esien
ESTEM
JE HOEFT HIER HIET
ACHTER DE
GERANIUMS
TE BLIJVEN ZITTEN'
149;
EER WERK VA
60;
IJ
AF
IJ
KAMERTAPIJT
0SS TAPIJT
60RDIJNEN: npFENeW
IJNVELOURS
n top kwaliteit.
ie zeker niet tegeh
uit een groot
en kleuren. war!'
aai uitgevoerd.
k gevoel Kom sne
kunt rekenen
:e.
MSLAG
TEITSAANBIEOINGEN
n de laatste volle week van deze
and wordt het zilveren jubileum van het Dorp ge
rei. Koningin Beatrix komt op bezoek en er is een
imposium waar het onder andere zal gaan over de
irgverlening in een woonvoorziening. Het Dorp ging
m 400 bewoners terug naar 350 en is nu op weg
r 300. Het belangrijkste aespreksthemc van de vier
istdagen is ongetwijfeld de verbetering van de
nsituatie. Nu beschikken de bewoners over een
/slaapkamer. Straks zullen ze gescheiden woon- en
lapruimte hebben. Tenminste als de financiering
komt. Aan een actie als destijds valt in ieder ge
niet meer te denken. Als aanloop naar de feest-
iek een inkijkje.
jnd
•arte klank
sjarige
Mislukt
Over de kop
ZATERDAGI
21 NOVEMBER 19871
Onbegrip
Bewijzen
Dogela
Gezellig
ion
01153-1332
MARSEPEIN EN DROSTE
ADELETTERS
jd en gebak naar
E BAKKER
t Tel. 01153-1272
gAg-T(L 01153-1781
OTOflEN
APX KEURSTATION
derdelen voor auto's en
stralers
nterartikelen
bittac en
assettespelers
tterijen
dealer voor
il - Pennzoil GT Racing
in 4-takt motoren,
en en automatische
üük
TEL.Oi153-
eed
vanaf.
T gebruik:
eed
gelegd
iveren en plaatsen vakkundig-
rktapijten o.a. Desso - Tretford'
Porbo - Krommenie - Bergo£Z
iwenst reserveren wij uw tapifi
dat het kan worden gelegd
«tie prachtige WEEFSTOFFEN
in modern en klassiek. Gem
i speciale zelfmaakprijzen.
.OEGSTOFFEN
AANBIEDING IN
tige kleuren, All UÜ
eed. Onze prijs, /*la3V
iter slechts.i
ADVIES-BEZORGEN x
METEN-LEGGEN (tapijt)
ir Frits Stommels
j twaalf uur geldt in het Dorp: wie
ït thuis is, wordt gezien. De straten,
|de openheid naar de wereld in stand
(den, gaan dan op slot, centraal ver
nield, zoals dat heet. Er is de laatste
i te veel ingebroken. En wat dat be-
i mag het Dorp geïntegreerd heten,
zelfde integratie is er wat het lawaai
keft dat van de Amsterdamseweg
jut. In de late avondlijke uren over-
it alleen het geblaf van een hond de
n van het verkeer.
e 24-jarige Jeroen Verbiest uit Rot
an, die-in het Dorp woont vanwege
^aangeboren gewrichts- en spierziek-
vindt de centrale straatsluiting maar
fis. „Kom je," zegt hij, „na twaalven
ieen mooie meid thuis, weet gelijk de
jende dag de hele buurt het. Je moet
nelijk aanbellen en soms lang wach-
voor er wordt opengedaan." Hij
■Iter wat op gevonden. Soms blijft hij
(nacht of enkele nachten weg.
P/oor anderen doet het op slot gaan
de straten er niet zo toe. Ze liggen
*1 het middernachtelijk uur al lang in
k Voor sommigen van hen is het al
zeven uur bedtijd, want het valt vaak
'I mee om de hele dag met een handi-
actief te zijn. Dat is soms zo ver-
tiend dat mensen tegen de avond bek
geldt niet voor de 51-jarige Klaas
'intan, vanaf zijn geboorte spastisch
teel zijn leven al gebonden aan een
"oei. Als een van de oudste bewoners
Mt hij al sinds het begin van het
T aan de Jachtweg 12. De uit Wor-
afkomstige Kooiman is een van de
"igen die in het vrije bedrijf werkt en
'et Dorp heeft dat een aparte klank.
ier dagen in de week zit hij op Amro-
in Arnhem. Eén dag ervan reist hij
1 Amsterdam vanwege zijn lidmaat-
iP v^n de ondernemingsraad van de
Niet Amsterdam is overigens zijn
ngsstad. Dat is Utrecht. Hij is er
'gin de winkelstraten. Maar hij dient
trein wel tijdig een seintje te geven
mj er in de Domstad uit wil. Want
is voorgekomen dat er geen brug
aangeschoven en hij verder moest
omdat hij de trein niet uit kon.
