Zeeuwen in Brazilië hadden het niet makkelijk OOSTBURGS COLLEGE VERWACHT PROBLEMEN IN HOOFDPLAAT KORT ZEEUWS MARKTEN DK STEM VAN ZEFI AND 3 DINSDAG 29 DECEMBER 1987 HOOFDPLAAT - Het ge meentebestuur van Oost burg gaat geen medewer king verlenen aan de Hoofdplatenaar A. Cornelis, die het plan uitgedokterd had om in de bebouwde kom van Hoofdplaat een cam ping te beginnen. Arbeiders Noorden Oerwoud Armoede Groene hel Kermisgasten PLAATSELIJK NIEUWS Aardenburg Albert Mol zit bolus-jury voor Agrarische jeugd over extensivering Geld voor toilet gehandicapten Duste in nieuw jasje Maerman nieuwe directeur veiling Verbranding kerstbomen Sasse kernen Minimarkt in Axel W. DE BLOCK WISSE B.V. FC Gerico wint voetbaltoernooi akvlakken Camping is van de baan Van onze verslaggever Het college acht het perceel dat Cornelis in gedachten had, een weiland achter de oude lagere school, niet geschikt. Het initiatief van de Hoofdplatenaar om een kampeerterrein met circa 24 plaatsen in te richten, kan als zodanig wel rekenen op steun van het college. „De man moet echter zoeken naar een andere locatie, want op deze plaats kan het echt niet. In onze recreatie nota heeft het gemeentebestuur zich uitgesproken voor de aanleg van ter reinen buiten de bebouwde kommen. Zouden we nu toestemming verlenen, dan zou dat in strijd zijn met onze eigen nota," aldus de Oostburgse wet houder A. de Feijter (ruimtelijke or dening). Daarnaast verwacht De Feijter dat ook Gedeputeerde Staten moeite zul len hebben met het terrein dat Corne lis op het oog heeft. Naast het stuk grond bevindt zich namelijk een vets- melterij. „Het zou planologisch on verantwoord zijn om naast dat be drijf een terrein aan te leggen voor verblijfsrecreatie. We stuiten dan on herroepelijk op problemen in verband met de hinderwet. Dat kunnen we be ter voorkomen," stelde hij. Volgens De Feijter kan de onderne mer, wil hij verdergaan met de ver wezenlijking van zijn ideaal, beter op zoek gaan naar een ander terrein. „Momenteel ligt er van gemeente wege uit een negatief advies en dit lijkt ons een duidelijke zaak," aldus de wethouder. Overigens betekent dit negatieve advies niet dat het college tegen een nieuwe camping in de gemeente is. Het plan werd door het gemeentebe stuur positief ontvangen. Mede, om dat Cornelis slechts een beperkt aan tal plaatsen wou creëren op het ter rein en met veel groen. „Het is helaas niet anders, maar op de wei van Verhije, het terrein in kwestie, gaat het ons insziens niet", aldus De Feijter. Door George van Vooren EIND van de jaren zeventig en begin van de jaren tach tig is er veel aandacht besteed aan een groep West- Zeeuws-Vlaamse emigranten, die in het midden van de vorige eeuw naar Brazilië vertrok. Nakomelingen van deze emigranten waren bij toeval herondekt. Stern-redacteur Rein van der Helm trok naar de Brazi liaanse staat Espirito Santo om daar een aantal reporta ges voor De Stem te maken. Frans Buysse, een student uit de gemeente Oostburg, ging eveneens naar Brazilië en maakte in het kader van zijn studie een doctoraalscriptie over deze emigranten en hun nakomelingen. Naast de 504 personen die in de jaren 1858-1862 uit West- Zeeuwsch-Vlaanderen ver trokken, gingen er in 1858 nog zestig gezinnen en alleen staanden uit overig Zeeland, omvattend 270 personen, naar Brazilië. Van hen was het grootste deel afkomstig van Schouwen-Duiveland, name lijk vijftig gezinnen met 217 personen. Van Zuid-Beveland ver trokken zeven gezinnen en een vrijgezel, in totaal 44 per sonen. Uit Oost-Zeeuwsch- Vlaanderen twee gezinnen: Johannes