DESTEM
W E E K E
SOMBER BEELD VAN
ECONOMIE
STEMT BARBÉ NOG
NIET PESSIMISTISCH
2|DE STE
EX-C
I
T»
ONG
ZATERDAG
19 DECEMBER 1987
ij De Schelde verdwijnen 540 ba
nen, bij vestigingen van rijksdiensten gaan vijfhonderd
verloren en de werkloosheid is sinds jaren van afname
weer aan het stijgen: de euforie over de economische
ontwikkelingen in Zeeland is binnen enkele maanden
veranderd in grote zorg. De Stem sprak met de
Zeeuwse gedeputeerde voor economische zaken Ron
Barbé: „Misschien zijn de sombere wolkjes wel wol
ken".
Drie punten
Engelhard
Geen uitverkoop
Nota
Positiever
Kerstpakket
Renate een relatie m<
dwongen relatie. Wa
van haar machtspos
zeer op chantage lijk
het dreigen met zelfrr
eigenlijk moeten wer
vreselijke overspanne
ter op eigen houtje k
mo)seksuele relatie t
spoken. Toen pas dui
verslag van de lange
om haar klacht beha
uiteindelijk kreeg en
genomen.
Intern onderzoek
B
Door Jan Janten
en Willem ReIJn
Ron Barbé, ex-wethouder van Terneu-
zen, oud-werknemer van Dow Chemical,
is enigszins op zijn hoede. De sombere
berichten van het laatste half jaar zijn
hem niet ontgaan, maar een bewindsman
op economische zaken die onheil pre
dikt, is er een die zijn eigen voorspelling
onmiddellijk waarmaakt.
Maar Barbé is realist genoeg om de
cijfers niet te negeren: na een jarenlange
positieve ontwikkeling van de Zeeuwse
economie, lijkt het tij gekeerd. De vraag
is slechts of het een tijdelijke of een
structurele inzinking is.
Want ga de berichten maar na:
Vorige week maakte de Koninklijke
Maatschappij De Schelde in Vlissingen
bekend dat 540 arbeidsplaatsen verloren
zullen gaan. Gedwongen ontslagen zijn
daarbij niet te voorkomen.
Het werkloosheidspeil is licht gestegen
na het dieptepunt van 9,4 procent afge
lopen zomer. Nog steeds steekt Zeeland
gunstig af tegen het landelijke cijfer (14.3
procent), maar de daling is voorbij.
Het Rijk wil een afslanking van het
ambtenarenapparaat, maar de ministe
ries vinden dat het makkelijkste door 'in
de provincie' de rijksdiensten te reorga
niseren. Vele honderden banen staan in
Zeeland op het spel.
Het fosfaatplan van minister Nijpels
kan grote gevolgen hebben voor de
Hoechst-vestiging in het Sloegebied. Ge
vreesd wordt voor een verlies van vier-
tot vijfhonderd banen, terwijl nog eens
zo'n aantal bij toeleverende bedrijven op
het spel staan.
Dat is niet zo vrolijk beeld.
Barbé: „Tot het midden van dit jaar was
een positieve ontwikkeling waar te ne
men. Ook dit jaar ging de werkloosheid
nog een lange tijd omlaag, het midden-
en kleinbedrijf investeert vlot en dat wa
ren dus positieve signalen. Maar nu ver
schijnt er een aantal sombere wolkjes
aan de hemel". Herstelt: „Het kunnen
misschien ook wel wolken zijn. De werk
loosheid is in oktober en november weer
wat opgelopen. Die toenemende werk
loosheid doet zich in enkele specifieke
sectoren voor: de recreatie, de horeca en
de bouw. Het is echter nog te vroeg om
te zeggen of die toename ook structureel
is".
Barbé wijst op de ontwikkelingen in
twee sectoren die voor Zeeland van emi
nent belang zijn, de landbouw en de vis
serij. Die kampen met structurele pro
blemen, als de overbevissing en de over
bemesting. „Kortom: op dit moment
hebben we een wat somberder beeld van
de economie dan tot enkele maanden ge
leden".
Om de economische positie van Zeeland
in kaart te brengen, huurde de provincie
voor driehonderdduizend gulden het in
ternationale onderzoeksbureau Plant Lo
cation International uit Brussel in. PLI
produceerde een eerste rapport over de
aantrekkelijkheid van Zeeland voor in
ternationale investeerders. Het bureau
„Je moet voorkomen dat een ondernemer van het kastje naar de muur wordt
gestuurd. Er moet een evenwichtig vergunningenbeleid worden ontwikkeld."
