DE STEMt
met een schaker
aak geen ruzie
lANS BÖHM INTERVIEWT DRIE STERREN VOOR VARA-TV
BRT aan het eind
van zijn Latijn
Schilder- en woordkunstenaar
Foto als beeldende kunst
\TER 64
S
M729/2250
Onze
ïkeringS'
adviseur
wees ons
de weg.
'n Betaalbaar
Aanvullend
Pensioen...
Kunstwereld neemt het
op voor Jan van Vlijmen
We hebbent
verstandig
aangepakt
ehar hebben
we
Nationale-
Nederlanden
VOOR.
als exclusieve Fiesta
araktervol en met
ar uitbreiding vatbaar
die nog ruimer wordt
telijk naar beneden
e populaire hatchback
edan. En vanzelf-
mwde ABS-zekerheid
eden gemeen: ze zijn
ïeelt behoorlijk in
n rijden subsidieert,
tof voorzien van een
om eens bij de Ford
>ent gaat u er zelfs met
nik hebben gevonden.
TEEN
RAAT 20
*0-13041
LVERSUM - De VARA heeft de gelukkige ge-
hte gehad om Hans Böhm in te huren voor een
Jsprek met drie Nederlandse topschakers: Jan
jan (35 jaar, 3e op de wereldranglijst), John
ider Wiel (28 jaar, 15e op die lijst) en de hoop
i het vaderland Jeroen Piket (18 jaar, op weg
iarhet grootmeesterschap).
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1987
VLAAMSE OMROEP WIL SNEL STER
(itlopen
Beperkt
Onderzoek
Wedden dat
Afhankelijk
Vakmanschap
Hermafrodieten
nemen.
„Je kunt ook een beetje diepgaand amu
sement brengen, dat is mijn speciali
teit".
Benny Neijman, zanger
(JanKoesen
t programma, getiteld 'Op weg naar de top?', wordt
Jidagavond om 22.35 uur op Nederland 1 uitgezonden.
kan velen en lang wil uitsla
pen. Van der Wiel studeerde
eerst rechten, maar kreeg de
kriebels te pakken toen Bobby
Fischer zo sensationeel op
kwam. De jeugdige Jeroen
heeft met de steun van zijn
ouders zijn school eraan gege
ven, omdat hij kansen voor
zichzelf ziet voor de absolute
top van de professionals.
Schakers, leert dit interview
wellicht ten overvloede, zijn
(als ze niet schaken) gewone
mensen. Ilse, de vrouwe van
Timman, bekent dat ze een,
twee weken voor een toernooi
geen ruzie met haar kampioen
maakt, 'maar daarna wel'. Er
zijn drie hoofdvragen die een
schaker altijd op zijn bord
krijgt, onthult Timman. Hoe zit
het toch met Fischer (die nijdig
van het podium verdween en
nu als een kluizenaar mokt),
kunnen vrouwen schaken en
wordt ooit een computer we
reldkampioen? Het drietal laat
zich amper uit over de heikele
kwestie van vrouwen aan het
schaakbord, maar belijdt eens
gezind dat de computer voorlo
pig niet aan het menselijke
hoofd kan tippen.
is er zelfs in geslaagd
t nieuwtje los te peuteren:
oen Piket mag van de
nasters Organization
iele weken stage lopen aan
Icefaamde schaakschool van
nik en Kasparov in
iltou.
fciet is een los en onderhou-
d programma geworden, in
sfeer van een knappend
:dvuur (dat echter gaande-
dooft), een glas wijn en he-
i onder elkaar. Dat praat
iel. 'Op weg naar de Top'
't de schaker weinig infor-
Itie, maar de leek mag nu ge
lig op de bank meeluisteren
br wat de meesterbreinen
belt
Jlegen het slot van de uitzen-
5 komen drie schaakgigan-
i vertellen wat ze van het
klerlandse trio vinden: Kar-
Kasparov en Kortsnoj. De
t barmhartige is de hui-
je wereldkampioen die vindt
|t Timman te oud is geworden
i nog met succes een gooi
r de titel te doen. Maar col-
a Karpov ziet nog wel hoop
irde eerste schaker van Ne
tland die volgens de fakkel
inDr. Eu we kan overnemen.
