DE STEM
EX-CLIËNTE VINDT
RELATIE MET
THERAPEUT(E)
ONGEOORLOOFD
ZATERDAG I r\
ÏEMBER 1987 \C.
wee jaar lang had de nu 35-jarige
iRenate een relatie met haar socio-therapeute. Een ge-
Idwongen relatie. Want de therapeute maakte gebruik
Ivan haar machtspositie en forceerde de relatie met
heer op chantage lijkende praktijken. Daaronder zelfs
Ihet dreigen met zelfmoord. Twee jaar lang had Renate
leigenlijk moeten werken aan het overwinnen van een
Ivreselijke overspannenheid, maar die is ze pas veel la-
lier op eigen houtje kwijtgeraakt. De gedwongen (ho-
|rfio)seksuele relatie bleef zo'n vier jaar in haar hoofd
Ispoken. Toen pas durfde ze er mee 'naar buiten'. Een
herslag van de lange weg die moest worden gevolgd
lom haar klacht behandeld te krijgen, het gelijk dat ze
loiteindelijk kreeg en de maatregelen die (niet) werden
Igenomen.
ïver
I Intern onderzoek
Stappen
Maatregelen
Supervisie
Discriminatie
Ombudsman
Afdoende
maar Ik ben niet
- foto wim kooyman
de
ieleid", zegt Barbé. „Dat is
n in het verleden, toen we
miljoen kregen. Maar wij
anen dat we het geld goed
uikt en dat het dus een
zou zijn als we dat instru-
verliezen". Hij wijst op de
n gedaan, zoals het verbete-
ifrastructuur van de havens
en Terneuzen.
twikkelen van een betere in
staat de aanleg van een
■erbinding over de Wester-
raal. Die móet er komen, zo
„De werkgelegenheid in
laanderen brokkelt af als er
terschelde Oerverbinding
luidige verkeer per pontveer
tijd en geld. Betere verbin-
ran ontstellend groot belang
ostorderbedrijf als Necker-
meubelbedrijf Morres. De
rfabriek in Sas van Gent is
over de mogelijke sluiting
de wordt al gepraat. Dat is
kul. Als die verbinding er
ordt het echt nog erger. Dan
and straks weer helemaal
er die verbinding ligt er een
ir bedrijven om hier naar toe
at politiek Den Haag positie
verbinding wordt. „We heb- i
hier minister Smit-Kroes op
td. Die sprak er over dat het
zwaartepunt in Europa
leüjker komt te liggen. De
le tunnel tussen Frankrijk en
ersterkt dat proces. Daarom
verbindingen nodig. Den
de verbinding niet zozeer no-
eeland, maar meer om aan-
vinden bij die internationale
ig. Daarnaast zijn er de laat-
roepen gedaan om de over-
sringen op te voeren".
wolken boven Zeeland, ma41
'el wat zon. Engelhard komt,
iteert tweehonderd miljoen,
t de kans dat op Neeltje Jans
Gasteren-recreatieproject tot
op meer dan zestig procent
rslag in de Zeeuwse havens
jaar, enigszins tegen de ver-
l, met ruim acht procent. Bar-
;eld mag dus niet al te somber
childerd. Er is reden tot zorg,
niet pessimistisch".
Vinken heeft het zo ver we
en te brengen dat de tweede-
ing in de maatschappij dwars
jver onze tafel in „de Olde Sip'
tel" liep. Hij wilde een klem
grammofoonplaatje in het pak'
iet, met een rede van de diree'
eur-generaal, omlijst ®e
doolspel van Heifetz.
Ik wilde
alleen Heifetz plus champagne
en een kattebeeldje uit het Bn-
tish Museum met gouden oren
sn zilveren neusringen, te
waarde van 980 gulden. lx
spreek niet meer met Vinken
Het eerste dat er straks uit het
jakket rolt is een fles zure
llauwe Non.
Ipeul
Life
Door Rosé Lokhoff
De periode 1980-1982. Renate (niet haar
tchte naam) zit zwaar overspannen op
de dagbehandeling van het Hooghuys in
Breda. Socio-therapeute Lia (niet haar
echte naam) dwingt haar een seksuele re
latie op en van een professionele behan
deling komt helemaal niets terecht.