- FOTO DE STEM COR J. DE BOER
vond dat de infrastructuur op drie pun
ten zou moeten verbeteren: er dient een
vaste oeververbinding over de Wester-
schelde te komen, de verbinding vanuit
Terneuzen richting België moet worden
verbeterd en er moet een betere weg tus
sen de A-58 en Antwerpen (de zoge
noemde Zoomweg bij Bergen op Zoom)
te komen. Als aan die voorwaarden is
voldaan, hebben investeerders met name
belangstelling voor de industrieterreinen
bij Terneuzen, Vlissingen en Middel
burg.
Het adviesbureau had nog wel een
paar op- en aanmerkingen. Het ontbre
ken van een regionaal vliegveld, het ge
brek aan hogere opleidingsmogelijkhe
den, het gemis aan voldoende toeleve
ringsbedrijven en de kostbare bedrijfs-
grond zijn minpunten voor de provincie
in de internationale concurrentie. Werk
aan de winkel dus voor Barbé.
Wat kan de provincie aan die problemen
doen?
Barbé vertrekt vanuit de gemeenplaats
van het voorwaarden-scheppend beleid
dat het voor ondernemers aantrekkelijk
moet maken zich in Zeeland te vestigen.
Meer specifiek: „Je moet voorkomen dat
een ondernemer van het kastje naar de
muur wordt gestuurd. Er moet een even
wichtig vergunningenbeleid worden ont
wikkeld. We willen meer aandacht aan
knelpunten op het gebied van milieu en
op de arbeidsmarkt schenken. De infra
structuur rond de havengebieden moet
beter".
Internationale concurrentie klemt juist
voor een provincie als Zeeland. De zee
havens Terneuzen en Vlissingen kampen
rechtstreeks met de concurrentie van de
Belgische havens Antwerpen, Zeebrugge
en Gent. De Belgen staan bekend om
hun soepele interpretatie van milieu
voorschriften en hun bodemprijzen bij
grondverkoop.
„De Nederlandse milieubepalingen wor
den blijkbaar als zwaarder ervaren dan
die in België", zegt Barbé. Hij verwijst
naar de problemen rond de aanlanding
van LPG in het Sloegebied. De voor
waarden die werden opgelegd maakten
de terminal veel duurder dan eenzelfde
lokatie in het Antwerpse havengebied.
De problematiek van de grondprijs kan
het beste worden beschreven aan de
hand van de komst van het Amerikaanse
chemische bedrijf Engelhard naar Ter
neuzen. Deze producent van 'katalysato
ren' voor de chemische industrie had de
keus tussen België en Nederland. Barbé
was nauw bij de onderhandelingen be
trokken, omdat hij voorzitter is van de
havenschappen Terneuzen en Vlissingen.
„Plant Location International (het
zelfde bureau dat nu voor de provincie
Zeeland werkt, JJ WR) deed het loka-
tie-onderzoek voor Engelhard. Het be
drijf had een amoniak-achtige grondstof
nodig. PLI had aan de hand van dat cri
terium vijf tot zes geschikte lokaties ge
vonden. Op het lijstje stonden onder an
dere Terneuzen, waar NSM voor de
grondstof kon zorgen, en het Belgische
plaatsje Lanaken, vlak over de grens bij
DSM".
„Dan gaat het bedrijf de onderhande
lingen in. Er wordt gesproken over de
grondprijs, de kadefaciliteiten, de hoogte
van de liggelden, de kosten van een kuub
gas. Je gaat eens met die mensen eten.
Het klimaat van de onderhandelingen is
het allerbelangrijkst. Je probeert in die
ontspannen sfeer er achter te komen wie
je concurrenten zijn en wat zij bieden.
Zo probeer je je eigen positie in te schat
ten. Hoe ver kan ik bijvoorbeeld gaan
met de grondprijs?"
Waarschijnlijk hebben twee elementen
het pleit in het voordeel van Terneuzen
beslecht: de aanwezigheid van NSM en
de gunstige grondprijs. „De grondprijzen
maken het ons moeilijk om te concurre
ren met de Belgen", zegt Barbé. „Ons
grond is relatief duur. Daar moetje reke
ning mee houden. Maar je hebt natuur
lijk mogelijkheden om iets aan die prijs
te doen. In Terneuzen konden we aan
Engelhard een groot aantal hactaren ver
kopen. Die grond was volgens schema
normaal uitgegeven in tien tot vijftien
jaar. Omdat je dat nu in een jaar doet,
kun je een rentevoordeel halen. Dat
voordeel is in de verkoopprijs verwerkt.
We houden niettemin toch nog geld aan
deze transactie over".
