DE STEM
D
'DE ROL VAN DE
AMERIKANEN
IS ZÓ SMERIG'
D
BUURLAND
SLUIT
DE GRENS
ZATERDAG
5 DECEMBER 1987
TERDAGI
IER 19871
Bedreigd
■l^^egin vorig jaar vluchtte de Haï
tiaanse dictator Jean-Claude Duvalier hals-over-kop
met vrouw, kinderen en bedienden naar Frankrijk. Net
als zijn Filipijnse collega Marcos nam hij karrevrach-
ten aan bezittingen mee. En ook 'Baby-Doe', zoals zijn
koosnaam luidde, liet een land achter zich dat gebukt
ging onder de chaos die overmijdelijk de overgang
naar de democratie begeleidt. Wat gebeurt er op dit
moment op Duivelseiland, ook een stukje van de 'ach
tertuin van de Verenigde Staten'?
Nachtmerrie
Zuivering
Advertenties
Legertje
Ongerust
Aanslagen
Inval
I
grote warenhuizen, hoe-
it hoog tijd wordt om
e doen. De meesten mij-
lega's wandelen namelijk
n wolken van ragfijn
De ouderen, in wie de
ke stormen zijn be
dragen een geursleepje
erschraalde Pommerol,
«grond onder herfstbla-
of van hexachlorofene
eid. Ik ga een lekker
zoeken. Gisteren heb ik
knieholten, kruin en
n bespoten met een pro-
at voor suède schoenen
te zijn ontwikkeld, ter
ming van sneeuwkrin-
had iets van een nijdige
Pletir van de Berg, een ontwikkelingswerker uit
navesbln die In de Clté Solell toiletten bouwt. „Sinds de
elfde november hebben we taal noch teken van hem
gehood. Ik vrees het ergste".
Het echtpaar Go
heeft de vorige
week de IKON-
documentaire over
Haïti op video
band opgenomen.
We kijken er nog
eens naar. De pa
ter Salesiaan Lau
rent Bohnen is
vele malen be
dreigd. Zijn mede
broeder Wim Bo
xenbelt vertelt hoe
e regering van de
Dominicaanse Republiek heeft be
sloten na het geweld van afgelopen
zondag de grens met Haïti te slui
ten. De militaire bewaking aan de
grens is opgevoerd. De Domini
caanse Republiek en Haïti delen sa
men het eiland Hispaniola.
De Dominicaanse minister van buiten
landse zaken, Donald Reid Cabral, ver
klaarde dat alle Dominicaanse journalis
ten zijn teruggeroepen en dat alles klaar
is om ook andere Dominicanen die in
Haïti verblijven onmiddellijk te repatrië
ren. Bij het geweld van zondag, toen de
algemene verkiezingen in Haïti werden
opgeschort en de overgangsregering de
kiesraad ontbond, kwam een cameraman
van de Dominicaanse televisie om. De
minister verzekerde overigens dat de di
plomatieke betrekkingen met Haïti „nor
maal" zijn.
Boze Dominicanen lijken de moord te
willen wreken op Haïtiaanse immigran
ten. Velen twijfelen er niet aan dat het
geen toeval is dat juist een Domini
caanse journalist de dood vond in Haïti,
waar Dominicanen niet bepaald geliefd
zijn. Een fotograaf van het avondblad
'El Nacional' die de vermoorde camera
man vergezelde, vertelde vandaag tegen
IPS hoe Amerikaanse verslaggevers na
dat zij hun perskaart aan de paramili
taire 'tonton macoutes' hadden laten
zien, met rust werden gelaten. Ook an
derejournalisten die na de schietpartij in
auto's uit de voeten probeerden te ko
men, werden niet lastiggevallen, terwijl
de Dominicaanse fotograaf beschoten
werd toen hij in zijn jeep wilde klimmen.
