KERST 1987
'Aan geld
en macht
had ik
altijd al
een hekel'
Jef Wiertz strijdt
or- /porl »n verbeten
1 «trijd voor
ïen betere wereld
Voordeel
599
nes
m/v
IE STEM
ergie-en
drijf breda
M
wrMtom
Hij heeft geen villa,
;een jacht of dure slee.
lij had die luxe kunnen
ebben. Maar de 59-
arige internist Jef
yiertz uit Bergen op
toom had liever zijn
rincipes. Al kostte hem
at welbeschouwd zijn
aan. Hij heeft nog een
andjevol patiënten,
ifeelal buitenlanders.
Slachtoffers van de
naatschappij, die hij
erf oeit om haar
orlogstuig,
kerncentrales en
iscriminatie. Als een
kruisridder trekt hij
legen de bedreigingen
an de mensheid ten
trijde. Voert daarover
iet woord op de
ilaatselijke
lij eenkomst en op het
wereldwijd congres.
Met de geijkte weg voor
m internist. Maar aan
geld en macht had hij
iltijd al een beetje een
ïekel.
„Bij demonstraties,
daar ben ik gauw uit
mijn evenwicht ge-
bracht En zelfs bij de
wakes aan de poort.
Dan nog moet ik op
passen. Anders ga ik
huilen. Omdat je de
gevaren ziet. En de
heilloze weg."
I
ESBERGHESTRAAT 17
40-16774
E NIEUWSTE
URFPLANKEN.
OSTUM BOARDS
URFZEILEN
URFKLEDING
n diverse topmerken..
Normaal
Aktievoordeel
799;
100;
Voordeelprijs 699;
Min. Inruilkorting 100=
f Nu
lof Fashion
te Singer naaimachine voor 399
Door Joyce Ernest
aagt zorg voor een veilige
r, elektriciteit en warmte.
Breda zowel de openbare
stailaties.
tieproces heeft het ENWA
ik maakt van o.a. Philips-
geïntegreerde Financiële
tegreerd Verbruikers-
ie vacant van
ebruikers inzake te
rammeling voor nieuwe
n bestaande systemen;
sgerichte documentatie;
1de programmatuur;
n beheer operationele
aantal AMBI-modules, of
analist)/programmeur bij
iele administratie en
beveling.
solliciteren.
rvaring met een maximum
el uit van de selectie
bij de afdelingschef
(076) 79 12 57.
rschijnen van deze oproep te
nergie- en Waterbedrijf
DIVERSE FLITSENDE
KERSTAANBIEDINGEN
bar van de tennishal bij de jachthavi
FOTO DE STEM/DICK DE BOER
rum m B
ied Braakman
26
EK
TEL. 01152-1896 (Tennishall
TEL. 01152-1265 (Jachthavi
eslisset
ijn alleen verkrijgbaar bij de Singer specialist De adressen vindi u m de Goud^A
Zijn huis staat op de hoek van
een rij. Zo'n huis waar de on
derwijzer, de agent en de
ambtenaar wonen. Binnen
ruikt het naar boeken en creativiteit
Er worden Deense kruidenkransjes
gevlochten.
Zijn opa had een boerderij, een hele
grote. En zijn vader ook. Hij hield
niet van die rijkdom. AI kon hij er
wel, eenmaal opgeleid als arts, een
hele tijd door freewheelen. Nog wel
gesteld genoeg om zonder offers
principieel te zijn.
„Als je was opgeleid, dan kocht je je
in. Dat was toen al ruim een half
miljoen. Als ik zie hoe weinig huma
nitair de geneeskunde is, weiger ik
me in te kopea Ik kon dat doen, ik
had het financieel gemakkelijk".
De ouderwetse huisarts van voor de
oorlog, denkt hij, die was wellicht
nog menselijk ingesteld. In zijn stu
dententijd was dat voorbij. Hij werd
autoritair opgeleid en zag de artsen
zich verschuilen achter verpleegsters
en secretaressen. Zijn leermeesters
leidden hem langs de bedden met 'de
nier' en 'de long'. Hij had een hekel
aan die aanpak. „Het helen van de
mens in zijn geheel bestond niet
meer. En déérvoor was ik arts ge
worden".
