Geduld Roemeense
bevolking raakt op
Michaïl Gorbatsjovs dagen zijn nog niet geteld
KABINET
Polen is onrustig aan vooravond van referendum!
EG-landbi
Bescherming houdt de consument niet droog
erzekeraars d
>ngeanimeerde
DE STEM ACHTERGROND EXTRA VRIJDAG 27 NOVEMBER 1987
)ESTEM BUITENL
KREMLINOLOOG ZJORES MEDVEDEV: HOOP OP DE TOEKOMST
5RUZALEM - „Een
rare en pijnlijke
lag", zo reageerde de
sraëlische opperbevel
hebber Dan Sjomron
gisteren op de nachte-
ijke zelfmoordaktie in
Joord-Galilea.
uit Libanon
ZONDAG STEMMEN POLEN OVER VOORGESTELDE HERVORMINGEN
MSTERDAIW
HANDEL VINDINGRIJK IN BEPERKEN VAN AANSPRAKELIJKHEID
Door Jo Cortenraedt
De ernstige omlusten van
vorige week in de Roe
meense stad Brasov,
waarbij twee mensen om
het leven kwamen, wij
zen erop dat het geduld
van de Roemeense bevol
king begint op te raken.
Voor de derde achtereenvol
gende keer wacht de mensen
daar een barre winter van
honger en kou, die dit keer
nog harder lijkt te gaan
worden. En dat terwijl de
afgelopen twee winters naar
schatting 25.000 mensen,
vooral kinderen en bejaar
den, vanwege de extra barre
omstandigheden zijn gestor
ven.
Juist in een periode dat in de
Sovjet-Unie een lichte ope
ning gloort en de levens
standaard in bijvoorbeeld
Hongarije langzaam stijgt,
verzinkt Roemenië als Oost
blokland in diepe ellende.
In de winter van '85/'86
kreeg de Roemeense bevol
king, die tot dan toe toch al
weinig luxe had gekend,
voor het eerst te maken met
het harde maatregelen die
president Nicolae Ceaucescu
oplegde: weinig of geen ver
warming in openbare ge
bouwen en bij de mensen
thuis, een verbod op autorij
den, geen straatverlichting
en andere energiebespa
rende maatregelen. In die
strenge winter, toen Neder
land eindelijk weer eens een
elfstedentocht kreeg, wer
den de omstandigheden in
Roemenië voor het eerst on
menselijk.
Restaurants gingen op
acht uur 's avonds dicht en
in hotels zaten buitenlandse
gasten herhaaldelijk in het
donker, omdat het licht uit
viel. In ziekenhuizen (inclu
sief de kraamkamers) en
scholen mocht niet harder
gestookt worden dan 14 gra
den celeius, en wie thuis een
klein elektrisch kacheltje
achter de hand hield, kon op
een strenge straf rekenen.
Bejaarden en kinderen za
ten binnen met dikke win
terjassen aan te bibberen. In
Brasov, waar nu de rellen
zijn uitgebroken, stonden
mensen urenlang in de rij
voor de weinige bussen die
nog dienst deden.
Juist naar de stad Brasov
probeert de Roemeense
overheid buitenlandse toe
risten toe te halen, omdat
daar het wintersportgebied
Poiana ligt. Maar de buiten
landers, onder wie ook veel
Nederlanders, die tijdens die
winter hun vakantie in Bra
sov doorbrachten, hebben
het geweten. Geen verwar
ming en nauwelijks verlich
ting in de hotels. En dan
kwamen zij er nog goed van
af, want er was tenminste
voldoende voedsel voor de
toeristen. Weliswaar waren
de melk en suiker altijd 'net
op', maar in ieder geval was
er genoeg brood.
En zelfs daar hebben de
gewone Roemenen een groot
gebrek aan. Lange rijen
vormden zich toen al voor de
winkels, waar brood en ze
ker vlees schaarse goederen
zijn geworden. Enkel de
partijfunctionarissen, met
wie we in Brasov aan tafel
gingen, kregen een stuk
vlees op hun bord.
