IESTEM
Ach, schandalen horen er ook bij
POLITICI IN VS EN
DE SCHIJN DER
DEUGDZAAMHEID
VERSCHILLEN
IN EUROPA
IN ZEDELIJKE
OPVATTINGEN
ZATERDAG
)VEMBER 1987
inten
resident Reagan heeft de schijn
[der deugdzaamheid altijd keurig overeind weten te
houden en dat is wellicht de sleutel voor zijn succes
1 aantrekkingskracht bij miljoenen zeer behoudende
Amerikanen. Sterker nog: Reagan heeft de morele
standaards op een hoger plan gebracht, daarbij ge
steund door een groeiend legioen van ultra-conserva
tieven republikeinen en fundamentalistische christe
nen. Zijn morele kruistocht heeft zelfs zoveel invloed
gehad, dat een Amerikaan die op dit ogenblik naar
een hoog ambt dingt, een strikt onbesproken man
moet zijn. Hoe hoog de standaards in Reagans sa
menleving liggen hebben Gary Hart, Joseph Biden en
Douglas Ginsburg het afgelopen jaar ondervonden.
Kennedy
Gezinskwalen
Jaren zestig
Acute einde
Als een komeet
Liegen
Sterk vermoeden
:kent. Welke consequeJ
adwerkelijke veranderino,
|erk eruit zou trekken. 1)1
;n alle kerken genegeej
kbaar nog te vast aan
:den en traditie. De houdi
kerk moet worden als,
lij vele kerken aan. Ook
L Dat vind ik teleurstellen,
dat in het BEM-rapportj
de afgelopen 50 jaar bij»
i Kerkorde' (Faith and tv
1 1927 opgericht. In
toppeld aan de Wereldra;
In 1967 zijn daar twaalf t
logen bijgekomen, die dos
1 worden benoemd, fü
rtelt dat al vanaf 1927 is
de kerkelijke beleidsmaker,
sche argumenten te oven»;
ndering van beleid nodis J
van beleid als consequent
«roeiende en gegroeide over
onder theologen en kerk
bmgekeerd.
functie van de commissie a
rken het doel van en de wei
eid voor ogen te houden. I
fanteert daarvoor een pro;
vier punten waarop over
5tot stand moet komen. Dai
enschappelijke geloofsbelii.
instemming over sacramei
stemming over de grote lij,
steüjk levensgedrag ofwel c
houding tegenover de grota
samenlevingsvragen, onder-
-;ng tenslotte van eikaars'
ake kerkelijk ambt, kerke-
1 kerkeüjk beleid.
Als we het op deze vier
ns worden, zijn de belang-,
;res voor eenheid tussen zo-
hodoxe kerken) en west als
ie en Reformatie van de
jn als commissie ook al ver
at betreft een gemeenschap
bfbelijdenis. Op de Assem-
Wereldraad van Kerken in
jwe daarover concrete voor-
en. Maar door te beginnen
ucharistie en ambt neem je
over de volgorde. Je begint
relijke kant; de kant die te
t met uitdrukkeingsvormen
t leven (sacramenten), kerke-
n -beleid."
ons wel tegengeworpen ol
belangrijkere vragen zijn in
in vandaag; bijvoorbeeld de
fe derde wereld, de kerk van
1 de dialoog tussen de gods-
aar bij doop en eucharistie!
het hart van de kerk en bij
b de gemeenschapsstructuur
Wij zijn ervan overtuigd dat
met om louter binnenkerke-
Jaat. Dé rode draad door dit
emeenschap'. Als we er als
Terken in zouden slagen een
gemeenschapsstructuur tot
;ngen, dan bewijzen we de
daar een dienst mee. Dan la-
dat het mogelijk is. Geloofs-
acramenten, ambtelijke lei-
ke normen en waarden vor-
één groot geheel waardoor;
|jke volk zich onderscheidt
Daarin ligt de identiteit,
het pure binnenkerkelijke I
legen."
mr. C.J. Meijler, secretaris
■uwse Milieuraad zijn moge-
sdingen van de hinderwet al
kafrechtelijke vervolging lijkt
jZin te hebben. Bij de provin-
het milieubelang voorop. De
een: wie gaat er betalen; de
e vervoerders of de afzender!
ie is de afzender ongetwijfeld
kredietwaardig. Dat de staat
ichting neigt, bewijst het pro-
heli Rotterdam naar aanlei-
st Shell-gif in de bodem van
Jouderak; afgraafkosten 6fl
een tussenvonnis heeft de
aald dat er 20, 30 jaar gele-
rake was van een in acht te
gvuldigheidsnorm'. Deskun-
en nu onderzoeken of die 1
t is genomen.
ten? Ze liggen er nog steeds,
tplaats in de Koudepolder
ivincie tolueen en het kanker-
e benzeen 'aangeboord,
nu koeien en één roodbonte
stortplaats bij Othene heeft
een woonwagencentrum ge-
de Kleine Huissenspolder
de 40, 75 of 666 vaten hel
de land. Het grote graven be-
ie week.
eft zo'n behandeling je nret
hemd van het lijf te kosten.