Toch zal er geen uitverkoopbeleid wor
den gevoerd, stelt Barbé. „Elke transac
tie staat op zichzelf. We hoeven naar
buiten ook geen algemeen geldend beleid
te voeren, want als havenschap Terneu
zen zijn we privaatrechtelijk bezig. Elke
deal heeft weer zijn speciale verlangens.
Je hebt nooit een deal uit het boekje van:
dat staat er en dat wordt het".
„Op zichzelf is die grondprijs relatief,
want de prijs vormt maar twee of drie
procent van de totale investering. Maar
een nieuw bedrijf vergelijkt een aantal
locaties en probeert het onderste uit de
kan te halen".
Op milieutechnisch gebied moest na
de verkoop nog even wat worden recht
gezet. Omdat de Engelhard-grond moge
lijk verontreinigd is, was men in Ame
rika bevreesd voor grote schoonmaak
kosten. In de Verenigde Staten had het
bedrijf toevallig net zo'n affaire achter
de rug en daarom besloot de directie de
bouw te staken tot meer duidelijkheid
zou zijn bereikt. Een vredesmissie van
Barbé naar de States kon de Engelhard-
directie gerust stellen.
De buitenlandse reis van Barbé was
geen Zeeland-promotietrip, zoals andere
provincies en steden die met de regel
maat voor het eigen gewest organiseren.
Vooral de ex-Commissaris der Koningin
in Noord-Brabant Van Agt maakte daar
een sport van. Barbé moet er niets van
hebben. „Als we naar het buitenland
gaan doen we dat in goed overleg met
het Commissariaat voor Buitenlandse
Investeringen", zegt Barbé. „We hebben
er geen behoefte aan om als een soort
ongeleid projectiel door het buitenland
te vliegen. We stemmen alles goed af met
Den Haag. Er zijn toch al veel te veel
van dat soort missies".
De relatie met Den Haag is volgens
Barbé ook op andere terreinen goed. In
de provinciale staten is er wel eens op
aangedrongen om een eigen man in Den
Haag te krijgen, maar Barbé voelt daar
niet veel voor. „Moet elke provincie dan
een eigen man in Den Haag neerzetten?
Dat werkt volgens mij niet", zegt hij.
De vraag is natuurlijk of het zonder
onze-man-in-Den-Haag dan wel werkt.
De opheffing van de Deltadienst en met
name het verdwijnen van een groot aan
tal banen bij kleinere rijskdiensten,
waardoor totaal vijfhonderd arbeids
plaatsen op de tocht staan, zouden toch
voor een man in de residentie kunnen
pleiten.
Het provinciaal bestuur ziet echter meer
in een nota. Daarin moeten de gevaren
voor de Zeeuwsche economie worden be
schreven. Samen met zes andere provin
cies wordt er een front gemaakt naar
Den Haag om meer geld voor regionaal
economisch beleid los te krijgen.
„Wij hebben vier miljoen gulden voor
economisch beleid", zegt Barbé. „Dat is
al minder dan in het verleden, toen we
nog bijna zes miljoen kregen. Maar wij
kunnen aantonen dat we het geld goed
hebben gebruikt en dat het dus een
slechte zaak zou zijn als we dat instru
ment zouden verliezen". Hij wijst op de
dingen die zijn gedaan, zoals het verbete
ren van de infrastructuur van de havens
in Vlissingen en Terneuzen.
Bij het ontwikkelen van een betere in
frastructuur staat de aanleg van een I
vaste oeververbinding over de Wester-
schelde centraal. Die móet er komen,
zegt Barbé. „De werkgelegenheid in I
Zeeuwsch-Vlaanderen brokkelt af als er
geen Westerschelde Oerverbindim
komt. Het huidige verkeer per pontveer
kost te veel tijd en geld. Betere verbin
dingen zijn van ontstellend groot belang
voor een postorderbedrijf als Necker-
mann, voor meubelbedrijf Morres. Del
eerste suikerfabriek in Sas van Gent:
gesloten en over de mogelijke sluiting I
van de tweede wordt al gepraat. Dat is
geen flauwekul. Als die verbinding er
niet komt, wordt het echt nog erger. Dan
wordt Zeeland straks weer helemaal
groen. Zonder die verbinding ligt er i
drempel voor bedrijven om hier naar toe I
te komen".