Bij temperaturen van
meer dan 30 graden onder
nul zag je boeren met paard
en wagen naar de markt
trekken, maar hun lading
was schamel. De berichten
over honger onder de bevol
king waren toen al hoor
baar, en zijn sindsdien al
leen maar sterker geworden.
De miserabele toestand
hebben de Roemenen voor
een belangrijk deel te wijten
aan hun leider, Ceaucescu.
De man die in het begin van
de jaren tachtig notabene
door de Verenigde Staten
geprezen werd om zijn 'on
afhankelijke en liberale'
houding jegens Moskou, re
geert in eigen land met ijze
ren hand. De president ziet
voor zichzelf een historische
rol weggelegd en heeft
vooral veel geld gepompt in
prestigeprojecten, die die
nen om de leider te bewiero
ken. Zijn persoonlijk stem
pel op de Roemeense politiek
heeft hij nog versterkt door
zijn familieleden op belang
rijke overheidsposten te
plaatsen.
Ceaucescu heeft zich ten
doel gesteld de buitenlandse
miljardenschuld van Roe
menië zo snel mogelijk af te
betalen. In een veel hoger
tempo dan de buitenlandse
banken gevraagd hebben.
Daarvoor is het nodig dat de
consumptie op een zo laag
mogelijk niveau komt te
staan. Ceaucescu heeft be
hoefte aan buitenlandse va
luta waarmee de schulden
kunnen worden afbetaald.
Daarom wordt alles dat ook
maar enigszins geschikt is
voor export, aan het buiten
land verkocht. Zelfs voed
selproducten en energie,
waar de Roemenen zo'n ge
brek aan hebben.
Het gevolg van deze poli
tiek is dat de Roemeense be
volking kreunt en steunt. De
schuld van de falende eco
nomie geeft Ceaucescu aan
de vakministers, die dan ook
met de regelmaat van de
klok ontslagen worden.
Maar dat pleisterwerk heeft
totaal geen effect. Sterker
nog, het land zakt steeds
dieper in de afgrond.
De berichten uit Brasov
en andere streken van Roe
menië wijzen erop dat de be
volking dit lijden niet veel
langer kan verdragen. On
danks het strenge klimaat
zou het voor Ceaucescu wei
eens een hete winter kunnen
worden.
Door Hans Rooseboom
Zijn de dagen van Michaïl
Gorbatsjov geteld? Dat
vroeg menigeen in het
Westen zich af toen eerder
deze maand zijn voortva
rende medestander en be
schermeling Boris Jeltsin
volgens beproefd Stalinis
tisch recept van zijn post
werd verwijderd.
Jeltsin, die de zeer zware
functie van partijsecretaris
van Moskou vervulde, liet het
perestrojka-schip te hard van
stapel lopen, haalde de bezem
door de onhoudbare corruptie
van de Sovjet-metropool, en
schopte daarbij te veel heilige
huisjes omver.
De onaantastbare Mos-
kouse elite kwam in het ge
weer. En Boris Jeltsin, nog
maar twee jaar geleden door
Gorbatsjov persoonlijk naar
de hoofdstad gehaald om de
Augiasstal te reinigen, moest
het veld ruimen. Met hoon
overladen, met openlijk bele
den zelfkritiek. En met een
trap na van zijn hoge 'kom
paan' in het Kremlin.
Gorbatsjov moest het hoofd
buigen voor krachten, mach
tiger dan hij zelf, zo leek het.
Is hij zelf wellicht het vol
gende slachtoffer? Staan de
opvolgers te dringen om de
macht over te nemen?
„Absoluut niet". Zjores
Medvedev zegt het met stel
ligheid. „Natuurlijk is Gor
batsjov door de zaak-Jeltsin
wel in grote verlegenheid ge
bracht. Maar een nederlaag is
het zeker niet. De vervanger
die hij onmiddellijk op de
opengevallen plaats van Jelt
sin benoemde is Lev Zajkov,
tot dan partijsecretaris van
Leningrad. En Zajkov staat
nog veel dichter bij Gorbats
jov dan Jeltsin. We kunnen
alles bij elkaar dus wel spre
ken van een tegenslag voor
Gorbatsjov, maar er is geen
reden om te twijfelen aan zijn
machtspositie. Die is niet aan
getast. Hij heeft alles onder
controle".
