
Na ongeveer een uur rijden - „van ons
wordt verwacht dat we binnen een uur
van Schiphol wonen. We moeten binnen
die tijd op de vlieghaven kunnen zijn,
voor het geval er iemand onverwachts
uitvalt" - aankomst op Schiphol.
Snel een parkeerolaatsje voor de auto
zoeken, dan naar het bemanningencen
trum. Eerst een sanitaire stop, vlug een
kopje koffie en dan bij de vluchtleiding
melden dat AP Heijtveldt present is.
Daar krijgt ze een computeruitdraai,
waarop staat op welke stewardessen er
meevliegen, welke piloten er zijn en in
welke kamer de briefing wordt gehou
den.
Vervolgens - en dat is een van de spe
cifieke taken van een assistent purser-
naar weer een andere balie, waar gege
vens opgehaald worden over de vlucht
zelf, het aantal passagiers, hoeveel men
sen er business-class reizen en hoeveel
economy class, of er bijzonderheden zijn,
bijvoorbeeld passagiers die slecht ter
been zijn en the een rolstoel nodig heb
ben. Daarna volgt de briefing.
In lokaal vier ontmoet Yvonne Beri en
Anita, de twee stewardessen die mee
naar Stockholm vliegen. Dat er drie ste
wardessen zijn, hangt samen met het
aantal passagiers en het type vliegtuig
waarmee wordt gevlogen. In het kader
van de vluchtveiligheid moet namelijk
per aantal passagiers een steward(ess)
aanwezig zijn. In een Boeing 747, waarin
ongeveer 400 mensen kunnen, zijn onge
veer 24 stewards en stewardessen. De-
reis naar Stockholm wordt in een betrek
kelijk kleine - 105 passagiers - DC 9 af
gelegd.
„We kennen elkaar niet. Dat is
meestal zo, want er werken bij de KLM
ongeveer 2500 stewards en stewardessen.
Het is dan toeval, wanneer je bekenden
treft."
Een briefing van het cabinepersoneel
is een bijeenkomst waar de bijzonderhe
den van de vlucht worden doorgenomen.
Yvonne wijst de twee anderen op het feit
dat 'de krant' meereist. En dan: „De
vlucht duurt een uur en 45 minuten", ze
noemt het registratienummer, wijst erop
dat het gordijn in het vliegtuig dat de
twee klassen scheidt, op de terugweg ver
hangen moet worden, omdat er dan min
der mensen business-class meereizen.
Beri en Anita krijgen verder te horen of
ze vóór in (business-class) of achter in
het toestel moeten werken. In het kader
van de 'flight safety-instructies' (vlucht
veiligheid) worden ze nog eens gewezen
op het feit dat ze zelf bij de deuren van
het toestel moeten gaan zitten.
„Denk even na, sta eens even bij stil
wat er gebeuren kan en wat er dan moet
gebeuren". En verder krijgen de stewar
dessen te horen wie op de heen- en te
rugreis welke maaltijden krijgt. Daarna
een blauw-witte stoet langs de douane,
door de slurf naar het gereedstaande
vliegtuig. Enkele passagiers zitten al bij
ingang te wachten.
Ongeveer een half uur voordat het vlieg
tuig de lucht ingaat, zijn de stewardessen
in het toestel present. De hele papierwin
kel heeft dan ongeveer een half uur in
beslag genomen.
In het vliegtuig wordt de champagne
alvast op ijs gelegd, snijden de drie vrou
wen schijfjes citroen en wordt het aantal
maaltijden dat door de catering-service
inmiddels in het vliegtuig is gebracht, ge
controleerd. De warme maaltijden staan
in de oven, de koude zijn vast in contai
ners op wieltjes gestouwd. Daarmee
wordt straks door de gangpaden gere
den. Elke passagier krijgt dan een pla
teau op zijn schoot.
De werkruimte in de pantry, de keu
ken van de DC 9, is ontzettend krap. De
drie vrouwen kunnen er amper tegelijk
in. Passen en meten geblazen dus, „maar
dat leer je wel tijdens de opleiding". De
voorbereidingen zijn gereed. Nu tijd om
lippestift op te doen.
Ongeveer tie
igeveer tien minuten voordat het
vliegtuig opstijgt, lopen de passagiers
door de slurf naar het vliegtuig. Yvonne
staat aan de deur om hen te begroeten.
