Economie Suriname
in deplorabele staat
Grenzen regeerakkoord in zicht
'Europa móet, maar tegen lagere kosten'
Oosteuropa gaat barre winter tegemoet
PABO'S LE
Feij als dwarsli
-DESTEM-
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 5 DECEMBER 1987
DESTEMBINNENLAf
STAATSSECRETARIS VAN DER LINDEN OVER DE EG-CRISIS:
PRIJSSTIJGINGEN, ENERGIETIEKORTEN EN ARBEIDSONRUST
Erich H0NECKER
Jaruzelski
Nicolae CEAUSESCU
ZOETERMEER (ANP) - I
ontstaat in 1991 een tekort
dan zijn er jaarlijks gemid
derwijzers nodig.
DESTEMCOM
Door Mare de Koninck
DE rijksuitgaven in Suri
name bedragen dit jaar om
en nabij de een miljard
Surinaamse guldens. De
inkomsten van de overheid
belopen zo'n half miljard
gulden en het tekort be
draagt dus eveneens een
half miljard.
De inflatie gedurende 1987 zal
liggen tussen de 500 en de 600
procent. De harde werkloos
heid wordt geschat op 30 pro
cent van de beroepsbevolking
van 100.000 mensen Er is ech
ter veel verborgen werkloos
heid, onder andere binnen de
collectieve sector, welke in de
afgelopen jaren enorm is uit
gebreid Er staan 40.000 men
sen op de loonlijst van de
overheid en er werken nog
zo'n 15.000 mensen in staats
bedrijven.
Het jaarinkomen per hoofd
van de bevolking is teruggelo
pen van 4.600 Surinaamse gul
dens in 1985 tot 3.880 in 1986.
Vooral door toedoen van de
enorme inflatie is daarom
sprake van dramatische te
rugval van het oude wel
vaartsniveau en de koop
kracht van de huishoudens.
Deze cijfers over de deplo
rabele toestand van de Suri
naamse economie komen bo
ven tafel tijdens een gesprek
op de Surinaamse Bank met
directeur Jozef Brahim en
twee van zijn stafleden. De
Surinaamse Bank is de groot
ste particuliere bank in het
land en voor 51 procent in Su
rinaamse en 49 procent in Ne
derlandse - met name ABN -
handen.
Drs. Brahim staat op het
punt naar Nederland te ver
trekken ('voor gesprekken
over de toekomst'), als hij in
zijn luchtgekoelde kantoor
aan de Glazenstraat in heet
Paramaribo vertelt wat de
meest urgente behoefte is van
Suriname en waarin Neder
land en de internationale ont
wikkelingsorganisaties zou
den moeten voorzien.
„Er is de noodzaak van een
allereerste noodipjectie. Die
kan in de orde van grootte lig
gen van 100 tot 125 miljoen
gulden. Dit geld is nodig om
de ergste schaarste aan le
vensmiddelen en andere pro
ducten op te heffen Dat is dus
geen investering, het geld
verdunt gewoon, dat moet
men zich realiseren. Meteen
daarna is behoefte aan kapi
taal om grondstoffen te kopen
voor de productiebedrijven
die nu stil liggen en via de
zwarte markt veel te duur
moeten inkopen. Daarna
komt de financiering aan de
orde van de echte investerin
gen die Suriname een econo
mie moeten geven, waarin het
op eigen kracht de deviezen
kan genereren".
Vraag: In welke sectoren
zijn die diepte-investeringen
nodig? „In de palmolie, in het
goud, in de bananenproductie,
in de oliewinning en in de vis
serij. En verder moeten de
voorwaarden geschapen wor
den om de bauxietbedrijven
Billiton en Suralco hun ge
plande investeringen voor 150
miljoen gulden te laten uit
voeren".
Drs. Brahim, die be
schouwd kan worden als de
vertolker van het particulier
ondernemingsstandpunt in
Suriname, legt de schuld van
de ineenstorting van de eco
nomie niet eenzijdig bij het
bewind van Bouterse. De al
lergrootste klap voor de be
drijvigheid is gekomen toen
het junglecommando van
Ronnie B runs wijk vorig jaar
een guerrilla-oorlog begon en
onder andere de bauxietpro-
ductie werd gestremd. Bau
xiet maakt drie-kwart uit van
de exportwaarde van Surina
me.