Volgens de Haïtiaanse ambassadeur in
Santo Domingo, Gerard Constant, zijn
verschillende van zijn landgenoten die in
de Dominicaanse Republiek wonen, be
dreigd. De 35-jarige Haïtiaanse zaken
man Joseph Louis Pierre vertelde dat hij
gisteravond toen hij met vijf landgenoten
op straat liep in een hoofdstedelijke wijk
die ook wel 'Klein Haïti' wordt ge
noemd, werd aangevallen door een groep
jongeren.
Hij en andere Haïtianen vertellen dat
bij de grenspost Jiumani ten zuidwesten
van Santo Domingo een andere groep
Haïtianen gisteren in elkaar werd gesla
gen en beroofd door onbekenden terwijl
Dominicaanse militairen toekeken. De
Dominicaanse autoriteiten zeggen dat zij
geen enkele aangifte heeft ontvangen en
dus ook niets kunnen ondernemen.
De Dominicaanse vakbond van jour
nalisten en het College van Journalisten
hielden vanochtend, tegelijkertijd met de
begrafenis van de cameraman, een pro
testmars naar de Haïtiaanse ambassade.
Aan de demonstratie deden vele niet-
journalisten mee.
De spanning tussen beide landen hep
vorige week al op. Toen nam het Domi
nicaanse Huis van Afgevaardigden een
resolutie aan waarin de regering van het
buurland werd opgeroepen een einde te
maken aan het politiek geweld. De Haï
tiaanse ambassadeur, voormalig chef van
de generale staf van het leger van ex-dic
tator Duvalier, had de resolutie een „on
aanvaardbare, vijandige en ongelegen in
menging" genoemd en officieel geprotes
teerd. (IPS)
Aanvankelijk stuitte dat
esproken onwil van de
mdgenoten. In septem-
dnadze andermaal naar
werd voortgang geboekt
ek leek binnen handbe-
reisde Shultz opnieuw
ij kreeg daar, tegen alle
n, nul op het request,
/eek later kwam de grote
rbatsjov het weten dat
ontmoeten en een INF-
kenen.
lar met enige gretigheid
verbijstering en woede
/atieve achterban die nu
le ratificatie van het ak-
Congres te bemoeilijken,
laanse Senaat is een twee-
|:rheid voor de ratificatie
I heeft al laten weten dat
'puur' akkoord wil dat
angres is geamendeerd en
l:rteerbaar blijft voor de
rvatieven nog het meeste
het INF-akkoord in feite
I station is. Het wordt aan
de Reagan-Gorbatsjov-
:kend en is dus niet meer
a nader overleg.
i de geschiedenis wil dat
zowel voor een INF-ak-
Start slechts steun krijgt
i politiek Amerika dat hij
vuur en te zwaard heeft
zijn zijn vrienden gewor-
ogen van de steeds luid-
rdende conservatieven
Wilson Reagan de vol-
gang naar Canossa. Hoe
nan die aan het begin van
:hap niets van ontwape-
n, is hard op weg juist op
ade resultaten te boeken,
is in dat opzicht zelfs
raadsel dan Michail Gor-
n opmerkelijke
- foto ap
del
Door Peter Schouten
De Haïtiaanse machthebbers hebben het
eiland afgegrendeld. Het zit potdicht.
Nieuws over de chaotische situatie van
de laatste dagen komt mondjesmaat naar
buiten. Familieleden en vrienden verke
ren al weken in een wurgende onzeker
heid omtrent het leven en zieleheil van
op Haïti woonachtige en werkzame
Europeanen.
De Amerikanen hebben hun militaire
en hun economische, niet humanitaire
hulp aan de interim-regering van gene
raal Henry Namphy met onmiddellijke
ingang opgeschort en alle militaire advi
seurs gerepatrieerd.
„Namphy en zijn trawanten, die het
schrikbewind in het voorjaar van '86 ge
woon hebben overgenomen van 'Baby-
Doe' Jean-Claude Duvalier, doen er alles
aan om de werkelijke toedracht voor de
buitenwereld verborgen te houden", zegt
mevrouw Minie Go uit Woensdrecht.
