Ben Daalder en 'het overweekse denken'
WE KUNNEN NIET BLIJVEN ROEPEN: HET IS DE SCHULD VAN BRAKS'
Eén grote visser in
Breskens blijft thuis
Lobby
PK-stop
Ben Daalder, zoon van de postloper van Oosterend op Te
xel. Hij wilde graag vissen, geraakte op zee en bouwde een
bedrijf op. Doch alras ontdekte hij datje met fijnmazig re
deneren soms rendabeler kan vissen als met de boomkor.
En zo stapte Ben Daalder achter de bestuurderstafel van
de Texelse vissersvereniging 'Door Eendracht Tot Vooruit
gang': „Je hebt ideeën, je kakelt nogal, dan word je maar
voorzitter ook". Ben Daalder, het ogenschijnlijke rustpunt
in de Nederlandse visserij. Ogenschijnlijk, want hij was
ook de eerste visser die letterlijk een schop 'tegen de poten'
kreeg van de minister van Landbouw en VisserijEen in
terview met een van de voormannen van de Nederlandse
visserij. Voor Ben Daalder hoort een visser die vis terug
gooit even zeldzaam te zijn als een tevreden boer. Plaats
van handeling: de hal van het Europa Hotel in Brussel.
Overweeks
IN BEELD UIT BEELD
Apetrots
Zeesterren
Gehoorzamen
Tegenstellingen
STEM OUDE JAARSKRANT DONDERDAG 31 DECEMBER 1987 PAGINA 2
'VIS OVERBOORD GOOIEN IMMOREE1'
lui li im Willi» nr nieta, als wil wtlvlMHt, lopen .Wat aebeurt er dan? De
we kans op hoge boetes.' Al- laatste maanden van dit jaar
BRESKENS - Schipper J. bregtse vormt «men met zijn wordt niet maer gevist De vis
"Nee".2ou hij verstand van visserij
moeten hebben?
„Ja, een paar dagen mee gaan vissen
zou ontzettend goed vor 'm zijn. Wij
willen dat wel voor 'm regelen. Hij
heeft nooit een echte betrokkenheid bij
de visserij gehad. Het is een boer in
hart en nieren, en ja, een goeie boer is
nooit weg".
Waarom hebben vissers Den Haag no
dig voor een pk-stop. Kunnen ze dat
niet onderling regelen?
„Stel nou dat we met z'n allen be
sluiten: we bouwen de kotters niet gro
ter dan 1800 pk. We regelen dat onder
elkaar, maar er zijn twee vissers die
gaan stiekem naar 2000 pk. Die vangen
dus ook meer vis. Wat moet ik dan
doen, die jongens terugfluiten? Nee,
want we hebben geen sancties, als or
ganisatie kun je daar niets tegen doen.
Daar heb je wettelijke regels voor no
dig. Vandaar die consequente roep om
die 2000 pk-grens. De overheid heeft
nooit ingegrepen. Dat kon ook niet op
De blokkade van de IJmuider
sluizen - fotoanp
moderne technieken op toepassen en je
hebt voor de bemanning een accomo-
datie la Hilton, vier sterren jongen".
Heeft Braks verstand van visserij
De landbouw heeft een uitstekende lob
by. Hoe zit dat bij jullie?
„We hebben een of twee keer per
jaar overleg met Braks. In het Haagse
wereldje, in de kamer hebben we rede
lijke ingangen, maar ik vind tevens
dat er slecht naar ons geluisterd wordt.
De politiek kiest voor hard saneren
terwijl wij een genuanceerde aanpak
willen. De politiek kent nu twee tover
woorden: sanering en controle. Wij
zeggen: we willen een structuur voor
de toekomst, een basis voor onze visse
rij. Wat we met z'n allen in tien jaar
hebben laten scheefgroeien, kun je niet
in tien dagen recht zetten De politiek
heeft wat dat betreft ook meters boter
op het hoofd."
