Groots filmisch epos over
marionet van de historie
ONTDEK DE
VERSCHILLEN
'THE LAST EMPEROR' VAN BERTOLUCCI
ÜSESEÜEEHi
DE STEM GIDS 3 DONDERDAG 24 DECEMBER 1987
DE STEM GIDS 4
DONDERDAG
schietingen
VRIJDAG
schietingen
ZATERDAG
schietingen
ZONDAG
Ilüilli
NEDERLAND 2
Suske en Wiske: „De Woeste Wespen
•Even Piekeren-
Hambone-
Boes-
1 i
PL0SSIHÖ
T3Z
Door Marjan Mes
ZESTIG JAAR Chinese ge
schiedenis trekt in het twee
uur en drie kwartier du
rende filmepos 'The Last
Emperor' (De laatste keizer)
aan het oog van de gefasci
neerde kijker voorbij. Net
als in zijn 'Novecento' heeft
de Italiaanse regisseur Ber
nardo Bertolucci zijn ver
haal over de ontwikkeling
van een feodale naar een
communistische samenle
ving opgehangen aan de lot
gevallen van herkenbare
rsonages. Kon men zich
iij 'Novecento' echter ge
heel inleven in de boeren-
en grootgrondbezittersfa-
milies in de Emilia Romag-
na, bij de hoofdfiguur van
The Last Emperor', de laat
ste keizer van China, wordt
dat een stuk moeilijker.
We maken de levensloop van
deze Poe Yi mee tussen 1908 en
1967, toen hij ten tijde van Ma
o's Culturele Revolutie over
leed. Een marionettenkeizer die
ondanks vele revoluties en con
tra-revoluties wist te overle
ven, ook na de communistische
hersenspoeling die hij moest
ondergaan. Bertolucci ver
filmde die levensgeschiedenis
op grootscheepse wijze, met de
meest spectaculaire massascè
nes die men zich denken kan.
Sinds oude Hollywood-epossen
als 'Ben Hur', is zo'n ambi
tieuze onderneming zelden
meer vertoond. De Britse pro
ducent Jeremy Thomas inves
teerde 25 miljoen dollar en
kreeg toestemming om met
duizenden figuranten in de
Chinese Volksrepubliek opna
men te maken.
Als marxist en lid van de
Italiaanse communistische
partij, die in 'Novecento' de so
cialistische overwinning had
bezongen, was Bertolucci voor
het nieuwe Chinese bewind
kennelijk de ideale man om te
laten zien hoe een telg uit een
•verdorven' keizersgeslacht
door de communisten kon wor
den heropgevoed tot een braaf
onderdaan. Hij mocht filmen in
de voormalige residentie van
de Chinese keizersdynastie, de
Verboden Stad, en werd in de
gelegenheid gesteld om de
massale demonstraties van de
Rode Gardisten tijdens de Cul
turele Revolutie van Mao, te
reconstrueren. Bertolucci deed
dit met groot élan en met een
bewonderenswaardige massa
regie, waarbij 'Novecento' als
'spektakel' verbleekt. Maar
waar dit historische filmepos
sterk ontroerde door de invoel
baarheid van de personages,
daar blijft The Last Emperor'
toch hoofdzakelijk frapperen
door de schitterende buiten
kant.
Niettemin werd deze film toch
ook op de eerste plaats ge
maakt vanuit een freudiaanse
kijk op de hoofdpersoon, net als
in het oedipale 'La Luna'. Poe
Yi blijkt een typisch Berto-
lucci-personage; een kind dat
bijna letterlijk van de moeder
borst wordt gerukt en zijn le
venlang blijft verlangen naar
die verloren geraakte band. Tot
een normale liefdesrelatie met
een vrouw blijkt de jonge kei
zer niet in staat. De absolute
macht die hij binnen de Verbo
den Stad over zin volstrekt feo
dale hofhouding kan uitoefe
nen, wordt een griezelige ver
vanging voor het gebrek aan
liefde en identificatiemogelijk
heid met een geliefd personage.
De enige vertrouwde figuur die
hij bezit, de min die hem tot op
negenjarige leeftijd zoogt,
wordt hem wreed afgenomen.
Daarentegen wordt hij als
'Zoon des Hemels' en 'Heer der
Tienduizend Jaren' wel vol
strekt naar de ogen gekeken
door een totaal onderdanige
hofhouding.
