Zwarte maandag overschaduwde alles
AUDET
Voorzitterschap EG
dilemma voor Duitse
Bondsrepubliek
regiona
\UDET
Indef
BEURSKRACH EN UITGEVERSOORLOG BEHEERSTEN SOFJAAR 1987
-DESTEM-
DE STEM ACHTERGROND WOENSDAG 30 DECEMBER 1987
KOERS VAN DE DOLLAR
DE STEM EXT
IJMEGEN - Een m|
lebben elkaar gevonc
ian de Nijmeegse uitg
emse concern VNU
inds deze zomer is
•rote en de grote uitgel
/akinformatie
SJotkoers A'dam 30/11 184.05
De faxtechniel
mogelijk. Uw hands
geseind en in een I,
l0° postkantoren dot
kantoor vindt u ooi
peeën: de Jaarcollec
eestverpakldngen er
DE Duitse Bondsrepu
bliek, die per 1 januari
gedurende zes maanden
optreedt als voorzitter
van de Europese Ge
meenschap, staat voor
een ernstig dilemma als
zij van dat halfjaar een
succes wil maken en de
gemeenschappelijke
markt uit de impasse wil
halen.
Hoe kan men de landbouw
uitgaven onder controle
brengen zonder de eigen
boeren van zich te ver
vreemden, die als eersten
het slachtoffer zouden wor
den van saneringsmaatre
gelen? Sinds het mislukken
van de topconferentie in
Kopenhagen, eerder deze
maand, verkeert 'groen
Europa' in een openlijke cri
sis. Het gemeenschappelijk
landbouwbeleid vergt twee
derde van de totale begro
ting van de EG. Als er de
komende weken geen dras
tische ingrepen plaatsheb
ben, dreigt eind 1988 een te
kort van 4 miljard ECU
(circa 10 miljard gulden).
Kanselier Helmut Kohl
kan een succesvol voorzit
terschap van de EG goed ge
bruiken. Dat zou zijn diplo
matie de internationale
waardering verschaffen die
zij tot dusver ontbeert. Kohl
is al eerder voorzitter van
de EG geweest, in het eerste
halfjaar van 1983. Maar dat
was koud enkele maanden
nadat hij via een 'positieve
motie van wantrouwen' de
SPD-FDP-regering van
kanselier Helmut Schmidt
naar huis had gestuurd en
zelf regeringsleider gewor
den was.
Zodra de mislukking van
de top in Kopenhagen in de
EG-hoofdsteden in alle dui
delijkheid zichtbaar werd,
zetten de Westduitsers zich
aan het uitdokteren van een
oplossing die voor alle 12
lidstaten aanvaardbaar is
op de ingelaste topconferen
tie die op 11 en 12 februari in
Brussel gehouden wordt.
Deze top, die dwingend het
budget van de EG sluitend
moet maken, zal worden
voorafgegaan door een hele
reeks besprekingen van be
trokken ministers.
Zo treffen de EG-minis-
ters van landbouw elkaar
op 18 en 19 januari in Brus
sel om het compromisvoor
stel voor het instellen van
begrotingsstabilisatoren te
bespreken waaraan hun
Westduitse collega Ignaz
Kiechle werkt. Parallel aan
deze bijeenkomst is, ook in
de Belgische hoofdstad, een
vergadering voorzien van
de ministers van buiten
landse zaken van de
Twaalf.In het jongste num
mer van de zondagkrant
'Welt am Sonntag' formu
leert kanselier Kohl als 'glo
baal concept' van zijn rege
ring 'het verzekeren van de
inkomsten van de boeren,
het sociaal aanvaardbaar
maken van de structurele
veranderingen en het tege
lijkertijd verbeteren van de
natuur en het milieu'. De re
gering in Bonn voelt er met
name nogal voor de land
bouwoverschotten te ver
kleinen. Dat kan onder meer
door het braak laten liggen
van cultuurgrond
De Westduitsers, wier
vijandigheid jegens de bud
gettaire stabilisatoren van
het 'pakket-Delors' één van
de belangrijkste oorzaken
voor het mislukken van de
top in Kopenhagen was, ge
ven sinds enige tijd te ken
nen dat zij hun positie wil
len versoepelen.
Zo zei Kiechle maandag
dat de positite van de West
duitse boeren 'niet zo slecht
is als vaak gezegd wordt',
mede omdat één op de twee
neveninkomsten heeft. Dat
betekende een ferme con
cessie uit de mond van de
kantige minister van land
bouw, die lid is van de
christen-sociale partij
(CSU) van Beieren, een
deelstaat van de Bondsre
publiek waar de landbouw
nog vooral bedreven wordt
op kleine familiebedrijven.