De specialist, die zich niet inkoopt,
rest niet veel meer dan waarnemen.
En dat deed Jef Wiertz. Van Zaan
dam tot Kampen. Van Vlissingen tot
Maastricht. Voor steeds langere pe
riodes. Soms totaal niet, maar nooit
helemaal in een systeem, waarin hij
zijn idealen gestalte kan geven.
In zijn werkkamer staat tussen
stapels paperassen een klein ob
ject. Een bed tussen twee hartjes
erop. Symbool voor het Ikazia
Ziekenhuis in Rotterdam, waar hij
ooit waarnam. En symbool voor alles
wat hij als arts niet wilde.
„Een fabriek", zegt hij over dat Rot
terdamse ziekenhuis, „waar je de pa
tiënten moest bedonderden. In het
ziekenhuis lagen zestig patiënten en
nog eens veertig in de polikliniek. Er
waren steeds twintig a veertig
nieuwe bij. Als je het onderzoek be
gon, had je niet meer dan het recep
tenbriefje van de huisarts. 'Nier'/
stond er dan op. Daar kon je het mee
doen. Ik herinner me nog goed, dat er
op een dag een mevrouw binnen
kwam. Vreselijk huilend. Daar had*
je geen tijd voor. Je liet haar de
derde spreekkamer nemea Dan had
ze twee patiënten vóór om uit te hui
len".
Het is er in de huidige aanpak
wellicht technisch beter,
maar niet humaner op ge
worden, vindt Wiertz. Hij
merkt dat vooral in zijn functie van
vertrouwensarts voor overwegend
buitenlandse mensen.
„In die sector bestaat toch nog discri
minatie. De ziektebeleving van deze
mensen is heel anders. Daar wordt
geen rekening mee gehouden. Ze ko
men met klachten en dan wordt er
zware apparatuur op hen losgelaten.
Dit soort onderzoeken is zo beangsti
gend voor hen. Soms is de conclusie,
na één onderzoek: 'hij is gezond'.
Maar die man heeft klachten en hij
komt terug. Dan krijg je wat wij
noemen 'de gediplomeerde patiënt'.
Vaak hebben ze rotzooi opgelopen in
de fabriek of in de haven. Ze hebben
al een jurist ingeschakeld. Ik help
dan de advocaat om hen te helpen.
Procedures van drie, vier jaar".
Met het lot van de zwakkeren en
misdeelden, daarmee was hij al jong
begaan. In zijn studententijd werd
hij lid van Pax Christi. Toen liep hij
voettochten naar Chartres. Niet veel
later kon hij op de ledenlijst van
Amnesty International worden bij
geschreven.
„Ik volgde allerlei colleges in het ka
der van het studium generale. De
hoogleraar Ten Haef gaf parapsy
chologie. Dat was nog heel onge
woon. De gewone medische student
had daar geen tijd voor. Je moest er
eerder voor opstaan. Daar had ik
geen moeite mee. Op de middelbare
school stond ik, thuis op de boerderij
om vier uur op. Gelijk met de rest".
Wat hij in zijn studententijd al zocht,
een bredere kijk op de mens, kwam
Wiertz eigenlijk voor het eerst tegen
toen hij in de studentengezondheids
zorg terecht kwam.
„Na het Ikizia had ik in Wageningen
waargenomen. Daar was het veel
rustiger. Daar deed je bijna niemand
tekort. Maar voor mij veranderde al
les pas echt in de studentengezond
heidszorg. Daar heerste een andere
aanpak. Je deed mee aan sensivity-
trainingen. Ik ontdekte, dat ik een
heel gebied niet had gebruikt".
