DESTEM
PRESIDENT WILDE
EERST NIETS WETEN
VAN ONTWAPENING
ZATERDAGO
5 DECEMBER 198714—
W olgende week tekent de Ameri
kaanse president Ronald Reagan in Washington een
ontwapeningsakkoord met de Sovjetunie. Op grond
van dat akkoord zullen voor het eerste in de geschie
denis van de nucleaire wapenwedloop honderden
kernraketten worden verwijderd en vernietigd. Moge
lijk zullen Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov, die
elkaar voor een derde topgesprek ontmoeten, zelfs de
basis leggen voor een verdere vermindering van de
kernarsenalen. Gorbatsjov heeft al gesuggereerd nog
enkele dagen langer in Washington te willen blijven als
dat kan leiden tot principe-afspraken over een moge
lijke halvering van de strategische kernwapens.
Ombuigen
320 Miljard
tiaanse dictator Jea
met vrouw, kinderen
als zijn Filipijnse col
ten aan bezittingen n
koosnaam luidde, lie
ging onder de chac
naar de democratie
moment op Duivelsei
tertuin van de Vereni<
Nachtmerrie
o
S. Kapoentje
Propaganda
Reykjavik
Woede
w
K,
E~
■Nk 1
D"
i1
lm..
van de grote warenhuizen, hoe
wel het hoog tijd wordt om
zulks te doen. De meesten mij
ner collega's wandelen namelijk
rond in wolken van ragfijn
odeur. De ouderen, in wie de
innerlijke stormen zijn be
daard, dragen een geursleepje
van verschraalde Pommerol,
van bosgrond onder herfstbla
deren of van hexachlorofene
heiligheid. Ik ga een lekker
geurtje zoeken. Gisteren heb ik
oksels, knieholten, kruin en
sternum bespoten met een pro-
dukt dat voor suède schoenen
bleek te zijn ontwikkeld, ter
voorkoming van sneeuwkrin-
gen. Ik had iets van een nijdige
rioolrat.
Plettr van de Berg, een
Ravesbln die In de Clté Solell
elfde lovember hebben we t
gehood. Ik vrees het ergste".
V
DoorJo Wijnen
Als Ronald Reagan zijn handtekening
zet onder het INF-akkoord - dat voor
ziet in de vernieting van alle te land ge
plaatste nucleaire korte- en middellange
afstandsraketten - zullen juist zijn con
servatieve medestanders zich knarsetan
dend van woede afwenden.
Ze zullen een massief verzet tegen het
akkoord aankondigen. Want Reagans
geestverwanten, die het anti-commu-
nisme tot het hoofdpunt van hun opvat
tingen over het buitenlands beleid van
de VS hebben gemaakt en die in de Sov
jetunie een regelrechte bedreiging van de
vrede zien, voelen zich bekocht en verra
den door een man die ze altijd als de
grootste pleitbezorger van hun opvattin
gen hebben beschouwd.
Ze voelen zich in de steek gelaten door
een president die de Sovjetunie her
haalde malen als 'het rijk van het kwaad'
heeft gekarakteriseerd.
Tekent Reagan het INF-verdrag om
aldus zijn door het Iran-Contra-schan-
daal geruïneerde presidentschap te red
den? Maakt hij de spreekwoordelijke
gang naar Canossa om zijn nederlaag te
erkennen, omdat, na allerlei politieke te
genslagen en het verhes van populariteit,
zijn presidentschap wankelt? Is hem een
plaats in de geschiedenisboeken als de
grote vredesstichter meer waard dan de
pricipes waarvoor hij altijd met een op
merkelijke koppigheid heeft gevochten?
Ronald Reagan behoorde voor 1980
tot het groeiend aantal Amerikanen dat
ervan overtuigd was dat de VS de wa
penwedloop met de Sovjetunie hadden
verloren. Dat verhes werd nog eens on
derstreept door het Salt-II-akkoord dat
president Carter en partijleider Brezjnev
in juni 1979 sloten. Dat akkoord voorzag
in een begrenzing van het aantal strategi
sche kernwapens. De op dat moment
sterk in opmars zijnde Amerikaanse neo-
conservatieven schreeuwden van de da
ken dat Salt-II in feite een capitulatie
van de VS was, een erkenning dat Ame
rika door de Sovjetunie naar het tweede
plan was verdrongen. Ronald Reagan
maakte zijn kritiek op het akkoord tot
inzet van de presidentsverkiezingen van
1980.
