Strijd om presidentschap Zuidkorea nog opei
Vrienden 'Wilde sigaren' rokers,
SDI-programma Sovjetunie
is verder dan was verwacht
!G-akkoorc
VERKIEZINGEN MET VIJF KANDIDATEN ZULLEN TOT LAATSTE MOMENT SPANNEND BLIJVEN
iMSTERDAMS
DE STEM BUITENLAND DINSDAG 15 DECEMBER 1987
DEN HAAG (ANP) -
Zuidkorea gaat een
roerige week tegemoet.
Morgen zullen voor het
eerst sinds 1971 directe
presidentsverkiezingen
worden gehouden en
als de voortekenen niet
bedriegen blijft het tot
het laatst toe een span
nende strijd.
Traditie
Cruciaal
Karei van Susante, directeur-tabakker van Oud Kampen.
ik had nog één ding in m'n hoofd in het jaar
van Oud Kampens 10-jarig bestaan: de mooiste,
lekkerste Wilde te maken. Wilde Speciaal.
Ooit heb ik zelf aan de wieg van de Wilde
Havana gestaan. Toen was er iemand die voor de
aardigheid sigaren met zo'n flos maakte en wij
zagen meteen dat het een succes zou worden. Dat
was heel wat jaren geleden en dat zijn inmiddels
grote merken geworden. Alle respect
Inmiddels heb ik al 10 jaar mijn eigen kleine
fabriek. Oud Kampen. En in een kleine fabriek kun
je nog 's wat bijzonders doen, dat weet u.
En dat wou ik: een wilde sigaar maken, waarvan
ik denk dat ie lekkerder is dan wat u nou aan wilde
rookt Dat vond ik tijd worden.
Wilde Speciaal van Glorie van Java.
U mag hem noemen zoals u wilt, wij
noemen hem Wilde Speciaal, omdat het wel
even iets meer is. Als binnengoed hebben we
onze eigen van Susante melange genomen, maar
dan wel met een extra snufje Havana d'r bij, want
dat maakt het wat zoetig en geeft meer geurigheid.
Daaromheen een heerlijk Java omblad en als
dekblad het meest helder-rijpe Javablad dat er
bestaat Dus je proeft niet alleen het verschil,
je ziet het ook. Ga maar kijken bij de sigaren-
specialist En ga d'r maar
's lekker voor zitten.
Wilde Speciaal.
10 stuks 6,50
Front
Eigen regio
pESTEM BUITENLA
BUKAREST (DPA) - De
laeCeausescu ziet ondan
economische crisis in zij
heivormingen,
JITEINDELUK COM
oorlopig
>amrak laat het
Nog maar enkele maanden
geleden trokken betogende
studenten, en enige tijd la
ter ook burgers, door de
straten van de grote steden
in Zuidkorea om democra
tie en hervormingen te
eisen.
Felle botsingen met de alom
aanwezige politie waren sche
ring en inslag en wolken traan
gas dreven door de straten. En
toen was het zo ver. President
Chun Doo Hwan en zijn rege
rende Democratische Gerech-
tigheidsparij DJP gingen over
stag en presidentsverkiezingen,
die begin volgend jaar moeten
worden gevolgd door parle
mentsverkiezingen, waren een
feit
Er zijn vijf kandidaten voor
het presidentschap. Drie van
hen lijken kansrijk, Roh Tae
Woo van de regerende DJP en
de twee oppositieleiders Kim
Young Sam van de Democrati
sche Herenigingspartij (RDP)
en Kim Dae Jung van de on
langs opgerichte Partij voor
Vrede en Democratie (PDP). De
rechtse ex-premier Kim Jong
Pil lijkt steeds meer steun te
verliezen, maar zou stemmen
van Roh kunnen afsnoepen, en
de enige vrouwelijke mededin
ger, Hong Sook Ja, van de
kleine Socialdemocratische
Partij SDP, trok onlangs haar
kandidatuur in en schaarde
zich achter Kim Young Sam.