„Waar de landbouw veel beter in
slaagt, is dat als er een boerenlobby
optrekt naar Den Haag, dan weten ze
wat ze willen. Onze zwakte is dat we
vaak met een te grote delegatie naar
Den Haag afreizen, want ja, een grote
kotter moet toch de kleine kotter in de
gaten houden en andersom. Dat pro
bleem moeten we intern oplossen. De
grote vissers moeten meer respect krij -
gen voor de kleintjes en andersom".
Goed, maar saneren ontkom je niet
aan. Wordt de kleine man, die voor
zichtig geïnvesteerd heeft dan niet het
eerst gestraft voor z'n voorzichtigheid?
„Dat gevaar is heel reëel, want ja die
grote daar mag je niet aankomen. Dat
is kapitaalvernietiging en dan komen
er andere belangen in het geding, de
banken bijvoorbeeld. De kleine vloot
ziet dat als een bedreiging."
De recente taferelen bij de visafslagen?
„We zijn met z'n allen verantwoor
delijk voor deze situatie. Vanuit die
gemeenschappelijk verantwoordlijk-
heid moeten we een nieuw beleid op
bouwen gericht op het terugbrengen
van de visserij-inspanningen. Maatre
gelen zoals boomkor verkorten, zeeda
gen-regeling, minder pk's. Daar valt
over te praten. Wat Braks nu wil: in
één jaar 160.000 pk eruit gooien is pa
niekvoetbal. Je kan een sector niet
straffeloos met 20 procent inkrimpen,
want dan praat je over 500 ontslagen".
Volgend jaar gaat het weer goed tot ju
li, augustus. Begint het geduvel dan
weer?
„Ik ben bang dat, wanneer er per 1
januari geen goeie regelingen zijn,
geen spreiding van de vangst over het
hele jaar, dat er te hard gevist gaat
worden. Waterdichte afspraken heb
ben we nodig. Wij als vissers moeten
overweeks leren denken. De handel
heeft een regelmatige aanvoer nodig.
Daarom zeg ik: jongens laten we ons in
vredesnaam beheersen, want anders
krijgen we hele grote brokken. We
kunnen niet blijven roepen: het is de
schuld van Braks".
De zoon van de postloper van Ooste
rend heeft z'n vergaderquotum nog
lang niet opgebruikt. Voor vissen in
het politieke water van Den Haag en
Brussel is een groot vermogen nodig.
Kennen de vocale pk's van Ben Daal
der nog geen stop?
„Nee, al scoor je dikwijls weinig re
sultaat. Ze zeggen tegen mij wel eens:
je bent een naïeve idealist. Misschien is
dat wel zo. Ik ben stapelgek op de vis
serij, gemotiveerd tot in de toppen van
m'n vingers, maar ik moet wel een
goed gebalanceerde vrede houden met
het thuisfront als je begrijpt wat ik be
doel".
basis van de Visserijwet van 1963. De
roep vanuit de visserij bleef en nu is de
wet veranderd. Schepen die nieuw ge
bouwd worden, vanaf 25 september
1987, mogen niet groter zijn dan 2000
pk."
Is er voor die datum nog flink besteld?
„Ja, er komen nog zo'n tien grote
schepen aan en dat maakt de proble
men alleen maar groter. En er is nog
iets, wat ik wel graag kwijt wil. D'r is
me ter ore gekomen dat er in Polen
toch nog nieuwe grote kotters ge
bouwd worden voor 4000 pk. Of ze na
25 september besteld zijn kan ik niet
bewijzen, maar ik heb wel het sterke
vermoeden. Als dat zo is dan vind ik
dat zeer slecht voor de visserij en als
het aan mij ligt worden die schepen
niet gebouwd. Het is van de gekke, vol
strekt verwerpelijk".
Wie doen dat, altijd dezelfden?
„Ja precies, maar ik vraag me af hoe
lang de visserij dit nog pikt, want het
schadelijk voor de hele sector. Je krijgt
in Brussel te maken met een politiek
„Wat we met z'n allen in tien jaar
hebben laten scheefgroeien, kun je
niet in tien dagen recht zetten. De
politiek heeft wat dat betreft ook
meters boter op het hoofd."
- foto de stem/cor j. de boer
isolement van de Nederlandse visserij.
In 1992 loopt het Visserij-akkoord af
en moeten we opnieuw de percentages
per land vast stellen".