Na zijn ambstaanvaarding het Reagan
weten dat Amerika zijn militaire achter
stand op de Sovjetunie moest ombuigen
in een voorsprong. Het moest vanuit een
positie van kracht met de tegenstander
kunnen onderhandelen. Aldus werd be
gonnen aan de grootste defensieopbouw
die de VS ooit in vredesstijd hebben ge
zien. Al in oktober 1981 kondigde Rea
gan een gigantische uitbreiding van
Amerika's kernarsenalen aan. Er moes
ten 100 MX-raketten meer komen die te-
samen 1000 kernkoppen konden vervoe
ren. Er moesten 100 zeer geavanceerde
B-l-bommenwerpers worden gebouwd.
De zogenaamde Stealth-bommenwerper
- een zeer snel vliegtuig dat vrijwel geen
geluid maakt en ongezien bhjft voor ra
dar - moest snel worden ontwikkeld (of
ficieel bestaat de Steatlth nog steeds niet,
maar het met grote geheimhouding om
geven toestel is in feite al operationeel).
Er moesten betere D-5-raketten voor
de Trident-onderzeeërs worden ge
bouwd. Dan moesten 3000 kruisvluch-
traketten worden ontwikkeld waarmee
de B-52-bommenwerpers, de nieuwe B-l
en een aantal onderzeeërs zouden wor
den bewapend. En tenslotte moesten de
nucleaire commandoposten worden uit
gebreid en verbeterd. Dat programma is
goeddeels verwezenlijkt. Verder kon
digde Reagan een spectaculaire uitbrei
ding van de Amerikaanse marine aan,
die eveneens voor een goed deel is ver
wezenlijkt. De Rapid Deployment For
ce, een onder president Carter in het le
ven geroepen speciale divisie die overal
ter wereld met grote snelheid kan wor
den ingezet, werd uitgebreid. En ten
slotte werd de produktie van chemische
wapens hervat.
De Amerikaanse defensiebegroting, die
op dat moment om en nabij de 160 mil
jard dollar bedroeg, werd met maar hefst
85 procent verhoogd. Reagan kondigde
aan dat in 1986 368 miljard voor defen
sie zou worden uitgegeven. Dat bedrag is
nooit gehaald, maar heeft de 320 miljard
intussen wel bereikt.
In 1983 hield Reagan zijn beroemde
SDI-rede. Daarin kondigde hij de ont
wikkeling van een nucleair afweersys
teem in de ruimte aan, dat binnendrin
gende vijandelijke raketten zou kunnen
vernietigen en de VS immuun zou kun
nen maken voor iedere kernaanval. Feit
is dat Reagans SDI-droom - die door tal
van geleerden als technisch en financieel
volstrekt onhaalbaar wordt beschouwd -
grote indruk maakte op de Sovjetunie,
die dan ook niet naliet met grote vast
houdendheid voor het stopzetten van het
'Star Wars' te pleiten.
Intussen werd het plaatsen van nieuwe
middellange afstands- en kruisraketten
in Europa met voortvarendheid aange
pakt om het hoofd te kunnen bieden aan
de honderden SS-20-raketten die de
Russen op hun beurt aan het plaatsen
waren. Toen in 1983 de eerste middel
lange afstandswapens in West-Duitsland
en Engeland arriveerden, liepen de Rus
sen boos weg van de onderhandelingsta
fel in Genève. De verhoudingen tussen
de supermogendheden leken slechter dan
ooit. Het woord 'koude oorlog' werd an
dermaal gemeengoed.
Precies twee jaar later had Reagan in
datzelfde Genève niettemin zijn eerste
gesprek met Gorbatsjov. De nieuwe, re
latief jonge Sovjet-leider pakte de zaken
B
Door Peter Schouten
J
De Haïtiaanse machthebbers het
eiland afgegrendeld. Het zit p
Nieuws over de chaotische situ;
de laatste dagen komt mondjesm;
buiten. Familieleden en vriende:
ren al weken in een wurgende c
heid omtrent het leven en ziele]
op Haïti woonachtige en wc
Europeanen.