Baptist Vergots, 31 jaar oud met vrouw en twee kinderen uit Boschkapelle, en Judocus van Immerseel, 35 jaar oud met vrouw en drie kinderen uit Graauw. Met hem ging ook zijn broer mee, Josephus van Immerseel, 34 jaar oud met vrouw en vijf kinderen uit Kruiningen. Deze drie gezinnen waren katholiek, de overigen Neder lands Hervormd. Daaronder waren er vier gemengde hu welijken, iets dat in die tijd nogal zwaar werd opgenomen en waarbij men in geen van beide kerkelijke gemeen schappen volledig werd geac cepteerd. Gespecificeerd per gemeente was hun herkomst als volgt: Schouwen-Duiveland: Oos- terland 44, Renesse 36, Ouwerkerk 26, Nieuwerkerk 24, Zierikzee 23, Bommenede 19, Haamstede 18, Zonnemaire 15 en Noordwelle 12. Zuid-Be veland: Kruiningen 34, Schore 6, Waarde 3, en 's-Heerenhoek 1. Het waren praktisch alle maal arbeiders. Er was verder een smid bij, een metselaar een slachter en een paar dienstboden. Zoals ook bij de Westzeeuwsvlamingen het geval was, rijst de vraag: „Waar zijn deze mensen te recht gekomen?" Destijds werd dit voor wat de mensen uit het Land van Cadzand betreft slechts bij toeval ontdekt. Hun nakome lingen werden teruggevonden in de staat Espirito Santo, een staat ten noorden van Rio de Janeiro, die grenst aan de At lantische Oceaan met als hoofdstad Vitori. Zij waren daar het bergland ingetrok ken. Nu blijkt dat een deel van de uit overig Zeeland afkomstige emigranten terecht is geko men in het noorden van de aangrenzende staat Minas Gerais met als hoofdstand Belo Horizonte. Waar de ove rige Zeeuwen en de katho lieke gezinnen gebleven zijn, is niet bekend. In de staat Minas Gerais is als missionaris werkzaam de Nederlandse pater Olavo Timmers. Toen deze in 1966 met verlof in Nederland was, bracht hij een lijst met namen van Nederlanders en Belgen mee, die hij uit een verslag over het jaar 1862 aldaar had opgetekend. Ze omvatte 84 personen, onder wie vijftien Belgen, de overigen stonden als Hollanders aangemerkt en kwamen volgens die lijst on der meer uit Renesse en Zie rikzee. In totaal waren er daar volgens dit Braziliaanse verslag in mei 1858 162 Belgen en Hollanders als immigran ten gearriveerd. Daar het ver slag slechts 84 personen om vatte, leek het er dus op dat in die vier jaar reeds de helft was omgekomen ofwel ver dwenen. Van de op de Zeeuwe emi grantenlij sten voorkomende personen blijken er nu een aantal naar de staat Minas Gerais te zijn geëmigreerd. Van de op de Braziliaanse lijst voorkomende vijftien Hollandse gezinnen komen er slechts twee op de Zeeuwse emigrantenlijst niet voor, na melijk de gezinnen van Abra ham Jonker en Adriaan de Jong, duidelijk niet-Zeeuwse namen. De overige dertien Zeeuwse gezinnen omvatten in totaal 77 personen. Het waren Leen- dert Krijgsman, 44 jaar met vrouw en vier kinderen, Ge rard Brouwer, 41 jaar met vrouw en zes kinderen en Pie- ter van der Maas, 41 jaar met vrouw en twee kinderen, alle drie uit Renesse; Anthony Koole, 29 j aar met vrouw en 1 kind, en Cornelis Koole, 37 jaar met vrouw en zes kinde ren, beiden uit Zonnemaire; Jan van de Ree, 37 jaar met vrouw en vijf kinderen uit Zierikzee; Andries Wagema- ker, 31 jaar met vrouw en drie kinderen en Jacob Hogestein, 39 j aar met vrouw en vij f kin deren, beiden uit Bomme nede; Jacob de With, 40 jaar met vrouw en vier kinderen uit Noordwelle; Jan Turelure, 43 jaar met vrouw en vier kinderen uit Nieuwerkerk; Hendrik Slabbekoorn, 35 jaar met vrouw en vijf kinderen en Marinus Vermeulen, 32 jaar met vrouw en twee kin deren, beiden uit Kruiningen en Hubert Vermeule, 60 jaar met vrouw