Het is dus niet zo dat Gor
batsjov zich heeft verkeken
Zjores Medvedev.
op krachten in de Partij
waarop hij geen vat heeft?
Tenslotte heeft na Stalin geen
enkele Partijleider de strijd
tegen de Partij kunnen win
nen.
Medvedev: „Dat is maar
hoe je het bekijkt. Chroestjov
heeft zich na de dood van Sta
lin van de hele Stalinistische
partij kliek weten te ontdoen.
Molotov, Malenkov en Kaga-
novitsj verdwenen naar de
anonimiteit. Hij kon een heel
programma van vernieuwing
en liberalisering in gang zet
ten".
Maar uiteindelijk werd
Chroestjov toch afgezet en de
hele liberalisering in één keer
teruggedraaid. Iets dergelijks
kan ook Gorbatsjov overko
men.
Medvedev: „Inderdaad kan
zoiets gebeuren in een land
met een éénpartijsysteem. In
zo'n systeem is het gevaar van
omkeerbaarheid, van wille
keur ingebakken. Maar het is
de vraag of het Gorbatsjov zal
overkomen. Hij is door de wol
geverfd. Hij is in razendsnel
tempo opgeklommen van
plaatselijk partijsecretaris in
Stavropol naar de machtigste
functie van het land, met con
trole over de partij, de rege
ring, politie, justitie en leger.
Mijn boek over Gorbatsjov
heb ik geschreven om voor
westerse lezers duidelijk
maakt hoe het systeem van de
Sovjet-macht werkt. Hoe de
hele complexe Sovjet-werke
lijkheid in elkaar steekt. Om
de hoogste plek te bereiken
moetje nogal wat in huis heb
ben en vooral rücksichtlos
zijn.
Gorbatsjov is dat duidelijk.
Achter zijn vriendelijke glim
lacht verschuilen zich ijzeren
tanden, heeft Gromyko ge
zegd. Zodra hij in functie was,
heeft hij net zoals Chroestjov
destijds binnen de kortste ke
ren afgerekend met de macht
hebbers van het vorige regi
me, Romanov, Grisjin, Koe-
najev, Tsjerbitski".
- FOTO MARCEL BEKKEN
Dat werpt de vraag op in
hoeverre Gorbatsjov 'anders'
is dan vorige heersers in het
Kremlin. In het westen zeg
gen sommigen: geloof niet in
de mythe rond zijn persoon.
Hij is precies als alle anderen.
„Helemaal anders is hij na
tuurlijk niet. Kan hij niet zijn.
Om de top te bereiken in deze
machine, in deze jungle, moet
je je altijd zorgvuldig aanpas
sen, en niet ongunstig opval
len. Als je toespraken en ge
schriften leest van Gorbatsjov
uit de tijd dat hij nog secreta
ris van het Centraal Comité
was belast met de landbouw,
dan is dat grijs, saai, dogma
tisch. Alweer is dat precies als
met Chroestjov. Die was hon
derd procent Stalinist, alle de
cennia dat hij onder de Gene
ralissimus carrière moest ma
ken.
Geheel aangepast aan de
heersende situatie. Maar toen
hij eenmaal aan de macht
had, bleek hij heel wat pijlen
op zij n boog te hebben die nie-
Zjores Medvedev (1925)
behoort samen met zijn
broer Roy tot de be
roemdste Sovjet-dissi
denten. Hij woont sinds
1973 als balling in Lon
den, waar hij werkzaam
is a/s biochemicus. Al
leen én samen met zijn
broer heeft hij een groot
aantal boeken geschre
ven over uiteenlopende
onderwerpen uit de Sov
jet-geschiedenis. De
laatste publicatie van
Zjores Medvedev is een
biografie van Michaïl
Gorbatsjov. De Neder
landse vertaling is zojuist
verschenen (uitg. De
Haan). Deze week was
Medvedev te gast bij de
Katholieke Universtiteit
Brabant in Tilburg. Onze
verslaggever zocht hem
op.
mand van hem verwacht had.