„Beëindiging van de oorlog
is de eerste prioriteit. Zonder
een vrede is geen ontwikke
ling van Suriname mogelijk.
En dan moet er natuurlijk een
stabiel politiek klimaat ko
men met een overheid die zich
zich voorspelbaar gedraagt".
Drs. Brahim wil een aan-
trekkelij k investeringskli
maat voor buitenlandse on
dernemingen. En zou Suri
name grenzen willen stellen
aan investeerders van elders,
„dan is belangrijk dat die vol
strekt duidelijk zijn en voor
iedereen gelden".
In Nederland ligt nog 1,6
miljard gulden aan opge
schorte ontwikkelingshulp
aan Suriname te wachten. Bij
een huidige reële koers van 1
op 5, is dat een kolossaal be
drag voor de verarmde ex-ko
lonie. Het komt neer op acht
maal de huidige rijksbegro
ting. Als de besteding van het
bedrag over tien jaar zou
worden uitgestrekt, komt dat
in die periode neer op een
hulp van 2000 Surinaamse
guldens per hoofd van de be
volking per jaar.
In de discussie over de
vorm waarin de ontwikke
lingshulp moet worden gego
ten, wordt altijd de vraag ge
steld: is dat in grootschalige
of in kleinschalige projecten?
Brahim: „Die keus is niet
reëel. Het moet niet of-of,
maar het moet en-en zij a Het
moeten rendabele, betalings
balans-ondersteunende pro
jecten zijn".
Oud-premier Arron heeft
dezer dagen gezegd dat het
grote West-Suriname Project,
dat is stopgezet in 1980, weer
moet worden opgestart. Dat
heeft velen verbaasd, omdat
dat typisch een voor dit kleine
land te ambitieus plan was.
„Het West-Suriname Pro
ject is niet zo Kolossaal als het
lijkt, omdat hët uit verschil
lende kleinere delen is samen
gesteld. Het is niet alleen het
stuwmeer voor energie-op
wekking, het is ook mijn
bouw, landbouw en veeteelt
en een hele infrastructuur. De
eerste fase van het energie
project had al de instemming
van de Wereldbank, die be
reid was te financieren. Het
moet mogelijk zijn die bereid
heid nu opnieuw te active
ren".
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.HM Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9,01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Max de Bok
EVEN leek er iets moois op
te bloeien tussen CDA en
PvdA. Even zag het er
naar uit dat de regerings
coalitie van CDA en VVD
op een van de belangrijk
ste punten van het regeer
akkoord uiteen zou spat
ten. Maar zo ver kwam het
niet.
Inzet van het afgelopen
woensdag en donderdag ge
voerde Kamerdebat was de
vraag hoe de gevolgen van de
beurskrach en de duikeling
van de dollar kunnen worden
opgevangen. Zeker nadat de
Bondsrepubliek besloten had
tot een extra investeringsti
mulans van rond 21 miljard
D-mark, rook de PvdA de
kans om haar reeds lang ge
houden pleidooi voor het op
voeren van de overheidsin
vesteringen in ons land in
klinkende politieke munt om
tezettea
In het debat van woensdag
- aangevraagd door PvdA en
D66 - ging de belangstelling
niet uit naar de oppositie,
maar naar de voorzitter van
de grootste regeringsfractie,
Bert de Vries. Hij hield een
geharnast pleidooi voor meer
overheidsinvesteringen in het
kader van een gezamenlijke
Europese aanpak om de be
stedingen op te voeren.
De Vries zei er nog wat bij
zo'n stimulerend beleid zou
gevoerd moeten worden in
overleg met de VS en Japan.
De Eurotop zou een dringend
beroep moeten doen op Ame
rika om het begrotingstekort
nog verder terug te dringen.
Maar die laatste toevoeging
kwam niet echt over. Niet bij
de PvdA, niet bij de WD.
Had WD-leider Voorhoeve
echter beter geluisterd, hij
had zich niet zo hoeven op te
winden over het betoog van
de Vries. Maar dat bleek de
volgende dag pas echt.
Woensdagavond was de over
heersende mening dat CDA
en PvdA elkaar gevonden
hadden.