De dissidente kandidaat
Paek Ki-wan, populair bij ra
dicale studenten trok zich
eveneens terug. Naar hij
maandag zei, om de oppositie
sterker te maken.
Roh en beide Kim's zeggen
allen dat zij een beslissende
voorsprong hebben, maar
voorspellingen blijven moeilijk
aangezien Zuidkorea geen de
mocratische traditie kent en
ruim de helft van de kiesge
rechtigden voor het eerst de
gang naar de stembus mag ma
ken. Daarbij komt nog dat opi
niepeilingen verboden zijn. Een
steekproef van een niet met
name genoemde krant in Seoul,
die zijn weg naar de Verenigde
Staten vond, geeft Kim Young
Sam een lichte voorsprong op
Kim Dae Jung en een iets gro
tere op Roh Tae Woo. Anderen
menen dat Roh op dit moment
tweede ligt achter Kim Young
Sam.
Veel kiezers zouden wel te
gen het huidige bewind willen
stemmen, en dus tegen Roh Tae
Woo, zonder echter een presi
dent in het zadel te helpen die
omstreden is, zoals bijvoor
beeld Kim Dae Jung. Dit lijkt
in het voordeel van Kim Young
Sam.
Daarbij doet zich het ver
schijnsel voor dat veel mensen
tot het laatste moment wachten
voordat zij hun mening opma
ken. Dit wordt mede in de hand
gewerkt door collectieve cultu
rele traditie van de Zuidkorea-
nen.
'Alleen de winnende partij is
de goede partij', zo omschreef
een functionaris in Seoul deze
houding. Enkele waarnemers
verwachten dan ook dat velen
die hun mening nog niet heb
ben opgemaakt en zelfs mensen
die nu al een bepaalde kandi
daat steunen, massaal zullen
overlopen naar degene die
waarneembaar afstand begint
te nemen van de rest Het is
dan ook heel goed mogelijk dat
de presidentskandidaten op het
laatste moment met „opzienba
rende" bekendmakingen zullen
komen om deze golf hun kant
op te laten rollen.
De drie belangrijkste kandi
daten beschikken elk over een
regionaal achterland waar zij
populair zijn. PDP-kandidaat
Kim Dae Jung beschikt over
een zeer krachtige machtsbasis
in de provincie Cholla in het
zuidwesten van het land maar
heeft moeite zijn aanhang lan
delijk uit te breidea Roh zou in
het midden van het land in tiet
voordeel moeten zijn en Kim
Young Sam lijkt het zuidoosten
in zijn zak te hebben. Waarne
mers wijzen er echter op dat
Roh het in zijn bastion minder
lijkt te doen dan zou mogen
worden verondersteld omdat
de derde Kim, Kim Jong Pil,
hier nogal wat aanhang heeft.
De regeringskandidaat lijkt
echter op het platteland weinig
te kunnen gebeuren.
Cruciaal bij dit alles is de
hoofdstad Seoul met zijn 6,4
miljoen voor het merendeel
jonge kiezers, bijna een kwart
van de stemgerechtigden. Hier
boekte Kim Dae Jung onlangs
een groot succes toen naar
schatting een miljoen mensen
opkwamen om hem te horen
spreken.
Politieke deskundigen waar
schuwen er voor al te veel
waarde te hechten aan de om
vang van opgetrommelde me
nigtes, omdat hierbij de niet-
stedelijke bevolking uit het oog
wordt verloren. Een tegenslag
voor Kim Dae Jung was de be
slissing van de leider van de
opstand in 1980 in Kwangju,
hét bolwerk van Kim, zijn
steun te verlenen aan de an
dere oppositiekandidaat Kim
Young Sam. Hij kwam hiertoe
'om de regionale tegenstellin
gen te overbruggen en om de
winst van de oppositie zeker te
stellen'.