Ondanks deze moeilijk
heden, en andere waar het
ongetwijfeld nog tegen aan
zal lopen - denk maar aan
de staalindustrie - is Bonn
van plan in de eerste zes
maanden van 1988 een goed
EG-presidentschap te pre
senteren. Daarbij wil de
Bondsrepubliek tevens een
beslissende impuls geven
aan het proces van de Euro
pese eenwording. „Ons
hoofddoel is en blijft het tot
stand brengen van één
Europese binnenmarkt",
onderstreept kanselier Kohl
in het artikel in 'Welt am
Sonntag'.
(AFP)
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, incl. B.T.W., bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, f 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: W 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
foto cp Een uitgeputte effectenhandelaar na een aantal hectische dagen op de beursvloer
van Toronto. - fotocp
Paniekverkopen op de beurs van Wall Street in New York.
'DIT is afgrijselijk', zo
vatte een beurshandelaar
op maandag 19 oktober
(Zwarte Maandag) zijn
ontsteltenis samen over de
vrije val waarin de Am
sterdamse beurs verzeild
raakte.
Op die dag begon wat als de
beurskrach van 1987 de ge
schiedenis in zou gaan.
De koersdalingen van die
maandag waren nog maar
kinderspel vergeleken met het
drama dat zich later in de
week over de hele wereld af
speelde. Op de avond van de
19e zakte het zo hecht lijkende
beursbouwsel in Wall Street
als een slappe pudding in elk
aar. Ruim 500 punten zag de
Dow Jones-index voor indu
striële fondsen zich ontgaan.
Toen in New York de stof
wolken waren opgetrokken
kelderden de koersen op alle
grote effectenbeurzen in de
wereld. In Amsterdam brak
de volgende dag het uur der
waarheid eerst goed aan. Er
brak grote paniek uit en men
bezigde begrippen als abat
toir, puinhoop, chaos en
bloedbad.
Ervaren beurshandelaren
zeiden dat ze een dergelijke
ontwikkeling na de oorlog nog
niet hadden meegemaakt. Het
bleef de hele week, op een
paar kortstondige herste
luurtjes na, donderen op de
effectenbeurzen. In Amster
dam werd het koerspeil in
veel gevallen 40 tot 50 procent
lager. Daardoor werd wat
eerst het vijfde achtereenvol
gende haussejaar leek te zul
len worden, gedegradeerd tot
een waar sofjaar voor de be
leggers.
Over de oorzaken van de
krach is en wordt veel ge
schreven en gesproken. Dui
delijk is wel geworden dat er
sprake is geweest van een op
eenstapeling van negatieve
factoren. De zeer grote Ame
rikaanse begrotingstekorten,
verhoging van de prime rate
(de rente die de Amerikaanse
banken berekenen aan hun
beste klanten), de lage dollar,
aanbod vanuit de optiebeur
zen, het openlijk verbaal laten
vallen van de dollar door de
VS-minister van financiën
Baker, verkoopprogramma's
van computers, de Golf-oor-
log, het waren factoren die
elkaar versterkten.
En zo balden deze krachten
zich samen om opeens met
bulderend geweld los te bar
sten. Eenmaal op de berghel
ling beland was er geen hou
den meer aan. Alle normale
afwegingen zoals rendemen
ten, koers/winst-verhoudin
gen en winstverwachtingen
werden aan diggelen gesla
gen.
Een lichtpuntje vormde de
dalende rente in de laatste
maanden, wat onder meer
werd veroorzaakt door een
vlucht in obligaties en een se
rie discontoverlagingen om de
dollar te steunen. Deze steun
hielp echter geen zier; de dol
lar bleef dalen, in de laatste
decemberdagen zelfs verder
tot onder f 1,80.
De koersval had voor de
Amsterdamse beurs ook ne
vengevolgen, zoals het uitstel
en daarmee soms de misluk
king van enkele aangekon
digde introducties. Zo werden
de komst van Atag en Ned-
schroef enkele weken uitge
steld. Toen uiteindelijk toch
tot introductie werd overge
gaan, liepen deze op een fali-
kante mislukking uit, doordat
beleggers weinig belangstel
ling aan de dag legden. An
dere voorgenomen introduc
ties zoals die van Van Nelle
werden op de lange baan ge
schoven. In elk geval kwam
aan de stroom introducties
een abrupt einde.