De WD verweet het CDA
wankelmoedig beleid, het
CDA stelde vast dat de WD
van het geloof was afgevallen.
En nu? Voorhoeve had zich
gekeerd tegen extra investe
ringen, Voorhoeve zag geen
reden voor een stimulerend
beleid, Voorhoeve had zich
losgemaakt van de uitlatin
gen van premier Lubbers tot
het FNV-congres.
En toen was daar Lubbers.
In zijn verhaal was een aantal
hoofdelementen te onder
scheiden.
Eén: Waar het op aan komt
is herstel van vertrouwen in
de economie, vooral in de VS.
'Dat vertrouwen wordt niet
alleen bepaald door de mate
waarin daar het begrotingste
kort wordt teruggeduwd,
maar ook door het respect
voor de president en de admi
nistratie.'
Een boeiende Lubbers-zin.
Die bedoelt te zeggen: zolang
er in Amerika geen nieuwe
president is, is het uiterst
twijfelachtig of het vertrou
wen hersteld kan worden. Im
mers, deze president beschikt
niet langer over voldoende
respect.
Twee: De Vries laat zijn
voorstel 'scharnieren' rond de
mogelijkheid dat de VS ver
der gaan met het terugbren
gen van het financieringste
kort. Dat moge economisch
gezien wenselijk zijn, het is
politiek gezien niet realistisch
te verwachten dat de VS dat
zullen doen. Slechts als ze het
doen ligt een gecoördineerde
Europese aanpak voor de
hand.
Drie: Er kunnen intussen
internationaal veel andere
goede dingen gedaan worden:
renteverlaging, monetaire- en
valutapolitiek, internationale
kredietverlening.
Vier: Europa zelf heeft be
perkte mogelijkheden. Neder
land zeker. Loonmatiging - de
nullijn - is meer dan ooit
noodzakelijk. De opnieuw te
genvallende aardgasinkom-
sten als gevolg van de lage
dollarkoers zullen op een of
andere wijze gecompenseerd
moeten worden.
Het regeerakkoord schrijft
voor dat dat moet gebeuren
door extra bezuinigingen. De
vraag is of dat wel zo verstan
dig is, immers extra bezuini
gen remt de groei, terwijl de
groei nu juist gestimuleerd
moet worden. Het kabinet zal
dus de moeilijke afweging
moeten maken tussen extra
bezuinigingen en het langza
mer dan afgesproken verklei
nen van het financieringste
kort.
Vijf: meer overheidsinves
teringen zijn niet het middel
bij uitstek om de bestedingen
aan te jagea Geen politiek
principieel nee tegen investe
ringen, maar we doen al meer
dan in het regeerakkoord is
afgesproken, nog meer is niet
nodig en niet te betalen.
Het betoog van de premier
wat grof en boud samengevat:
FNV-congres, ik sprak mooie
woorden, maar ze waren wel
wat loos; heren Kok en De
Vries, houdt maar op over ex
tra investeringen en een ge
coördineerd Europees stimu
leringsbeleid; mijnheer De
Vries, u rekent tegen beter
weten in op Amerika en op
een president die èn respect
verloren heeft èn op z'n laat
ste politieke benen loopt;
mijnheer Voorhoeve en col
lega De Korte, vergeet uw
stokpaardje van verder
gaande belastingverlaging
maar; mijnheer Voorhoeve en
collega Ruding, de afspraken
over het financieringstekort
zijn mij niet onder alle om
standigheden heilig; mijnheer
Voorhoeve, collega Ruding en
gij allen die denkt aan extra
bezuinigingen, u kunt niet èn
pleiten voor meer economi
sche groei èn voor bezunigin-
gen die het tegendeel veroor
zaken.
En toen vertrok Lubbers
gehaast naar Kopenhagen,
Wat liet hij achter? Een De
Vries die zijn betoog van de
vorige dag aanscherpte door
aan zijn wens naar meer
overheidsinvesteringen nu de
harde voorwaarde te verbin
den dat Amerika zijn begro
tingstekort verder verkleint.