e afstand van het Dorp naar zijn
m Arnhem overbrugt hij met een
een elektrisch voertuig van beschei-
afmetingen, waarvan de vloer kan
Zo kan Klaas Kooiman, die op
ovember 1966 in het Dorp is gaan
en, op eigen gelegenheid met zijn
naar binnen rijden. Hij zegt niet
|J?'^et ®orP weS te willen gaan,
s de eenzijdigheid'. „Ik vergelijk
®e'een buurt waar alleen maar
childers wonen of alleen maar mu-
e ziet hier geen opgroeiende kinde-
n jongeren die op examen moeten
"at is jammer."
V,f bet niet zo dat er helemaal nooit
V «nd door het Dorp sjouwt, want
aar wordt wel eens een kind gebo-
ij uz°°at 3311 de Vogelaarwee de fa-
in (j "3ar' Wnkse, Ton en de zesja-
het Dorp geboren dochter Susan,
«dienaar 1S ernstig gehandicapt en
thief T,me,n met valide vouw en
'denrV er °P de bonnefooi aan
'ti" b®"1'ze niet thuis.
Cn wT? Ze8l d3t de elektrische
kele van zlJn gewordenn, het
it!erst" "^n dat 's een uit-
^gt hij, „want die andere kon-
li
den nauwelijks van de stad omhoog ko
men naar het Dorp toe." Ook vandaag
de dag is het nog zo dat jongeren met
hun handgedreven rolstoel de helling ne
men. Maar gelukkig voor hen worden er
tegenwoordig ultra-lichte rolstoelen ge
maakt. Want net als Rome is het Dorp
op heuvels gebouwd. De ervoor lopende
Amsterdamseweg is zelfs zo opgekrikt
dat de daken van de huizen op weg
hoogte zijn komen te liggen.
Kooiman ziet als voordeel dat je er ge
makkelijk aanspraak hebt. „Als je thuis
komt ben je niet moederziel alleen, als je
dat niet walt," zegt hij. „Ook is de hulp-
.^Fyerlening. hier. beter georganiseerd dan
buiten, in Fokusprojecten bijvoorbeeld.
Ik was, om maar eens iets te noemen,
nooit aan die auto gekomen als ik niet in
het Dorp had gewoond. Ze hadden hier
in '78 maandenlang een elektrische auto
uit Frankrijk op proef. Op een gegeven
moment is de vraag opgekomen wie
zoiets het meest nodig had en het ant
woord was: Kooiman natuurlijk. Vanaf
dat moment hoefde ik niet meer in weer
en wind in een open wagen te zitten."
Hij ziet het Dorp wel zitten. Ook als
plaats om jezelf via allerlei cursussen te
ontplooien. „Je hoeft er in ieder geval
niet achter de geraniums te zitten," zegt
hij. Voor hem is het wel zo dat de inte
gratie met de omliggende Arnhemse wij
ken is mislukt. Daarvoor is het te mas
saal en zeker in het begin een soort ver
gaarbak. „Als het nu nog gebouwd
moest worden," zegt hij, „zouden het
kleinere eenheden worden, verspreid lig
gend over het land, maar zeker niet meer
allemaal op één en dezelfde plek."
Dat is niet de mening van voorzitter
directeur Bram Rinkel, 57 jaar en valide,
die in 'groot' wel voordelen ziet. De
voordelen die hij noemt: „Je valt hier
niet op als gehandicapte en het vergroot
de privacy. Niet alle bewoners kennen
elkaar." Hij heeft het in dat verband
over anoniem kunnen blijven, maar dat
valt best tegen als je met bewoners praat.
Rinkel weegt zijn woorden op een
schaaltje en vaak zijn ze te mooi. „Arn
hem," zegt hij, „is een rolstoelvriende-
lijke stad, de toegankelijkheid van ge
bouwen en winkels is er groot en je past
er meer in het straatbeeld dan elders."
En hij voegt eraan toe: „Aanvankelijk
hebben we een te idealistisch beeld over
integratie gehad, zo in de trant van: 'mag
ik er in Arnhem bijhoren, kan ik klant
zijn in de winkels, in de bioscoop, zodat
ik hier thuishoor?". En heel romantisch:
„maar het leven in het Dorp zal nooit
beter of slechter zijn dan in de rest van
Nederland".