„Ze controleren, voor zo ver dat in hun
vermogen ligt, de activiteiten van bin
nen- en buitenlandse pers. Daarom ver
breiden de westerse media onvolledige
en verwarrende berichten over de rellen
in Port-au-Prince. En zo ontstaan over
de toestand op Haïti de waanzinnigste
misverstanden".
Mevrouw Go kan het weten. Haar zoon
Leonce is op het eiland geboren. En zo
maakte ze ook kennis met de bizarre el
lende, waarin de Haïtiaanse eilandbevol
king eigenlijk al sinds mensenheugenis
gedompeld is. Zij en haar man zijn even
min de nachtmerrie vergeten, die ze vo
rig jaar op bet eiland kort voor de vlucht
van Duvalier hebben beleefd. „We moes
ten door de opstand ons verblijf daar
vroegtijdig afbreken. Ik zie nog de ro
kende puiriiopen in de verte boven de
stad hangen. Overal brandde het. Ver
schrikkelijk".
In het vliegtuig naar Miami, via een
omweg naar huis, zat ze naast een Liba
nees. „Die inan had kennelijk de bui zien
hangen. Geen probleem. In Miami had
hij ook noj een optrekje. En als daar de
nood ooit nog eens aan de man mocht
komen, dan had hij ook nog een buiten
huisje in Texas. Aanvankelijk hebben we
nog heel vriendelijk met dat sujet zitten
babbelen. Totdat ik in de gaten kreeg,
dat hij grootgrondbezitter was op 'Dui
velseiland', zoals de paters Haïti altijd
noemen. Libanezen, Mulatten en Duit
sers, foute Duitsers dus die er in '45 heen
gevlucht zijn, hebben de touwtjes in han
den. Zij onderdrukken eendrachtig de
zwarte Creoolse bevolking. Zo ging het
onder Duvalier, nu gaat het niet anders.
Die rijke Libanees, die met ons in het
vliegtuig wegvluchtte, zal intussen wel
weer terug zijn. Want onder generaal
Namphy kan dat tuig daar weer gewoon
zijn gang gaan".
De Woensdrechtse gelooft er namelijk
geen snars van, dat op Haïti vorig jaar
na het vertrek van Baby-Doe een echte
zuivering heeft plaats gevonden. „Weet
je dat van het kabinet uit de Duvalier-
dictatuur maar liefst veertien ministers
opnieuw in de interim-regering van
Namphy zijn opgenomen? Weet je dat
Régala, de gehate commandant van de
Tonton Macoutes, daar óók gewoon bij
is? Dat noemen ze 'zuiveren'. Helemaal
in het begin zag je af en toe nog wel eens
beelden van Haïtianen, die hun woede
koelden op leden van de Tonton Macou
tes. Er schijnen er ook nog wel enkele ge
lyncht of opgehangen te zijn. Maar lang
heeft dat niet geduurd. Namphy heeft de
hele bende vrij snel in zijn leger inge
lijfd".
Uitgebreid maakte het echtpaar Go
vorig jaar op het zonnige eiland kennis
met de feodale omstandigheden, waarin
vijfennegentig procent van de Haïtiaanse
bevolking verkeert. „Als je ziet wat dóór
gebeurt, als je met eigen ogen hebt aan
schouwd hoe gróót het verschil tussen
rijk en arm is, als je in krottenwijken als
Citè Soleil bent geweest en de erbarme
lijke hygiënische toestanden hebt gezien,
dan geloof je nauweüjks nog dat je in de
twintigste eeuw leeft. Zoveel onrecht, je
komt kotsend het eiland af'.
Ze vertelt over de verschillende vor
men, die de onderdrukking aanneemt.
„Een van onze gastheren in Port-au-
Prince nam ons mee naar het graf van
zijn anderhalf jaar daarvoor gestorven
dochter. Hij had drie jaar grafrechten
vooruitbetaald. Vijftienhonderd dollar.