Een Kok die, beseffend dat
er dart van een stimulerend
beleid pas sprake zal zijn als
Sinterklaas en kerstmis op
één dag vallen, weigerde in te
gaan op de uitnodiging van
De Vries om in zijn motie die
voorwaarde op te nemen.
Een De Vries die vervol
gens weigerde voor de motie-
Kok te stemmen omdat hi
dan zou suggereren da
Europa alleen en wellicht
zelfs Nederland op z'n eentje
de economie moet gaan sti
muleren.
Een regeringscoalitie die
weliswaar niet onmiddellijk
in de problemen kwam, maar
er niet in slaagde de sluime
rende tegenstellingen te ver
doezelen.
Een debat dat duidelijk
maakte dat het voor kabinet
en coalitie steeds moeilijker
wordt de grenzen van het re
geerakkoord niet te over
schrijden.
Door Jan Greyn
MOET EUROPA? Zo van
zelfsprekend als melk al
heel wat jaren moet? Tot
voor een jaar of vijf leken
hele horden bewoners van
Europa aan het idee te
wennen dat ze de toekomst
niet zouden instappen als
Nederlander, Belg of Deen,
maar als Europeaan.
Maar met het toenemen van
de sombere berichten over de
huishoudbeurs van de Euro
pese Gemeenschap, neemt
ook de animo voor de Euro
pese gedachte af. Die ge
dachte lijkt bijkans onbetaal
baar te worden.
In Kopenhagen zijn rege
ringsleiders en nogal wat mi
nisters van de twaalf EG-
landen al weer wat uren bij
een om de steven te wenden
en de uitgaven van de ge
meenschap weer overzichte
lijk en doorzichtig te maken.
Want dat schort eraan. Ter
wijl het in wezen toch alle
maal heel simpel zou kunnen
zijn.
De twaalf EG-lidstaten
zijn het erover eens dat ze
apart niets voorstellen in de
wereldhandel, ook West-
Duitsland en Groot-Brittan-
nië niet. Ze zijn min of meer
gedoemd tot samenwerking,
voor hun eigen bestwil. Maar
het groeiproces naar een
Europese markt is allengs
wat ongecontroleerd verlo
pen.
Europa is intussen wel het
grootste handelsblok dat de
'wereld' heeft. Maar de orga
nisatie van die partner is
warrig en peperduur gewor
den. In de drang alles te be
heersen wat Europa in- en
uitgaat, gierde het aantal re
gels de pan uit.
Staatssecretaris Van der
Linden (Buitenlandse Zaken,
ook fervent voorstander van
Europa als bijna geen ander.
Hij was ooit EG-ambtenaar
en zag het apparaat met lede
ogen vastlopen. Nu als staats
secretaris draagt hij de Euro
pese gedachte met verve uit,
onder de voortdurende aante
kening dat het beter(koop)
moet dan het is.
„We moeten binnen Europa
verder. Anders kunnen we
het oplossen van problemen
als de werkloosheid en de
trubbels in het leefmilieu wel
vergeten Dat kunnen we niet
op eigen kracht." Van der
Linden kan zich Nederland
zonder de Europese Gemeen
schap alleen maar voorstellen
zonder de huidige welvaart.
„We zijn zo afhankelijk
van de export, dat realiseren
we ons misschien niet, altijd.
Van iedere twee Nederlan
ders werkt er één voor die ex
port. In de Europese Gemeen
schap zijn we van afzet van
onze produkten verzekerd, al
jarenlang. Boeren weten en
wisten zeker dat ze een be
paalde vaste prijs krijgen
voor hun gewas. Maar de EG
heeft niet op de beurs gelet."
Behalve bij de overheid
gaat ook bij bedrijven steeds
meer het idee terrein winnen
dat samenwerking binnen
Europa nuttig is, meent van
der Lindea Hij wijst op En
gelse bedrijven - als Leyland
- die samenwerking zoeken
op het Europese continent.
„En mijn Franse collega zei
me dat het Franse belang niet
meer ophoudt bij de grens
Van der Linden: „Ik laat
mijn streven naar een
Europa zonder binnen
grenzen niet los".
FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
en speciaal Europa) weet het
als geen ander, maar hij is
van Frankrijk, maar bij de
buitengrens van Europa. Dat
is toch heel wat voor een
Fransman".