Naarmate de verkiezings
strijd voortduurt ondervindt de
voormalige generaal Roh Tae
Woo steeds meer nadeel van
zijn rol bij de militaire staats
greep van 1979/1980. Roh trok
destijds de eenheden onder zijn
bevel terug van de grens met
Noordkorea naar Seoul om de
coup van Chun Doo Hwan te
steunen, wat hem door velen
nog altijd kwalijk wordt geno
men.
De voormalige stafchef van
het Zuidkoreaanse leger, gene
raal Chung Sung Hwa, die des
tijds door Chun werd afgezet,
schaarde zich onlangs achter
de kandidatuur van Kim
Young Sam, wat hem op felle
kritek van Kim Dae Jung
kwam te staan, en eind vorige
maand zetten twee andere ex-
generaals zich ook af tegen
Roh's rol in de staatsgreep. De
oppositie laat niet na deze zaak
op te rakelen om zo het demo
cratische gehalte van de DJP-
kandidaat in een kwaad dag-
ADVERTENTIE)
licht te stellen.
Roh probeert zo veel moge
lijk afstand te nemen van Chun
en doet verwoede pogingen de
indruk weg te nemen dat hij
door de huidige president naar
voren is geschoven als zijn op
volger. Hij tracht zich daaren
tegen te presenteren als de
enige die kan zorgen voor sta
biliteit en voortzetting van de
enorme economische groei. Een
van zijn verkiezingensleuzen is
dan ook 'Ontwikkeling zonder
Chaos'.
De winstkansen van Roh ste
gen aanmerkelijk toen de twee
Kim's het niet eens konden
worden over een gezamenlijk
front tegen de kandidaat van
de DJP. Kim Young Sam en
Kim Dae Jung hadden bij her
haling beloofd dat zij niet bei
den naar het presidentschap
zouden dingen.
Maar ongebreidelde ambitie
en een grenzeloos vertrouwen
in de eigen populariteit bracht
ieder van hen er toe te verkla
ren dat alleen hij de verkiezin
gen kon winnen. Kim Young
Sam aanvaardde de kandida
tuur van de RDP, die hij leidde,
en Kim Dae Jung richtte
daarop de PPD op.
Kim Dae Jung is veruit de
begenadigste spreker en kan
ook rekenen op de meest fana
tieke en enthousiaste aanhang.
De vijftien jaar die hij in de ge
vangenis en in ballingschap
doorbracht verlenen hem ook
het aura van de natuurlijke lei
der van de oppositie. Daarente
gen ziet het oudere en meer
conservatieve deel van de be
volking hem als iemand die tot
onrust en zelfs een nieuwe mi
litaire coup aanleiding kan ge
ven. Het machtige leger ver
denkt hem onder meer van
communistische sympathieën.
Beide Kims doen hun best de
kiezers te overtuigen dat zij
geen bedreiging vormen voor
de industriële bloei van Zuid
korea. Zij hebben verzekerd
dat zij, mocht een van hen de
verkiezingen winnen, geen op
zienbarende veranderingen
aan brengen in het overheids
apparaat en de zakenwereld
niet zullen lastig vallen. Waar
nemers sluiten niet uit dat Kim
Dae Jung alsnog zal besluiten
zich terug te trekken indien het
er naar uitziet dat hij op een
kansloze derde plaats ligt. Tot
nu toe geeft hij echter niet die
indruk. 'Indien een van de
Kims zich zou moeten terug
trekken dan moet dat degene
zijn met de minste steun van de
bevolking'.
In het kort komt het erop neer
dat elk van de drie kansheb
bers een meerderheid in de
eigen regio achter zich weet.
Roh Tae Woo is daarbij favo
riet bij de oudere kiezers en de
mensen die veranderingen vre
zen, zoals de boeren.