Inmiddels viel het doek
voor het hoekmansbedrijf
Mellegers Van den Elsaker.
Dit bedrijf kwam door de
koersval in zodanige finan
ciële problemen dat het fail
lissement moest worden aan
gevraagd. Enkele andere ef
fectenmakelaars raakten
eveneens in moeilijkheden
maar konden het hoofd nog
wel boven water houden.
De omzet was in de zwarte
oktoberweek enorm en be
reikte een peil van 15 miljard
gulden. De totale omzet in ok
tober kwam op het recordni
veau van 38,8 miljard gulden.
Over de eerste elf maanden
kwam de totale omzet uit op
287 miljoen gulden, waarvan
146 milj oen in aandelen.
In de aandelensector wer
den zware klappen uitge
deeld. Ten opzichte van begin
januari, maar nog meer ver
geleken met het hoogste peil
van het jaar, waren de nade
lige verschillen vaak zeer
groot. De fondsen die de twij
felachtige eer te beurt vielen
het diepst te zijn gezonken
waren Océ-Van der Grinten
en Hollandia-Kloos. Tegen
vallende bedrijfsresultaten
duwden Océ terug van f 478
tot f 149. In december kon een
herstel worden geboekt tot
circa f 200. Hollandia-Kloos
zakte van f 600 naar f 285.
Andere grote verliezers
waren onder meer Akzo (van
f 180 als hoogste punt tot circa
f 90 nu), Ahold (van f 116 tot f
60), Heineken (van f 210 tot f
122), Koninklijke Olie (van f
300 tot f 200), NMB (van f 201
tot f 115), Ahrend (van 137 tot f
70), Audet (van f 227 tot f 164),
Datex (van f 61 tot f 11), Eriks
(van f 279 tot f 186), KBB (van
138 tot f 62), Macintosh (van f
96 tot f 28), Nutricia (van f 291
tot f 108) en Samas (van f 112
tot f36).
Op de parallelmarkt dui
kelden vooral de high/tech-
fondsen tot koersen waar
veelal nog maar een cijfer
voor de komma van overbleef.
Oorzaken waren naast de
krach de tegenvallende resul
taten en benedenwaarts bij
gestelde winstprognoses.
Een andere opzienbarende
gebeurtenis was de onder
gang van het Bredero-con-
cern. In luttele maanden tijds
bleef- van het eertijds zo
roemruchte concern slechts
een puinhoop over en konden
bezitters van de diverse soor
ten waardepapieren Breevast
en VBB hun stukken bijzetten
in de urnengalerij naast an
dere ingestorte concerns van
de afgelopen decennia zoals
Nederhorst, Ogem, Van Gel
der, Tilburgsche Hypotheek
bank, Vandervliet-Wernink
enKSH.
Ogem bleef intussen voor
nieuws zorgen. De onderne
mingskamer van het Amster
damse gerechtshof achtte
wanbeleid bij het concern be
wezen, waardoor de weg vrij
is gekomen voor individuele
schadeclaims tegen oud-be
stuurders van Ogem. Eerder
dit jaar ondernamen curato
ren van de Tilburgsche al ac
ties tegen oud-bestuurders
van deze bank.
Affaires waren er dit jaar
ook. Zo kwam Datex ernstig
in opspraak op de verdenking
dat enkele directeuren mis
bruik van hun voorkennis
hadden gemaakt bij de ver
handeling van eigen aande
len Dit misbruik werd na een
onderzoek door de beurs be
wezen en de directeuren Smit
en Kippersluis verlieten de
onderneming.
Er vonden een flink aantal
beursintroducties plaats, vrij
wel alle vóór de krach. Zo
mocht de beurs als nieuwe
fondsen verwelkomen de Ne
derlandse Participatie Maat
schappij, Gouda Vuurvast,
Van der Hoop, Weweler, Aal-
berts, NKF (falcons), Ordina,
Dico, Kühne Heitz, Frans
Maas, Nedschroef, Atag,
Vastned en Homburg. Ook 'de
heer van stand' Marten Toon
der kwam in de handel. Een
voorgenomen introductie van
Greenland werd op het laatste
nippertje afgeblazen in ver
band met het verslechterende
beursklimaat.
Naast de verbanning van
Bredero en Breevast naar het
niet-officiële gedeelte van de
beurs verdwenen voorgoed
Van Schuppen (failliet), FGH
(inlijving bij Nationale Ne
derlanden), Thomassen en
Drijver (voor de tweede
maal), Gelatine Delft en Pont
(overnemingen) en last but
not least Ceteco wegens de fu
sie met Van Ommeren.