Door Raoul van den Booren
BRUSSEL - Wanneer de Belgische overheid de BRT
blijft verbieden zich financieel te bedruipen met be
hulp van sponsoring of etherreclame kan de Vlaamse
omroep niet langer behoorlijke radio- en tv-pro-
gramma's maken. De onzekerheid over de toekomst
weegt zwaar op de Belgische omroep, werkt verlam
mend op de omroepmedewerkers en stimuleert de
nervositeit. „We zijn aan het eind van ons Latijn".
urom word je beroepsscha-
vraagt Böhm aan de drie.
prloper Timman werd he
lps in een tijd toen dat nog
ienkbaar leek. Het antwoord
n Timman komt er kort en
td op neer dat hij van scha-
d en reizen houdt, geen baas
ADVERTENTIE!
Hoe staat het met de borrel?
vraagt Böhm boosaardig. Je
roen drinkt niet, John met
mate en Jan staat achter het
dogma dat een beeije drinken
beter is dan helemaal niets. En
met disco-dansen raak je nega
tieve emoties kwijt, zegt de
man die zelf vlak bij de titel
heeft gestaan.
Kasparov is een hele grote,
zeggen de drie bewonderend,
maar hij moet oppassen dat hij
niet gek wordt Hij is al aardig
op weg om spastisch te worden.
Over vijf jaar, zegt Hans
Böhm monter na zijn VARA-
debuut, gaat hij nog eens met
de drie praten om te kijken wat
er van hen terecht gekomen is.
Böhm is niet erg gecharmeerd
van de wijze waarop de
Spaanse tv de tweekamp om de
wereldtitel verslaat. „Een to
taalshot en dan inzoomen, dat
gaat zo snel vervelen". Terwijl
je zoveel mooie, visuele dingen
met denkende mensen kunt
doen. Hij geeft een voorbeeld.
In de tweede match opent Kas
parov met c4, iets wat hij in
geen zeven, acht jaar heeft ge
daan. Hij doet de zet op het mo
ment dat Karpov bewust te
laat binnenkomt om hem zo
doende dubbel te overrompe
len. Vervolgens leunt de we
reldkampioen achterover en
kijkt honend naar zijn tegen
stander. Dat zijn toch prachtige
beelden, net als het ogenblik
waarop Karpov zijn vreselijke
blunder begaat, zegt Hans
Böhm die het j ammer vindt dat
het vermaarde radiopro
gramma 'Man en Paard' niet op
het scherm verschijnt. Want
ook dit kan een levendige tele
visie-formule worden.
(ADVERTENTIE!
'n Brochure?
Vraag uw verzekeringsadviseur
of bel: (010)464 80 20
AMSTERDAM (ANP) - Een groep van 25 vooraan
staande persoonlijkheden uit de Nederlandse en in
ternationale muziek- en kunstwereld heeft het in
een brief aan minister Brinkman van WVC opgeno
men voor de met ontslag bedreigde intendant van de
Nederlandse Opera, Jan van Vlijmen.
Het bestuur van de Nederlandse Opera heeft de minister,
die hiertoe de bevoegdheid heeft, gevraagd de relatie tus
sen het operagezelschap en Van Vlijmen te beëindigen. De
ondertekenaars van de brief aan Brinkman hebben nu een
beroep op de minister gedaan geen overijlde beslissingen te
De ideeën, het vakmanschap en de bezieling van Jan van
Vlijmen voor het Nederlandse muziekleven in het alge
meen en de muziekdramatische kunst in het bijzonder zijn
in de afgelopen jaren overduidelijk geweest. Deze kwali
teit mag naar de mening van de ondertekenaars niet verlo
ren gaan. Naar hun mening is binnen de Nederlandse
Opera een structuur mogelijk, en in feite reeds aanwezig,
waarin Van Vlijmens artistieke inbreng optimaal kan
worden benut.
De ondertekenaars van die brief zijn onder anderen
Louis Andriessen, Pierre Boulez, Frans Brüggen, Rudi van
Dantzig, Ad 's-Gravesande, Bernard Haitink, Reinbert de
Leeuw, Harry Mulisch en Edo de Waart.
Hans Böhm, het glas in de
hand naast de open haard,
interviewt gelijktijdig Jan
Timman (links op de foto),
John van der Wiel (helemaal
rechts) en Jeroen Piket.
FOTO VARA
(ADVERTENTIES)
Een sombere administra
teur-generaal Cas Goossens
van de Belgische omroep
betoogde dat deze week tij
dens de jaarlijkse perscon
ferentie van de BRT. Hoe
wel de Vlaamse omroep al
vaker klaagde over zijn be
perkte financiële middelen
ziet de BRT-top de toekomst
van de Vlaamse radio en te
levisie nu wel heel pessimis
tisch tegemoet.