Zij die meer democratie wil
len en een president die geen
enkele band heeft met het hui
dige bewind zullen hun stem
geven aan Kim Dae Jung. De
kiezers die ook een breuk met
het verleden willen maar daar
entegen vrezen dat Kim Dae
Jung te radicaal is en mogelijk
een militaire reactie zal uitlok
ken zullen kiezen voor Kim
Young Sam. En dan is er nog
die grote groep mensen die het
nog altijd niet weet.
LONDEN - Het SDI-
programma van de Sov
jetunie is verder gevor
derd dan over het alge
meen wordt aangeno
men. Op dit ogenblik
wordt gewerkt aan la
serwapens die in staat
zijn satellieten uit te
schakelen.
Amerikaanse en Britse vei
ligheids- en defensiekrin
gen zijn van mening dat de
Sovjetunie bijna vier mil
jard gulden per jaar uit
geeft aan onderzoek naar
een defensiesysteem in de
ruimte. Ongeveer 25.000
mensen zouden bij het pro
ject zijn betrokken. Dit is
meer dan twee keer zo veel
als tot voor kort werd aan
genomen.
De Sovjetunie werkt al
sinds de jaren '60 aan het
defensieprogramma en is
nu al in beperkte mate bij
machte satellieten en ruim
testations met raketten
neer te halen. Ook lasers
zijn bij de Sovjetrussen in
een operationeel stadium
en satellieten kunnen door
middel van lasers verblind
worden. Aan het einde van
de jaren zeventig werd het
onderzoekstempo plotseling
opgevoerd en sindsdien
wordt er hard aan gewerkt
en is er genoeg geld be
schikbaar.
Volgens Amerikaanse
veiligheidskringen wordt
er op negen verschillende
plaatsen in de Sovjetunie
aan een eigen versie van
SDI gewerkt. Op een aantal
plaatsen is het onderzoek al
zover gevorderd dat er met
deze wapens proeven wor
den genomen en dat ze wor
den opgesteld.
De eerste en tevens be
langrijkste ontwikkeling
volgde op het tekenen van
het ruimteverdrag 1972 dat
zowel de Verenigde Staten
als de Sovjetunie toestem
ming gaf over een afweer
systeem tegen ballistische
raketten (ABM) te beschik
ken.
De Verenigde Staten
hebben nooit zoiets ge
bouwd, maar de Sovjetrus
sen hebben een uitgebreid
afweersysteem rond Mos
kou aangelegd. Daarbij
wordt onder meer gebruik
gemaakt van uiterst gevoe
lige radars, een geavan
ceerde commandocentrale
en Galosh en Gazelle kern
raketten.
„Het feit alleen al dat ze
zo'n systeem bezitten en dat
ze er proeven mee kunnen
doen geeft de Sovjetrussen
al een enorme voorsprong
op de Amerikanen", ver
klaarde een functionaris
van het Britse Ministerie
van Defensie.
Maar aangezien het
AEM-systeem van Moskou
inmiddels verouderd is, zijn
de Sovjetrussen het nieuwe
tijdperk van lasers,
deeltjeswapens en röntgen
stralen binnengestapt. De
Sovjetrussen zijn nu van
plan het complete ABM-
systeem naar de schroot
hoop te verwij zen en zich in
één klap te storten op de
wapens van de nieuwe ge
neratie.
Algemeen aangenomen
wordt dat de Sovjetunie
eind jaren '70 Europa en de
Verenigde Staten al ruim
schoots gepasseerd was met
het onderzoek naar lasers
en deeltjeswapens. In 1981,
twee jaar voordat het Ame
rikaanse SDI-programma
werd aangekondigd, kreeg
president Reagan van de
samenwerkende stafchefs
van het Russische SDI te
horen dat een Sovjetrus-
sisch star wars systeem
vermoedelijk veel sterker
zou zijn dan de Ameri
kaanse strategische kern
macht. Dat motiveerde de
president om nog meer
aandacht en geld te stoppen
in het Amerikaanse SDI-
onderzoeksproj eet.
Het Pentagon is nu nog
steeds van mening dat het
Sovjetrussische SDI veel
geavanceerder is dan het
Amerikaanse programma.