In 1908 wordt de driejarige
Poe Yi gekroond, tot absoluut
alleenheerser en opvolger van
de decadente keizerin-weduwe
Tzu Hsi, bijgenaamd de Oude
Boeddha; een concubine die
hem vlak voor haar dood als
opvolger aanwees om haar
heerschappij een legitiem ka
rakter te verlenen. De film
toont die gebeurtenis als een
groteske opera-scène met de
opgeblazen vorstin en haar
enorme gezelschap eunuchen
en perfide hofdames, die het
kleine, stijf aangeklede jochie
tot speelbal van hun vergane
glorie maken. Een van de meest
indrukwekkende scènes uit de
hele film volgt kort daarop: het
ventje baant zich speels een
weg door witte opbollende dra
perieën en treft verbaasd een
leger geknielde 'knipmessen'
onderaan de trappen van het
paleis aan; een perfect geregis
seerde massascène van een
grote visuele schoonheid. Wui
vende draperieën en lakens
vormen vaak een symbolisch
beeld in deze film. Als rode
vaandels van de revolutie ke
ren zij terug.
Bertolucci regisseert zijn hoofdrolspeler Jon Lone. - fotoanp
De film begint in 1950 met de
aankomst van Poe Yi en hon
derden andere 'oorlogsmisda
digers' in een internerings
kamp van de maoïsten; een
gruwelijke, grijze omgeving,
waarin de ex-keizer zich van
het leven tracht te beroven.
Door de Sovjets is hij als land
verrader uitgeleverd. Sinds
1932 had hij als pseudo-keizer
onder de Japanners het bewind
over het door hen ingenomen
Mantsjoerije - bakermat van
zijn dynastie - gevoerd. Tot
1959 bleef hij gevangen en werd
onderworpen aan een maoïsti
sche heropvoeding.
De grauwe beelden van die
interneringsperiode vormen
het heden van de vertelling.
Tussen die beelden door wordt
steeds teruggekeerd naar be
langrijke gebeurtenissen uit
Poe Yi's jeugd en gedwongen
huwelijk met een prinses, Wan
Jung, dat al snel met een bij
vrouw werd aangevuld. Het
drietal voert een hoge status
maar is binnen de Verboden
Stad en later in Mantsoerije
gevangenen van de wisselende
machthebbers. Poe Yi moet ook
deze vrouwen in zijn leven ver
liezen; Wan Jung aan de
opium, het kind dat ze van een
chauffeur kreeg aan de Japan
ners, die het doden omdat ze
geen troonpretendent kunnen
gebruiken. Een andere breuk in
zijn leven-zonder-identiteit en
zonder feitelijke macht is die
met zijn Engelse huisleraar
(Peter O'Toole) van wie hij een
warme belangstelling voor En
geland en de westerse cultuur
overnam. Deze man wordt een
soort vader voor hem, net als
later de directeur van het her
opvoedingskamp.
Ondanks de psychologische
verbindingen die tussen heden
en flash-backs worden gelegd,
blijft 'The Last Emperor' toch
vooral een epische vertelling
zonder uitdieping van het ka
rakter van Poe Yi. Emotionele
betrokkenheid is daarom moei
lijk ondanks de meeslepend
heid van het opzienbarende
verhaal, dat in niet zelden bril
jante scènes werd uitgebeeld.
Te weinig zien we Poe Yi (John
Lone) lijden aan de gapende
kloof tussen het lege ceremo
nieel dat hem is toebedeeld en
de harde werkelijkheid buiten
de paleismuren. Een vage maar
intrigerende figuur waarvan
Bertolucci zelf heeft opgemerkt
dat hij zich niet met hem heeft
kunnen identificeren. Niette
min wordt een boeiende link
gelegd tussen de absolute feo
dale macht in het oude China
en de communistische indoctri
natie.