De BRT heeft de afgelopen
tijd herhaaldelijk het mes
moeten zetten in de eigen
activiteiten. Zo werden bui
tenopnamen drastisch be
perkt, het aantal series en
rubrieken verminderd, be
paalde programma's zelfs
geschrapt en het aantal her
halingen verhoogd. Het
tweede Belgische net wordt
nog altijd niet volwaardig
benut. Van een volledig uit
gewerkt project om 's och
tends herhalingen op het
scherm te brengen moest
worden afgezien. Vertrek
kende BRT-medewerkers
worden niet altijd vervan
gen. „We kunnen zelfs geen
vertegenwoordiger meer
naar Hilversum sturen," al
dus Goossens.
Een intern onderzoek wees
onlangs uit dat de BRT tot
de goedkoopst werkende
omroepen van West-Europa
behoort en dat binnen de
Brusselse kantoren niet met
geld en middelen gemorst
wordt. Een uur televisie
kost in België gemiddeld
46.000 gulden. Ter vergelij
king: Nederland hanteert de
norm van 120.000 gulden. De
Engelse BBC vindt 180.000
gulden nog aan de lage kant
voor een uurtje tv-beelden.
Toch moet ook de BRT
opboksen tegen een grote
hoeveelheid buitenlandse
programma's op de rijk ge
vulde Belgische kabelnet
ten. Volgens de BRT-top-
man dreigen de Neder
landstalige landen over
spoeld te worden door goed
koop tv-amusement van an
dere culturen en andere we
relddelen. „Wij Europeanen
willen ons weren tegen de
Engelstalige import die de
satellietzenders aanvoeren.
Volgens Goossens moeten
juist de Belgische en Neder
landse omroepen zich niet
laten overdonderen en er
een „punt van eer" van ma
ken internationaal kwali
teitswerk af te leveren.
De belangstelling van de
Belgische kijkers voor de
eigen omroep neemt echter
af. Hoewel Nederlanders
steeds vaker overschakelen
op de Vlaamse tv-program-
ma's switcht de Vlaamse
kijker voor zijn amusement
graag naar de Nederlandse
omroepen. Vooral de Avro,
Veronica en Tros blijken
met programma's als Wed
den Dat.en de Bananas-
plitshow in België erg popu
lair.
„De Vlaamse kijker heeft
geen binding meer met zijn
eigen Vlaamse televisie",
stelt tv-direcetru H.Her
mans vast. „Hij zoekt het
programma uit dat hij wil
zien zonder dat het hem uit
maakt welke zender dat uit
zendt". De oplossing zoekt
Hermans in een duidelijker
programmering zoals een
vast tijdstip voor het late
journaal. Uitgewerkte
ideeën hiervoor heeft de
programmaraad echter af
gewezen.
De plannen voor de oprich
ting van een commerciële
omroep in België maken het
leven voor de BRT er vol
gens Goossens niet gemak
kelijker op. Toch heeft de
Belgische regering beloofd
bij het doorbreken van het
BRT-monopolie meer geld
ter beschikking te stellen
voor haar openbare omroep.
„Maar deze garantie mag
niet steeds opnieuw van an
dere voorwaarden afhanke
lijk worden gemaakt",
meent Cas Goossens. „Aller
lei voorschriften en regle
menten beletten ons nu al
vaak vinnig te werken".
Om in Vlaanderen goede
televisie te kunnen maken
pleit de BRT voor een snelle
invoering van etherreclame
naar het voorbeeld van de
Nederlandse STER De ad
verteerders zouden op zijn
minst 3 miljard Bfr. kunnen
opleveren. De BRT wil
daarvan één derde reserve
ren voor de schrijvende
pers, één derde voor de op
richting van een commer
ciële omroep en eveneens
één derde voor de Vlaamse
omroep zelf.
De BRT-baas steekt de
hand tenslotte ook een
stukje in de eigen boezem.
„We erkennen dat er nog
het nodige aan onze pro
gramma's te verbeteren
valt. Maar ons elastiekje is
tot brekens toe uitgerekt."
l'Jan Wessendorp, schilde-
I ringen en tekeningen. De
I Beyerd. Boschstraat 22, Bre-
I ia. Open: di.-zo. 10 (za/zo. 13-
IU uur. Tot 14 december.
[Jan Wessendorp uit Bergen
r-P Zoom is heel nadrukkelijk
|in kwaliteit en kwantiteit
I aanwezig op deze expositie,
lïïjn opvallend grote schilde
rijen en navrante tekeningen
I yjn in materieel opzicht sterk
I geëvolueerd en hebben veel
I meer dan voorheen een typi-
Ische eigen signatuur gekre
gen.