Op zijn werkkamer hangt een groot
planningbord. Cadeautje van een
handel in pharmaceutische midde
len. Veelkleurige noppen herinneren
hem aan de dagen, waarop een con
gres of happening moet worden be
zocht. In het aantal is dit jaar dras
tisch gesnoeid. Er bleef zo nérgens
tijd voor over.
Na zijn artsenexamen studeerde hij
sociale geneeskunde. Hij was daar
bij, al vanaf '53, bezig geweest met
schadelijke nevenwerkingen van ge
neesmiddelen. Door die combinatie
werd hij door het bedrijfsleven ge
vraagd. Allereerst als bedrijfsarts
voor de Enka-vestiging in Steenber
gen.
Achteraf gezien vonden ze me
daar toch te goed voor. Het
werd Enka Breda en als die
dicht gaat Arnhem. Toen
begon ik in te zien, dat Enka pro
beerde me te laten meehelpen om het
bedrijf te sluiten."
Na die conclusie stapte Wiertz op.
Maar intussen raakt een 'head hun-
ter' van GE (General Electric) in
Bergen op Zoom hem op het spoor.
Het is niet vreemd, zegt hij, dat uit
gerekend hij terecht komt bij het be
drijf, dat niet veel later hevig in op
spraak raakt om zijn chemische
grondstoffen.
„Ik kom daar om de gezonde mens
gezond te houden. Ik had nog het
idee, als arts kun je bepaalde produc
tieprocessen stoppen".
Toen hij bij GE kwam, werkte de fa
briek nog met benzeen. Omdat men
dacht, dat dat spul gevaarlijk was,
schakelde men over naar tolueen.
Die stof kan het zenuwstelsel be
schadigen.
Op een gegeven moment had
honderd procent van de
werknemers op een be
paalde plant klachten, die
terug konden worden gebracht tot
een stoornis van enzymstof in de
bloedcellen, veroorzaakt door to
lueen".
Commentaar van de kritische arts
kon het bedrijf niet gebruiken. De
leiding stuurde hem naar Amerika.
Dan kon hij met eigen ogen zien, dat
niemand daar beschadigingen opliep
bij GE.
„Weet je, dat Reagan bij GE begon
nen is"?, smijt hij er een anekdote
tussendoor. „General Electric had in
Amerika een theater gesticht. Om de
top te trainen in het rollenspel. Dat
deed Reagan".
Op een dag loopt Wiertz op de in
koopafdeling bij GE stereen tegen
het lijf. Een huisarts had hem al eer
der benaderd met de vraag of stereen
verlammend was. „Ik zag de zakken
in de goederenlift. Ze stonden open
bloot. Het waaide alle afdelingen op".
Na deze episode raakt het einde van
het dienstverband bij de plasticgi
gant in zicht Ze lieten hem, zegt hij,
de keuze tussen Vrederust en Breda.
„Ik werd beschuldigd. Ik was jager
en ze dachten, dat ik iemand wilde
afmaken met een jachtgeweer. Ik
kwam in Bergen op Zoom in de cel.
Daarna hebben drie auto's van GE
mij wekenlang achtervolgd. Ze wil
den me monddood maken".
Wiertz kwam elders niet meer aan de
bak. Alle sollicitatieprocedures lie
pen stuk als er inlichtingen bij GE
werden ingewonnen. Na een depres
sie eindigde zijn grillige loopbaan bij
het GAK De strijd tegen het bedrijf
ging intussen onversaagd voort
„Daar kwam bij, dat de gezondheid
van de mensen buiten het bedrijf ook
in gevaar was. Rond GE zag je de
sporen in het gras. Het eerste jaar
kreeg ik veel steun van de inspectie
voor de volksgezondheid en de vak
bond. Maar als ik ze de gevaren niet
duidelijk kan maken, verlies ik
steun. Er wordt niet altijd geloofd in
jouw goede bedoelingen."
Als hij weg is bij GE wordt hij me
disch adviseur van Benegora, de in
stantie die zich bezig houdt met de
vuile industrielucht uit het Ant
werpse. Hij raakt dan ook steeds
meer gealarmeerd door kerncentra
les en kernwapens.
