f.
IESTEM
en B.V.
KERST 1987
'Het heilige
Deutekom zegt
et podium
odged wongen
oorgoed vaarwel
ik niet meer'
3r zijn mensen die vinden dat ze
et voldoende ster is, niet genoeg
lure heeft", zegt Pieter
lfferink, impresario van
tiristine Deutekom. „Anderen
jn in staat ergens binnen te
omen en iedereen even naar
ch te laten kijken. Maar zij
pudt er niet van om op een
danige manier te verschijnen
t er een atmosfeer ontstaat van
is er'. Ze is altijd wars geweest
,n de uiterlijkheden die horen
ij een echte prima donna. Maar
die haar beter kennen, vinden
aar een fantastisch mens". Zoals
daar staat in de lounge van het
msterdamse hotel, doet ze
derdaad niet denken aan een
roemde vrouw. Geen
tgestrekte bontjas, maar een
vige driekwart jekker. Geen
iende kleuren op voorhoofd en
men en geen geuren met een
ge actieradius. Niets dat haar
esentie oplegt aan haar
geving. Toch zong zij 'Norma'
n de Metropolitan, 'Lucia' in
rona en vele andere
fdrollen in de meest
wende wereldsteden.
2533.
.„Als ik een lied zong of een
aria, zocht ik altijd van tevo
ren iemand in de zaal uit, te
gen wie ik het zou zingenIk
heb dat nodig om het lied op
de juiste manier te zingen.
<se Koerier.
A86
ENTE
lige auto waarschijnlijk
ldoende is voor de
plichte aanbetaling van
voor een financierings-
16 maanden ook dan
ran een ongekend lage
(maximaal te flnan-
g f15.000,-). Waarmee
bewijzen het autorijden
per te maken. Kom daar-
ins rijden, praten en
ot ziens!
FOTO ANP
n één vakje benutten,
advertentie wordt in een
entie met het belangrijkste
n bondig.
lefoonnummer in de
men gemakkelijk en snel.
M DE ZIJKANT HET BEDRAG
etalen. Voor toezending van
dient u f 3,50 extra te
«taling kunt u een groene
auwe girokaart (dus géén
'ing) insturen,
ng ontvangt u een
lor wij u echter f 4,—
rekening moeten brengen.
tg aan Dagblad De Stem,
Breda.
snties., of inleveren op onze
Prijs incl. 6% BTW
Door Ivo Postma
In haar ronde oer-Hollandse ge
zicht vallen de ogen op die iets
hebben van 'had je soms wat'. Het
zelfbewustzijn van iemand die
geslaagd is in een moeilijk en veelei
send vak. Meer een type voor de rol
van de gevreesde prinses Turandot,
die ze twee jaar geleden bij de Ne
derlandse opera zong, dan voor de
kwijnende Violetta, met wie ze zich
ook niet verwant voelt.
Haar man heeft haar naar het hotel
gebracht. Jaap Deutekom blijft er
een kop koffie lang bij en ze spreken
af dat hij haar om precies half twaalf
weer komt ophalen, want om twaalf
uur is er een afspraak met een leer
ling. Zijn tongval, zijn spraak en zijn
observerende blik verraden het na
tuurlijke lef van de Amsterdamse
volksjongen. Net als zij mist hij de
'kouwe kak', waarvan zij in hun le
ven zoveel hebben mogen aanschou
wen.
Jaap en Christina Deutekom opere
ren al samen sinds zij teenagers wa
ren en beiden in hetzelfde koor zon
gen. Jaren later, toen haar ster begon
te rijzen, gaf hij zijn baan bij het Ge
meentelijke Electriciteitsbedrijf er
aan. Of ik blijf gezellig in Nederland
of ik ga reizen en in het buitenland
zingen, maar dan moet je met me
meegaan, anders gaat ons huwelijk
kapot. Dat was de keus en Jaap
reisde met zijn vrouw mee.