Zijn de Belgen of de Engelsen dan veel
braver?
Nee, alleen, d'r is geen land in
Europa waar de visserij zo geavan
ceerd beoefend wordt als in Nederland
en waar de capaciteit in verhouding
tot de beschikbare quota zo groot is als
in Nederland, dus wij moeten heel
voorzichtig met onze nieuwbouw om
gaan. Ik wil zover gaan dat je de ver
gunning van vissers die de 2000 pk-re
gel overtreden voor vijf jaar bevriest.
Dan moeten we maar een aantal jaren
geen nieuwe schepen bouwen. Je krijgt
dan onmiddelijkte horen: dan verou
dert onze vloot. Allemaal geklets. We
hebben een schitterend mooie vloot en
als we vijf jaar geen nieuwbouw doen
is dat pech voor de scheepswerven,
maar de visserij gaat er echt niet op
achteruit. Het zou een puur goeie zaak
zijn. Ik denk ook dat er zich momenteel
binnen de visserij krachten aan het
bundelen zijn die straks dwars voor de
collega's met die grote kotters gaan
liggen. Ik kan het eigenlijk alleen
maar hopen. Het is een levensgevaar
lijke ontwikkeling. Schrijf alsjeblieft
op: iedere visser die nu nog groter gaat
dan 2000 pk benadeelt al z'n collega's,
de hele nationale visserij-sector".
Ben je nou zelf niet bezig zoals die ouwe
mannen van toen?
„Nee, ik denk het niet. Het is niet een
ontwikkeling tegenhouden, maar sta-
bileren. Ik heb het verhaal van de 2000
pk met de meeste overtuiging verde
digd. Schepen met die motoren zijn ul
tra-modern. Als je op dit moment een
kotter bouwt van 40 meter en 2000 pk
kun je daar verschrikkelijk veel vis
mee vangen. Bovendien kun je er alle
Door Paul de Schipper
„Vader was postbode in Oosterend op
Texel. Hij had niets met de visserij te
maken, maar op het dorp woonden
nogal wat schipper-eigenaren. Met
hun zoons groeide ik op. En zo ging ik
wel eens een keer een weekje naar zee
met een vriendje wiens vader een kot
ter had. Dat zal in '53 geweest zijn. Na
de lagere school ben ik naar de visse
rij school in Den Helder gegaan. Ik
voelde er wel wat voor de visserij. Het
was heel hard werken, maar wel af
wisselend."
„In het begin ben ik ontstellend zee
ziek geweest. Dat heeft heel lang ge
duurd. Ik heb wel eens gedacht, waar
begin ik aan. Na militaire dienst ging
ik weer mee aan boord. Dat was op de
TX 33 in februari '61 De eerste reis ge
lijk een flinke bries en ik zag de bui al
weer hangen, maar nee, ik werd niet
meer zeeziek en ik ben het nooit meer
geweest ook"
„Op de TX 33, bij Kees Drijver aan
boord, heb ik het vak geleerd. Hij is in
middels uitgevist, maar z'n jongens,
doen nog steeds mee. Ik heb er zeven
jaar aan boord gezeten. Toen dacht ik,
nou .wil ik het zelf wel eens gaan
doen."
Ik heb een kotter gekocht op Urk.
Gekocht, dat klinkt simpel hè, maar zo
was het niet. Dat schip kostte 200.000
gulden. Ik ging naar de bank en
maakte een afspraak. De directeur
dacht: Trouwplannen zeker, hij zal wel
een huisje willen kopen. Hij vraagt:
Wat kom je doen?. Ik zeg: „Een kotter
kopen. En hij Heb je geld? Nee, geen
cent."
„Ja, ik was in datzelfde jaar ge
trouwd en we hadden een klein huisje
gekocht, zelf betaald en de meubeltjes
gekocht van de spaarcenten van m'n
vrouw. Dus in één jaar schipper-eige-
naar, getrouwd, een huisje en ook nog
vader worden. Het ging allemaal nogal
hard van stapel. Nou j a, die bankdirec
teur nam me eigenlijk kwalijk dat ik
z'n tijd zat te verdoen".
