Geen rampjaar, maar zeker niet goed'
)E ZOMER WAS EEN STROP VOOR CAMPINGHOUDERS EN VOOR BOEREN
Jjit de krant van maandag 24 augustus. Het weerbericht op
|e voorpagina begint met: 'De komende dagen gaan lage-
rukgebieden ons weer bepalen...',
ide krant van zaterdag 25 juli staat: 'Diverse onderne-
ners uit de recreatiesector in Zeeland maken zich zorgen
Iver het resultaat dat ze boeken in het seizoen 1987'.
prie dagen eerder, de krant van dinsdag 21 juli: 'Weer treft
landbouw. Groot aantal boeren ziet het voor dit jaar somber
De zomer van 1987 in Ne
derland. Koud, guur en nat.
Beelden van verregende
evenementen en toeristen
die zich schuil houden voor
regen en wind. Boeren die
mistroostig langs de akkers
rijden en dan al weten dat
ze fors moeten inleveren. De
Stem kijkt terug op die
natte koude periode. Samen-
met een paar betrokkenen
die echter niet spreken van
een rampjaar. „Maar goed
BEELD UIT BEELD was het zeker n
et".
Minder omzet
Druppel
Foute voorspellingen
Dicht
Slechte opbrengst
Zonnig
Regengarantie
Meer bieden
ISTEM OUDEJAARSKRANT DONDERDAG 31 DECEMBER 1987 PAGINA 6
ius verstoort programma thuisblijvers
I f mk"*WWÊ
Een slechte zomer kost geld.
geld, maar mevrouw Bolijn zegt dat het
geen tonnen kostte. „Sommige geplande
investeringen gaan niet door", zegt Jos
van Damme. „Het is niet zo dat je door
een slechte zomer aan de rand van een
faillissement staat Maar inderdaad, je
moet dat niet te vaak hebben. Zo werkt
het ook niet Je moet naar een langere
periode kijken. Het gemiddelde nemen
over een periode van vijf jaar bijvoor
beeld".
Mevrouw Bolijn: „Als het slecht weer is,
gaan de mensen weg van de camping. Ze
gaan toeren, onderweg eten ze wat en
doen meteen de boodschappen. Dat
merk je zeker in de winkel. Ik denk dat
de omzet van de winkel dit jaar tien
procent minder was. De omzet van de
friture was misschien wel 15 procent
minder. De omzet in de kantine was ge
lijk. Al moet ik er eerlij ksheidshalve
aan toevoegen dat ik een groot terras
heb laten aanleggen. Met de bedoeling
vermeerdering van de omzet Dat is dus
niet gelukt En je maakte meer onkos
ten. Je had meer nodig om het terrein in
goede conditie te houden. Al was het
niet zo erg als een jaar of tien geleden.
Ik dacht in '77 of '78. Toen was het zo
slecht dat de terreinen naar de knoppen
gingen. Daar was geen houden aan.
daarbij moet je echter niet vergeten dat
de recreatie toen nog in de kinderschoe
nen stond"
Meer onkosten. De boer, Frans Tem
merman: „De kosten waren veel hoger,
de opbrengsten veel minder. Laat ik
zeggen, de helft minder. Ik kan het mis
schien het best uitleggen aan de hand
van cijfers. Stel dat je vorig jaar 30.000
gulden overhield, ik noem maar een ge
tal, dan heb je nu 10.000 gulden over. Zo
liggen de verhoudingen".
Door Romaln van Damme
TERNEUZEN - „Ik heb maar twee we
ken zon gezien. Toen zat ik wel in Zuid-
Frankrijk". Zomaar een uitspraak van
iemand wiens gezicht betrekt als hij te
rug denkt aan de afgelopen zomer in
Nederland. En een ander: „Mijn vakan
tie was niet slecht Twee weken dertig
graden, maar dat was wel op de Canari-
sche eilanden".
Des te verrassender is het dat de
Zeeuws-Vlaamse campinghouder Jos
van Damme zegt: „Toch is het hier niet
zo slecht geweest Je kon vaak in je
korte broek lopen. Ik wil niet zeggen dat
het strandweer was, maar superslecht
was het niet". Hij staat niet alleen. Zo
kijkt zijn collega, mevrouw Bolijn ook
terug op de zomer. „Het was een slechte
zomer voor de mensen die naar het
strand wilden gaan. Maar toen ze thuis
kwamen, hoorden ze vaak hoe slecht het
daar was. Nog slechter dan aan de kust
We hebben hier meer zon dan elders in
het land. Zelfs meer zon dan in de rest
van Zeeuwsch-Vlaanderen".