De afkoeling waarvoor de
zomer normaal zorgt in de fi
nanciële wereld bleef in 1987
uit door de grimmige strijd
tussen Wolters Samsom, Klu-
wer en Elsevier. Deze strijd,
die zou eindigen met de vor
ming van de combinatie Wol-
ters-Kluwer, werd later ver
geleken met een dramatische
bokswedstrijd, waarbij Klu-
wers Alberdingk Thijm in de
eerste ronden werd aangesla
gen, langzaam een punten-
voorsprong opbouwde en de
gevreesde knock out door El-
sevierê Vinken uitbleef (het
Eerste Kamer-lid mr. Glasz).
Op 3 juni kondigt Elsevier
een openbaar bod aan op Klu-
wer, nadat contacten met de
Deventer uitgever over een
fusie op niets blijken te zijn
uitgelopen. Kluwer zegt direct
het bod als vijandig te be
schouwen en zich tot het
uiterste te zullen verzetten,
omdat de beide concerns niet
bij elkaar passen.
De echte tegenzet komt op
15 juni: Kluwer kondigt aan
te gaan werken aan een volle
dige samenwerking met Wol-
ters-Samsom uit Zwolle.
Daarmee worden de messen
geslepen. De aankondiging
blijkt de voorbode van een
wekenlange periode met pers
conferenties, aandeelhouders
vergaderingen en herhaalde
opschortingen van noteringen
van de drie concerns door een
argwanend beursbestuur: het
circus Wolters Samsom, Klu
wer en Elsevier trekt door het
land (topman Klarenbeek van
de Rabobank). Elsevier is de
grote zwijgende in de strijd.
Kluwer blokkeert de plan
nen van Elsevier door de
plaatsing van preferente aan
delen, eerst bij een bevriende
stichting en later ook bij Wol
ters. Ook koopt Kluwer op de
beurs een belang in Wolters.
Elsevier biedt aanvankelijk
per aandeel Kluwer zes eigen
stukken plus f 75, welk bod la
ter wordt verhoogd tot vijf
aandelen plus f 175. Wolters
biedt drie van haar aandelen
voor een stuk van het bedrijf
in Deventer en verhoogt dit
later tot twee gewone aande
len, een converteerbaar cu
mulatief preferent aandeel
plus f 50. Op de laatste dag
van de aanmelding van Klu
wer bij Elsevier is er op de
beurs sprake van een hecti
sche handel in Kluwer.
Op 3 augustus blijkt Wol
ters defintief in het bezit van
51 procent van Kluwer te zijn
en Elsevier van 48 procent
van de aandelen. Elsevier
geeft het nog niet op. Zij blijft
kopen op de beurs, waar fan-
tasieprijzen tot stand komen
van f 1000 voor een aandeel
Kluwer. Elsevier blijft ook
dreigen naar de rechter te
gaan, onder meer om alsnog
de plaatsing van de prefe
rente aandelen ongedaan te
laten maken.
Onduidelijk bleef bij dit al
les de rol van de aggressieve
Britse uitgever Maxwell,
waarvan de naam herhaalde
lijk werddt genoemd. Een ge
volg van de uitgeversstrijd
was wel, dat de discussie over
de toelaatbaarheid van be
schermingsconstructies tegen
ongewenste overnemingen
door bedrijven oplaaide. Mi
nister Ruding van financiën
liet onder meer weten, dat hij
weinig aversie had tegen on
vriendelijke overnemingen
Ondanks de gebeurtenissen
van de laatste maanden is
men in de financiële wereld
toch niet pessimistisch voor
de nabije toekomst Integen
deel, de bedrijven die in deze
markt werken zijn voor zich
zelf voor 1988 vaak gematigd
optimistisch. Ook in beurs-
kringen worden deze geluiden
gehoord, al kreeg men vlak na
kerst weer een stevige teleur
stelling te verwerken door een
opnieuw sterk zakkende dol
lar tot zelfs onder f 1,80.
De ABN zegt desgevraagd
van mening te zijn, dat de va
lutamarkten wel onrustig
zullen blijven, maar dat de
fluctuaties in de dollarkoers
minder sterk zullen zijn. De
dollar zakt nog wat, totdat
over een aantal maanden de
bodem is bereikt. Een stijging
zou in de tweede helft van het
jaar of vroeg in 1989 kunnen
inzetten. De inflatieverschil-
len in de landen van het Euro
pese Monetaire systeem zul'
len volgens de ABN weer tot
enige aanpassing nopen in het
systeem. Dit betekent een op
waardering van markl en
gulden (met een gelijk per
centage) ten opzichte van de
andere munten.