Bertolucci laat in het midden
of de ex-keizer door zijn ge
dwongen heropvoeding wezen
lijk veranderd is, maar plaatst
daar wel een overtuigende vi
sualisering tegenover van het
veranderende uiterlijk van de
Verboden Stad, die steeds meer
vervallen raakt Aan 'hèt"slot
keert Poe Yi daar als beschei
den tuinman terug. Een jon
getje zoals hij eens was, maar
dan in het uniform van de Rode
Gardisten, vertelt hij dat hij
hier eerder is geweest. Hij was
de laatste keizer van China; het
klinkt als een sprookje uit een
ver verleden, waarvan het
moeilijk te geloven is dat het
ooit bestond als we het niet aan
onze eigen ogen hadden zien
voorbijtrekken.
De Verboden Stad is nu een
drukbezochte toeristische trek
pleister en de keizer een onwe
zenlijke schim, die dan ook
abrupt uit het beeld verdwijnt
'The Last Emperor' is een
prachtige verbeelding in
grootse stijl van de cirkelgang
van de geschiedenis, die telkens
in gewijzigde vorm terugkeert
maar waarbij mensen nooit
veranderen.
The Last Emperor* van Ber
nardo Bertolucci draait in Ca
sino 1 in Breda.
ANTWERPEN
Rex - 12,14,16,18, 20 en 22
u. Renegade.
Rex-Club - 12,14.20,16.45,
19.10 en 21.30 u. Hope and glo-
nr-
Odeonl - 14.30,17.30 en
20.30 u. Maurice.
Odeon 2 - 14,16,18,20 en
22 u. Een maand later.
Odeon 3 - 14,16.30,19 en
21.30 u. The belly of an architect.
Odeon 4 - 14,16.30,19 en
21.30 u. The bellevers.
Astrid - 13,15 en 17 u. De
Reddertjes.
19 en 21.20 u. Crimes ot the
heart.
Vendome - 14.20,16.40,
19.10 en 21.30 u. Ishtar.
Savoy - 14,16,18 en 20 u.
The recuers.
Rubens - 14.30 en 20 u. The
last emperor.
Sinjoor - 14.20,16.40,19.10
en 21.30 u. Bigfoot and the Hen-
dersons.
Quelllnl - 14,16,18,20 en
22 u. Jaws 4: The revenge.
Quellin II - 14.30,17.30 en
20.30 u. The Sicilian.
Quellin III - 14,16,18,20 en
22 u. The pick-up artist
Metro I - 14,16,18, 20 en 22
u. Dirty dancing.
Metro II - 14,16.30,19 en
21.30 u. Innerspace.
Brabo - 14,16,18, 20 en 22
u. Spaceballs.
TIJI - 14,16.30,19 en 21.30
u. Full metal Jacket.
Wapper - 14.20,16.40,19 en
21.20 u. Au revoir les enfants.
Ambassades 14,16.30,19
en 21.30 u. The untouchables.
Ambassades Club 1 - 14,16,
18,20 en 22 u. Zat. ma. en woe.:
Some kind of wonderfull. Zon.
en dinsd.: The secret of my suc-
Ambassades Club 2 - 14,
16.30,19 en 21.30 u.: za. ma. en
woe.: The witches of Eastwlck.
14,16,18,20 en 22 u.: zo. en dl.:
Robocop.
Ambassades Club 3 - 14,16,
18, 20 en 22 u. :za. ma. en woe.
Revenge of the nerds. 14.20,
16.40,19 en 21.20 u.: zon. en di.:
La bamba.
Ambassades Club 4 - 14,
16.30,19 en 21.30 u.: za. ma. en
woe.: The living daylights. 14.20,
16.40,19 en 21.20 u.: zon. en dl.:
Beverly hills cop 2.
BRUGGE
Gulden Vlies I
14.30 en 19.30 u. Hamburger
hill.
Gulden Vlies II
14.30 en 19.30 u. Who's that girl.
Gulden Vlies III
20 u. Innerspace.
19i30<u.fXhe untouchables-
Memling
14.30 u. De reddertjes.
16.15 en 19.30 u. The last empe
ror.
Rembrandt
14.30 u. King Kong deel 2.
19.30 u. The secret ol my suc
cess.
DE KLINGE
R. de Moor - 14 u. schieting
voor bejaarden.
CLINGE
Galerie Esprit - Groepsten
toonstelling. Schilderijen en
beeldhouwwerk. Geop. do. za.
en zo. 13.30-17.30 u. (tot 11 jan.)