Ze zijn gemaakt met een
I Bepaalde overtuiging over
I kunst, die hij letterlijk onder
I *°°rden gebracht heeft in een
I Poekje met de titel 'Kruimels
I hngs de weg' - een wat para-
Iroxale titel bij dit werk.
I öaarin toont Jan zich de do-
leent, die hij is aan de kunst-
I academie St. Joost in Breda.
I «udenten ervan (Karin Jans-
Isen en Caroline Lugtenburg)
Imaakten er een boekje met
I een eigen identiteit van. In de
In v gaat "it van de door
|ue Klassieken gevoede opvat-
I '®g van de mens als dubbel-
lannig wezen (materie en
I geest) en het daaruit voort-
■«loeiende voortdurende wor-
luingsproces van de mens.
I, Dm dat proces gaat het
|",em' Daarbij vindt hij dat je
I i f"Jeschouwer ais het ware
I n "et schilderij moet kruipen
dit niet naar je eigen hand
°et zetten. Op deze plaats is
r geen ruimte om daarop in-
InÜf reaëeren, maar zijn
Igeaachten zijn rijp voor een
|uiepgravende discussie.
centraal een immens
■crulderij van Adam ('in zijn
meest lichtarme gedaante en
zich in de buitenste duisternis
verwekkend') - 215x280 meter
- hangt is illustratief. Maar
ook zijn portretten of ikonen,
die het menselijke gelaat als
de meest karakteristieke uit
drukking van gespletenheid
tot uitdrukking brengen of
'eeuwige trouw' voorzien van
klatergoud, zijn indruk ma
kende tekens. Daarbij heeft
Wessendorp met zijn mate
riaal, met zijn verf, een soort
sgraffitto-techniek ontwik
keld die soms op de rand van
het 'kermisachtige' met colla
ge's en andere mengvormen
authentiek en acceptabel
functioneert; méér: gedurfd
geraffineerd indruk maakt.
HE
Aty Grimm, Miguel Ybanez
en Fransje Booij, schilderijen
en sculpturen. Galerie Bege
ren, Raadhuisstraat 10, Breda
- Ginneken. Open: normale
werktijden. Tot 13 december.
Een hele mooie expositie met
werk, dat zich al bij een eer
ste oogopslag laat herkennen
Jan Wessendorp: Ikoon
met vier zwarte sterren
(Beyerd, Breda).
- FOTO DE STEM /JOHAN VAN GURP
als gemaakt door vakmensen.
Niet alleen technisch, maar
ook artistiek. De drie kunste
naars hebben hun atelier in
Acqoy aan de Linge, waar de
laatste jaren artistiek meer
interessante dingen gebeuren.
Daar is sedert een jaar de
Spanjaard Miquel Ybanez
neergestreken. Hij maakt ge
dichten, maar is ook in zijn
schilder- en tekenwerk een
poët. Vooraan op de expositie
hangt een winterlandschap,
waaraan je duidelijk kunt
zien dat hij niet alleen de zo
geheten zuidelijke kleuren
nodig heeft om tot een prach
tig opgebouwd doek te ko
men, waarop met weinig
kleur, lijnen en vlakken de
suggestie van een winters
landschap in een abstrahe
rend realisme indruk maakt.
Dat staat tegenover zijn uit
zwaardere kleuren samenge
stelde poëtische tekens, die
organisch rust en onrust in
een mooie balans brengen.
Hij heeft daarbij eigen tech
nieken ontwikkeld met lij
men en schuren van het ma
teriaal, waardoor de materie
haar eigen taal spreekt.
Aty Grimm maakt ver
wante zeefdrukken, gouaches
en olieverven. Maar ze is dui
delijk de Nederlander tegen
over de Spanjaard. Haar te
kentaal is opgebouwd uit en
kelvoudiger gegevens en
compacter van aard. Ze
maakt ragfijne tekens, monu
mentale composities op basis
van (ogenschijnlijk) een ster
kere rationaliteit, die noden
tot een meditatieve concen
tratie.
Van Fransje Booij staan er
slechts enkele sculpturen, die
met natuursteen en metaal
(combinaties) niet alleen deze
dualiteit overwinnen, maar
ook getuigen van vakman
schap en een groot gevoel
voor materiaal en vormge
ving.