Bij een Breqnev was dat he
lemaal niet zo. Die was saai,
onopvallend, en hij bleef het
gedurende de hele periode dat
hij aan de macht was. Gor
batsjov daarentegen heeft
zich gedeisd gehouden, en
ontpopt zich nu als een wer
kelijk vernieuwer".
Gelooft u dat Gorbatsjov
met een werkelijke 'perestroj
ka' bezig is, een fundamentele
verandering in de economie
en de samenleving van de
Sovjetunie?
Medvedev: „Ik geloof het
wel. Sterker nog, ik geloof dat
Gorbatsjov niets anders kén.
Want de toestand in de Sov
jetunie is schrikbarend. In
alle opzichten. Ik heb zelf in
de Sovjetunie gewoond, en nu
in het Westen, en ik kan dus
vergelijken. Als er niets ge
daan wordt aan de voedsel
schaarste, aan de woning
bouw, de gezondheidszorg en
het onderwijs, om maar iets te
noemen, loopt de zaak uit de
hand. Het is een zaak vagi
nen en prijzen. Die na
veel meer aan de werl
heid worden aangepast,
derwijzers en artsen va
nen bijna niets, en
daarom ook bijna niets,
halve zwart voor men»»
het kunnen betalen. Eei
tomaten kost 's zomers
tig gulden en 's winters
tig".
Medvedev komt nu oj
het basis-probleem dat
grondslag ligt aan alle
de. „Het allerbelanptj
probleem in de Sovjetuij
doodgewoon de schaarste
goede en betaalbare
sumptiegoederen. Lonen
prijzen zijn de sleutel
den, zoals trouwens in eik
der land van de wereld
idiote schaarste en lage
liteit zijn een rechtstreek:
volg van het produktis
teem. Dat systeem, ingi
onder Lenin, is altijd bi,
bestaan. Gorbatsjov wil'
veranderen. Dat oude sj
is volledig naast de werl
heid gebleken. Tientallen!
ren lang is de produktie
Sovjetunie, zowel in de
bouw als in de industrie^
baseerd geweest op
fers.
Mooi
fan onze correspondent
afkom-
heeft
in de
Als je het van
stelde doel maar
kwam de beloning i
geacht de kwaliteit van]
product In een plan
mie wordt alleen
kwantiteit (de ten doei
stelde hoeveelheid),
enige connectie met de l
teit van het produkt
die manier zijn wel ontelij
kostbare grondstoffen
ren gegaan, verspild
slechte produkten".
Dit is de taak waan
Gorbatsjov is gaan
moet daarvoor de mensen]
meekrijgen. Voorlopig zal]
moeizaam gaan.
moeten harder werken i
verdienen minder. Maar!
res Medvedev heeft
hoop op dat het nog welt
keertje goed komt „MissdJ
keer ik ooit naar mijn v
land terug, als oud r
ige infiltrant
woensdagavond
juurt van de Israëlische
rensplaats Kirijat Shmo-
ih zes militairen gedood,
srwijl zeven soldaten ge
wond raakten.
verantwoordelijkheid voor
aanvalsactie werd in Da-
icus opgeëist door het
'olksfront voor de Bevrijding
ran Palestina Algemeen Com-
mdo van Ahmed Jibril.
Een woordvoerder van het
iro-Syrische Volksfront van
libril verklaarde dat de aanval
iet juiste antwoord is op de
ieuwe overgave in de Arabi-
ie wereld die tot uiting komt
iet het herstel van de diplo-
latieke betrekkingen tussen
■abische staten en Egypte en
Ie pogingen de Camp David-
ikkoorden aan de Arabieren en
Palestij nen op te dringen.