Nederland exporteert jaar
lijks voor ruim 50 miljard
gulden aan landbouwproduk-
ten. „Dat bedrag zou niet zo
groot zijn als er geen min of
meer verzekerde export was.
Van onze export gaat drie
kwart naar de Europese lan
den. De 25 procent die naar
landen buiten Europa gaat,
zou minder zijn als we niet in
het Europese blok zouden
zijn. Die cijfers lijken me
voor zich te spreken."
Maar niet iedere boer en
tuinder zal dat enthousiasme
voor Europa kunnen opbren
gen. De negatieve gevoelens
lijken in die kringen te over
heersen. Superheffingen en
voorstellen om minder subsi
dies uit te keren, zorgden in
kringen van de land- en tuin
bouw voor ophef. Dat is vol
gens Van der Linden onte
recht, want kortzichtig. „De
boer had feitelijk de keuze
tussen óf door-produceren en
maar 30 cent krijgen voor een
liter melk, of een verzekerd
bedrag van ruim twee
kwartjes maar dan met pro-
duktie-beperking."
Voor de boeren en de tuin
ders zal de beschermende
hand van de Europese Ge
meenschap afnemen, en tege
lijk ook het bedrag dat jaar
lijks door de EG wordt ge
spendeerd aan de land- en
tuinbouw: ruim 60 miljaild
hele guldens voor steun en
opslag van overschotproduk-
ten. De prijzen voor vlees en
zuivel zullen meer aangepast
moeten worden aan de markt,
aan vraag en aabod dus.
Volgens Van der Linden
moeten de boeren en tuinders
zich spiegelen aan bijvoor
beeld de Nederlandse sier
teelt, die een unieke positie in
de wereld inneemt. „Daar
waren geen beschermende
maatregelen nodig. En fanta
sie en dynamiek hebben die
sector heel ver gebracht. Te
veel bescherming is mis
schien wel goed voor de
nachtrust, maar op lange ter
mijn werkt het averechts."
Maar hoe kon het zover ko
men? „Waarschijnlijk zijn we
te gevoelig geweest voor ar
gumenten uit de agrarische
sector. Het pleidooi voor ze
kere en hoge prijzen is klak
keloos gevolgd, zonder dat
men zich bekommerde om
eventuele geldzorgen van de
toekomst. We moeten terug
en dat betekent meer risico
voor de boeren, maar dat
hoeft niet negatief te zijn
voor een ondernemer. Want
minder regels geeft ook meer
mogelijkheden."
Maar het gaat niet alleen
om de agrariërs, ook al ligt
daar vaak de nadruk op. Ne
derland heeft ook een groot
aandeel in de transportsector
(27 procent) in Europa. „Dat
moeten we ons trouwens niet
laten afnemen. We kunnen
wel aandacht hebben voor af
zetmarkten als Japan en de
VS, maar we moeten intussen
niet vergeten dat we goede
verbindingen houden met
Zuid-Duitsland. Daarom ben
ik zo'n voorstander van een
snelle aanleg van wegen ook
buiten de randstad als de A
73. Snelheid zal een van de
trefwoorden zijn in de toe
komst."
De Europese lidstaten, en
in het bijzonder bewindslie
den zoals René van der Lin
den, spannen zich in om in
1992 een 'interne markt' op
poten te hebben. Dat moet een
Europa zonder binnengren
zen zijn. Maar dan moeten
ook overal accijnzen gelijk
zijn, alsook de BTW-heffin-
gen. Want het ene land mag
in grote lijnen niet goedkoper
zijn dan het andere. Van der
Linden geeft toe dat het onze
ker is of de doelstelling van
1992 wordt gehaald.
„Dat is uitermate ambi
tieus. Maar ik laat mijn stre
ven pas los als ik zeker weet
dat het geen kans maakt. Zo
snel geef ik niet op. Het pro
ces van aanpassing van de
BTW en de accijnzen zal heel
moeilijk zijn, maar het groeit
allemaal naar elkaar toe. Het
moet."
De BTW is belangrijk om
dat dat een van de pijlers is
waarop het huishoudboekje
van de Europese Gemeen
schap steunt. Ieder land
draagt 1,4 procent van wat
het aan BTW incasseert over
aan de kassier van de EG. Een
land waar veel geconsumeerd
wordt - en dat dus redelijk
welvarend is als Nederland -
betaalt daardoor naar ver
houding meer.