en vier kinderen uit Schore. Was het aantal vertrekkende Zeeuwen van deze groep in 1858 nog 77, op de lijst van 1862 is dat aantal geslonken tot 60, eventuele geboorten daarna daarbij in begrepen. Vier vrouwen zijn ondertussen reeds weduwe geworden: Catharina Krijgs man, Elisabeth Vermeule, Cornelia Wagemaker en Jo hanna van Cornelis Koole. Bij alle gezinnen is het aantal ge zinsleden ofwel gelijk geble ven ofwel kleiner geworden. Op dergelijke ossetoagens werden de Zeeuwen het oerwoud ingebracht. Transport per ezel, vaak de enige mogelijkheids Jacob Hogestein uit Bomme nede vertrok met zeven per sonen, in 1862 waren er maar twee meer over. Dit alles wijst op ellende en ontbering bij de overtocht en in het nieuwe land. Pater Timmers gaf in 1966 een beschrijving van hun lotge- Nog een probleem in Brazilië: de regentijd. vallen. De directeur van de scheepvaart- en kolonisatie onderneming die deze mensen naar Brazilië liet komen, was Theophilo Benedito Ottoni. Hij had ze nodig voor de aan leg van een grote weg door het oerwoud en voor het zaaien en planten van gewassen om te voorzien in de behoefte aan levensmiddelen. Het werfbureau Beaucourt uit Parijs ronselde mensen en had daarvoor het bureau Se- rigiers Steinmann uit Ant werpen ingeschakeld. In de staminees van Antwerpen en ook in Zeeland werden de eenvoudige arbeiders bewerkt met voorspiegeling van valse beloften van welvaart, bezit, vee, paarden, vis- en jacht- recht en zo meer. Het bureau kreeg daarvoor een bepaald bedrag per persoon en be kommerde zich er verder niet om of de mensen wel geschikt waren voor de onderneming en wat er met hen gebeurde. Juist in die tijd was de econo mische situatie in Zeeland slecht en er was veel armoede. De landverhuizers vertrokken uit Antwerpen op schepen met weinig comfort, zeker niet tussendeks waar de land verhuizers verbleven. Toen ze na een afmattende reis, die wellicht zoals toen de regel was ook dodelijke slachtoffers eiste, in het nieuwe land aan kwamen was de behandeling koel, omdat ze toch maar ge- ronselden waren. In Rio de Janeiro aangekomen hadden ze nog een hele reis voor de boeg. Eerst moesten ze nog enkele dagen met een kust- bootje naar Sao Joaé do Porto Alegre, ten noorden van de staat Espirito Santo aan de monding van de Mucuri. Dan nog een paar dagen de rivier op in een klein bootje met een paar schuiten op sleeptouw het binnenland in tot de eerste grote waterval, waar ze uitge laden werden en in loodsen op verder tranport naar hun be stemming moesten wachten. Het laatste gedeelte van de reis werd met ossekarren on dernomen, die alleen 's nachts over de nieuw aangelegde bosweg konden voorthobbe len, omdat er overdag gevaar bestond dat de indianen hen in een hinderlaag opwachtten. Na zo nachten voortgesukkeld te hebben kwamen ze einde lijk aan in een militaire kolo nie, waar ze wat Braziliaanse soldaten, 'tamme' indianen, gecontracteerde Chinese koe lies en Potugese landverhui zers ontmoetten. Voor de een voudige Zeeuwen was dit een heel aparte confrontatie met zoveel vreemde typen van mensen met wie ze geen woord konden wisselen. Ze stonden er wat beduusd bij en waren enkel nieuwsgierig naar de plaats waar ze terecht zouden komen. Daartoe wer den ze door de aanvoerders van het konvooi meegenomen een eind verder het oerwoud in, een ondoordringbare wil dernis, half duister, met ver vaarlijke woudreuzen, lucht wortels, slingerplanten struiken met venijnige door nen en kruipend, springend en vliegend ongedierte. Ze waren werkelijke in de groene hel beland. Terwijl ze nieuwsgierig