Helemaal niet romantisch zijn er de le
vensgeschiedenissen. Zoals het verhaal
van de sportleraar die in zijn vakantie
valt en er een zeer hoge dwarslaesie aan
over houdt of het verhaal van de man die
na een zelfmoordpoging zwaar lichame
lijk gehandicapt verder moet leven. Of
de geschiedenis van Gerrit Arendsen, die
bezig aan een wereldreis met een auto
over de kop slaat en vanaf dat moment
geen hand of voet meer kan bewegen.
Hij is nu 52 jaar, toen het gebeurde was
hij 31.
Arendsen, in 1958 naar Australië geëmi
greerd en daar manager van een super
markt in Sidney, begint in 1966 aan een
wereldreis. Hij gaat naar Amerika, waar
een zus woont, en steekt met de boot
over naar Nederland. Daar slaat hij met
een gehuurde auto over de kop en breekt
W E E IC E
u
„Het Dorp is geen hoop ellende, maar een vrij opgewekt gezelschap. Je hebt er de mogelijkheid om iemand te zijn. Je
kunt er iemand van aanzien worden.- foto gelderund pers
Het Dorp is nu echt
een dorp geworden
zijn nek. Aan teruggaan naar Australië
hoeft hij niet meer te denken.
Over toen: „Ik woonde vijfentwintig
kilometer van het centrum van Sidney en
had alles wat mijn hartje begeerde. Uit
gaan, lekker eten en drinken, en naar de
paardenraces. De laatste drie jaar deelde
ik de woning met een vriend. Met hem
kwam ik op een gegeven moment op de
gedachte aan een lange reis. We hebben
al onze verzekeringen opgezegd en zijn
op weg gegaan. In Nederland ging het
uitgerekend op de dag dat ik mijn pas
ging ophalen om weer te vertrekken,
mis."
En nu: een elektrische rolstoel, van
waaruit hij met een stokje in zijn mond
alles elektronisch bedient, de radio, de
draaitafel, de tv, de gordijnen - want
ook zijn armen beantwoorden niet meer
aan zijn wil. Toch heeft hij geen zin om
zich te laten kisten. Hij zet zich in voor
de bewoners van zijn straat, die de
Meentweg heet, zit in de bewonersraad
en maakt zich druk over het weinige
geld, waarmee zijn buren rond moeten
komen. Als huur en levensonderhoud
betaald zijn houden de meesten nog zo'n
250 gulden over. „Wat heeft het dan nog
eigenlijk voor zin om naar de stad te
gaan? Je kunt toch niks besteden," zegt
hij. „En de mensen hebben hun spaar
centen onderhand opgemaakt."
Hij kan zich kwaad maken over het on
begrip dat er voor gehandicapten, ook in
een stad als Arnhem, bestaat. „Ze stap
pen gewoon over je voetsteunen heen om
maar eerder aan de beurt te kunnen zijn
en ik heb wel eens een kwartje gehad van
een kind dat door de moeder op me was
afgestuurd." Daartegenover staat dat
marktkooplui hem op de wekelijkse
markt herkennen en hem met egards be
handelen.
Onbegrip heeft hij voor levenslang ge
handicapten die vervelend zijn voor vali
den. „Mensen die altijd thuis of in een
inrichting hebben gezeten kunnen zich er
geen voorstelling van maken hoe een va
lide leeft. Ze leggen ontzettend veel be
slag op zo iemand. Ze hebben nooit mee
gemaakt wat ik heb ervaren, nooit ge
danst en geboemeld, zoals ik, die overal
in Sydney te vinden was, behalve thuis,
you know." Hij zegt het met in zijn stem
iets van voltooid verleden tijd, want hij
weet dat het nooit meer wordt zoals het
eens is geweest.
Heel anders klinkt Jeroen Beniest. „Ik
heb er geen probleem mee dat mijn
handjes krom staan en ik moeilijk loop,"
zegt hij. „Daar heb ik vrede mee gekre
gen. Dat anderen het er moeilijk mee
hebben is hun probleem." Stoere taal
van een van de weinige bewoners die niet
aan een rolstoel gekluisterd zijn. Die
houding is hem overigens niet zomaar
komen aanwaaien. Zelfverzekerd: „Men
sen knappen af als ze jarenlang in een
ziekenhuis moeten liggen. En ook het ge
handicaptenwereldje op zich werkt in de
hand dat het zielig is, maar ik blijf zeg
gen dat als de mensen Jeroen Beniest
mogen dan accepteren ze ook zijn handi
cap."
Hij zegt: „Toen ik achttien was en ik
vrienden en vriendinnen lekker zag
zwemmen en duiken, heb ik flink staan
vloeken en het op een zuipen gezet.