Maar over die betalings
grondslag wordt intussen
druk onderhandeld. Moet het
Bruto Nationaal Produkt niet
de maatstaf zijn, vragen som
mige cijferaars zich af. Voor
Nederland maakt die andere
rekenwijze niet zoveel uit
Het blijft uitkomen op eer
bedrag van vijf miljard gul
den per jaar. Daar staat ove
rigens tegenover dat Neder
land al met al wel lekker 600
miljoen gulden overhoudt.
Van der Linden zou er niet
zo zwaar aan tillen als we iets
meer moesten betalen, zeker
omdat we nog altijd aan de
EG verdienen. „Maar simpel
weg meer geld geven is geen
oplossing. Het moet efficiën
ter. Maar de EG heeft inder
daad ook meer geld nodig
voor technologie en voor het
aanpakken van milieuvraag
stukken. Daar moeten we het
dit weekeinde in Kopenhagen
over hebben. Niet zomaar
over meer centen."
Door Roland Prinz
TERWIJL HUN REGE
RINGEN alles in het werk
stellen om de door crises
geteisterde economie van
hun land nieuw leven in te
blazen, zien miljoenen
Oosteuropeanen de ko
mende winter met lede
ogen tegemoet.
Geconfronteerd met een te
kort aan voedsel, brandstof en
elektriciteit, kunnen de Roe
menen rekenen op de koudste
winter sinds de Tweede We
reldoorlog en hun almachtige
president Nicolae Ceausescu
lijkt geen moeite te willen
doen hierin verandering te
brengen.
De Polen en Hongaren
wordt weliswaar een beter le
ven beloofd, maar voorlopig
betekent dit nog dat zij de
broekriem strakker zullen
moeten aantrekken, nu hun
regeringen scherpe bezui-
ningsmaatregelen hebben af-
gekondigd om tot economisch
herstel te komen.
In Praag en Oostberlijn is
het ook niet alles goud wat er
blinkt; de machthebbers hier
wagen zich echter vooralsnog
niet aan hervormingen. Joe
goslavië tenslotte kampt met
prijsstijgingen, een enorme
inflatie en een groeiende ar
beidsonrust.
Roemenië is er van alle
Oosteuropese landen nog het
slechtst aan toe. Ceausescu's
programma voor een snelle
industrialisatie, waarmee aan
het eind van de jaren zestig
een begin werd gemaakt, had
rampzalige gevolgen voor de
Roemeense economie. De na
druk die werd gelegd op de
ontwikkeling van de zware
industrie had een verwaarlo
zing van praktisch alle andere
sectoren van het economisch
leven tot gevolg. De lichte in
dustrie en de landbouw ble
ven ver achter. Deze situatie
werd nog verergerd door een
steeds nijpender energiecrisis
en een teleurstellend resultaat
in de buitenlandse handel,
waardoor de buitenlandse
schuld, die momenteel bijna 5
miljard dollar bedraagt, steeg.
Ceausescu probeert al jaren
de fatale gevolgen van zijn
eigen beleid zo veel mogelijk
te beperken over de rug van
de Roemeense bevolking. Zo
kondigde hij op 11 november
opnieuw een aantal energie
besparende maatregelen af,
die ervoor zullen zorgen dat
de Roemenen de komende
winter zullen moeten door
brengen in praktisch onver
warmde en onverlichte wo
ningen. Daarnaast bestaat er
nog steeds een chronisch te
kort aan de meest elementaire
voedingsmiddelen, zoals vlees
en brood.
De ernstige tekorten leid
den op 15 november tot grote
demonstraties in Brasov, de
op een na grootste stad van
het land. Duizenden Roeme
nen trokken hier door de stra
ten en riepen leuzen als „weg
met Ceausescu". De politie en
het leger werden ingezet om
de betoging de kop in te druk
ken.