„Renate heeft zich herhaalde malen
trachten te onttrekken aan deze onge
wenste en traumatiserende relatie, doch
telkenmale werd door Lia, soms zelfs op
agressieve wijze, zodanige invloed uitge
oefend dat Renate geen weerstand meer
ion bieden", schrijft de advocaat van
Renate in juli 1986 aan de Inspectie
Geestelijke Gezondheid in Den Bosch.
„Renate is van mening dat de thera-
ite een gevaar vormt voor de geeste
lijke volksgezondheid en is op die grond
ervan overtuigd dat handhaving in dit
beroep onaanvaardbaar is", luidt de offi
ciële klacht.
Vanaf die dag gaat de bal aan het rob
len. Waarom dan pas is de vraag die
Renate vaak wordt gesteld. Haar ant
woord: „Er gaat heel wat door je heen en
ling overweeg je voordatje überhaupt de
slap durft te nemen om iets te onderne
men tegen zulke praktijken. Voor ik naar
cw advocaat uitkeek, heb ik me in ver
binding gesteld met ex-cliënten om hun
ervaringen te horen over de dagbehande
ling. Die logen er niet om. Daarna heb ik
me in verbinding gesteld met de stichting
Pandorra die mijn verhaal hoorde en mij
Je raad gaf door te gaan met de klach-
kn, die aanzienlijk waren, en mij in ve-
binding te stellen met de Cliëntenbond.
Samen met die bond heb ik mijn nek uit
gestoken betreffende het wel en wee van
psychiatrische patiënten. Diverse ge
sprekken volgden en daarna heb ik een
advocaat geraadpleegd."
het Hooghuys wordt een intern
I onderzoek ingesteld en ook daarvan
|»ordt de Inspecteur van Volksgezond-
I bold op de hoogte gebracht. De klacht
l'ordt gegrond genoemd en de thera-
|P«te wordt 'ernstig berispt'. Renate
I i'odt dat echter niet voldoende en scha-
1 feit de Cliëntenbond in. Ook deze
I schrijft naar de inspecteur, de heer E. de
lu- tweede geval van een re-
"ie tussen therapeut en cliënte komt
n aan bod. Hierbij gaat het om een he-
|wo-seksuele relatie die later tot een hu-
I "olijk leidt.
De brief van 11 september 1986 aan
„De klachten zijn:
lï'osm 6 t'leraPeuten zijn in de periode
1980-1982 een relatie aangegaan met
Inenten.
r Tijdens een midweek vakantie (trai-
ljJag' eind '81 in Cadzand, hadden die
»ee hulpverleners geen tijd voor andere
lm °mdat ze op dat moment de
||®mte nodig hadden om de relaties op te
o°Ten' 'n privé-sfeer kon dat niet
L at hun eigen partners thuis waren.
Ihu gevolS was dut andere cliënten met
problemen op dat moment niet bij
landjereckt konden; met alle gevolgen
3j(kIls de weekend-bespreking op de
Afhandeling kwamen ie twee cliën-
Iverl 6611 relatie hadden met de hulp-
eners erg veel aan hun trekken en als
°g tijd over was, dan pas kwamen de
«ren aan de beurt.
L.'e']Sve€ cliënten kregen individuele
L*\e?ren en ze konden zoveel gesprek-
~ijgen als nodig was. Andere cliën-
onden geen gesprekken krijgen,
want daar hadden ze geen tijd voor.
(Wat er zich allemaal in die kamers af
speelde, dat kunt u natuurlijk raden.)
- Lia ging naar andere cliënten toe om
over haar relatie te praten, zelfs dat ze
tegen een cliënt zei: „dat het erg slecht
met haar ging en dat ze zelfmoord wilde
plegen, omdat haar relatie niet goed
ging." En dat tegen een cliënt die toen
helemaal niet stabiel was en er dan ook
veel moeite mee had.
- Enkele cliënten moesten vooral van
Lia de dagbehandeling afbreken doordat
ze een bedreiging voor haar waren.
- Het team was op de hoogte van de re
laties. Ook daar zetten wij vraagtekens
bij.
Wij vragen ons af: waarom worden deze
twee hulpverleners niet ontslagen.
Waarom moet het Hooghuys hun be
schermen, in wiens belang is dat."
De inspecteur laat de advocaat weten
geen nadere stappen te willen onderne
men en daarna gaat er een brief richting
het Hooghuys. Met psychiater en eerste
geneesheer zijn dan al enkele gesprekken
gevoerd. Eerste geneesheer A. Hertroys
laat in februari 1987 schriftelijk weten
welke stappen het Hooghuys heeft geno
men.