'Welkom' Hink» het in verschillende ta
len. Na de laatste man gaat de deur
dicht. Controleren of de bagage in de ba-
gaeruimte stevig verankerd is. Het
bordje 'No smoking, fasten seatbelts'
licht op. Alles is in orde. Het vliegtuig
taxiet weg. Yvonne spreekt de passagiers
door de boordmicrofoon in het Engels
en Nederlands toe. De werking van het
zuurstofmasker wordt uitgelegd en met
een daarna stijgt het vliegtuig op.
De stewardessen hebben tijdens het op
stijgen voorlopig voor het laatst gezeten.
Zodra het vliegtuig in de lucht is, rijden
ze met de trolley's de passagiersruimte
van het vliegtuig binnen. Iedereen wordt
voorzien van zijn of haar maaltijd. Kran
ten en drankjes worden uitgedeeld en na
Da werkruimte In de pantry, de keu
ken van de DC 9, Is ontzettend krap.
De drie vrouwen kunnen er amper te
gelijk In.
W E
Zodra het vliegtuig In de lucht Is, rijden de stewardessen met de trolley's de passagiersruimte van het vliegtuig binnen, ledereen wordt voorzien van een maaltijd
en kranten en drankjes worden uitgedeeld. foto s de stem/johan van guhp
Visitekaartje van de KLM
Tijdens de briefing worden de bijzonderheden van de vlucht worden doorgeno
men. We kennen elkaar niet. Dat Is meestal zo, want er werken bij de KLM onge
veer 2500 stewards en stewardessen. Het Is dan toeval, wanneer Je bekenden
treft."
de maaltijd lopen de stewardessen en de
AP zelf met koffiekannen rond.
De inwendige mens voorzien? Pla
teau's worden opgeruimd. Geen tijd om
eventjes te zitten, want dan krijgen de
passagiers gelegenheid om een aardig
heidje voor man, vrouw of kennissen te
kopen. Belastingvrij wel te verstaan. Be
talen met alle valuta's, checques of cre
ditcard is toegestaan, de airhostess re
kent moeiteloos in welke munteenheid
dan ook af.
Intussen is het vliegtuig al anderhalf
uur in de lucht. Tijdens de vlucht heeft
Yvonne nauwelijks tijd voor een praatje.
Nog snel een laatste drankje, controleren
of de veiligheidsriemen vastzitten en het
vliegtuig landt op Zweedse bodem.
Passagiers worden uitgeluid. Even rust.
De bemanning heeft tijd om snel zelf te
eten. Inmiddels wordt het vliegtuig door
de Zweedse luchtvaartmaatschappij op
nieuw bevoorraad. De tijd die het vlieg
tuig op een vlieghaven staat, wisselt.
Soms amper een uur, soms een paar uur
dan gaat het weer verder, of terug.
Inmiddels hebben de eerste passagiers
voor de terugreis zich alweer gemeld.
Zelfde ritueel. Welkom heten, zuurstof
masker demonstreren, heel even zitten
tijdens het opstijgen en dan nagenoeg
weer twee uur door het gangpad draven.
Terug naar Amsterdam.
Valt het werk van een stewardess eigen
lijk niet tegen, alsmaar jachten en jagen
achter de mensen aan. Amper tijd om
Stockholm te bekijken, omdat voorberei
dingen voor de terugreis getroffen moe
ten worden. Gevraagd naar de reden om
stewardess te worden en de realiteit van
alledag, antwoordt Yvonne zeer reso
luut. „Natuurlijk ben ik ook vanwege het
reizen stewardess geworden. Maar het
werk zelf is ook leuk. Omdat je min of
meer in een serviceverlenend beroep zit.
Dat heeft me altijd wel aangetrokken.
En daarbij komt natuurlijk dat je toch
wel wat van de wereld ziet. Als je in New
York, Cairo of Bangkok zit, is het echt
niet zo dat je alleen maar op het vlieg
veld blijft. We hebben uiteraard ook een
werk- en rusttijdenregeling. We gaan
dan naar een hotel, maar er is ook tijd
om wat te winkelen, eens naar een show
op Broadway te gaan of zo. Je komt re
gelmatig op sommige plaatsen en dan ga
je toch veel zien en veel kennen".