Het buurland Hongarije
verwierf zich in de jaren ze
ventig een goede reputatie
met een aantal liberale her
vormingen, die de Hongaren
een relatief hoge levenstan
daard brachten. De economi-
sche stagnatie die in de jaren
tachtig optrad leidde echter
tot een groei van de buiten
landse schuld tot 9,3 miljard
dollar, een dalende export en
een afname van de investe
ringen in de staatsonderne
mingen.
In september kondigde Bu
dapest een pakket bezuini
gingsmaatregelen af. Zo werd
ondermeer een stijging van de
inkomstenbelasting in het
vooruitzicht gesteld en werd
besloten tot de invoering van
een BTW, een uniek feit in
Oosteuropa. Door de invoe
ring van de BTW zullen de
prijzen van de meeste con
sumptie-artikelen fors stij
gen, hetgeen weer een verdere
daling van de levensstan
daard met zich mee brengt.
Daarnaast besloot de Hon
gaarse regering het begro
tingstekort terug te dringen
door de subsidiëring van on
rendabele bedrijven te staken,
waardoor een aanzienlijke
werkloosheid zou kunnen
ontstaan.
Willen de economische her
vormingen echt succes heb
ben, dan zullen de Hongaren
meer moeten worden betrok
ken bij het proces van besluit
vorming. Politieke hervor
mingen zullen dan ook niet
lang op zich laten wachten, zo
liet premier Imre Pozsgay on
langs weten.
Ook Polen verkeert op zijn
minst sinds het begin van de
jaren tachtig in een ernstige
economische crisis. De sanc
ties die na de afkondiging van
de staat van beleg, in decem
ber 1981, door het Westen te
gen Polen werden afgekon
digd, maakten de situatie er
niet rooskleuriger op.
De toestand is inmiddels
iets verbeterd, maar War
schau ziet zich nog steeds ge
plaatst voor grote problemen.
De buitenlandse schuld is in
middels toegestegen tot 36
miljard dollar en de lonen
blijven laag. Vlees, benzine en
chocolade zijn gerantsoeneerd
en veel consumptie-artikelen
zijn moeilijk te verkrijgen.
In een poging de Poolse
munteenheid te versterken en
de export te vergroten, legde
de regering de Polen een aan
tal hervormingsvoorstellen
voor en vroeg hen hierover
hun mening. De voorstellen
behelsden ondermeer een
forse prijsverhoging voor
aantal eerste levensbehoeften,
gekoppeld aan het vergroten
van de zelfstandigheid van de
bedrijven en het scheppen
van meer ruimte voor het
particulier initiatief. Daar
naast werd een aantal poli
tieke hervormingen voorge
legd. De Polen wezen de rege
ringsvoorstellen bij referen
dum van de hand.
In de DDR gaat het wat be
ter. De meeste eerste levens
behoeften kunnen ruim
schoots worden vervuld, maai
aan veel luxe-artikelen is nol
steeds gebrek. De relatieve
welvaart van het land is ove
rigens voor een groot deel tt
danken aan de enorme kre
dieten, die regelmatig vanuit
Bonn naar Oostberlijr
vloeien. De buitenlandse
schuld van de DDR is inmid
dels gestegen tot 7 miljard
dollar.
Aan hervormingen lijkt
Oostduitse president en par
tijleider, Erich Honecket
voorlopig niet te denken. De
nieuwe geluiden vanuit Mos
kou zijn tot nu toe zeer om
zichtig ontvangen en hoge
DDR-functionarissen laten
niets na om te beklemtonen
dat hun land geen behoefte
heeft aan glasnost en pere
strojka, omdat alles naai
wens verloopt.
In Bulgarije, altijd een vat
de trouwste bondgenoten var-
Moskou in Oosteuropa, wordj
de afgelopen maanden
gesproken over de noodzake
lijke hervormingen in hel
economisch management
in staatsondernemingen, over
het stroomlijnen van de land
bouw en over het belang va®
politieke veranderingen. Tol
nu toe is deze Bulgaarse va
riant van 'perestrojka' slechts
op kleine schaal in de praktij»
gebracht.(AP)
BRUSSEL (ANP) - De kort
stondige gijzeling van de
Amsterdamse acteur Jules
Croiset is het werk geweest
van de Nederlandse Fascis
tische Jongeren Organisa
tie.