Maar ik dacht: ik heb een rijbewijs en zij
niet - en dat bracht het weer een beetje
in evenwicht. Afgelopen zomer ben ik
wezen zeilen, we waren met vier gehan
dicapten en twaalf niet-gehandicapten.
Ik had ook met mensen van mijn straat
op vakantie kunnen gaan, maar dan had
ik allerlei kennismakingen gemist. Zo
heb je hier ook veel clubs en zo, maar als
je daar blijft hangen dan kom je nog
nooit het Dorp uit en ik houd juist zo
van uitgaan en lekker rondhangen in de
stad."
Jeroen Beniest, in het weekend achter
de bar van het bruin café van het Dorp
te vinden, is hard aan het sparen voor
een cursus parachutespringen en skydi
ving. Dat laatste heeft alles te maken
met vrije val. Hij is de eerste lichamelijk
gehandicapte in ons land die dat gaat
doen. Één sprong heeft hij gemaakt,
vastgemaakt aan springers rechts en
links van hem. Over die ervaring: „Je
staat op vijfendertighonderd meter op
een richel. In de vrije val doe je vijfen
dertig seconden over tweehonderd kilo
meter, maar dat merk je niet. Als de pa
rachute wordt opengetrokken is het op
eens heel stil. Het is alsof de hele wereld
van jou is. Je moet dat ervaren hebben,
ik wil nu kijken of ik kracht genoeg in
mijn handen heb om zelf zo'n parachute
open te trekken. Als ik het geld bij elkaar
krijg gespaard ga ik volgend jaar zo'n
cursus volgen. Die is wel duur, eenen
twintighonderd gulden."
Na jarenlang ziekenhuizen en revalida-
tieoorden woont hij nu drieëneenhalf
jaar in het Dorp. Voor die tijd heeft hij
- na een jaar begeleide kamerbewoning -
zelfstandig in een benedenflat gewoond.
„Ik wilde me bewijzen voor andere men
sen, maar ik beantwoordde niet aan de
wensen van de omgeving. Zo had ik een
wild tuintje en dat was een doorn in het
oog van de bovenbuurvrouw. Toen ik op
een keer weg was heeft ze het gesnoeid.
Met mijn handicap ging het steeds moei
lijker. De wijkverpleging moest eraan te
pas komen om me te helpen met wassen
en aankleden. Via een paar mensen die
ik kende van ziekenhuizen heb ik toen
gebeld met het Dorp. Er is een maat
schappelijk werker langs gekomen en in
drie, vier maanden was alles rond. Ik ben
hier een heel stuk vooruit gegaan en mis
schien ben ik dadelijk weer zo ver dat ik
zelfstandig kan wonen. In het begin
moest ik spalken langs de armen dragen
en moest ik gevoed worden. Ik dronk
toen bier met een rietje - nee, ik ben er
nooit zat van geworden."
Als de avond over het Dorp begint te
vallen zegt hij dat het zijn ideaal is om
een paar jaar uit Nederland weg te gaan
en te werken in een kibboets of op een
boerderij. Hij heeft de ervaring dat bij
het solliciteren de handicap altijd tegen
je werkt. „Aan de telefoon zeg ik dan: 'ik
zit nog met een probleem. Ik ben licha
melijk gehandicapt, met de nadruk op li
chamelijk, Want soms denken ze ook nog
dat je gek bent'. Maar als je dat gezegd
hebt hoeft het meestal al niet meer." Hij
vertelt er meteen iets achteraan dat zijn
eigenwaarde weer oppept. Trots: „Ik heb
een vriendin gehad die me op een gege
ven moment eerlijk bekende dat ik zeker
zo goed was als de valide jongens die zij
had gehad."
Gea Boekhout is 26 jaar, valide en sinds
driejaar Dogela. Dat staat voor dorpsge
meenschapleider Arnhem. Het Dorp
heeft driehonderd van deze meest jonge
vrouwen en mannen. Zij werkt in de
straat waaraan Jeroen Beniest woont en
is deze morgen een uur eerder naar haar
werk gekomen om iets over zichzelf en
haar werk te vertellen. Die afspraak heb
ik de avond daarvoor met haar in het
restopunt van de Kluchtweg - waar de
mensen hun eten komen afhalen- ge
maakt.
We passeren enkele stalen verpleeg
sters, die her en der in de straat verspreid
staan. Het zijn liften, waarin de mensen
worden gehangen als ze op bed of op het
toilet worden getild. „Het is doodeng,"
zegt Gea Boekhout, die zichzelf er eens
in het hangen. „Als ik uit de hengsels val
kan ik nog wèt, maar een gehandicapte
valt als een dood gewicht." Sommigen
moeten wel zes of zeven keer per dag in
zo'n tillift.