Hij is er altijd bij geweest,
waar ze ook was. Hij
spreekt met evenveel ge
mak over 'de cadenzen van
Luigi Ricci' en andere technische as
pecten van het operavak als zijn
vrouw. „Hij is een lopende Deute-
kom-encyclopedie", zegt Pieter Alf-
ferink. „Hij weet de kleinste details
uit haar carrière. Zo van: neen dat
was niet in Milaan, maar in Barcelo
na. Met dat kleine tenortje met die
pruik, dat tijdens de repetitie die aria
nog moest overzingen van de diri
gent".
Ook nu gezondheidsproblemen een
jaar geleden drastisch een einde heb
ben gemaakt aan Deutekoms car
rière als uitvoerend kunstenares, is
Jaap altijd aan haar zijde. Een week
voor het gesprek is zij overgegaan op
een biologisch-dynamisch dieet. Hij
doet mee. Indien vlees, dan geen
aardappelen en vele andere heilzame
richtlijnen bepalen tegenwoordig de
inhoud van hun maaltijden. Het be
valt hun uitstekend. Met een mengsel
van weemoed en afkeuring herinne
ren zij zich de nachtelijke eetpartijen
in New York na afloop van voorstel
lingen in de Metropolitan in een van
die etablissementen die na midder
nacht 'early breakfast' serveren.
„Het was leuk, maar je at veel te veel
en ging met al dat eten op naar bed.
Dat was niet goed".
„Ik moet nog leren om het rustig aan
te doen. Dit interview zou ik eigen
lijk niet moeten doen. U bent echt het
laatste interview dat ik doe. Niet dat
ik niet over mijn werk wil praten,
maar ik vind het geven van inter
views iets dat bij mijn eerdere leven
hoort. Ik ben nu met andere dingen
bezig".
Mijn eerdere leven" slaat
voor Christine Deutekom
op de vijftien jaren
waarin ze als beroemde en
veelgevraagde operazangeres de
theaters van de wereld afreisde, ho
telkamers bewoonde en gemiddeld
niet langer dan drie maanden per
jaar in Nederland verbleef. Deze pe
riode werd in het voorjaar van 1985
voor het eerst afgebroken toen een te
hoog cholesterolgehalte in haar bloed
een open-hartoperatie noodzakelijk
maakte. Ze knapte geweldig op en
aan het eind van dat jaar en begin
1986 zong zij een serie succesvolle
voorstellingen van Puccinis Turan
dot bij de Nederlandse Opera. Later
in 1986 moest ze het opnieuw opge
ven, terwijl ze bezig was met het na
komen van een contract in Spanje.
„Ik was in Bilbao voor 'Amaya', een
heel onbekende negentiende-eeuwse
opera die helemaal in het Baskisch
werd gezongen. Ze hadden me ervoor
gevraagd toen ik een contract zong
voor zarzuelas, de Spaanse operettes.
Het was vreselijk inspannend. Nie
mand van de zangers sprak Bas
kisch. Alles was fonetisch geschre
ven. Ik was erg moe en werd zo ziek,
dat we vervroegd teruggingen naar
Nederland. Ik wist toen dat ik Semi-
ramide niet meer zou doen".
Voordat ze in Bilbao moest afhaken,
had Christine Deutekom verschei
dene verbintenissen in Nederland
geaccepteerd. Voor de Tros-televisie
zou ze in januari van dit jaar Semi-
ramide van Rossini zingen. Voor mei
1988 stond 'Willem Tell' van Rossini
op het programma bij de Neder
landse Opera en in 1989 zou zij daar
haar medewerking verlenen aan
voorstellingen van 'Beatrice di Ten-
da', een opera van Bellini, waarvan
de titelrol als het ware voor de colo
ratuur Deutekom geschreven is.
Dat gaat allemaal dus niet meer
door. Maar er klinkt geen spoor van
spijt in haar stem, wanneer zij zegt:
„Ik wil absoluut nooit meer optreden.