„Er heeft een uitgebreid onderzoek
plaatsgevonden. Er zijn vele gesprekken
gevoerd, onder anderen met de direct be
trokkenen, alle medewerkers van de dag
behandeling, de managementgroepleden,
de voorzitter van de raad van commissa
rissen, de hoofdofficier van justitie en de
inspecteur voor de Geestelijke Volksge
zondheid."
„Veelal bleef het niet bij één gesprek.
Uitputtend is de zaak besproken, gere
construeerd, kritisch bekeken en vergele
ken met de huidige situatie. Gesprekken
met de cliëntenbond afdeling Breda le
verden aanvullende informatie op. Ge
sprekken met de Geneeskundig Inspec
teur voor de Geestelijke Volksgezond
heid in Noord-Brabant en Limburg wa-
„Renate heeft zich herhaalde malen
trachten te onttrekken aan deze
ongewenste en traumatiserende
relatie, doch telkenmale werd door Lia,
soms zelfs op agressieve wijze,
zodanige Invloed uitgeoefend dat
Renate geen weerstand meer kon
bieden". - fotoap
„Zulke fouten, gemaakt en toegegeven, zijn onaanvaardbaar. Ze mogen niet gebeuren en wij moeten er voor waken en medemensen beschermen tegen zulke ernstige
misdragingen." ^^^WESTERIK
'Seks in
i i,ii bn-'f IMl t.-tïiJBO»
ren aanleiding tot verbreding en op som
mige punten verdieping van dat onder
zoek."
„Het onderzoek heeft de volgende
conclusies opgeleverd:
1. In de tijd waaruit de klacht van me
vrouw stamt, heerste er op de dagbehan
deling een behandelklimaat, niet onge
bruikelijk voor die tijd, waarin de directe
authentieke betrokkenheid en de eigen
verantwoordelijkheid van iedere mede
werker daarin als belangrijke voorwaar
den voor therapie golden. Het belang
van de specifieke specialistische aspecten
werd daarbij enigzins naar de achter
grond gedrongen. Medewerkers werkten
zelfstandig en hadden een nauwe band
met hun cliënten. Vertrouwen in hun in
zet strookte niet met directe controle.
2. In die sfeer zijn fouten gemaakt, waar
bij grensoverschrijdend met cliënten
werd omgegaan, tot rolwisseling toe.
Fouten, die een verontachtzaming van
de professionele verantwoordelijkheid
inhielden en daardoor verwijtbaar zijn.
Strafbare feiten konden we niet vaststel
len. De klacht van mevrouw achten wij
gegrond. We achten het ontoelaatbaar
dat een medewerker een intieme relatie
aangaat met een cliënt tijdens de behan
deling. Eveneens achten we het ontoe
laatbaar dat een medewerker een cliënt
belast met haar zijn problemen.
3. Het behandelklimaat is beduidend
veranderd. Rolopvatting van de mede
werkers is meer professioneel."
En de eerste geneesheer gaat verder: „De
volgende maatregelen zijn genomen:
1. Gezien de tijdsduur die is verlopen
tussen de gewraakte gebeurtenissen, de
werkhouding van de direct betrokkene
tijdens het onderzoek en haar huidige in
zicht in de situatie achtten wij een ont
slag niet gewenst. Haar is voorwaardelijk
ontslag aangezegd en ze is onder supervi
sie gesteld.
2. Een andere medewerker heeft een offi
ciële waarschuwing gekregen.
3. Met het huidige behandelteam zijn de
zaken doorgesproken en de grenzen van
het (on)toelaatbare nog eens vastgesteld.
4. De Inspecteur is van dit alles op de
hoogte gesteld."
Inmiddels is ook en klacht ingediend
bij de Nationale Ombudsman. Volgens
Renate is de inspecteur niet serieus ge
noeg ingegaan op haar klacht. Inspec
teur De Graaf verdedigt zich tegenover
de ombudsman in een brief van 11 maart
1987. Hij heeft telefonisch contact gehad
met de eerste geneesheer van het Hoog
huys.