Maar volgens de laatste be
richten hebben de Ver
enigde Staten de achter
stand weten weg te werken
en nu doen beide super
machten niet veel onder
voor elkaar op het gebied
van de laser en deeltjeswa
pen technologie.
Het Westen blijft even
wel een grote voorsprong
behouden op het terrein
van de computertechnolo
gie voor de verdediging van
de ruimte. De commando
computers die hiervoor ge
bruikt worden, moeten vele
miljarden berekeningen
per seconde kunnen maken
om accuraat te kunnen rea
geren op de door de satel
lieten verzamelde informa
tie. Zelfs de Amerikaanse
wetenschappers hebben et
bijzonder veel moeite mee
om computerprogramma's
te ontwikkelen die met de
binnenstromende informa
tie kunnen omgaan.
Maar ook al wordt de
race op het moment gewon
nen door de Amerikanen
dan duurt het nog vele, vele
jaren eer beide supermach
ten werkelijk in staat zul
len zijn over een SDI-syS'
teem te beschikken dat
slechts ten dele effectief
zijn. In het gunstigste geva-
zouden de Verenigde Staten
een tamelijk primitief SDI-
systeem pas rond 1995 kun;
nen plaatsen. Maar het zal
nog zeker wel dertig jaa1
duren voordat er een d
werkelijk operationeel
teem is, waarvan men kan
hopen dat 90 procent van de
door de Sovjetrussen gelat'
ceerde kernraketten neer
geschoten kunnen worden
Westerse diplomaten
Moskou suggereren dat®
Sovjetrussen, door openli]'-
toe te geven dat ze aan e®|
star wars programma wer
ken, de weg vrijmaken v»
gedetailleerde onderhande
lingen over wat er pre*
mogelijk is onder het ABM'
verdrag. Het zou ook kun
nen dat Gorbatsjov aan
stuurt op een overeenkom»'
om ruimtedefensiesys*
men te beperken, waarin*
hij probeert te voorkom®
dat de Verenigde Staten,*
eersten zijn die een ei"'
systeem in werking
(The Sunday Times).
Een huilende Paek Ki-wan maakt bekend dat hij zickd
ru gtrekt. fotcJ
De christelijke kerken 1
ben duizenden vrijwilligers^]
vraagd erop toe te zien
geen fraude wordt gep
Een woordvoerder van de p
testantse kerk verklaarde 4
er bij alle 1.300 stembureau's|
de 245 centra waar de stem
worden geteld mensen
worden geplaatst om de z
de gaten te houden. Ook eeni
ganisatie van voormalige if
gerofficieren heeft laten v
dat de stemming nauwletk
zal worden gevolgd.
Hoe de verkiezingen ooki
lopen, het ziet er niet naar!
dat de winnaar er daarmee!
Kim Dae Jung verklaarde ij
langs dat Roh alleen zou k
nen winnen door fraude, j
kans is ook niet denkb
dat elk van de drie 1
zo'n dertig procent van
electoraat achter zich weei|
verzamelea Een buiti
diplomaat verklaarde
ongeacht de winnaar ma
heden te verwachten.
Tae Woo wint verwacht
moeilijkheden op
Kim Dae Jung wint ven
ik ook moeilijkheden,
dan van een andere soort'. I
dat betreft neemt Kim Yoa
Sam ook hier een middenin
tie in.
Op de gisteren geopende par
veiklaarde de partijleider in
spaak dat de resultaten bij dt
nif „op overtuigende wijze de
poitiek van de Communistiscl
gei sterkere rol voor het
marktmechanisme is niet ge-
winst, aldus Ceausescu.