rondkeken en hun begeleiders trachtten duidelijk te maken dat ze wilden weten waar nu precies hun beloofde grond was, beduidden de soldaten: van deze boom tot die daar ginder, zoveel el is voor jou, vandaar tot ginder voor je buurman en zo verder. Ze kregen wat spaden en bijlen en konden aan de slag. Ze moesten het doen zonder ver dere hulpmiddelen, zoals bij voorbeeld paardetraktie. Ze leden honger, want er waren geen koeien die voor melk konden zorgen voor de kinderen, geen kippen of geen vis. Verschillende van hen waren al door ziekte aange tast en wie nog ter been was zag geen kans om, zoals het de bedoeling was van de maat schappij, in die wildernis een open plek in het oerwoud te kappen. Daarna zou men dan moeten beginnen met het voorgeschoten zaaigoed in de bodem te stoppen om dan na een maand of wat te gaan zor gen voor de eigen kost. Tot dan toe zouden ze een voor schot krijgen voor him le vensonderhoud. De mensen waren de wanhoop nabij De directeur van de onderne- mening Ottoni zat er tenslotte mee verlegen. Hij had er wei nig goede woorden voor en noemde ze in zijn jaarverslag aan de aandeelhouders vlot tend volk, kermisgasten, ge droste matrozen, gelukzoe kers, licht vrouwvolk en zo meer. Het ergste was volgens hem dat het geen landbou wers waren. Maar de omstandigheden waren zo heel anders dan men in het moederland gewend was. Men had nog nooit zoveel en zulke grote bomen zo dicht bij elkaar opgedrongen ge zien. Duitse kolonisten, ook landbouwers en landarbei ders, vertelden dat als je in de 'Heimat' de bijl aan de wortel van een boom zetten, deze tenslotte begon te kraken en omtuimelde, maar hier bleef zo'n woudreus, nadat hij met veel moeite aan twee kanten was doorgehakt, staan. Bo venaan de kruin zat hij met al de daaromheen staande bo men door lianen zo verward dat die hem stevig op de been hielden. Om een open plek te krijgen moest men eerst een half soms een heel dozijn kap pen. Dan was het mogelijk dat bij een windvlaag of wanneer een van de bomen de zwen king maakte, het hele stel donderden naar beneden kwam. Dan was het gekraak van takken, het neerploffen, de warreling van bladeren en vogels, het opdwarrelen van stof, soms wel een uur ver te horen. Het was natuurlijk wel zaak om, wanneer men dat zag aankomen, te maken dat men weg was. Omdat het voor de nieuwelingen onbegonnen werk was, werden er wat ne gers beschikbaar gesteld, maar verder moesten ze alles zelf klaar spelen. De ravage moest worden opgeruimd. Van bruikbare takken en bladeren moesten loofhutten gebouwd worden om tijdelijk in te wonen. Wat niet gebruikt kon worden moest worden verbrand. Daarna moesten de wortels van de woudreuzen, die soms honderden jaren oud waren, worden verwijderd en de grond wat bewerkt. Pas als dat allemaal gebeurd was kon men gaan zaaien en planten en werd gewacht op de regen. Als alles meeliep kon dan een maand of wat later de oogst van bonen en mais worden binnengehaald. Inmiddels kon van takken en leem een huisje worden gebouwd. KAARTING - Uitslag club- kaarting HIL: Bieden: 1. C. Sallet Jr. 2. mevrouw Smit- Pardo, 3. B. Keymel. Jokeren: 1. mevrouw Van Vlierberghe, 2. mevrouw P. de Poorter, 3. mevrouw C. Martens. OLIEBOLLEN-ACTIE - Vol leybalvereniging De Kikkers houdt woensdag 30 december de jaarlijkse oliebollen-actie. Tijdens een huis-aan-huis- actie worden de oliebollen verkocht, 's Morgens in de kern Aardenburg en 's mid dags in Eede, St.