Die uitspraken zaaien verwarring.
Het was toch slecht? Neem die vrijdag
avond in Sluis, 17 juli. In Sluis regent
het in de ochtenduren 10 millimeter, 's
Middags nog eens vier millimeter. Rond
negen uur 's avonds is het ondanks de
zomertijd zeer donker boven het toeris
tenstadje. Een onweer barst los en in
één uur valt er 42 millimeter water naar
beneden. Dat is te veel van het goede
voor de Sluisse kelders en aanverwante
artikelen. Dm pompen en dweilea
Inderdaad, dat gebeurt iedere zomer,
wel eens. Maar deze keer was het vaak
raak. Zware slagregens die het Zeeuws-
Vlaamse land teisterden. Tot groot ver
driet van de boeren en vlassers. Frans
Temmerman, boer in IJzendijke, zegt
daarover: „Een hele dag een rustig re
gentje is niet zo erg. Als het de volgende
dag droog is, trekt die nattigheid snel
weg. Die zware buien, die slagregens,
dat is veel erger. Dan slaat alles tegen
de grond. Ja, het regende vaak zo hard.
En de weersvoorspellingen klopten niet
zo vaak. De regen was er in de meeste
gevallen eerder dan voorspeld was".
De vlassers weten dat als geen ander.
Eind juli zegt A. Mortier, voorzitter van
de Zeeuwsch-Vlaamse vlassersbond in
een artikel dat de krant van 28 juli
haalt: „Minstens zestig procent van het
vlas in Zeeuwsch-Vlaanderen is door de
hevige regenval voor de oogst verloren
gegaan". Een grote klap voor de vlas
sers.
Voor de campinghouders liggen de
zaken iets genuanceerder. Al zegt me
vrouw Bolijn, voorzitter van de
Zeeuws-Vlaamse vereniging voor cam
pinghouders en eigenaresse van cam
ping Zonneweelde in Nieuwvliet: „We
moeten er geen doekjes omwinden, dit
was een slecht seizoen. We misten dit
seizoen bijvoorbeeld de loslopers. Daar
mee bedoelen we de mensen die in
Zeeuwsch-Vlaanderen terecht komen
en hier dan een poosje blijven omdat ze
het mooi vinden. We misten ook de
mensen die Zeeuwsch-Vlaanderen zien
als een landingsplaats. Even een paar
dagen rusten aan de Zeeuwse kust en
dan verder Zuid-Europa in. En we mis
ten de piek".
De juiste cijfers zijn nog niet te geven.
Jos van Damme, al negen jaar werk
zaam op camping Groede aan de Zee
weg, pal langs het strand: „Veel mensen
zonder verplichtingen zijn toch geble-
Vakantie aan de kust betekende
dit jaar voornamelijk strandwande
lingen door wind en regen en dan
opdrogen in een strandpaviljoen
- foto anp
ven. Kijk, de mensen die gereserveerd
hebben, blijven wel. Of het moet heel
gek worden, De passanten bleven echter
ook. Ja, er zijn minder mensen geweest
dan vorig jaar. Hoeveel minder, weet ik
nog niet. Maar weet je, als de mensen
hier eenmaal zitten, maken ze er wel'
wat van Als het droog is, zitten ze met
zijn allen buiten te barbecuen Met de
jas aan Als je dat thuis doet, zeggen de
buren, gaat het niet goed met jullie?
Hier op de camping kan dat wel, het
geeft ook een saamhorigheidsgevoel".
Zo zag de zomer er in Zeeuwsch-Vlaanderen dit jaar uit. In plaats van
het beeld.
Dit jaar bleven de overloopterreinen
dicht Dat zijn terreinen die pas open
mogen als alle campings uit de streek
het bordje vol bij de ingang hebben
hangen. „Vorig jaar mochten de over
loopterreinen open", zegt mevrouw Bo
lijn, „maar ik moet er bijvertellen dat
een aantal campings een groter terrein
hebben. Daar konden dus meer mensen
terecht Toch geeft het aan dat er min
der mensen geweest zijn. Wat onze cam
ping betreft, denk ik dat er ongeveer
even veel mensen geweest zijn, maar
dat we minder overnachtingen hadden.
De mensen gingen soms eerder naar
huis, maar niet massaal".
Dat was twee jaar geleden op de cam
ping van Jos van Damme wel het geval.
„Na een zware storm. De mensen wer
den bang toen er nog een storm op
komst was. Die dag hebben we niets an
ders gedaan dan de mensen uitschrij
ven, de camping liep leeg. Dat is dit jaar
niet het geval geweest".