De Amerikanen hebben hun r
en hun economische, niet hum
hulp aan de interim-regering va
raai Henry Namphy met onmic
ingang opgeschort en alle militai
seurs gerepatrieerd.
„Namphy en zijn trawanten,
schrikbewind in het vooijaar van
woon hebben overgenomen van
Doc' Jean-Claude Duvalier, doen
aan om de werkelijke toedracht
buitenwereld verborgen te houdei
mevrouw Minie Go uit Woen;
„Ze controleren, voor zo ver dat
vermogen ligt, de activiteiten v
nen- en buitenlandse pers. Daarc
breiden de westerse media onv<
en verwarrende berichten over d
in Port-au-Prince. En zo ontstal
de toestand op Haïti de waanzi
misverstanden
Mevrouw Go kan het weten. Ha;
Leonce is op het eiland geboren,
maakte ze ook kennis met de biz
lende, waarin de Haïtiaanse eilani
king eigenlijk al sinds mensenhi
gedompeld is. Zij en haar man zij
min de nachtmerrie vergeten, die
rig jaar op het eiland kort voor de
van Duvalier hebben beleefd. „Wc
ten door de opstand ons verbli
vroegtijdig afbreken. Ik zie nog
kende puinhopen in de verte bo
stad hangen. Overal brandde he
schrikkelijk".
In het vliegtuig naar Miami,
omweg naar huis, zat ze naast eer
nees. „Die man had kennelijk de b
hangen. Geen probleem. In Miai
hij ook nog een optrekje. En als
nood ooit nog eens aan de man
komen, dan had hij ook nog een 1
huisje in Texas. Aanvankelijk heb
nog heel vriendelijk met dat sujet
babbelen. Totdat ik in de gaten
interklaas trekt op
i^^^zijn kreupele schim-
K mei voorbij de hori
zon in een wolk van wrok.
Toon Hermans heeft gelijk.
Wat een rare man is dat eigen
lijk. Een ruitentikker, die ver
dwaald is zeker. Een goedhei
ligman, die totaal geen reke
ning houdt met bijziende kin
deren, die maar moeten zien
hoe ze op het gehoor af wat lek
kers opdiepen uit d'een of d'an-
dere hoek. Tot voor kort wist ik
niet eens wat Kapoentje bete
kende. Sinterklaas Kapoentje.
Volgens afgescheidenen van
Rome is Kapoentje de achter
naam van Sinterklaas. Deze
hoofdletter te worden geschre
ven en betekent volgens van
Dale „gesneden haan, bestemd
om vetgemest te worden". Een
kapoen kan ook een gebraden
haan zijn en dat brengt ons op
de uitdrukking „De gebraden
haan uithangen". Goede sier
maken is dat, bij voorkeur met
andermans geld. Kapoentje be
tekent volgens de officieel er
kende Nederlandse woorden
schat ook „deugniet, guit of
schalk". We hebben dus weer
eens te maken gehad met een
deugniet die geducht de gebra
den haan heeft uitgehangen. Ik
ben blij dat ie weg is. Dit jaar
ben ik er trouwens niet inge
stonken.
Toon Hermans heeft gelijk.
S. Kapoentje is een rare man.
Ik kreeg ineens de pest in toen
ik er over zat te denken hoe
lang ik vroeger braaf had zitten
wezen om zelfs die rotte peper
noot niet te kunnen oogsten die
ik tegen mijn kop had gekre
gen. Kapoentje geeft niets ca
deau. De rat. Daarom heb ik de
verplichte decemberaankopen
maar uitgesteld tot een paar
dagen voor Kerstmis. Veel bij
zonders had ik toch niet kun
nen vinden.
Ik heb met een pop van 199
gulden in mijn handen gestaan
die wellicht geschikt was voor
een neefje dat zeer slecht ont
wikkeld is in de zorgsector van
zijn karaktertje. Het kind is
macho, strijdlustig en het
drinkt de fles leeg van zijn zus
je. Hij zal waarschijnlijk goed
terecht komen, maar we zijn
bang dat niemand echt van
hem zal houden. Zo'n pratende
pop zou misschien bescher
mende gevoelens losslaan uit
zijn al zo harde bolstertje. Ik
bekeek een wat afgeleefd de
monstratiemodel, met blauwe
ogen, waarin het wit overheer
ste, als bij een bedelende hond.