En neem maar van mij aan, dat we het
dan voor Haïtiaanse begrippen over een
vermogen hebben. Op het kerkhof aan
gekomen ontdekte
de man, dat het
graf was leegge
roofd. De doods-
gravers daar schij
nen er een han
deltje van te ma
ken om schedels te
verkopen aan
voodoo-priesters.
Een zwaar bloedende man wordt afgevoerd, nadat hl] In een stembureau In Port-au-Prince door schutters onder vuur was genomen. Het brute geweld leidde
uiteindelijk tot afgelasting van die verkiezingen. - foto epa
Terreur op Duivelseiland
Mlnle Go: „Als Je ziet wat dóór
gebeurt, als Je met eigen ogen hebt
aanschouwd hoe groot het verschil
tussen rijk en arm Is, dan geloof Je
nauwelijks nog dat Je In de twintigste
eeuw leeft. Zoveel onrecht, Je komt
kotsend het eiland af.
- foto de stem/ben stëffen
hij na een nachtelijke inval van de Ton
ton Macoutes badend in een plas bloed
een half uur lang op hulp heeft liggen
wachten. Het 'langste half uur uit zijn le
ven', zoals hij zelf zegt.
De militante pater Bertrand Aristide,
vanuit de bevrijdingstheologie aan het
werk in zijn parochie in de slums van La
Saline, wijst in de IKON-documentaire
de Amerikanen als de grootste schuldi
gen aan. „Zij verdienen over onze rug
per jaar op elke geïnvesteerde dollar vier
dollar terug. Daartegen is alleen een ra-
dikale politiek opgewassen", zegt de
Creoolse priester grimmig.
Minie Go is het met hem eens. „De rol
van de Amerikanen is zó smerig. Overal
op het welvarende deel van het eiland is
hun invloed voelbaar. Geruchten willen,
dat de Amerikanen op het eiland al lang
een marinebasis hebben. Ik heb ook ge
hoord, dat de Tonton Macoutes (de le
den van het voormalige privéleger van de
Duvalier-dynastie) anderhalf jaar gele
den door Namphy en vooral Régala zijn
ingelijfd in het organieke leger. Ze zijn
sindsdien alleen nog maar beter en
zwaarder bewapend en ze zijn door
Amerikaanse instructeurs getraind. Als
je nu dus leest over ranselbendes die de
straten onveilig maken, dan moet je niet
denken dat het hier om ongeorgani
seerde terreur gaat. Integendeel".
De Amerikaanse 'way-of-life' grijpt diep
in. En dat niet alleen omdat onderne
mers uit de Verenigde Staten het meer
derheidsbelang hebben in vrijwel elke
Haïtiaanse onderneming van formaat.
Mevrouw Go laat recente exemplaren
zien van de kranten Haïti Observateur
en de Haïti Progrès. Daarin onder meer
een grote advertentie van Pan Am:
„Port-au-Prince devient Port-au-Pan
Am". Of een advocatenbureau op
Broadway in New York, dat slachtoffers
van molest en terreur in een advertentie
aanbiedt om ze in een proces te verdedi
gen. „Wij spreken Engels, Frans en
Creools. hoeft pas te betalen nadat u
het proces gewonnen hebt", adverteert
het advocatenkantoor. Nu cure, no pay.
De Americano's blijven ook in tijden
van ramspoed marktgericht denken.
Het toerisme, jarenlang min of meer
gemonopoliseerd door de Amerikaanse
reismarkt, is nu tot het nulpunt gedaald.
Maar de familie Go zag vorig jaar nog
volop toeristen uit de Verenigde Staten.