Wanneer was het eigenlijk goed? De
gemiddelde temperatuur in mei was be
droevend laag. Normaal is dat 12.9 gra
den, nu was dat 10.6. En wat te denken
van de maand juni. Weerman Willy die
iedere zaterdag in deze krant het weer
kritisch bekijkt zegt in de krant van 27
juni: 'De meest natte en koude juni
maand sinds 1927. In 1927 135 millimeter
regen, nu tussen de 130 en 140. Juni 1987
staat wat de kou en nattigheid betreft
op de negende plaats van de eeuwlijst".
Voor de boeren begint dan de ellende.
„Het grote probleem was dat er tijdens
het bloeien van de gewassen veel regen
viel. Door het vele water was er veel ve-
gatieve groei, de planten werden groot,
maar er was weinig generatieve groei.
Er was weinig zaadvorming. De op
brengst was daardoor slecht", zegt
Frans Temmerman. Hij noemt zich zelf
geen doorsneeboer omdat hij op zijn
zestig hectaren groot bedrijf geen aard
appelen en uien teelt
Dat zijn juist de gewassen die vrijwel
iedere Nederlandse boer jaarlijks de
grond insteekt De opbrengst van die ge
wassen was overigens redelijk. „In het
begin van het seizoen zag het er voor de
andere gewassen niet slecht uit", vertelt
Frans Temmerman verder. „Het zag er
zelfs veelbelovend uit Eind mei stond
het meeste er goed bij. Ja, toen begon
het te regenen".
Niet zomaar een buitje. Voor het ge
voel van velen was het een bui die een
paar maanden duurde. Dat blijkt dan
toch een misvatting te zijn. „We hebben
geen enkele dag gehad dat het constant
regende, dus van 's ochtends vroeg tot 's
avonds laat", zegt mevrouw Bolijn. „We
hebben een zwembad. Dat werd iedere
dag gebruikt Nogmaals, het was geen
strandweer, maar er waren genoeg
droge perioden om eens te gaan wande
len, om er op uit te trekken".
badkleding bepaalden regenpakken
- foto w1m kooyman
En Jos van Damme: „Je hebt vakan
tie en je zit thuis. Je kijkt naar buiten,
het regent Je besluit niet weg te gaan.
Dan is die dag getekend. Dat was een
slechte dag. Ook al is het de hele middag
droog geweest Voor jou was het een
slechte dag want je moest een vakantie
dag thuis zitten, begrijp je? Ik kan daar
nog wel aan toevoegen dat ons recrea
tieteam de meeste evenementen buiten
kon houden. Ja, die mensen van het re
creatieteam hadden het wel drukker.
Maar dat wil niet zeggen dat het con
stant regende".
De regen zorgde voor kletsnatte akkers. Bovengrondsgroeide het blad nog wel volop, maar zaad of vrucht bleven
daar ver bij achter. - foto de stem/ben steffen
Ha, toch een zonnig bericht In de krant
van maandag 6 juli. 'Strand en wegen
propvol in weekend'. Een foto van een
strand waar nauwelijks een stukje zand
te ontdekken is. Maar dat beeld ver
vaagt snel. Ruim een maand later ver
meldt de krant: 'Bedroevend seizoen
voor de zwembaden'. In juni telde het
Terneuzens Scheldebad 3686 bezoekers.
Een jaar eerder was 23.838. Een verschil
van 20.000.
Voor de boeren ziet het er steeds som
berder uit Nu zegt Frans Temmerman:'
„Het was een slecht jaar voor alles wat
zaad geeft. Graszaad was over het alge
meen slecht Weinig zaadbezetting, juist
in de bestuivingsperiode regende het. Er
zit overigens veel verschil in het gras
zaad. Je hebt roodzwenk, de opbrengst
van dat ras was ronduit slecht. Twintig
procent van de normale opbrengst.
Veldbeemd was beter, ongeveer 60 pro
cent van de normale opbrengst. Engelse
raai was goed. Ja, eind juli wordt veld
beemd gedorsen. Dit jaar was het begin
september".
Frans Temmerman somt verder op:
„Tarwe was 20 25 procent minder.
Erwten was dertig procent minder,
veldbonen was ook niet goed en bruine
bonen varieerde van slecht tot redelijk.
Karweizaad leverde de helft van vorig
jaar op".
Het blijft regenen. De Zeeuwse vereni
ging van Gastvrije campings biedt voor
het eerst een regengarantie aan. Een ex
tra service voor de doorweekte gasten.