Ik heb daar in Bilbao eigenlijk al af
scheid van genomen. Misschien dat
ik nog wel eens iets zal zingen op een
dineetje bij vrienden, voor de gezel
ligheid. Maar het operavak, daar
moet je echt voor honderd, eigenlijk
voor honderdtien procent in staan,
geestelijk en lichamelijk moet je je
helemaal geven. Neen. Zelfs alleen
zingen thuis in de kamer doe ik niet.
Ik ben dat kwijt. Ik heb altijd gezon
gen omdat ik moest. Ik moest van
mezelf. Het was het heilige moeten.
Dat heb ik nu niet meer. In 1976 was
ik in Verona en daar ontmoette ik
Gré Brouwenstein. Die zei ik ben er
vijf jaar geleden mee opgehouden en
heb er geen vijf minuten spijt van
gehad. Ik geloofde daar toen niets
van, maar nu weet ik dat het de
waarheid is".
Er klinkt zelfs iets van opluchting
door in haar spontane uitspraken.
Het lijkt alsof zij al veel afstand
heeft genomen van haar carrière als
'La Deutekom' en doordrongen is van
de betrekkelijkheid van het succes.
Met hetzelfde soort vanzelfspre
kendheid zegt zij, dat ze het nieuwe
muziektheater in Amsterdam, de
Stopera, nog niet van binnen heeft
gezien. Aan een uitnodiging voor de
opening heeft ze destijds geen gevolg
kunnen geven vanwege verplichtin
gen in het buitenland, maar ze heeft
ook nog nooit een kaartje gekocht
voor een voorstelling in de Stopera.
Dat Christine Deutekom geen
uitnodigingen ontvangt
voor premières van de Ne
derlandse Opera, is voor
haarzelf een futiliteit waar ze niet
eens over begint. Maar volgens een
ingewijde in de vaderlandse opera
scène is dat gewoon een van de vele
schandalige dingen die bij de Neder
landse Opera Stichting voorkomen.
„Wel bij Forum, in het theater in En
schede, ben ik nog geweest", zegt
Deutekom. „In verband met het
Christine Deutekom Concours. Het is
een concours voor zangers die niet
meer dan drie jaar praktijkervaring
hebben en niet ouder zijn dan 35 jaar.
Vijftig kandidaten hadden zich aan
gemeld en van de 45 die uiteindelijk
aan de voorronde in Enschede deel
namen zijn er veertien overgebleven.
Die worden thans door mij en ande
ren beluisterd tijdens optredens in
het land. In januari komen ze op
nieuw naar Enschede voor de tweede
en laatste ronde. Er waren heel veel
mooie stemmen bij de oorspronke
lijke groep en het was niet makkelijk
om de selectie te maken. Tweederde
moest teleurgesteld worden. Dat
komt hard aan, vooral als je jong
bent, dat weet ik nog heel goed. Ik
heb vroeger deelgenomen aan het In
ternationaal Vocalisten Concours in
Den Bosch en ik viel er in de voor
ronden uit. Je voelt je dan een beetje
een wegwerpartikel hè". Ze giechelt
Ik heb verder niet aan veel con
coursen deelgenomen. Je hebt wel
audities hè. De meeste operathea
ters houden een of twee keer per
jaar een auditie en daar heb je maar
aan mee te doen als je een rol wilt
verwerven. Ze beluisteren je dan en
beslissen of ze je daar of daarvoor
kunnen gebruiken. De reis- en ver
blijfkosten zijn hele investeringen
voor beginnende zangers. Mijn laat
ste auditie was in Hamburg. Ik heb
daar een paar hele grote Verdi-aria's
gezongen. Toen ik klaar was, klonk
er een stem uit het donker: 'Zingt u
'De koningin van de nacht' nog wel
eens?' Ik zei van neen. Of ik de aria
toch eens wilde zingen. Ik zei dat ik
de partituur niet bij me had. De stem
zei dat dat geen probleem was, een
partituur konden ze wel halen in de
bibliotheek. Ik zei dat ik ermee was
opgehouden 'De koningin van de
nacht' te zingen en dat ik niet van
plan was het nog eens te doen. Toen
bleek dat ze die film van Die Zauber-
flöte gingen maken en daar was het
voor. Ik heb het dus wel gedaan. Het
was leuk en anders".