De sappen waren goeddeels
ontvloden aan de interne batte
rijen, zodat de stem toonloos
en half verstaanbaar was als die
van een mompelende straatma
delief na een middag in de kille
oostenwind. „Til me op", zei de
pop met een bevroren mondje.
En, met mijn oor als een me
disch specialist tegen het buik
je, meende ik te vernemen: „Ik
heb honger". Mijn neefje zou
dan zeggen: „Ik heb een boter
ham en jij krijgt lekker niks".
Of hij zou een stukje banket-
staaf op de vensterbank leggen
en zeggen: „Pak maar".
In Amerika hebben ze ten
minste sprekende poppen die
het hele ritueel rond het naar
bed gaan en het slaapjes doen
kunnen bepraten (inclusief vra
gen als „Heb je je tandjes ge
poetst?"), zodat mama rustig
kan gaan stappen en het kind
nog wat aanspraak heeft zolang
het de sprekende pop in het
handje knijpt. Als het eindelijk
in slaap valt en de greep ver
slapt houdt de pop op met klet
sen, zodat er geen energie
wordt verspild. Maar met zo'n
moeder praat een kind denk ik
toch nog beter met een lapjes
pop. Want die alleen geeft de
juiste antwoorden.
Ook voor mezelf heb ik nog
niets aangeschaft uit naam van
Sint K. Ik ben er zelfs nog niet
toe gekomen me te melden bij
de afdeling herengeuren in een
Is Ronald Reagan een plaats In de geschiedenisboeken als de grote vredesstlchter meer waard dan de priclpes waarvoor hij altijd met een opmerkelijke
koppigheid heeft gevochten? -fotoap
INF-akkoord als redmiddel
Shultz en Shevernadze tijdens een van hun vele ontmoetingen. Shultz probeert
zijn Russische ambtgenoot duidelijk te maken dat ze nog maar een klein stukje
van een akkoord verwijderd zijn. - foto epa
met grote voortvarendheid en vinding
rijkheid aan, bleek bereid over ontwape
ning te praten, gaf de indruk de Sovjet
unie op een koers van grotere openheid
en meer economische vrijheid te willen
zetten en speelde en passant West-
Europa behendig tegen de VS uit.
Na Genève bombardeerde hij Reagan
dan ook met talloze ontwapeningsvoor
stellen die - afgezien van hun beperkt
praktische nut - in ieder geval een grote
propagandistische waarde hadden en die
de indruk gaven dat niet de VS, maar de
Sovjetunie het voortouw op het stuk van
de vrede had genomen. In januari 1986
ontving Reagan een brief van Gorbats
jov waarin de laatste voorstelde vooi
1999 alle kernwapens te vernietigen. De
VS moesten dan natuurlijk wel stoppen
met SDI.
Reagan was duidelijk van zijn stuk ge
bracht door Gorbatsjovs snelle en onbe
rekenbare initiatieven. Gorbatsjov ging
met zijn voorstellen zo ver, dat Reagan
niet meer in zijn bezwaren tegen ontwa
pening kon volharden. Bovendien werd
Gorbatsjov geenszins van de wijs ge
bracht door Reagans keiharde anti-Sov-
jet-retoriek.
De Amerikaanse president stelde in
tussen het nimmer door het Congres ge
ratificeerde Salt-II-akkoord ter discussie.
De in dat akkoord vastgelegde getallen
waren tot op dat ogenblik stilzwijgend
aangehouden door zowel de Sovjetunie
als de VS. Later in dat jaar bleek Reagan
zich ook van het ABM-verdrag te willen
ontdoen. Dat verdrag voorziet in de be
perking van het aantal verdedigingssys
temen tegen binnenvliegende kernraket
ten. Reagan wilde van het verdrag af
omdat het hem belette verder te gaan
met SDI, dat immers onder de ABM-re-
geling valt.
In juni 1986 stelde Gorbatsjov voor
het aantal kernkoppen op 8000 te fixe
ren. Een maand later deed Reagan ein
delijk water in de wijn. Hij liet weten de
Sovjet-voorstellen constructief te vinden
en matigde zijn anti-Russissche toon
enigszins. Hij liet weten het ABM-ver
drag wel overeind te willen houden, als
de mogelijkheid voor het verder ontwik
kelen en testen van SDI maar open bleef.