De rente op de Nederlandse
geldmarkt zal in 1988 gemid
deld iets lager zijn of op een
gelijk niveau als in 1987 lig
gen, denkt de ABN. Een klein
renteverschil met Duitsland is
mogelijk, gezien de kracht
van de gulden ten opzichte
van de mark. De lange rente
in Nederland kan volgend
jaar licht stijgen. Onder meer
wijst de bank ook op de ho
gere financieringsbehoefte
van de staat. De kredietbe
hoefte van de bedrijven zal
niet veel afwijken van die van
dit jaar. De vraag naar hypo
theken door gezinnen zal zich
weer gunstig ontwikkelen
Het bedrijfsleven beoor
deelt de toekomst eveneens
met gemengde gevoelens.
Philips acht het desgevraagd
waarschijnlijk dat in de loop
van volgend jaar de groei in
de VS afzwakt. In Europa
staat eveneens een groeiver
traging voor de deur.
Omdat in de VS het aande
lenbezit wijdverspreid is lijkt
de beurskrach in dat land een
negatieve invloed op de parti
culiere consumptie te zullen
uitoefenen In Europa is dat
effect volgens Philips ver
moedelijk gering, te meer om
dat de val van de dollar de
koopkracht ondersteunt.
Nederland zal geen uitzon
dering vormen op het alge
mene beeld voor Europa:
enige vertraging in de groei
van de particuliere consump
tie en een verslechtering van
de concurrentiepositie van het
bedrijfsleven, aldus Philips.
(ANP)
jan
1986
juli
april
ian april juli
1987
poor Louis van de Geij n
NIJMEGEN-De NV AU
Uitgevers van Dagbladen
ontstond in 1967 toen de i
landia in Utrecht en De
elkaar aansloten.
Driekwart van de inkomste
paalt AUDET uit het uitgeve
van regionale dagbladen: I
Gelderlander (het grootste de
van Gelderland, een stuk;
Noord-Brabant), De Ste
[West-Brabant en een deel va
Zeeland), De Limburger (Zuil
en Midden-Limburg) en h
Dagblad voor Noord-Limburf
Het concern heeft de afgel
pen jaren grote bedragen gei
■esteerd in de moderniserii
van de drukfabrieken en hee
daarvoor nog enkele kapita
Mannen in voorbereiding.
AUDET geeft een groot aa
tal huis-aan-huisbladtitels i
met een gezamenlijke opia,
van meer danéén miljoen e
emplaren. Vaktijdschriften i
de AUDET-stal zijn o.m. Fcx
Magazine, Music Maker, I
jlager, De Bakker, Tweewiel
en Textiel visie.
Ook een aantal handel
oor Louis van de Geijn
NU voerde met een omzi
1 de Nederlandse eredivi
p de hielen gezeten doo:
ok door de nieuwe combtf
oor AUDET binnen zijn i
en te trekken, neemt VNU i
it punt weer wat afstand,
nzet van de beide toekori
ige partners zal in 1987 roij
2,3 miljard liggen.
De drie miljardairs ver
eren zich steeds meer van -
andvol miljonairs die de i
arlandse uitgeverij wereld
lit, zoals: De Telegraaf (on
'86 629 miljoen), Wegen
288 miljoen), Perscombina
283 miljoen) en Tijl
liljoen).
Dat geldt ook voor de sprd
ing van de activiteiten, ge[
rafisch en inhoudelijk,
foika VNU, Elsevier en W<
irs Kluwer heeft zich de af§
ipen jaren steeds meer over
fens gewaagd. VNU bijvo
celd haalde vorig jaar bij-
énderde van de omzet uit J
uitenland. Van de achtdd
end werknemers werkten ei|
orig jaar bijna zestienhonde
c den vreemde.
a zijn het bij de milj or
ooral de dagbladen die
loeten doen, de miljard
jn hun heil al jaren ge
aan zoeken in uitgaven
an meer is te verdienen
an kranten. Elsevier he
°h met die bedoeling net
Volters Kluwer sterk toefl
sgd op de uitgeverij van
pecialiseerde vakbladen
tudieboeken.
Bij VNU komt uit de dagt
Gespannen gezichten van handelaren op de beursvloer van Amsterdam na de val van de effectenkoersen. - fotoanp
De koers van de dollar bereikte een naoorlogs diep
tepunt. fotoanp
kï«K