De Graaf: „In een tweede telefonisch
contact bleek dat er zich twee gevallen
van seksuele relaties tussen hulpverlener
en hulpvrager in de dagkliniek hadden
voorgedaan: in het ene geval betrof het
is taboe'
een heteroseksuele) relatie die later in
een huwelijk resulteerde. Ik heb hem ge
adviseerd hierover contact op te nemen
met de Hoofdofficier van Justitie."
f
„In augustus heb ik in het Hooghuys een
uitvoerig gesprek gevoerd met de eerste
geneesheer waarbij de resultaten van het
intern onderzoek tot dan toe werden
doorgesproken.
- De eerste geneesheer had gevolg gege
ven aan mijn verzoek contact op te ne
men met de Hoofdofficier van Justitie;
deze zag geen redenen voor justitionele
stappen in deze zaak.
- De betrokken socio-therapeute was
over de kwestie aangesproken. Haar is
medegedeeld dat zij alsnog nader zal
worden beoordeeeld op geschiktheid
voor haar taak. Vooralsnog is haar alleen
nog werken toegestaan onder directe su
pervisie.
- Door mij werden enkele vragen gefor-»
muleerd dat bij het intern onderzoek nog
aan de orde moest worden gesteld."
Een eigen onderzoek door de inspectie
vindt De Graaf niet nodig. Hij verklaart
dat als volgt:
- De gebeurtenissen waarop de klacht
betrekking heeft, speelden zich af in de
jaren 1980-1982, dus ruim vier jaar voor
dat de klacht werd ingediend.
- Toen ik de klacht ontving, was mij be
kend dat er al een intern onderzoek
gaande was.
- twee gelijktijdige onderzoeken vond ik
nodig noch gewenst.
- uit een gesprek met de eerste genees
heer bleek mij dat intussen afdoende
maatregelen waren getroffen onder meer
om herhaling te voorkomen.
- de Hoofdofficier van Justitie conclu
deerde dat het hier geen strafrechtelijk te
vervolgen gedragingen betrof.
- de betrokken hulpverleenster viel niet
onder een beroepsgroep waarop het me
disch tuchtrecht van toepassing is.
- Er bestond geen enkel verschil van me
ning over de feitelijke gebeurtenissen,
zoals die door klaagster zijn weergege
ven.
Vooral de motivatie dat het allemaal zo
lang geleden is gebeurd, vindt Renate
'betreurenswaardig'. Zij schrijft dat dan
ook aan de Ombudsman en voegt daar
aan toe: „De heer De Graaf heeft van
twee ex-cüënten en mij een schrijven
ontvangen waarin de ernst van het pro
bleem overduidelijk overkwam. Hij is in
kennis gesteld van een enquête van de
Cliëntenbond, die op de band staat. Hij
mocht die beluisteren, maar heeft daar
voor niet de moeite genomen. Alsnog
vind ik dat de heer De Graaf ernstig in
gebreke is gebleven."
Ze vraagt zich ook af hoe het mogelijk
is dat twee therapeuten die zich aan het
zelfde misbruik schuldig hebben ge
maakt, op een andere manier worden be
handeld. „De man krijgt een officiële
waarschuwing en de vrouw wordt onder
zware supervisie gesteld en een voor
waardelijk ontslag aangezegd. Hoe kan
het dat de directie van het Hooghuys
mijn klacht gegrond vindt en het ontoe
laatbaar acht dat er intieme relaties ont
staan tussen therapeut en cliënt en toch
zo discriminerend reageert
„De een wordt de hand boven het
hoofd gehouden en de ander niet. Ik
vind dit je reinste discriminatie en heb
dan ook geen zin om machteloos toe te
moeten zien hoe oneerlijk die dingen ge
beuren. Ik ben nog steeds van mening
dat beide therapeuten niet geschikt zijn
om hun functie te bekleden en/of über
haupt voort te zetten. Als De Graaf wat
meer zijn nek had uitgestoken, was hij'-
zeker tot andere conclusies gekomen."
„Ik zie dat er een onderzoek is ge
weest. Een onderzoek waarbij niet is ge
keken naar de schade die geleden is door
ex-cliënten en waarbij weinig rekening is
gehouden met de risico's van de toen ge
maakte ernstige fouten. De maatregelen
die zijn genomen, vind ik zwak en discri
minerend. Ik zou graag alsnog een eerlijk
en uitgebreid onderzoek willen omdat er
naar mijn mening veel verzwegen geble
ven is. Zulke fouten, gemaakt en toege
geven, zijn onaanvaardbaar. Ze mogen
niet gebeuren en wij moeten er voor wa
ken en medemensen beschermen tegen
zulke ernstige misdragingen."