HULST
Galerie van Geyt - 'Feest der
kleine formaatjes'. Schilderijen,
grafiek, beeldhouwwerk en kera
miek. Geop. do. 9-12 en 14-18 u.
zo. 14-18 u. (tot 12 jan.)
Den Dullaert, hal - Kaarsen
met geperste bloemen. Geop.
dag. 9-22 u. (tot 29 dec.).
KLOOSTERZANDE
Bibliotheek - Kaarsen,
droogbloemen en Hindeloper
schilderwerk. Tijd. openingsu
ren. (tot 28 dec.).
ST. ANNA TER MUIDEN
Voormalig gemeentehuls -
- Wintertentoontelling. Etsen,
aquarellen en fotografieken. Ge
op. za. en zo. 14-17 u. (tot 4 jan.).
ST. NIKLAAS
Galerie de Equilibrist - Schil
derijen van Harrie Dister. Geop.
woe. t/m zo. 14-18 u. (tot 25
jan.).
Stedelijk Museum - Tekenin
gen van Henri Evenepoel. Geop.
dag. 14-17 u. za. 9-12 en 14-17 u.
zo. 10-13 en 15-18 u. (tot 10
jan.).
HULST
De Koning van Engeland
13.45 u.Bambi.
13.45,16.15,19 en 21.30U.
Donna Donna.
13.45,16.15,19 en 21.30 u. Ur-
banus in Hector.
13.45 en 16.15 u. Masters of the
universe.
16.15 en 19 u. Angel heart.
19 en 21.30 u. The witches of
Eastwick.
21.30 u. The untouchables.
TERNEUZEN
Luxorl&ll
13.45 u. Een avontuur met een
staartje.
13.45 en 16.15 u. Who's that girl.
16.15 en 19 u. The secret of my
success.
19 en 21.30 u. Donna Donna.
21.30 u. Beverly Hills Cop 2.
DE KLINGE
De Statie - 15 u.
schieting.
HULST
De Koning van Engeland
Zie vrijdag.
TERNEUZEN
Luxorl&ll
Zie vrijdag.
CLINGE
De Troubadour - 20 u.
kaarting.
DE KLINGE
Het Gasthof - 15 u.
schieting.
KLOOSTERZANDE
De Reizende Man - 20 u.
prijskaarting.
De Kastanje - 14.30 u.
schieting.
LAMSWAARDE
De 4 Jaargetijden - 14.30 u.
schieting.
ST. GILLIS
Caentens-toren
schieting.
14.30 u.
ST. JANSTEEN
Café de Kroon - 20 u.
bingo.
KOEWACHT
Oude Molen - 14.30 u.
schieting.
Van Steene - 15 u.
schieting.
TERHOLE
Café de Kroon - 20 u.
vleeskaarting.
ZUIDDORPE
Rest. onder de Linden - 14 u.
schieting.
theater
HULST
Den Dullaert - 20 u.
'En waar de ster bleef stille
staan', toneel.
TERNEUZEN
Zuldlandtheater - 15 u.
kerstconcert.
HULST
De Koning van Engeland
Zie vrijdag.
TERNEUZEN
Luxorl&ll
Zie vrijdag.
DE KLINGE
De Statie - 15 u.
schieting.
KLOOSTERZANDE
De Kastanje - 14.30 u.
schieting.
ST. GILLIS
Caentens-toren - 14.30u.
schieting.
ST. JANSTEEN
Café't Centrum - 14 u.
vleeskaarting.
KOEWACHT
deVllegher - 15 u.
schieting.
WESTDORPE
Het Oude Raedhuys - 14.30
u. schieting.
ZANDSTRAAT
d'Ouwe Smisse - 20 u.
bingo.
HULST
Den Dullaert - 20 u.
'En waar de ster bleef stille
staan', toneel.
22.40
Dit kerstfeest
misschien?
Ie EO brengt als kerstspe-
'Dit kerstfeest mis-
etiien?', waarin de vroegere
(isdadiger Vic Jackopson
Ijn levensverhaal vertelt,
jen Vic één jaar oud was
verleed zijn vader. Zijn
goeder liet hem vervolgens
t de steek. Niemand van de
imilie wilde zich over Vic
otfermen. Een experiment
get een pleeggezin mislukte,
;aarna Vic in een weeshuis
■recht kwam. Ieder jaar
oopte hij, dat hij bij een
ezin uitgenodigd zou
lorden om het kerstfeest te
gieren, maar niemand vroeg
em ooit mee.