Hij proeft dat politiek Den Haag positie-1
ver over de verbinding wordt. „We heb-1
ben onlangs hier minister Smit-Kroes op I
bezoek gehad. Die sprak er over dat hel I
economische zwaartepunt in Europi I
steeds zuidelijker komt te liggen. Del
bouw van de tunnel tussen Frankrijk e
Engeland versterkt dat proces. Daarom I
zijn betere verbindingen nodig. Dell
Haag vindt de verbinding niet zozeer w> I
dig voor Zeeland, maar meer om aan-1
sluiting te vinden bij die internationale J
ontwikkeling. Daarnaast zijn er de I
ste tijd oproepen gedaan om de over-l
heidsinvesteringen op te voeren".
Sombere wolken boven Zeeland, maarl
er is nog wel wat zon. Engelhard komt I
Dow investeert tweehonderd miljoen, I
Barbé schat de kans dat op Neeltje Jansl
het Van Gasteren-recreatieproject totl
stand komt op meer dan zestig procent]
en de overslag in de Zeeuwse havens
groeit dit jaar, enigszins tegen de verT
wachting in, met ruim acht procent. Barj
bé: „Het beeld mag dus niet al te sombtfl
worden geschilderd. Er is reden tot zorgl
maar ik ben niet pessimistisch".
Carel Vinken en ik
hebben de vererende
opdracht gekregen
dit jaar een kerstpakket te ont
werpen, waarvan het bedrijf er
tweeduizend wil uitgeven. We
zetten daarmee een oude tradi
tie voort, die geboren is in mar
garinedozen met houtwol,
waarin zich een fles wijn van
het merk „Blauwe Non", een
gezinsfles kruidenshampoo, een
stuk lavendelzeep in hartvorm,
een stel authentieke Spaanse
castagnetten (kleppers), een
banketstaafje, een Friese kant-
koek, een potje boerenjongens
en een complete set speelkaar
ten bevonden.
Voor personeelsleden die als
buitengewoon vroom bekend
stonden of zwaar van tred wa
ren door een mateloze levens
ernst, vervingen wij die kaarten
door een rozenkrans of een
bundel psalmen. Dat is alweer
enige tijd geleden, toen de ge-
luksstromen in ons land nog
rustig voortkabbelden tussen
de dijken van de Bonte Dins-
dagavondtrein en Negen Heit
de Klok.
Mede door de bulde
ringen van radioprediker Henri
de Greeve was het kerstfeest
nog niet verpieterd. Wat de
reli-sociologen er van zeggen
weet ik niet, maar mijn vermoe
den is dat we bij de digestie van
de welvaart een soort verpiete-
ringszuur hebben ontwikkeld,
dat overal de pluus en de wol
afvreet, totdat de onbeklede,
naakte werkelijkheid zich bars
aan het oog ontvouwt.
Vroeger schaarde het gezin
zich in een onzichtbaar de
kentje van welwillende dank
baarheid rond het pakket, wan
neer dat op eerste Kerstdag,
kort na de kerkgang, plechtig
werd geopend. „Kijk nu toch
eens, een hele fles wijn!" werd
er geroepen als de Blauwe Non
uit het houtwolbed werd ge
haald. Er was toen nog geen
sprake van een echte kerstsfeer.
Zelfs toen we bij alle werkne
mers langs de deur moesten om
blikjes Bon Vivant in te nemen
die bol stonden van botulisme,
bleef de sfeer optimaal.
„Toch geen plannen om de
onderneming af te slanken,
wat?" was het commentaar van
een oude meestertypograaf, een
man met een vredig gelaat, die
al heel wat stormen had over
leefd.
„Nou, het had weimg ge
scheeld of we hadden Nieuw
jaar niet gehaald" riepen we jo
lig terug en de blijde lach van
de oude weerkaatste door de
stille straat.
Het probleem waar Vinken
en ik mee geconfronteerd wer
den is dat die welwillende sfeer
van warme kneuterigheid er
niet meer is. Het pakket wordt
achteloos nedergeworpen, met
een koevoet geopend en de
kostprijs van de inhoud wordt
vastgesteld op dertien gulden
vijf en negentig.
Ik heb nog
iemand gekend die het pakket
pas opende na een kort gebed
voor de werkgever en zijn ge
zin. Pas toen het te laat was
vernamen we dat hij ondanks
een slepende ziekte, die hem op
52-jarige leeftijd naar het graf
voerde, geen dag had verzuimd.
Vinken en ik hebben fors ru
zie gekregen. Ik vond dat een
schitterende Puligny Montra-
chet wel paste; hij dacht dat
deze dan met een pond suiker
zou worden aangezoet. Hij is
een nootjes- en zoutjesman, ik
geloof in de heilzame krachten
van een paal Genuese salami
waarin je een spijker krom
slaat.