HE
Dutch Photography. Provinciehuis, Koningskade 1, Den
Haag. Open: tijdens werkdagen 10-16 uur. Tot 19 december.
Wie van fotografie houdt en dit medium ook ervaart als een
vorm van beeldende kunst moet deze expositie niet missen.
Dutch Photography is een collectie van 85 foto's van 73 Neder
landse fotografen, die door een commissie van museumcon
servatoren en fotografen wordt samengesteld om de fotogra
fie op een gelijkwaardige plaats te brengen naast de schilder
en beeldhouwkunst etc. Fotografie als museumwaardig.
De stichting wil ieder jaar in de hoofdstad van een provin
cie zichzelf manifesteren. Na Lelystad als eerste is nu Den
Haag aan de beurt. Bovendien is er nu een prijs ingesteld, de
zogeheten Dunhill Distinction (tabak als inspiratiebron voor
kunst) met 15.000 en een kunstwerk van Jurriaan Schrofer
(binnenkort de Bredase Beyerd te zien).
Prins Bernhard, gestoken in een keurig groen-bruin fotoge
niek costuum was bij de opening om de prijs te overhandigen
aan drs. Ingebord Leijerzapf van de Leidse universiteit, waar
prof. H. v. d. Waal de fotografie wetenschappelijk tot museale
status wist te verheffen. Mr. Scheito Pattijn, de commissaris
die hoort bij dit tehuis, stelde in zijn inleiding de kwalijke
reuk die de fotojournalistiek heeft tegenover de fotografie als
beeldende kunst. Wim Bary, de voorzitter van de selectiecom
missie probeert 'zijn' cultureel centrum van Amstelveen te
maken tot een vast onderkomen voor deze collectie in opbouw.
De tentoonstelling laat veel boeiende dingen zien: allerlei
technische- en artistieke fotografische invalshoeken en beel
den die zowel - vaak - een documentair als goed gevonden
beeldend karakter hebben. Ze bevat werk van de gerenom-
Gerrit Petrus Fieret: 'Camee' 1961 (Provinciehuis Den
Haag).
meerden als Emmy Andriesse, Maria Austria, Evan Besnyö,
Ad van Denderen, Paul Huf, Cor Jaring, Martin Kers, Dolf
Kruger, Philip Mechanicus, Vincent Mentzel, Cas Oorthuys,
Sem Presser, Sanne Sannes, Krzyzanowski, Dolf Toussaint en
vele anderen. Een tentoonstelling om verschillende keren te
doorlopen, afwisselend kijkend naar de technische-, artis
tieke- en documentaire aspecten. Ik heb ervan genoten. HE
Paul de Vylder: Rebus-Re-
bis-installatie. Stalker.
Kloosterlaan 138, Breda.
Open: do-zo 13-17 uur. Tot 5
december.
De schilderijen, tekeningen
en objecten - alsmede een vi
deo (gesprek De Vylder-
kunsthistoricus De Cauter) -
hebben als thema de mens die
zowel man als vrouw is, of
Paneel van een triptiek
door Paul de Vylder (Lo
kaal 01, Breda).
hermafrodiet. Een wezen dat
de mens vanaf de klassieke
oudheid tot de hedendaagse
discussie over bisexualiteit
heeft beziggehouden. Waar
voor staat het? Voor verbor
gen dromen of wensen of voor i
verloren waarden? Is het een
puur symbolisme? Of welke
psychologische, kosmologi
sche of biologische krachten
spelen hier een rol? Wie de ti
tels van publikaties van de
Vlaming De Vylder, die onder
meer Oudheidkunde aan de
universiteit van Gent stu
deerde, bekijkt krijgt een
vermoeden. Die luiden onder
meer: De ideologische ver
pakking van het kunstwerk;
Kunst en aliënatie; dr. Joseph
Goebbels; de Hiltonkultuur
etc.
Dat De Vylder bovendien
kan tekenen en schilderen
blijkt uit de panelen, de gra
vures in lood, de schilderin
gen en objecten, die hij in Lo
kaal 01 heeft opgesteld. Hij
schildert alleen in grijzen en
dat is onbarmhartig onthul
lend. Zijn stijl is classisis-
tisch; legt verbanden met
klassieke of Germaanse oer
wezens (geen leuke associa
ties). Toch blijft hij in zijn
beelding een man, die het
vrouwelijke element in de
schilderingen etc. ondérge-
schikt houdt aan het manne
lijke. Het voer voor psycholo
gen vult ook hier de bak.
Technisch een goede exposi
tie; psychologisch griezelig.
HE