„Ik naar een tweede bank. Daar zat
een oudere man en die had er lol in,
want ja, ik had natuurlijk een prima
verhaal uit m'n hoofd geleerd, maar
zonder cent op zak Hij zegt: Als jij
hier terugkomt met 50.000 gulden eigen
middelen, ga ik die kotter voor je fi
nancieren. Dat was geweldig hè,
maar...hoe kwam ik nou aan 50.000
gulden? Ik ben door Oosterend gaan
fietsen en ik dacht..daar woont een
rijke visserman..daar woont er
eentje die goed besomt...en ik ben
daar binnengestapt en heb m'n ver
haal weer afgestoken. Zo ben ik met
stukjes en beetje aan dat geld ge
raakt".
„Natuurlijk waren er ook die je geen
geld gavea Vergeet niet dat de naam
Daalder op Texel in de visserij niet'
voorkwam. M'n vader kenden ze wel
als Jan, de postbode van het dorp en
dat was al. Omdat ik niet rond kwam,
ben ik nog bij een boer binnen gestapt.
Dat ging goed en zo is die kotter er ge-
komea Het werd de TX 34 'Sole Gra
tia', ja, 'door genade alleen'. Dat vond
ik toen heel toepasselijk. Het maakte
indruk jongen. Wat denk je, ik was 21
jaar en ik had een eigen schip. Ik was
apetrots".
„We voeren uit op 1 juli 1966. We wa
ren met z'n vijven 98 jaar. Ik was met
21 jaar de oudste. Met dat ploegje gin
gen we de Noordzee op. De allereerste
trek die we deden vergeet ik ook nooit
meer. D'r zaten drie zeesterren in, nee
verder niks. Later ging het goed, al ben
ik altijd een modale visser gebleven,
geen topbesommingen hoor".
Ben Daalder heeft nooit meegedaan
met het 'omhoog-investeren'. „Nee.
Dat heeft met m'n instelling te maken
gehad. Ik heb altijd het gevoel gehad,
dat er in de visserij een ontwikkeling
aan de gang is gezet door een aantal
trendsetters, maar ik denk dat je in de
spiegel moet kijken en je eigen beper
kingen moet kennen. Ik hoorde be
paald niet bij die trendsetters, al heb ik
altijd wel de aansluiting met de top
willen behouden".
In die jaren bleek dat de modale vis
ser Ben Daalder uitstekend kon 'kake-
tie op generatie opgegroeid met een
vrije zee, de mare librum van Hugo de
Groot. Als de laatste boei in je kielzog
hebt liggen en de vrije zee voor je, dan
bén jij baas op jouw schip. Nou en dan
komt er een bioloog en die zegt: Je mag
maar zoveel tong vangen en niet meer,
want anders vis je de zee leeg. Die vis
ser gelooft daar niet in en zegt: die
vent is gek. We hebben ook de de ver
deling van het continentaal plat gekre
gen met bepaalde spelregels. Weg vrije
zee, maar voor het allemaal goed gere
geld was, waren we in in januari '83.
Toen zijn in Brussel de vangstpercen
tages per land vastgelegd op basis van
historische rechten. Toen het Visserij-'
akkoord er eenmaal was, werd ook de
Europese wetgeving van toepassing.
De juridische gaten gingen dicht, want
de Europese wetten stonden van toen
af boven de nationale wetten. Daar
waren we als vissers niet op ingesteld
dus ja, dan gaan we rotzooien".
„En de ontwikkelingen en de schaal
vergroting in de visserij zijn doorge
gaan. We zijn er achtergekomen, dat
meer motorvermogen tot meer netto
opbrengst leidt. Dus degene met de
sterkste motor vangt het meest."
Die ontwikkeling werd toch door de
overheid gesteund met premies en sub
sidies?
„Ja, in '75 zaten we rond de 1200 pk.
Toen kwam al de eerste roep om het
aantal pk's te stabiliseren. Dat is ge
bleven tot de dag van vandaag, alleen
nu varen we met dik 4000pk."