Ik stelde voor bij Har-
rods, Knightsbridge, Londen
tweeduizend beren te bestellen
met een individuele lengte van
acht voet, bijna twee en een
halve meter; Vinken wil, over
een blad sla en een mondje
Beaune bij zwezerikjes met ge
stoofde appeltjes in Calvados,
een maatschappijbewuste dis
cussie over de vraag of er in een
kerstpakket voor het gehele ge
zin condomen behoren te zitten
met een veilige seksfolder.
Vinken heeft het zo ver W
ten te brengen dat de tweede
ling in de maatschappij dwars
over onze tafel in „de Olde Ste
kel" Hep. Hij wilde een klei»
grammofoonplaatje in het p»'
ket, met een rede van de direc
teur-generaal, omüjst ®e'
vioolspel van Heifetz.
Ik wilde
alleen Heifetz plus champag»®
en een kattebeeldje uit het Bri
tish Museum met gouden ore»
en zilveren neusringen, 1111
waarde van 980 gulden,
spreek niet meer met Vinkeo-
Het eerste dat er straks uitI
pakket rolt is een fles ®r: I
Blauwe Non.
71
De Zeeuwse gedeputeerde van economische zaken Ron Barbé: „Het beeld mag niet al te somber worden geschilderd. Er Is reden tot zorg, maar Ik ben niet
pessimistisch". - fotowimkooymm|
Recessie aan de Schelde
w
Door Rosé Lokhoff
De periode 1980-1982. Renate (ni
echte naam) zit zwaar overspani
de dagbehandeling van het Hoog]
Breda. Socio-therapeute Lia (nie
echte naam) dwingt haar een sekst
latie op en van een professionele
deling komt helemaal niets terecht
„Renate heeft zich herhaalde
trachten te onttrekken aan deze
wenste en traumatiserende relatie
telkenmale werd door Lia, soms z
agressieve wijze, zodanige invloed
oefend dat Renate geen weerstam
kon bieden", schrijft de advoca
Renate in juli 1986 aan de In
Geestelijke Gezondheid in Den Bc
„Renate is van mening dat de
peute een gevaar vormt voor de
lijke volksgezondheid en is op die
ervan overtuigd dat handhaving
I beroep onaanvaardbaar is", luidt
j ciële klacht.
Vanaf die dag gaat de bal aan b
len. Waarom dan pas is de vra
Renate vaak wordt gesteld. Haa
woord: „Er gaat heel wat door je h
lang overweeg je voordatje überha
stap durft te nemen om iets te on
men tegen zulke praktijken. Voor i
een advocaat uitkeek, heb ik me
binding gesteld met ex-cliënten oi
ervaringen te horen over de dagbel
ling. Die logen er niet om. Daarna
me in verbinding gesteld met de sti
Pandorra die mijn verhaal hoorde
de raad gaf door te gaan met de
'en, die aanzienlijk waren, en mij
binding te stellen met de Cliënter
Samen met die bond heb ik mijn n
gestoken betreffende het wel en wi
I psychiatrische patiënten. Divers
sprekken volgden en daarna heb
advocaat geraadpleegd."
Binnen het Hooghuys wordt een
onderzoek ingesteld en ook d-,
wordt de Inspecteur van Volksge
beid op de hoogte gebracht. De
wordt gegrond genoemd en de
peute wordt 'ernstig berispt'.
yutdt dat echter niet voldoende en
kelt de Cliëntenbond in. Ook
I schrijft naar de inspecteur, de heer
Graaf. Ook een tweede geval van
atie tussen therapeut en cliënte
nsn aan bod. Hierbij gaat het om e
ero-seksuele relatie die later tot e
webjk leidt.
van 11 september 198
p - "De klachten zijn:
?9»n 6 t^eraPeuten zijn in de pc
cüëm1982 6611 re'atie aange8aar
Tijdens een midweek vakantie
j^g) eind '81 in Cadzand,
f wee hulpverleners geen tijd
enten omdat ze op dat
111116 nodig hadden om de
°6Wen- In htm privé-sfeer
nat hun eigen partners
t Pft gevolg was dat andere
L Problemen op dat moment
LVerecht konden; met
vandien.
daI^dLns de weekend-bespre
ten deling kwamen die
veri» 6 6611 reIat»e hadden met
er "®nT® er8 veel hun trekken
j 8 ujd over was, dan pas kwam
^eren aan de beurt.
oes'<j,t.wee cliënten kregen
Lp**- en ze konden z
'en t-lScn als nodig was.
Ien konden geen -
hadde
voor a
mome
de relaties
kon i
da
v
cliënte:
ni
gev
thuis
alle
1-bespreking
twee
de
gesprekken
indivi
ges
Andere
kr
zoveel i