In de krant van vrijdag 24 juli staat: 'In
verband met het slechte weer, maar ook
met de slechte gesteldheid van van de
kampeerterreinen heeft de afgelopen
dagen een behoorlijk aantal camping-
gasten him vakantie in Zeeland met een
tegoedbon op zak vroegtijdig afgesloten.
Zij mogen in overleg met de camping
houders op een later tijdstip terugko
men en de dagen die ze wel gereserveerd
hebben maar niet opgenomen hebben
'op te maken'. Deze regeling bieden vier
campings uit Zeeuwsch-Vlaanderen.
Dat kan voor sommigen de druppel zijn
die de emmer doet overlopen. Zoals bij
een jonge boer uit Groningen. Frans
Temmerman staat op en pakt het Agra
risch Dagblad. Een groot verhaal over
een jonge boer, achter in de twintig, die
net een jaar bezig is. Een mooie boerde
rij, 50 hectare goede grond en 23 hectare
kwelder. De jonge boer zegt: „Het kon
echt niet meer, de prijzen worden te
laag. De jonge boer heeft geen kans
meer".
Op de jaarvergadering van de Zuide
lijke Landbouw Maatschappij (ZLM) in
Etten-Leur is er absoluut geen sprake
van een juichstemming. „In agrarisch
Nederland is de situatie momenteel dra
matisch". Woorden van voorzitter H.
van der Maas en M. Varekamp, voorzit
ter van het Landbouwschap. En: „Ook
in ons werkgebied is bij een groot aantal
van onze Brabantse en Zeeuwse leden
en collega's dit jaar de inkomenspositie
onder zware druk komen te staan. Voor
sommigen met bedrijfsliquidatie als ge
volg".
Frans Temmerman: „Voor de jonge
boer die net begonnen is, kan zo'n
slechte zomer funest zijn. Als je moet
gaan lenen om schulden af te lossen, zit
er iets niet goed. Dalende prijzen, een
mindere opbrengst, ja dan gaat het
hard. Dan zijn de reserves die je in an
dere jaren gekweekt heb, snel weg".
Een slechte zomer werkt door. „Het is
niet te hopen", zegt Jos van Damme.
„Het is overal in Europa slecht weer ge
weest Als je zon wilde zien, moest je
diep naar het zuiden. Dat kan in ons
voordeel werken. Maar je weet dat nooit
helemaal zeker. Je loopt wel eens over
het terrein, en dan zie je lege plekken.
Op dat moment denk je, wat moet er
van terecht komen. Later blijkt het dan
toch weer mee te vallen".
Mevrouw Bolijn bekijkt de andere kant
van de medaille. „Deze zomer heeft be
wezen dat de Zeeuws-Vlaamse cam
pinghouders kwaliteit moeten bieden.
Je moet niet zeggen, zo ze zitten binnen,
ze bekijken het nu maar. Je moet pro
fessioneel bezig zijn. Anders redt je het
niet. Je moet de mensen bij slecht weer
wat kunnen bieden Ja, een elkweer-
voorziening moet er komen. Kijk eens
naar de sporthal in Cadzand-Bad. Die
sporthal heeft zijn nut wel bewezen Een
sporthal in Breskens zou een goede zaak
zijn. (Zoals gemeld is die inmiddels in
principe toegezegd door het Oostburgs
gemeentebestuur). Ten opzichte van de
rest van het kustgebied in Nederland
doet Zeeuwsch-Vlaanderen het niet
slecht We hebben ook wat te bieden
Maar dat wil niet zeggen dat we onze
kop in het zand moeten steken, we moe
ten alert blijven".
Dat moesten ze eind augustus in
Sluiskil ook. Storm en slagregens velden
toen de tent voor de Gildefeesten. Met
vereende krachten kon de tent weer op
gezet worden.
De zomer van 1987. In juni, juli en
augustus valt er normaal 216 millimeter
regen. Nu was dat 334 millimeter. De
zon scheen 435 uur en tien minuten. Dat
was 149 uur en vijftig minuten te wei
nig. Normaal is het gemiddeld per et
maal 16.5 graden. Nu bleef het kwik ste
ken op 16.1. Geen cijfers die vrolijk
stemmen. Maar mevrouw Bolijn is ze
alweer bijna vergetea „De gemiddelde
Nederlander loopt niet zo snel weg voor
een buitje. Dat blijkt wel, want ik heb
nu nog nooit zoveel voorreserveringen
gehad voor het volgend seizoen. In voor
gaande jaren was dat veel minder".