De visserij-perikelen leidden eind
oktober tot een blokkade van het
Noordzeekanaal. De rijkspolitie te
water moest er aan te pas komen om
de vaarweg open te breken. - foto anp
len' en bovendien goeie ideeën had.
Binnen de kortste keren was hij voor
zitter van de Texelse visserij vereni
ging 'Door Eendracht Tot Vooruit
gang'.
Via de Texelse vissersvereniging
werd hij afgevaardigd naar de Neder
landse Vissersbond: „Ik ging naar die
vergaderingen toe en ik vond dat
eigenlijk maar een clubje van ouwe
mannen. Ik zeg dat met de meeste res
pect hoor. Er waren mannen bij die
nog op de zeilen hadden gevist. Die
konden de ontwikkelingen niet bijhou
den. Nogmaals met alle respect voor de
generatie die de visserij na de oorlog
heeft opgebouwd, maar ik heb dat wel
zo ervaren".
Daalder maakte in 1973 het begin mee
van de vangstbeperkende maatrege
len. De vissers reageerden terughou
dend. Daalder: „We zeiden: de over
heid die ons maatregelen oplegt, die
nen we als vissers te gehoorzamen. Zo
waren we toch opgevoed! Vfe adviseer
den de overheid om degenen die zich
niet aan de voorschriften hielden
streng te straffen. Een week later viel
de visserij over me heen. Ik was mis
schien wel beïnvloed door die ouderen,
maar ik voelde me ook best aangespro
ken door m'n collega's die zeiden: Ben,
waarom moeten we ons hoofd in de
schoot gooien. Toen is er oppositie ont
staan binnen de Vissersbond".
Binnen de traditioneel opererende
Vissersbond werd Daalder de verte
genwoordiger van de groep die opposi
tie voerde tegen dat gezagsgetrouwe
denken.
Op 10 mei 1975 marcheerden duizen
den vissers naar het Binnenhof. Aan
de kop van de stoet liep actieleider Ben
Daalder. Vanaf dat moment was hij
voor veel vissers 'Sjors van de rebel
lenclub'.
Tijdens een live tv-programma
kwam hij letterlijk in directe aanva
ring gekomen met de minister van
Landbouw en Visserij
Daalder: „Op een gegeven moment
slaakte ik een kreet: deze minister
snapt geen zak van visserij. Dat hoor
je dus niet op tv te zeggen, terwijl de
minister naast je aan tafel zit. Ik kreeg
ter plekke onder de tafel door een
enorme schop tegen m'n poten van mi
nister Van Stee. Ja, dat had die man
nog nooit beleefd".
Onder de druk van buitenaf liepen de
spanningen in de visserij-wereld hoog
op. De vissers van Zeeland, Goeree,
Texel, Den Helder en Urk verlieten de
Vissersbond en stichtten de Federatie.
Inmiddels is Daalder, voorzitter van de
Federatie.
In november '83 liet Ben Daalder de
klompen in het gangboord staan. Hij
verliet de Sole Gratia en daarmee het
praktische vissersleven om zich hele
maal aan het bestuurlijke werk te wij
den: „Ik wilde niemand de kans geven
om te kunnen zeggen: kijk nou zit
Daalder voor z'n eigen scheepje te pra
ten".'
Vissers hebben een weekend-huwelijk
zeggen soms dat ze elke week opnieuw
verliefd zijn. Je vist niet meer, maar
ben je nog wel eens thuis?
„M'n vrouw zegt wel eens:: ik wou
dat je nog maar viste, dan dan was je
meer thuis dan nu. Ik had wel snel in
de gaten dat het veel tijd in beslag
nam. Ik vraag me nu -terugkijkend-
wel eens af of het allemaal even ver
antwoord is geweest naar m'n gezin
toe. We hebben drie lieve kinderen,
maar die heb ik eigenlijk nauwelijks
groot zien worden. Het was alle weken
varen. Vrijdag thuis van het vissen,
zaterdag vergaderen en alleen zondag
thuis".
Van buitenaf lijkt het een zootje in de
Nederlandse visserij. Vissers worden
beschoten, vangen vis die ze niet mogen
vangen en vallen controle-ambtenaren
lastig?
„In het verleden zijn ze van genera-