De „andere dingen", waar Christine
Deutekom tegenwoordig mee bezig
is, bestaan onder meer uit het bege
leiden van jonge zangers en zange
ressen. „Het zijn mensen die klaar
zijn met hun stemvorming - sommi
gen hebben zelfs al podium-erva
ring- en die nu bij mij komen voor
kritische begeleiding in verband met
de interpretatie van muziek. Ik doe
met hen hetzelfgde als wat ik des
tijds heb geleerd bij Luigi Ricci. Dat
was mijn repetitor in de jaren dat ik
in Italië werkte. Luigi Ricci kende de
hele Italiaanse operawereld en had
nog samengewerkt met Mascagni. Ik
heb aan die man ontzaglijk veel te
danken. Voor de coloraturen (vrij te
interpreteren gedeelten in aria's van
voornamelijk vroeg-negentiende-
eeuwse opera's) gebruikte ik de door
hem geschreven cadenzen".
„Dat begeleiden van jonge mensen
houdt me heel intensief bezig. Ik ben
niet alleen met hen bezig op het mo
ment dat ze bij mij op les zijn, maar
ook nog lang nadat ze de deur achter
zich dichtgetrokken hebben. Dat is
niet goed. Ik moet ook relativeren. Ik
probeer hen te helpen hun zangers
identiteit te vinden. Ze moeten zich
zelf leren kennen en daardoor beter
een rol leren interpreteren, zodat ze
niet alleen maar decibellen loslaten".
Het begin van een solistisch
bestaan is heel moeilijk en
zeker mensen die al iets
ouder zijn moeten goed na
denken voordat ze eraan beginnen.
Het gebeurt meer dan eens, dat een
lid van het operakoor bij me komt
om eens te kijken of een solistische
carrière erin zit. Die mensen zijn
vaak dichter bij de veertig dan bij de
dertig, zijn getrouwd en hebben een
gezin. Ik stimuleer die mensen niet.
Ik zeg weet wel waar je aan begint
en wat je omgooit. Ze hebben een
goede boterham. Om op die leeftijd
nog te beginnen aan een leven van
reizen en in hotels verblijven. De
buitenwereld noemt dat glamour,
maar ik noem het naargeestig. Kijk,
ik was altijd samen met mijn man in
het buitenland. Maar een man die
een gezin heeft gaat doorgaans al
leen weg en zit maar alleen op zo'n
vreselijke hotelkamer. Ik probeerde
het altijd maar zo gezellig mogelijk
te maken. Ik kocht bloemen en ging
broodjes en beleg halen en dan ont
beten we op de hotelkamer. Dan was
het tenminste nog iets. Wat ik hier
over zeg klinkt misschien burgerlijk,
maar dat is gewoon de praktijk".
„Onder de jongere zangers heb je er
die niet hard genoeg werken. Niet
omdat ze lui zijn, maar doodgewoon
omdat ze niet beseffen dat hard wer
ken zo belangrijk is. Dan heb je er
pok die zich teveel laten voorstaan op
hun mooie stem. Dat moet niet, die
interesse voor alleen dat eigen ik.
Het is een heel moeilijk vak. Om het
te maken moet je heel hard wer
ken. en een heel sterke persoon
lijkheid hebben. Nederigheid is
daarbij belangrijk. Niet kruiperig
heid. Maar het gaat erom dat je soms
dingen moet slikken en andere din
gen moet doen die je liever niet zou
willen doen. Ik weet gewoon uit er
varing dat het niet genoeg is om een
mooie stem te hebben, als je je niet
wenst te gedragen zoals anderen van
je verwachten. Wanneer je bijvoor
beeld door een christelijk koor wordt
gevraagd om samen met hen op te
treden, dan is het verstandiger om
daar niet in vrijetijdskleding te gaan
staan, denkend ik zing mooi dus ze
nemen me maar zoals ik ben. Dan
kan het wel eens gebeuren dat ze de
volgende keer iemand nemen met
een minder mooie stem maar die
aangenaam is in de omgang als ie
niet zingt".