De 22-jarige Palestijnse in-
Itrant was met met een 13
leter lange hang glider, die
iet een kleine motor was uit-
lerust, de Libanees-Israëlische
•ens overgekomen en om-
■eeks half 11 's avonds in een
loornenveld ten oosten van Ki-
at Shmonah geland. Op weg
ar de noordelijke grens-
ilaats kwam de guerilla-strij-
ir een militair voertuig tegen,
aarvan hij de chauffeur
ichoot.
„HET TEMPO van de her
vormingen is te laag ge
weest". Dat heeft de leider
van Polen, generaal Woj-
ciech Jaruzelski deze week
verklaard in een rede voor
het centraal comité van de
regerende communistische
partij.
De partij was voor één dag
bijeen om te spreken over de
voorgestelde economische en
sociale hervormingen, waar
over het Poolse volk zich zon
dag in een referendum dient
uit te spreken.
In de volksraadpleging
staan onder andere de door de
regering voorgestane prijs
verhogingen ter discussie.
Volgens regeringswoordvoer
der Jerzy Urban dreigen de
hervormingen te mislukken,
indien geen meerderheid van
de bevolking zich in het -
voor Oost-Europa ongebrui
kelijke - referendum vóór de
officiële plannen uitspreekt.
Jaruzelski zei dat ook binnen
de partij 'verschillen van me
ning' bestaan over de voorge
stelde hervormingen. Deze
onenigheid is 'normaal', aldus
de generaal.
De plannen stuiten volgens
waarnemers in verschillende
delen van de Poolse samenle
ving op verzet. Een groep 'ha
viken' binnen de communisti
sche partij heeft woensdag in
de zuidwestelijke industrie
stad Katowice een verklaring
uitgegeven, gericht tegen de
plannen van het bewind. „Wij
zeggen nee tegen de wederop
leving van het kapitalisme en
tegen het vertrouwen op het
vrije ondernemerschap", zo
meldt de groep van 'commu
nistische zelfbesturende ar
beiders', waarvan het pre
cieze aantal leden niet bekend
is.
Enkele uren na de toe
spraak van Jaruzelski heeft
de politie in de hoofdstad
Warschau een voortijdig
einde gemaakt aan een bij
eenkomst van de onlangs her
opgerichte en volgens de
autoriteiten illegale Poolse
socialistische partij (PPS). De
leider van de partij, Andrzej
Malanowski, zou zijn gear
resteerd. De PPS heeft de kie
zers opgeroepen het referen
dum te boycotten. Het Poolse
bewind wil volgens de PPS
'tot elke prijs de schijn van
wettigheid verwerven om
(rustiger) de macht te kunnen
uitoefenen'.
In dissidente kringen is
vernomen dat vijf leden van
het verboden vakverbond So
lidariteit zijn opgepakt. De
gearresteerden zouden heb
ben deelgenomen aan een tien
minuten durende demonstra
tie in de stad Wroclaw. Daar
bij eisten de betogers de vrij
lating van Kornel Morawiec-
ki, een leider van een splin-
Partijleider Jaruzelski:
„Gevaren die het Poolse
politieke bewind bedreigen
mogen bestaande wil tot
hervormen niet verlam
men. - FOTO AP
tergroepering binnen Solida
riteit. Morawiecki is ruim
twee weken geleden gearres
teerd.
De Polen kunnen zondag
antwoord geven op twee vra
gen. De eerste betreft de diep
gaande economische hervor
mingen, de tweede stelt de in
troductie van politieke en so
ciale beleidswijzigingen aan
de orde. In de eerste helft van
december, na 'analyse' van de
resultaten van de volksraad
pleging van zondag, zal het
Poolse bewind openbaarheid
geven aan zijn beslissingen
ten aanzien van de voorge
stane 'democratisering' van
het land, aldus Jaruzelski.
Daarbij gaat het onder an
dere om de voorgestelde ver
anderingen in het politieke
kiesstelsel. Jaruzelski wil dat
de lijsten met kandidaten in
alfabetische volgorde worden
opgesteld. Tot nu toe zette de
regerende communistische
partij haar eigen leden bo
venaan de lijsten, bovendien
voorzien van een speciale
'aanbeveling'.