Ik ben er
voor je
Heizenberg bezocht in
jeland de Nederlandse
■vrouw Frieda Gumn-van
aik. De film 'Ik ben er
■r je' is haar relaas, hoe rij
doofstomme en blinde
uit zijn isolement haal-
Jim Smith bleek bij zijn
■rte in 1914 niet te kun-
horen en later ook niet te
en praten. Boven werd
tengevolge van een erfe-
;e riekte ook nog blind.
Madonna in 'Who's that girl?'
Jn mijn hamer heb ih
een mediièndeos, haal
daar een pynslillertjr
Js hetze erf,
Wiske Kom.ih
zal meefaanf
Phoe, ben je ma! Ha ze willen
ons niets zefJenHa. ze willen
ens erbuiten houden
Waihr maar.
HORIZONTAAL: 1. Taal die weer
afgebroken wordt (5); 4. Door aan
moedigen dikker worden (8); 9. Ver
der kan een auto niet open! (8); 10.
Schildhouder achter in de tent (6); 11.
Beweeglijk paartje in een truck (9);
12. Hoeveelheid vis in een wagon (6);
14. Smakelijk tv-programma? (15);
19. Wandelende punt (6); 21. Afzetge
bied van vader? (9); 22. Vrijer in
Overijssel (6); 23. Onvervalst stelletje
(8); 24. Telkens in orde gebracht (8);
25. Geen kleine jongen (5).
VERTICAAL: 2. Speelgoed in zicht?
(6); 3. Leider van de staat in het wa
ter (9); 4. Achtergebleven met een
minder goede foto (15); 5. Dronken
Europeaan? (6); 6. Die koek is in dub
bel opzicht niet bros (8); 7. Planten
met verwarde stelen (6); 8. In Enge
land gaan er twee op een autoped om
te dansen (7); 13. Opheldering geven
met binnenlampen (9); 15. Suppoost
die zich goed gedraagt (8); 16. In de
regel niet dom (7); 17. Berging van
blik (6); 18. Werkelijk voor de beteke
nis (6); 20. Het is een vrucht, dat zal
vader bevestigen! (6).
De oplossing staat in de krant
van maandag op pagina 2.
Holtrop schreef voor de
D de kerstmusical "Waar
ster bleef stille staan.
!t verhaal is ontleend aan
gelijknamige Driekonin-
itriptiek van Felix Tim-
rmans. In de musical rit-
negen liedjes op muziek
Joop Stokkermans. Het
gaat over een manke
er, een palingvisser en
bedelaar, die besluiten
fotoarchiefde$#w Driekoningen te gaan
elen. Als ze tijdens hun
ebt langs de boerderijen
iken vol lekkers hebben
'gehaald, ontmoeten ze een
echtpaar, dat net een
ndje heeft gekregen.
1 1 4
-J -
pdde 'sjipai juijd 'siipaj )ui[d 'supai aW®
'uoAoqsijuij 'uiooq uba jjb) 'rapiups uba J°u
':)3(bd do jj3a 'uiooq ubb pdde 'U0AOq
22.35
Sound of
Christmas
tereen kent hét kassucces
de zestiger jaren The
"nd of music'. Julie An-
ews, indertijd de grote ster
de film, keerde terug naar
Izburg, waar zij destijds
*ria von Trapp speelde. In
special 'Sound of Christ
's' viert ze het kerstfeest
Prachtige locaties in de
'd. en zingt liederen met
"ado Domingo, John Den-
r en The King's Singers.
22.05
Stille Tage
Sommières
j*2DF heeft een bijzondere
JBjoeting met de Engelse
"tover Lawrence Durrell.
■ueer dan dertig jaar
*®t Durrell in het Zuid-
"™e Sommières. Op een
s klopte de Londense gale-
-boudster Chili Hawes op
eur van Durrells verval-
tiujs, dat midden in een
„„derde tuin met een
- Muur staat. Chili Ha-
Praatte met de 75-jarige
ur over zijn leven, zijn
en zijn vrouwen. Ze
sta bovendien samen
kpjes in de omgeving,
toee- naar het bede-
bZ°°'d Yan de Zigeuners
"""es Maries de la Mer.