De KLM verzorgt zelf een basisoplei
ding die verscheidene weken in belag
neemt. De aankomende stewards en ste
wardessen worden ingewijd in de ver
schillende types vliegtuigen - ze moeten
er alles weten te vinden -, krijgen onder
richt in verschillende talen, leren iets
over make up en uiterlijke verzorging.
„Wat dat laatste betreft, je bent voor de
passagiers, de cliënten natuurlijk het vi
sitekaartje van de KLM". In de aan
name eisen wordt daarover trouwens
ook iets gemeld. Een adspirant-ste-
ward(ess) mag niet kleiner zijn dan 1.62
meter en niet langer dan 1.90. Hypers
lank hoeft niet, maar onevenredig zwaar
in verhouding tot de lichaamslengte
wordt niet zo op prijs gesteld. Bril dra
gen mag, maar de glazen mogen niet al
te sterk zijn. Verder wordt gevraagd om
een brede algemene ontwikkeling, een
goede spreekvaardigheid in het Engels
en redelijke kennis van Duits, Frans of
Spaans. Daarnaast wordt gelet op een
opgewekt humeur, takt en servicebereid
heid, een evenwichtig krakter met een
hoge mate van verdraagzaamheid en een
representatief goed verzorgd uiterlijk.
Tijdens de opleiding wordt ook aan
dacht besteed aan het 'flight safety-as
pect'. „Dat wordt er echt ingehamerd,
zodat je bij een noodlanding automa
tisch kunt handelen. De procedures
moet je goed kennen. Wat je moet doen
als je op het water terecht komt, en wat
wanneer een buiklanding gemaakt
wordt. Per slot van rekening moet je de
passagiers binnen negentig seconden uit
het vliegtuig hebben. Het moet een
tweede natuur worden, je moet in een
noodsituatie niet anders meer kunnen.
Soms heb je te maken met mensen die in
paniek raken. Maar daar kun je je eigen
lijk niets van aantrekken. Tijdens de op
leiding worden allerlei situaties nage
bootst. Je moet handelend optreden, om
iedereen snel uit die cabine te krijgen."
Die cursussen over het vluchtveilig-
heidsaspect worden elk jaar herhaald, er
moet ook steeds een examen in worden
afgelegd. „Of dat niet deprimerend is?
Welnee. Als je steeds aan ongelukken
denkt, voordat je het vliegtuig ingaat,
moet je niet meer instappen. Dat is met
een auto precies hetzelfde. Trouwens,
dat is relatief veel gevaarlijker."
Vliegtuigongelukken komen meestal
wat dramatischer over. Yvonne Heijt
veldt geeft dat grif toe. „Omdat er na
tuurlijk veel slachtoffers ineens zijn. Ge
lukkig gebeurt dat niet zo vaak. De men
sen zijn veel meer gewend aan auto-on
gevallen. Vliegtuigongelukken lijken
daarom spectaculairder
Tijdens de cursussen vluchtveiligheid
wordt ook aandacht besteed aan 'hoe te
handelen bij kapingen'. „Gelukkig ge
beurt dat met meer zo vaak. Maar we
krijgen wel richtlijnen wat we in zo'n ge
val moeten doen. Gericht uiteraard op
de veiligheid van de passagiers." In to
taal neemt de opleiding vier weken in be
slag. Heel intensief, de cursisten zijn hele
dagen bezig. Tussendoor worden steeds
toetsen afgenomen. Daarna: de lucht in.
„Mijn trainingsvlucht was naar Chica
go. Het viel tegen, Ik had me er toch een
andere voorstelling van gemaakt. Toch
heb ik er toen de brui niet aangegeven.
Je kunt niet na één vluchtje zeggen: het
was niet leuk. Daar ging het trouwens
niet om, ik vond het alleen zo lang du
ren. Wanneer ik nu als passagier vlieg,
duurt een vlucht langer dan wanneer ik
moet werken. Dan ben je continu bezig.
En wat me de eerste keer ook opviel, was
dat het zo'n herrie was in het vliegtuig.
Van de motoren."