Volgens Jaruzelski mogen
de 'gevaren die het Poolse po
litieke bewind bedreigen', de
bestaande wil tot hervormen
niet verlammen. De Poolse
leider sloot besprekingen met
de leiders van Solidariteit uit
De leden van het verboden
vakverbond staan 'elk posi
tief initiatief' tot samenwer
king in de weg, zo verklaarde
hij.
Jarzuzelski waarschuwde
voor 'anarchie'. Het tijdperk
waarin Solidariteit vrij
mocht optreden - tot aan de
afkondiging van de noodtoe
stand in december 1981 - zal
zich niet herhalen, zo hield de
generaal zijn gehoor voor. Hij
refereerde daarmee aan een
vorige week verschenen rap
port van het Poolse Politburo.
Daarin wordt gewezen op de
mogelijkheid gesprekken te
voeren met afzonderlijke le
den van Solidariteit, buiten
het kader van de verboden
vakbond om.
In het rapport kondigt het
Politburo ook 'verbeteringen'
aan in de wijze van functio
neren van de media, die volle
dig onder controle staan van
de Poolse autoriteiten. Bo
vendien wil het Politburo de
oprichting van niet-partij ge
bonden verenigingen bevor
deren, en meer niet-leden van
de communistische partij op
bestuurlijke en leidingge
vende functies terecht zien
komea
De regering wil de prijzen
van voedsel met 110 procent
laten stijgen. Huur en brand
stof zouden 200 procent om
hoog gaan. Volgens tegen
standers van de economische
hervormingen stelt het be
wind hier tegenover ontoerei
kende loonsverhogingen. De
hervormingen zullen treu
rige gevolgen' hebben voor de
bevolking, terwijl de regering
door het referendum haar
verantwoordelijkheid weet af
te schuiven, zo meent de
Poolse socialistische partij
De Poolse pers publiceerde
de resultaten van een opinie
peiling over het referendum.
Volgens de enquête zal 42,5
procent van de kiezers zijn
instemming betuigen met de
voorgestelde economische en
sociaal-politieke hervormin
gen. Iets meer dan 13 pi#
zou tegen stemmen, i
ruim 31 procent voora
geen vaststaande
heeft.
De regering maakte»
de resultaten van een ei
onderzoek bekend. Da»
zou blijken dat meer d
helft van de bevolking s
geeft aan de hervorn
plannen. Waarnemers n
dat de werkelijke i
de volksraadpleging opl
moment nauwelijks valll
voorspellen. Feit is wel if
aangekondigde prijssf"
gen geleid hebben tot pi
aankopen van levenst»
ten zoals voedsel, klett|
meubilair.
Partijleider Jaruzelski
sloot zijn rede tot hetcej
Comité van de confflir
sche partij met eend
oproep aan de bevolkiill
het referendum deel te r
en goedkeuring te
aan de voorgestelde pi®
In een volgens versla®
bijna 'bezwerende toon'?
de generaal over 'het n
de plicht' van de bevoi
om stelling te nemea W|
ting van het centraal t
is zonder besluiten t
Na het referendum s
nieuwe bijeenkomst
programma.
BRUSSEL (ANP) - Poginj
voor de Europese top in Kop
akkoord te bereiken over he]
gen van de Europese landt
zijn donderdagmorgen vrc
in de Europese Landbouwra
Ret overleg liep stuk door d|
houding van enerzijds Groot-
derland en de Europese Con
zijds de Bondsrepubliek Du
mindere mate Frankrijk.
De Nederlandse minister va
Gerrit Braks, zei donderdag d<
zichten voor de top, die eind v
plaatsvindt, somberder zfjn g
het mislukken van de Landboui
De kwestie wordt nu doorge
de ministers van buitenlandse
Door Jan van de Ven
DE PARAPLU boven de
consument houdt hem niet
droog. Als zwakke partij
bij handel blijft de consu
ment de mindere van ge
wiekste handelaren. Wat
de wetgever ook ter be
scherming doet; de andere
partij vindt toch telkens
weer uitwegen om zijn
kracht te manifesteren.