„Ik had, na mijn artsenexamen, al
drie jaar gewerkt met isotopen, ra
dio-actieve elementea In de tijd van
de neutronenbom bemoei ik me er
nog weinig mee. Maar dan komt
Woensdreccht. Je hebt een voorspong
met die kennis. En als de discussie
over de kerncentrales begint, zie ik al
vrij snel, dat we dit nooit kunnen be
heersen. Kernsplitsing is onbeheers
baar in tegenstelling tegen energie
opwekking door kernfusie".
Hij vindt, dat hij als mens én
arts een waarschuwende
stem moet laten horen. Hij
sluit zich aan bij de Neder
landse Vereniging voor Medische
Polemologie (NVMP), die zo'n drie
duizend werkers in de Nederlandse
gezondheidszorg telt. Het aantal na
tionale en internationale congressen
en symposia die hij, regelmatig als
vertegenwoordiger van de NVMP,
bezoekt, zijn niet meer te tellen. Hij
gaat naar kerncentrales en kruisra-
kettenbasis. Om zich op te hoogte te
stellen. En als een hongerige ver
slindt hij alle lectuur over kernwa
pens en kernenergie.
Over wat hij ziet en ervaart, schrijft
hij rapporten. In een ooggetuigen
verslag stelt hij een roerige blokkade
in Woensdrecht, waar de politie met
paarden op de actievoerders inrijdt,
aan de kaak.
De rappe spreker kent zijn stille mo
menten. Vaak zijn die aan de poort
van vliegbasis Woensdrecht geweest
Zacht biddend met de Franciscaanse
Vredeswacht. Het aantal malen, dat
hij meeloopt in demonstraties, be
perkt hij bewust. In Den Haag was
hij ooit en in Fiorennes.
„Bij demonstraties, daar ben ik gauw
uit mijn evenwicht gebracht. En zelfs
bij de wakes aan de poort. Dan nog
moet ik oppassen. Anders ga ik hui
len. Omdat je de gevaren ziet. En de
heilloze weg. Neem al dat technisch
en menselijk falen, dan kim je je toch
voorstellen hoeveel gevaar we ló
pen".
Wiertz speurt naar eik te
ken van hoop. En die te
kenen, zegt hij, die zijn
er. In het kernenergiebe
leid en in de kernbewapening. „Maar
dan nog blijven de conventionele wa
pens. Zo'n oorlog zal even erg zijn in
verband met de grote destruetienao-
gelijkheden. We zullen daar voor
moeten waarschuwen".
Hij ziet de toekomst de ene dag w#
de andere dag niet somber in. „Wat
de oorlog betreft, ben ik minder som
ber dan een jaar geleden Steeds
meer mensen registreren de gevaren.
En durven daarover iets te zeggen.
Een nieuwe wijze van denken begint
op gang te komen".
We zitten, zegt hij, nog steeds met de
erfenis van Augustinus, die in ter
men van goed en kwaad dacht. Dat
zwart-wit denken is fout „Dan kom
je bij vredesopvoeding terecht We
moeten op de jeugd overbrengen, dat
wij niet de hele dag goed zija We
moeten kinderen leren, dat handen
niet zijn om te slaan, maar om te aai
en. Dat voeten niet zijn om te schop
pen, maar om te gaan".
Drie dagen later loopt hij
door de stad. Op weg naar
een bijeenkomst van het
Vluchtelingenwerk Neder
land. De asielzoekers zijn op komst
en ze moeten in Bergen op Zoem
goed worden opgevangen. Daarvoor
moeten zoetjesaan concrete stappen
worden gezet. Jef Wiertz notuleert
op de vergadering met een handjevol
vrijwilligers. Hij zit inmiddels in de
commissie Pollak Van Dijk van het
ministerie van WVC „Vluchtelin
genhulp gaat mij zeer ter harte", zegt'
hij en krast snel in een notitiebic*. Er
valt nog veel te notuleren. Het is nog
geen tijd om monddood te gaan.