Na een paar keer de lucht in geweest
te zijn, vond ze het wel leuk. „Je raakt
gewend aan het werk, de mensen. Hoe
wel niet één vlucht hetzelfde is, er zijn
immers steeds andere mensen. Slapen is
er niet bij. Dat doen we wel op de plaats
van bestemming. Maar soms komen de
passagiers wel eens een praatje maken.
Het is ook wel eens gebeurd dat we 's
nachts in de pantry een kaartje leggen."
Met klem ontkent Yvonne Heijtveldt
dat het werk achteraf toch anders is dan
ze aanvankelijk veronderstelde. „Ik denk
dat de opleiding daar te gedegen voor is.
Maar iedereen ervaart zijn eerste vlucht
natuurlijk anders. Ik was in het begin
dus niet zo enthousiast, maar het gebeurt
ook wel eens andersom. Dat ze in het be
gin vreselijk enthousiast zijn, maar dat
het later tegenvalt."
Het werk op zich is steeds hetzelfde.
Vliegje 's ochtends, dan krijgen de men
sen een ontbijt, kopje koffie, 's middags
een lunch, 's avonds warm eten. „De
dingen die erbij komen, maken het leuk.
Soms moet je iemand assisteren, wan
neer de vlucht vertraging heeft opgelo
pen en hij of zij de aansluiting dreigt te
missen. Het Lijken wellicht bijkomstig
heden, maar toch. Elke dag zijn er an
dere passagiers. Er zijn geen twee vluch
ten hetzelfde. Steeds gebeurt er wel iets.
En het kan heel veel voldoening geven,
wanneer je iemand een kopje koffie
geeft, waar hij op dat moment echt aan
toe was. Omdat hij er thuis geen tijd
meer voor had."
En er gebeuren natuurlijk vaak genoeg
leuke dingen. Soms is het dan moeilijk
om het elegante visitekaartje van de
KLM te blijven. „Net zoals die meneer
die bij zijn glaasje 'soft' geen nootjes
hoeft. 'Omdat ik er zo moeilijk van af
kan gaan', verklaarde hij bloedernstig.
Op zo'n moment is het heel moeilijk om
niet in lachen uit te barsten. Dat kun je
niet maken natuurlijk. Droevige dingen
maken we ook mee. Was er eens een me
vrouw, die heel verdrietig zat te huilen.
Op een gegeven moment vroeg ik wat er
aan de hand is. Blijkt dat ze enkele we
ken geleden samen met haar man naar
het buitenland is gegaan, maar dat ze nu
alleen terugmoet, omdat haar echtgenoot
is overleden. Moeilijke dingen zijn dat.
En kinderen die meereizen, vaak heel ge
zellig. Op langere vluchten bijvoorbeeld,
wanneer je ziet dat vader en moeder sla
pen, dan hou je ze bezig. Ik tref ook wel
eens oudere mensen, die naar hun kinde
ren in Canada of Amerika reizen. Het is
dan heel aardig om een praatje te maken,
dat willen de mensen zelf ook graag. Dat
zijn allemaal dingen buiten de orde, die
het werk zo aantrekkelijk maken. Tij
dens korte vluchten is er natuurlijk veel
minder tijd voor dat soort dingen. De
contacten met de passagiers zijn vaak
veel vluchtiger, maar ook dan is het fijn
om te zien hoe blij iemand met zijn
kopje koffie is."
Landing op Schiphol. De nationale
luchthaven is uitgestorven. In het be-
manninggencentrum even de kas opma
ken. Een rapport maken over het verloop
van de vlucnt, vooral wat er fout is ge
gaan. 'Dat onhou je niet tot de andere
dag'. De kas inleveren, afmelden en op
een holletje naar de auto.
Racen over de uitgestorven autobaan
van Amsterdam naar Breda.
Yvonne Heijtveldt: „Ik heb nog eens
nagedacht over je vraag wat de charme
van het vak is. Toch het reizen, het om
gaan met mensen. Maar het went nooit,
's Ochtends doe je gewoon het huishou
den, dochter naar school, zoontje in bad
en 's middagseen heel andere wereld.
Even naar Stockholm. Ik blijf me ver
wonderen. ook als ik in een warenhuis in
New York loop te winkelen. Ben ik dat?,
vraag ik me wel eens af."
Thuiskomen. Nette schoenen uit. On
deruit op de bank. Manlief haalt een
pilsje.
Morgen naar Nice.