„Dat soort dingen probeer ik door te
geven aan mijn zangers. Wat ze er
van oppikken hangt van hen zelf af.
Met welke zangers hebt u het liefst
samengewerkt?
Ze noemt geen namen, maar
zegt bijna hartstochtelijk:
„Met vakmensen. Ik hoopte
altijd maar dat degenen met
wie ik ging zingen, vakmensen wa
ren en het goed deden. Vakmensen in
het opera vak zijn ontzettend cons
ciëntieus. Op het niveau waarop ik
gewerkt heb is het een bedrijf als elk
ander. Bij de Metropolitan, waar het
uiterst professioneel is opgezet, spre
ken ze dan ook van de fabriek. Als
daar onverwacht een zanger uitvalt,
staan er drie klaar om in dezelfde
jurk te stappen. Eerlijk, topzangers
zijn de meest pretentieloze mensen.
Weibeslagen ten ijs komen is het
enige wat ze wilen. Dat iemand zijn
rol niet helemaal kent, dat komt niet
voor, ook niet bij de kleinere rollen.
Ze moeten wel. Als ze het niet goed
doen, staan er genoeg klaar om hun
plaats in te nemen".
„Niet dat het overal even'professio
neel toegaat In Spanje heb ik het
meegemaakt dat ik ergens kwam en
dat de repetities er gewoon niet wa
ren, hoewel er in het contract repeti
ties waren opgenomen".
Van de ruim vijfentwintig
jaar waarin Christine Deu
tekom actief was in het ope
ravak, heeft ze zich vijftien
jaar bewogen op het niveau waarop
topprestaties verlangd werden. Ze is
er zich achteraf goed van bewust dat
dit een riskante manier van leven
was, die iemand met een zwakkere
gezondheid wellicht nog eerder had
geveld. „Het is jarenlang zo ge
weest", zegt ze, „dat ik zes dagen er
gens was. Dan had je bijvoorbeeld
drie repetities en drie uitvoeringen.
Dat is de manier om stress op te bou
wen en daar heeft vijftien jaar van
mijn leven uit bestaan".
Terugkijkend op die loopbaan denkt
ze wel eens na over het feit, dat ze
het merendeel van haar lauweren in
het buitenland oogstte. Ze was een
onmiskenbare ster in het operavak
met zijn joyeus en warmbloedig allu
re. Maar in dit kleine kille land heeft
zij nooit als een ster geschitterd.
Ik hoor haar niet klagen. Wel spreekt
zij over „de ziekte die met een R be
gint", waaraan wij in Nederland vol
gens haar lijden. 'Relaties' bedoelt ze.
„Er wordt van alles van je verwacht
Je moet van alles om erbij te horen.
Ik heb daar nooit aan meegedaaa Ik
heb geen concessies gedaan. Ik deed
dingen niet die anderen wel deden,
zoals na een voorstelling ergens heen
gaan omdat ik gezien moest worden.
Maar over het publiek had ik nooit te
klagen. Bij de Nederlandse Opera
waren de twaalf tot veertien voor
stellingen altijd uitverkocht en dan
waren we nog niet eens met repeti
ties begonnen".
De emotionele band met dat publiek
was een van de drijfveren van de
zangeres Christine Deutekom. „Als
ik een lied zong of een aria, zocht ik
altijd van tevoren iemand in de zaal
uit, tegen wie ik het zou zingen. Ik
heb dat nodig om het lied op de juiste
manier te zingen. Dan keek ik een
bepaald iemand in de zaal aan en
zong ik 'Du solist der Kaiser meiner
Seele sein'."