Kort daarop verscheen de Russische mi
nister van buitenlandse zaken Sjevard-
nardze in Washington om, onder andere,
over de zeer geruchtmakende Daniloff-
affaire te praten.
Hij was nog niet goed en wel vertrokken
of Reagan werd door Gorbatsjov uitge
nodigd voor een topontmoeting in Reyk
javik. Op 11 en 12 oktober van het vo
rige jaar ontmoetten de twee leiders elk
aar. Wat er precies in het Hofdi Huis,
waar hun gesprekken plaatsvonden, ge
beurde is nooit bekend geworden. Beide
leiders deden zeer vergaande, mogelijk
zelfs te vergaande en volkomen onhaal
bare ontwapeningsvoorstellen. Maar
Gorbatsjov liet tenslotte zijn 'njet' horen
toen Reagan niets van zijn SDI-pro-
gramma wilde prijsgeven. Korte tijd la
ter ontmoette de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken George Shultz
(die altijd heeft geijverd voor een ontwa
peningsakkoord en die daarom bij de
Amerikaanse conservatieven geen goed
meer kan doen) zijn ambtgenoot Sje-
vardnadze andermaal, maar dat gesprek
hep op niets uit.
Toch ontplooide Gorbatsjov opnieuw
allerlei intiatieven. Shultz reisde m april
van dit jaar naar Moskou. Ofschoon er
geen doorbraak kwam, begon vanaf dat
ogenblik de zogenaamde 'dubbele-nul-
optie' te dagen. Die optie kwam er op
neer dat alle middellange- en korte af
standswapens die te land zijn geplaatst
zouden worden vernietigd, een mogelijk
heid die overigens ook al in Reykjavik
was geopperd. Aanvankelijk stuitte dat I
voorstel op uitgesproken onwil van de I
Westeuropese bondgenoten. In septem
ber kwam Sjevardnadze andermaal naar I
Washington. Er werd voortgang geboekt
en een topgesprek leek binnen handbe-1
reik. In oktober reisde Shultz opnieuw I
naar Moskou. Hij kreeg daar, tegen alle I
verwachtingen in, nul op het request.
Maar nog geen week later kwam de grote
doorbraaak. Gorbatsjov het weten dat
hij Reagan wilde ontmoeten en een INF-
akkoord wilde tekenen.
Reagan ging daar met enige gretigheid I
op in, zulks tot verbijstering en woede I
van zijn conservatieve achterban die nu I
gaat proberen de ratificatie van het ak- r
koord door het Congres te bemoeilijken. I
In de Amerikaanse Senaat is een twee-1
dederde meerderheid voor de ratificatie!
vereist. Reagan heeft al laten weten dat I
hij slechts een 'puur' akkoord wil dat I
niet door het Congres is geamendeerd en I
dat derhalve verteerbaar bhjft voor del
Russen.
Wat de conservatieven nog het meeste I
dwars zit is dat het INF-akkoord in feite I
een gepasseerd station is. Het wordt aan I
het begin van de Reagan-Gorbatsjov-1
ontmoeting getekend en is dus niet meer I
onderwerp van nader overleg.
De ironie van de geschiedenis wil dat
Ronald Reagan zowel voor een INF-ak-1
koord als voor Start slechts steun krijgt
van dat deel van politiek Amerika dat luj I
zes jaar lang te vuur en te zwaard I
bevochten.
Zijn vijanden zijn zijn vrienden gewor-1
den. En in de ogen van de steeds luid-1
ruchtiger wordende conservatieven I
maakt Ronald Wilson Reagan de vol-f
gende week zijn gang naar Canossa. Hoe
het ook zij: de man die aan het begin van
zijn presidentschap niets van ontwape-l
ning wilde horen, is hard op weg juist op
dat stuk ongekende resultaten te boeken. g
Ronald Reagan is in dat opzicht zelfs I
nog een groter raadsel dan Michail Gor-1
batsjov.
zou Nicolaas K. geheten heb
ben, maar het katholieke volks
deel weet wel beter. Hij was de
bisschop van Myra en is dus
een Turk. Daar heb je ook wel
vreemde types onder. En Ka
poentje hoeft niet met een