-Kruis, Draaibrug en Heille. KERSTBOOMVERBRAN DING - De jaarlijkse kerst boomverbranding wordt vrij. dag 8 januari om 19.00 uur ge- houden op het terrein van de gemeentewerken aan de Noordstraat. Medewerking wordt verleend door de poli- tie, de brandweer en het ge- meentebestuur. De organisa- tie is in handen van de onder- nemersvereniging WARVO, die voor elke ingeleverde kerstboom een lot beschik- baar stelt voor de op 8 janurai te houden loterij. MATTHAUS PASSION - Nu| staat reeds vast dat de uitvoe- ring van de Matthaus Passioj van J. S. Bach zaterdag maart om 14.00 uur gehouden wordt in de Sint-Baafskerk. „Gehypnotiseerd door tragedie die het overl het Russische volk zi ben, niet in staat dj listisch of filosofi komen"Joseph Brodsk Nobelprijswlnn; KAPELLE, 28 december - Breek- peen, 310 kg: kl. 2 05 0,06-0,16. Witlof, 2060 kg: kl. 1 A 2,40. Prei, 30 kg: kl. 1 A 0,97. Kl. 2 A 0,91. Late aardappelen, 150 kg: kl. 2 BO 0,19, DR 0,02, KR 0,03, MI 0,10. AMSTERDAM, 28 december Aardappeltermijnmarkt: In Bintje 50mm werden 10 contrac ten verhandeld voor levering april bij een prijs van ƒ18,70 pe 100 kg en 6 contracten levering juni tegen ƒ20,70. De stemming was kalm. MIDDELBURG - De gerenommeerde jury van bekende lande lijke journalisten, die op dinsdag 19 januari de bolusbakker van het jaar moet kiezen, heeft nu ook een voorzitter van naam. De provinciale VW Zeeland heeft kans gezien Albert Mol te strikken om het college van culinaire experts te leiden Inmiddels hebben al meer dan dertig bakkers ingeschreven voor de verkiezing in de Campveerse Toren in Veere. De WV die het festijn organiseert in samenwerking met de Federate1 Bakkerspatroonsorganisatie Zeeland, rekent op zeker vijftij deelnemers. GOES - Het Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (ZAJKfl houdt op woensdag 6 januari een studie-avond over de mogeJ lijkheden van extensivering van de landbouw. Dat gebeurt! vanaf 20 uur in de Caisson in Kapelle. Inleiders zijn Woutal van der Weyden van het Centrum Landbouw en Milieu ig| Utrecht en Piet van Yzendoorn, praktiserend biologisch-dyna-f misch boer uit Flevoland. MIDDELBURG - Gedeputeerde staten van Zeeland zijn ben de heer P. Meester te Grijpskerke een bijdrage van 5.000,- tel verlenen uit het toeristisch-recreatief ontwikkelingsfonds vooi| de bouw van een aangepast toilet voor gehandicapten in door hem te bouwen imkerij annex bezoekerscentrum aan i Poppendamseweg. GS verbinden aan de bijdrage de voorwaarde dat de voorzie- ning kan worden gecontroleerd door de Zeeuwse stichting voor revalidatie en voor het zogenaamede Internationale toeganke-i lijkheidssymbool in aanmerking komt. Ook moet een en andei; binnen één jaar zijn gerealiseerd. Het toeristisch-recreatiel ontwikkelingsfonds is in juli van dit jaar door provinciale sta ten ingesteld. Voor aanpassing van accomodates voor gebruik; door gehandicapten is er tot en met 1990 jaarlijks vijftig dui-j zend gulden gereserveerd. Een Vrijdag 28 en zaterdag Antwerpse sportpaleis Festival gehouden. Een kregen er een 'Diamonc drukt. Per avond kwam ren 12.000 mensen naar riete videoclip-helden i horen was er niet bijB Jimmy Somerville, Don Fox konden avond hun les was immers play-b; vertoont de TROS dit fe OOSTBURG - Duste, gespe cialiseerd in onder meer schilder- en verfactiviteiten, heeft het interieur grondig aangepast. De winkel aan het Raadhuisplein te Oostburg oogt nu zeer modern. Alles is nu keruig gerangschikt in verschillende bakken, zodat de klant in een oogopslag kan zien waar hij moet zijn. De plafonds werden verlaagd en een nieuwe verlichting werd aangelegd. De afdeling be- Van onze verslaggever KAPELLE - E. Maerman, van oorsprong afkomstig uit Graauw, wordt