„Afschuwelijk volk", zegt ze. „En dat
terwijl ik toch eigenlijk nooit zo'n hekel
aan ze heb gehad. Ik herinner me nog
een Amerikaans gezin, dat er een ge
woonte van maakte om in het hotel 's
morgens buiten op het terras te gaan zit
ten ontbijten. En elke morgen hing er
een Creools jongetje aan de balustrade te
bedelen. Geen kruimeltje kon eraf. Ze
zégen het joch niet eens. Maar wél elke
morgen opnieuw weer daar copieus gaan
zitten ontbijten".
De Woensdrechtse ergert zich vooral
ook aan de misverstanden die de laatste
dagen zijn ontstaan als gevolg van pers
berichten, die spreken over 'het voorma
lige privé-legertje van Duvalier'. „Weet
je hoe groot dat 'legertje' precies is? Dat
is maar liefst 250.000 man! Goed ge
traind en streng gedisciplineerd, vooral
sedert de Tonton Macoutes zijn ingelijfd
in het feitelijke leger. En de pers maar
suggereren, dat het om kleine muitende
bendes gaat".
Volgens mevrouw Go is de zucht naar
een echte democratie in Haïti groot. En
er is volgens haar geen sprake van, zoals
de Amerikanen willen doen geloven, dat
het armste land van het westelijk half
rond geïnteresseerd zou zijn in het com
munisme. „Absoluut niet. De mensen
willen alleen maar een democratische sa
menleving. Ze willen weer vrijuit kunnen
spreken na tientallen jaren van dictatuur
en onderdrukking".
Het echtpaar Go is de laatste dagen vre
selijk ongerust over het uitblijven van le
venstekenen van Pieter van de Berg, een
ontwikkelingswerker uit Ravestein die in
de Cité Soleil toiletten bouwt. „Sinds de
elfde november hebben we taal noch te
ken van hem gehoord. Het regiem van
Namphy heeft alle telefonische en tele
grafische contacten met de buitenwereld
afgesneden. Ik vrees het ergste".
Enkele weken geleden stuurde Pieter
van de Berg, met wie De Stem op 3 juli
j.l. nog een paginagroot interview publi
ceerde, zijn laatste brief vanuit Haïti
naar het thuisfront: „De repressie van de
militaire junta doet niet onder voor die
van het Duvalier-tijdperk. Belangrijk
verschil is dat nu niet alleen de Haïtia
nen het slachtoffer zijn, maar ook de
voor de allerarmsten werkende buiten
landse organisaties. Hun medewerkers
worden beticht van 'communistische
praktijken'. Vooral de leden van reli
gieuze congregaties als de paters Salesia-
nen hebben het te verduren".
Van de Berg vertelt in zijn laatste brief
ook dat inmiddels diverse aanslagen zijn
gepleegd op pater Bertrand Aristide. En
dat bij de massamoord bij Jean-Rabel in
het noord-westen van het eiland in juli
maar liefst 325 kleine landloze boeren
het leven lieten. De Haïti Progrès ver
baast er zich op 5 augustus over dat The
New York Times en de BBC melding
maakten van honderden doden in Jean-
Rabel, terwijl het officiële dodencijfer
van de regering slechts tien bedraagt.
De enige echte betrouwbare informant
van de onderdrukte Haïtiaanse bevol
king was Radio Soleil, een Creoolse zen
der met een hoge luisterdichtheid. Dat
moeten de ranselbendes van de Tonton
Macoutes ook in de gaten hebben gekre
gen. Radio Soleil is platgebrand.
In juli voorspelde Van de Berg in onze
krant nog, dat de verkiezingen van no
vember waarschijnlijk niet zouden door
gaan, dat ze naar zijn mening zeker tot
in '88 zouden worden uitgesteld. Na de
laatste dagen is het best mogelijk, dat
Van de Berg nóg sceptischer is gewor
den. We .weten het voorlopig niet. We
weten niet eens of zijn stem gesmoord is.
Het fijne weet ik
daar niet van,
maar de voodoo-
terreur speelt bij
de onderdrukking
van de bijgelovige
bevolking een niet
te onderschatten
rol".