De Nationale Ombudsman laat dat alle
maal over zich heengaan en hij geeft zijn
bevindingen weer. Die zijn ongeveer het
zelfde als die van de Inspecteur. Staats
secretaris Dees krijgt ze te zien en heeft
er niets aan toe te voegen.
Renate echter wel: vooral over het feit
dat beide therapeuten nog steeds werk
zaam zijn. „Een is er zelfs bevoegd om
de intake-gesprekken te leiden waardoor
ik sterk het vermoeden heb dat de drei
ging van het schade aan kunnen brengen
aan cliënten nog steeds aanwezig is. Dit
alles als gevolg van de afwijzende hou
ding van De Graaf. Ik ben van mening
dat een strenge supervisie binnen de dag
behandeling niet mogelijk is."
In augustus van dit jaar komt het
eindrapport van de Ombudsman. Hij
acht het verantwoord dat de inspecteur
de resultaten van het intern onderzoek
van het Hooghuys heeft afgewacht. „Ge
durende dat onderzoek heeft de inspec
teur de vinger aan de pols gehouden. Hij
heeft aanwijzingen gegeven aan de stich
ting en zich met het onderzoek bemoeid.
Ook heeft hij halverwege het onderzoek
een onderhoud gehad met de advocaat
van klaagster. De klacht is echter niet
ma- jnuqaiqaib
goW .tamo.-
conform de door de inspectie ontwik
kelde procedure afgewikkeld. Klaagster
is niet geïnformeerd over de resultaten
van het onderzoek, zij heeft niet de gele
genheid gekregen hierop te reageren en
de inspecteur heeft verzuimd zijn beslis
sing ter zake te motiveren."
En dan komt het: „Echter, mede gezien
het feit dat de gebeurtenissen waarover
werd geklaagd reeds vier jaar tevoren
hadden plaatsgevonden en dat door de
inrichting inmiddels afdoende maatrege
len waren genomen om herhaling te
voorkomen, ben ik van mening dat de
inspecteur dessalniettemin voldoende se
rieus op de klacht is ingegaan."
En daar eindigt het voor Renate. De
Cliëntenbond heeft nog wel wat gesprek
ken met mensen van het Hooghuys,
maar dreigt ook af te haken. „En daarom
wil ik dat het bekend wordt. Je komt er
niet meer doorheen. Alles wat ze nu nog
doen is zwijgen, zwijgen, zwijgen. En er
is nog een zeer belangrijke reden dat ik
door wil gaan: erkend is dat er in die ja
ren geen professionele hulp is geweest.
Het ziekenfonds heeft daar echter wel al
tijd een vergoeding voor moeten geven
van zo'n twee- tot driehonderd gulden
per dag. Nu ik steeds weer lees dat er
moet worden bezuinigd, vind ik dat toch
wel heel vreemd. Bij het Hooghuys pro
beren ze het nu van zich af te houden.
Tot ik het opgeef."
„Begrijpelijk toch; want er is te veel
gebeurd wat in principe niet door de
beugel kan. Mensen die om hulp komen,
hebben recht op een stuk professionele
hulpverlening. Zeker ook omdat daar
goed voor wordt betaald door het zie
kenfonds. Mag het ziekenfonds na ver
loop van tijd zich niet eens afvragen hoe
de behandeling verloopt, of er vooruit
gang is in de situatie, of er niet te lang
ten onrechte 'getherapied' wordt en of
het echt wel professioneel is."
„Kortom; kan het ziekenfonds geen
onderzoek verrichten of de financiële
vergoeding aan therapieën wel echt zo
goed besteed wordt, in die vorm dat de
cliënten na behandeling hun eigen leven
weer kunnen hervatten. Wat meer con
trole op dit soort zaken vind ik zeer ge
wenst gezien mijn eigen ervaringen. Of
moet er nu bezuinigd worden omdat het
toen min of meer opgesnoept werd door
mensen die zichzelf graag waar wilden
maken als psychotherapeut of -therapeu
te. Of het starten van de dagbehande
ling. Mijn mening: dagbehandeling star
ten is goed, maar ik begin ook geen auto
rijschool met alleen een rijbewijs."
„Ik scheer niet alle psychiatrische
hulpverlening over één kam, want ze zijn
naar mijn mening nog vaak te hard no
dig. Ik keur de manier af waarop ik en
diverse mensen haar hebben genoten."