De consument staat als een
ling tegenover een geoliede
machinerie: de organisatie
van een winkel, een produk-
tieproces, kennis van produk
ten, handige praters. Zijn uit
gangspositie zal nooit het sta
dium van gelijkwaardigheid
bereiken. Zelfs als rechters of
wetgever geneigd zijn hem de
hand boven het hoofd te hou
den: hij blijft de eenling, die
iets -wil kopen en daar graag
wat voor over heeft.
Het steekt bijvoorbeeld
iemand als mr. M. van Delft-
Baas, dat de consument in de
drup staat. In haar bewogen
heid schreef de vrouw een
proefschrift over informatie
aan consumenten. Zij komt tot
de slotsom: nog betere be
scherming is noodzakelijk. De
consument moet voor infor
matie over produkten terecht
kunnen bij de verkoper en die
mag zich niet verschuilen
achter de producent van het
produkt, zoals nu nog te vaak
gebeurt.
Volgens Van Delft dient in
de wet te worden vastgelegd,
dat alles wat een verkoper
zegt voor waar mag worden
aangenomen. Gegevens over
produkten mogen niet worden
beperkt tot veiligheid en ge
zondheid, maar zullen ook het
economisch belang van de
consument moeten dienen.
Van Delft is er een voorstan
der van om consumentenorga
nisaties dat soort informatie
te laten afdwingen.
De bewogenheid van M. van
Delft-Baas staat enigszins
buiten de rauwe praktijk.
Haar pleidooi, gemakkelijk
als Don Quichotterie uit te
leggen, vindt mogelijk nim
mer toepassing, maar zij
schetst wel als zoveelste de
ongelijkheid en zij zingt mee
in het koor om gelijkwaardig
heid in het handelsverkeer na
te streven.
Onderwerpers van het
nieuwe burgerlijk wetboek
hebben er een poging toe ge
daan. Zij breiden in vergelij
king met de huidige regels de
bescherming van de consu
ment uit door uitsluiting van
aansprakelijkheid te beper
ken. Als het nieuwe burgerlijk
wetboek binnenkort kracht
van wet krijgt, zal produkt-
aansprakelijkheid een van de
verworvenheden zijn.
Uitsluiting van aansprake
lijkheid mag dan aan banden
worden gelegd, volgens prof.
mr. E. Hondius, hoogleraar
burgerlijk recht aan de uni
versiteit van Utrecht, vindt de
iri de handel sterke partij on
getwijfeld wegen om het
strakke corset losser en dus
draaglijker om het lijf te slui
ten.
Tijdens een studiedag over
commerciële contracten, be
legd door Euroforum in Eind
hoven, lepelde Hondius drie
mogelijkheden op om het ver
lies aan uitsluitingsclausules
enigszins goed te maken: een
enge omschrijving van de ver
richten prestatie, verzekering
van aansprakelijkheid, vrij
waring voor aansprakelijk
van een afnemer.
De bij commerciële over
eenkomsten sterke partij
heeft meer mogelijkheden om
gelijkwaardigheid te voorko
men. Een kapot televisietoe
stel bijvoorbeeld wordt bij in
voering van het nieuwe wet
boek niet plots onverkoop
baar. Hondius: „De veiling
meester, die een kapot toestel
aanbiedt, kan zijn activiteiten
gerust voortzetten. Wel dient
hij aan gegadigden duidelijk
te maken, dat het om een de-
fekt toestel gaat". Voldoet de
verkoper aan die voorwaarde
dan werkt hij volgens de wet.
En wat zal de beheerder
van een parkeergarage bij
nieuwe wetgeving doen?
Doorwerken op basis van een
onuitgesproken bewaarover-
eenkomst? „De beheerder is
ingevolge het nieuwe burger
lijke wetboek verplicht", zo
doceert Hondius, „om de auto
dan terug te geven in de staat
waarin hij de auto heeft ont
vangen. Dit houdt in: aan
sprakelijkheid voor inbraak
en diefstal. De beheerder van
de parkeergarage kan probe
ren hieraan te ontkomen door
een huur- of een stallingso
vereenkomst af te sluiten".