de nieuwe directeur van de Zeeuwse veiling in Kapelle. Maerman (29) volgt op 1 fe bruari 1988 P. Vermaire op. De nieuwe directeur is zoon van een fruitteler in Graauw, stu deerde economie in Rotterdam en werkt op het ogenblik bij Norsk Hydro (de moedermaat schappij van de NSM) in Brus sel. SAS VAN GENT - De ge bruikelijke verbranding van kerstbomen in de woonkernen Sas van Gent, Westdorpe en Philippine wordt woensdag 6 januari gehouden. In Sas van Gent houdt men de verbranding aan de Prinsen kade, in Westdorpe op een ter rein aan de Alvarezstraat/Sin gel en in Philippine is het plan Waterdijk plaats van hande ling. Op alle plaatsen begint de verbranding om 19.00 uur on der toezicht van de plaatselijke brandweer. Men kan vooraf kerstbomen inlevern op 6 ja nuari tussen 13.00 en 16.00 uur in de brandweergarages. Voor iedere boom krijt men een lot waarmee men 's avonds, tij dens de verbranding, meedingt naar één van de prijzen. hang kreeg een andere pre sentatie. AXEL - Donderdag 31 cember wordt in Axel een nimarkt gehouden. Dat hoi in dat niet alle markkramaiL met 'hun kraam op des tafeltjes, markt zullen verschijnei Een tiental kramen zal don derdag bemand zijn. De mini- markt in Axel vindt plaats of het Sydlovskiplein. (ADVERTENTIE) AUTOBEDRIJF Tivoliweg-Hulst Tel. 01140-12058 AUTOBEDRIJF Mr. F.J. Haarmanweg 55 Terneuzen Tel. 01150-94300 TERNEUZEN - Het tea® van FC Gerico wist de eind zege in het Van Overmee- ren-zaalvoetbaltoernooi, waarvan de organisatie handen was van de MTS MEAO, te prolongeren, de finale werd Doco klopt. De derde plaats voor Elektro IA, een pl$ die gevormd werd uit klas. In de morgenuren kwamen W ^innigheid van de wij een aantal teams in actie. Hi®. stuk van Heiiermans r ging de winst naar MEAO 1' Jpteit van Aston in dat in de finale won van PerW^ywaarder. Het bij zond neel-senioren. Het toernooi, dj j^dat het stuk dicht bij me voor de vierde keer onder naam gehouden werd, vo« f Edith van Zalinge STERDAM (ANP) - He schien meer voor de har en als de acteur Henk vi zijn 40-jarig toneeljut taf 2 januari met een 'ol in een klassiek stuk 1 'd. Maar Henk van Ulse ik van uisen niet zijn hierbij niet zijn eiger zou gaan. koos voor een bitter blij sa En laat het duidelijk zij: Ulsen nadrukkelijk, dat sl; lijn carrière. Na 40 jaar thq nog allerminst van plan t achter te zetten. Sterker n vast besloten minstens 85 J aen en nog heel lang 'tervak bezig te blijven", an Ulsen is tijdens zijn lo, t bang geweest andere en i yten van het theater aan °at hij nu in een 'bittere speelt is daar volgens he bewijs van. „Bewust héb teen voor een vijfde 'Dagbc gek' waarmee ik al zoveel gehad. Ik heb altijd al in ze hoek gezeten. Het blijsp. 'k tot nu toe echter weii B terwijl die humor en dat 6 sarcasme dat erin vo< echt ook een kant van mq is heerlijk om er nu mee i k kom in dat stuk niet n als een briljant acteur c van Heijermans of s heel spannend". plaats in de sporthal De Vlaai* deren te Sas van Gent. 31 dj >xit' werd Hnnr Ta« v™, i. cember houdt de MTS/ME5- uus Vleugel speciaal vemf het Dré Vermeulen-volleyt im vanVan^teen toernooi. Eindstand poule A: 1. Mf%terdamse acteur enër"zT- IC, 2. Personeel-senioren, 3.fjzijn ideeën en gedachten z>. x c.iouixoc.1 - s. xueeei Stars, 4. Werktuigbouwkun» >n. Toch eaat hot IC, 5. Noppes. Poule B: 1. F its gedeeltelijk over Van Gerico, 2. Doco, 3. Elektf ..Het is nadrukkelijk niet! MEAO 3emeUZenSe 8 me daar °P datto™ fMrileS'raXuSi wrdamco acteur --^1 en g PouleB: Ofte -10Ch gaat het uitei]

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 12