Deze zegen van de techniek, waarmee
tot nu toe geen ongelukken zijn gebeurd,
betekent een ontlasting voor de Doge
la's. Eerder moest het tillen met pure li
chaamskracht gebeuren. Naast de lift
zijn er nog andere gemakken van de
techniek, zoals een draaischijf op het toi
let en het bed dat naar wens omhoog en
omlaag kan. Opvallend in de straat zijn
ook de accu-oplaadpunten. Zeker negen
tig procent van de driehonderdvijftig be
woners rijdt in een elektrische rolstoel.
Het zeurende geluid ervan is dan ook
alomtegenwoordig.
„Voor een groot deel ben je puur met
verzorging bezig," zegt Gea Boekhout,
die de hbo-cursus inrichtingswerker
volgt. „En verder verricht je veel hand
en spandiensten. Maar vaak kom je ook
tot een intiemer contact dan verzorging
alleen. En dan weet je op de duur dat de
vrolijke stemming van iemand in vijf mi
nuten kan omslaan in het tegendeel. Je
kunt hier als bewoner ook niet zo maar
weg, zo van: ik ga effe de stad in. Zeker
niet; winter, wanneer het koud en
nat is en de drukke heuvelachtige ver
keersweg voor velen een groter probleem
vormt dan wanneer de zon schijnt."
Ondanks het feit dat de mensen apart
wonen vindt Gea Boekhout haar straat,
waarin verhoudingsgewijs veel jongeren
wonen, toch iets gezelligs hebben. Doge
la's werken er op afroep en reageren er
op rood, groen en geel licht. De kleur
geeft aan in welk deel van de straat met
zo'n dertig bewoners er wordt gebeld. Zij
is er de hele dag druk bezig. „Alleen in
de nachtdienst is er meestal wel een rust-
puntje," zegt zij. „Je kunt dan wat admi
nistratief of schoonmaakwerk doen of
kleding verstellen. Maar ook dan is er
geen tijd voor het breien van hele
truien."
Bij het afscheid zegt zij het wezenlijk
te vinden dat niet de Dogela, maar de
bewoner van het Dorp zelf verantwoor
delijk is. Dat geldt net zo goed voor het
tijdstip van naar bed gaan als voor het
gebruik van een medicijn. „Wij zijn hun
armen en benen," zegt Gea Boekhout,
„maar niet hun hoofd."
Dat blijkt heel duidelijk bij de 61-ja
rige mevrouw Diny Ziengs uit F.mmen,
wonend aan de Scheperweg 26. Zij is
vanaf haar tweede jaar polio-patiënt. Ze
zegt eerst met stokken te hebben gelopen
totdat ze twintig jaar geleden zo ver was
achteruitgegaan dat ze ziekenhuis in, zie
kenhuis uit moest en operatie op opera
tie volgde. Ook nu is ze net terug van
bijna twee maanden Maartenskliniek.
Daar is een jaren geleden aangebrachte
staaf uit haar rug gehaald. Toch durft zij
te zeggen dat ze eigenlijk nooit ziek is,
„alleen heb ik zo nu en dan van die wis
sewasjes."
Diny Ziengs zegt zich in het Dorp op
haar plaats te voelen. „Ik ben hier inge
burgerd," zegt zij, „en ik peins er niet
over om hier nog weg te gaan. Je hebt
hier je werk en je leeft hier en ik heb wel
eens gedacht dat ik het vijf jaar eerder
had moeten doen." Naast het feit dat ze
niet kan lopen heeft ze suikerziekte.
Daarom neemt ze 's avonds een boter
ham mee uit het restopunt aan haar
straat om 's morgens in bed te kunnen
ontbijten. Dat is ook het moment
waarop ze zichzelf spuit. „Ik heb dat per
se zelf willen leren, anders ben je zo ge
bonden. Ik ben nu eenmaal geen mens
om vast te zitten."
Ze is actief in de selectie- en recreatie-
commissie en zit in de muziekvereniging
van het Dorp Muvedo, een ensemble van
mondorgels in combinatie met drums,
elektronisch orgel en gitaar. De selectie
commissie oordeelt over het toelaten van
toekomstige bewoners.
Diny Ziengs is wel iemand die past in
de visie van voorzitter/directeur Bram
Rinkel. Deze zegt: „Het Dorp is geen
hoop ellende, maar een vrij opgewekt ge
zelschap. Je hebt er de mogelijkheid om
iemand te zijn. Je kunt er iemand van
aanzien worden."