Vraag is of de consument
bij onenigheid met de beheer
der zijn recht gaat zoeken.
Moeilijkheid bij onenigheid is
namelijk de bewijsvoering. De
consument kan nog zo hard
zeggen, dat hij zijn auto in on
geschonden staat in de garage
heeft achtergelaten. Het ver
zoek om bewijs van - om te
beginnen - de niet te impone
ren beheerder verschrompelt
pas bij verklaringen van ge
tuigen. Zonder getuigen staat
een benadeelde consument in
zijn hemd.
Over het algemeen voelt
een benadeelde een sterke be
hoefte zijn recht te gaan ha
len. Zeker indien hij over be
wijzen van de benadeling be
schikt Zonder kosten krijgt
hij echter geen gelijk. Een
proces bij de gewone rechter
vereist inschakeling van een
advocaat. Het duurt lang en er
wordt gewerkt door mensen
zonder noemenswaardige pro-
duktkennis.
In bepaalde
een benadeelde het p"
kunnen vinden om f
door technische of an®
cialisten te laten 1
Dat kan, er zijn voor»
uit het bedrijfsleven
gecommissies in het Ie®
roepen. Die werken sn«J
matig en in verhoudinj j
gewone rechter ook g®"
Het leger benadeel®
het verongelijkte h
schoot legt, is niet te
ren. De wereld van Wl
ligt zover weg en de
naar toe maakt zo
dat velen liever het «8
lijk binnenskamers
dan het te gaan hak11!
hen zou in een
dend klimaat'
handreiking - Cons®
bond, verlaging van»
pel voor de rechtsinga®!
dragen aan een roos® f
wereld.
Hoe men het ook
keert: ondanks een i
paraplu blijft een b®1
consument nattigheid
ERDAM (ANP) - Op het Beurs
plein was Amev donderdag de grote
terliezer. Op tegenvallende kwartaal-
afin* ga* verzekeringsconcern
of wel 6,2 procent prijs op ƒ39,20.
gon, die volgende week met cijfers
mt> zakte een rijksdaalder of wel 4,4
ajent verder weg op ƒ54,50. Nationa-
ederlanden, die tvoensdag bij de
wartaalcijfers bekend maakte dat
or de beurskrach het eigen vermo-
genomen en daarmee een
Ke koersval van de grote drie onder
■verzekeraars inluidde, deed het dit
«r het beste door het verlies tot ƒ0,80
soeperken op ƒ49,80.
if gebeurde in een aandelenmarkt
ue met een omzet van ƒ220 miljoen zo
Selijk nog minder geanimeerd was
^°ensdag. Ook de grote drukte op
an fft|atiefnarkt luwde- BiJ een omzet
JoOO miljoen kwamen de dalingen
e ^gelopen dagen tot staan en
rSS Gen keerPunt bereikt Na de ge-
al fleerde rentedalingen van cen-
Panken Europa eerder deze
k, was donderdag het rendement
staatsleningen met een nog korte
rende looptijd fractioneel lager,
was dat van de leningen met nog
lange looptijd wat hoger.
Ji**" fraotioneel lagere dollar en
m rt 2eer Ucht lager Wall Street ga-
jj* internationals licht prijs. Ko-
rha 7,°lie en Unilever, de meest
baw? de fondsen, raakten elk twee
partjes kwijt. Philips, favoriet op een
or ^geanimeerde optiebeurs ver
at 1? °P f29,90. Hoogovens viel op
van ISO of wel 4,5 pro-
Ook de banken moesten wat te
uan gemiddelde dalingen waren
1 an toni us
p antonius
P ^ngr.o.l.v.
gasthuis
1 gasthuis
gasthuis
gasthuis
1 Prot.z.hs
prot.z.hs
1 Protz.hs
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
klokkenberg
liduina
Cs-h'bosch)
Cs-h'bosch)
Cs-h'bosch)