Motief voor de gijzeling was
Croisets protest tegen de op
voering van het in zijn ogen
anti-semitische toneelstuk 'De
stad, het vuil en de dood' van de
Westduitse auteur Fassbinder.
Dat is vrijdag vernomen in
gerechtelijke kringen in het
Bi
ds
w.
de
H<
ve
sp
w<
Ut
Maar in de komende drie jaa:
(PABO's) ongeveer 1.900 geslaa
zoekenden in het basisonderwi
kans op een baan.
Tot deze conclusie komt de
Commissie Prognose Primair
Onderwijs in haar vrijdag ge
publiceerde verwachtingen
voor de komende j aren.
In de commissie zijn het mi
nisterie van onderwijs, de
schoolbesturen, de onderwijs
bonden en het Centraal Bureau
voor de Statistiek (CBS) verte
genwoordigd.
De groeiende behoefte aan
nieuwe onderwijzers wordt
voornamelijk veroorzaakt door
vertrek van grote aantallen
leerkrachten uit het basison
derwijs. In het westen van het
land kunnen de tekorten al in
1990 worden verwacht, aldus de
commissie.
In het basisonderwijs zullen
in januari 1988 ongeveer 12.250
werkzoekenden staan inge
schreven of ruim 2.400 minder
dan in januari van dit jaar.
Naar verwachting zal het aan
tal werkzoekenden verder af-
(Advertentie)
De stijging van een aantal
direkte kosten maakt voor
alle Nederlandse dagbla
den een aanpassing van
abonnementstarieven
noodzakelijk.
In verbarid hiermee zijn
onze abonnementsprijzen
per 1 januari 1988 als volgt
vastgesteld:
per maand J 24.90
per kwartaal 71.85
per jaar 279.15
Bij automatische afschrij
ving geldt een korting van
resp. 1.00 per maand,
1.90 per kwartaal en.
7.60 per jaar.
Van abonnees die een
machtiging tot automati
sche afschrijving hebben
verstrekt, nemen wij graag
aan dat zij ermee akkoord
gaan dat bij de eerstvol
gende afschrijving de
nieuwe abonnementsprijs
wordt aangehouden.
Direktie De Stem
s]
mo
kei
ma
pet
wo
DE PROCUREUR-GENERAAL bij he
oir. R. Gonsalves schuwt de publicitt
alle politiekorpsen van Nederland te
te verklaren dat ze meer oog hebbe
van de lunchbonnen dan voor de crir
Deze week maakte Gonsalves in T
geen moordkuil door botweg te verk
van Breda de samenwerking van de
West-Brabant blokkeert. Feij heeft als
58 betrokken gemeenten tot nu toe
te plaatsen onder een samenwerking
..Het ligt uitsluitend aan Feij dat ii
regionale samenwerking niet van de
ves met een directheid die men niet
veau gewend is.
De verdiensten van dit soort opme
°°k -is dat ze een discussie op gan
uerhavige geval ook gebeurd is. Als
Gonsalves hebben diverse Westbrat
ten dat wat hen betreft de maat vol is
ls u8 redenering die sommigen er op
Het is een begrijpelijke, maar das
van zaken. Breda is te belangrijk oi
menwerkingsverband te ontbreken
meente van West-Brabant kampt met
m? kan wedijveren met dat van de
met het structurele tekort aan mansc
veronderstellen dat Breda de crimi
ki)e de.baas zou kunnen.
Misschien is juist dat gegeven de
°e weigerachtigheid van Feij. De bu
wellicht beducht voor dat zijn door cr
ue;®amer|werkingsverband bekaai
v= w ls 9een onlogische gedachter
11. ministers Van Dijk (Binnenlanc
justitie) om tot meer onderlinge sa
rter niet worden geblokkeerd. Ook
ken °m Wat voor reden 00k' n'e'
hiiH.et ,'s onaanvaardbaar dat West-E
trn, landeliike ontwikkelingen. Feij
uwen en eventuele gevoelens var
ton en niet Breda als centrumkorf
on ,ataPPeP- Breda mag niet langer
dortnL.Verplicht om het 'Convenant S
knnn ^'s tegemoetkoming z(
znnH0n 0Pnenr|en dat na een jaar w
renhlere P°sitie die Breda op dit rr
recht is gedaan.
T