De nationale partij conferen-
tii stond aanvankelijk voor 7
dcember op de agenda, maar
zj is volgens westerse waarne-
ners uitgesteld in verband met
orust in het land. Vooral de
nasale demonstratie, medio
ipvember, in de industriestad
jrasov zou de leiding tot uitstel
jebben doen besluiten. De ge
lelegeerden hadden „meer tijd
lodig" om zich op de conferen
ce voor te bereiden, aldus de
lutoriteiten. De partij confe
rentie wordt gehouden tussen
le vierjaarlijkse congressen
jan de communistische partij
n. Doel is na te gaan of de be-
iluiten van het jongste congres
goed worden uitgevoerd.
Hoewel de Roemeense leider
tegenover de 4000 afgevaardig
den hoog opgaf van de „pro-
(iuktieresultaten van het tijd-
perk-Ceausescu" uitte hij op
nieuw kritiek wegens een „se-
ernstige tekortkomingen'
ne
bij de vervulling van het plan
[van cit jaar. De energiesector
fan oize correspondent
1RUSSEL - De EG-minis-
:rs /an Buitenlandse Za
ten hebben gisteren, na
larover de laatste maan-
lén h totaal 18 uur te heb-
:n /ergaderd, uiteindelijk
:h een akkoord bereikt
iverde maximum-hoeveel-
ïedrn radio-actieve stra-
ïgin menselijk voedsel,
leteompromis, dat zo lang uit-
iletf door felle strijd tussen de
dkelijken' (landen die de
moergestelde normen te streng
randen) en de 'preciezen', moet
)p «nderdelen nog worden aan-
jemld, maar de Nederlandse
statssecretaris Van der Lin-
iei (Buitenlandse Zaken)
•nde zich met de resultaten
sr tevreden.
Mét de Bondsrepubliek
liitsland en Luxemburg be-
ïoorde Nederland tot de lan-
im, die de voorstellen van de
ropese Commissie, het dage-
ijte bestuur van de EG, onvol-
loaide ver vonden gaan.
■°rt n» de ramp in Tsjernobyl,
I
DAM (ANP) - Het Damrak
t maandag weer laten afweten,
«wel (e beleggers als de beroepshan-
«i bieren een afwachtende houding
pannenen en er gebeurde maar wei-
totale omzet kwam uit op 1
mjjarl, waarvan slechts ƒ236 miljoen
-roencng had op aandelen. De obli-
Puesctor gaf licht dalende koersen te
uitschieters waren vooral
hi.! 'ien Martinair, bijna ge-
het bezit van deze twee con-
rns, maakte bekend een groot con-
*i,«LuB°r Phssagiersvervoer naar
EÏÏ? 5 hebben geboekt KLM
kn <Ve af °Peen 1,70 hoger koers
rogeiop'nM NedUoyd eindigde ƒ8,50
tip,°*j:omnuge uitgevers lagen rela-
iLJoed m de markt Elsevier, waar-
ii„i"J"«!r ovememingsgeruchten
et „2Ü? en-was nn Kon- Olie weer
t neest verhandelde fonds. Het Am-
11 fil riü?0 concern werd per saldo
L^^o^efoP 1 «,50. Wolters Klu-
tin 11,20 naar f 109.50.
iewinJt tntejnationals was de groot-
.V r weggelegd voor Uni-
fl(D50 Bii!fn stii*-in« van 1,30 op
Jwrón'm verzekeraars liep Amev
3'. oS-vf" yoonuitgang van 2 °p
- der Grinten liep nog
'f, ?P naar 185. Hunter Douglas
11 naar'f0^®1^'na" 30,60, Ah°ld
T 55. 1 '20 en Pakhoed 1,50 naar
r'mthdeV?kale markt steeg Textiel
K nwloTJ132 en Audet t
an dai f^H bleken in de loop
Kan &SenAaï ^n"1^ en Glin-
p Holec wS et, Otra, Boskalis
x-k zaten H u !rek" bt de verkeerde
lelia. van der Giessen en
ar»tonius
an toni us
congr.oXv.
gasthuis
gasthuis
gasthuis
gasthuis
r Prot-z.hs
potz-hs
f Ptt>Uhs
aeneas
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