;t langer in doodsnood in
luchtruim hoef je niet meer
der te duiken wanneer de
iten gaan voetballen in Linz
Verona. Mijn geval is mis-
'lien wat minder gemakkelijk
genezen. De fobieën zullen
conflictuologen wel aankun-
1, maar als ik een dag van
is ben krijg ik angstvisioenen
de tent door inbrekers me'
rhuiswagens wordt leegge-
ald. Het gevreesde Dagobert
ick-syn droom.
P
Door Jo Wijnen
Toen president Ronald Reagan in 1981
het Witte Huis betrad, was hij de eerste
gescheiden president in de geschiedenis
van de VS. Met zijn vier kinderen hield
hij er een niet geheel vlekkeloze relatie
op na. Hij zag vrijwel nooit een kerk van
binnen en zijn medewerkers troffen hem
nimmer in gebed verzonken aan. Toch
werd Reagan president omdat hij de
Amerikanen een programma van strikte
sesuele moraliteit, onthouding, buren
hulp, verplicht schoolgebed, sterker op
treden tegen criminaliteit en onvervalst
anti-communisme voorhield. Krachtige
standpunten tegen abortus, pornografie
en sexuele voorlichting aan kinderen
markeerden dat programma.
Reagan presenteerde zich in dat op
zicht volstrekt anders dan zijn voorgan
ger Jimmy Carter die een uiterst vroom
christen was, een deugdzaam leven leid
de, veel bad en die - zelfs tijdens zijn
presidentschap - zijn lessen aan een zon
dagsschool onverdroten voortzette. De
brave Carter ondernam evenwel niets te
gen abortus en zette zich zelfs niet in
voor het verplichte schoolgebed.
De lijst van 'gevallen' politici in de VS
wordt steeds langer. Gary Hart werd
kansloos voor het presidentschap nadat
hij de nacht had doorgebracht met een
andere dame dan zijn echtgenote. Biden
had plagiaat gepleegd. En de door Rea
gan zelf naar voren geschoven kandidaat
voor het Hooggerechtshof - Douglas
Ginsburg - had jaren geleden softdrugs
gebruikt.
Van de zeer vrome presidentkandidaat
Pat Robertson weten we nu dat zijn eer
ste kind slechts enkele maanden na zijn
huwelijk is geboren. Van de vrouw van
presidentskandiaat Michael Dukakis we
ten we dat zij jarenlang 'afhankelijk' is
geweest van medicinale drugs. Van de
democratische presidentskandidaten
Babbitt en Gore weten we dat ze min
stens een keer marihuana hebben ge
rookt.
Al deze kleine, persoonlijke zonden
hebben tot levendige, om niet te zeggen
verhitte debatten in de VS geleid. En po
gingen van het verstandige deel van de
journalistiek om de speurtocht naar de
geringste misstappen van kandidaten
voor hoge ambten te staken, lijken voor
alsnog vast te lopen in de morele vang
netten die de afgelopen jaren met zoveel
ijver in de Amerikaanse samenleving zijn
gespannen. Zelfs Ronald Reagan dreigde
vonge week over zijn eigen morele stan
daards te struikelen toen hij het drugsge
bruik van rechter Ginsburg als een on
schuldige jeugdzonde poogde af te doen.
Als in 1960 de Amerikaanse pers een on
derzoek had ingesteld naar het huwe
lijksleven van John Kennedy, die later
als een soort halfgod de geschiedenis in
zou gaan, dan zou Kennedy waarschijn
lijk nooit president zijn geworden. En
zou diezelfde pers in de jaren veertig
hebben uitgezocht waarom de presiden
tiële trein van Franklin Delano Roose
velt op de vreemdste plaatsten tot stil-
Gary Hart presenteerde zich keurig met vrouw en dochter, maar toen er een totomodel In zijn motelkamer was gesignaleerd, liep zijn Image van deugdzaamheid een
fatale deuk op. - foto ap
Mangel van de moraliteit
stand kwam, dan was Amerika's meest
geachte president wellicht uit het Witte
Huis verdreven. Want Roosevelt arran
geerde vanuit die trein tal van ontmoe
tingen met zijn hartsvriendin Lucy Mer
cer.
Maar de pers bemoeide zich in die da
gen niet met het persoonlijk wel en wee
van de hooggeplaatsten. In de jaren
twintig kon president Harding zelfs zijn
minnares zonder medeweten van zijn
vrouw in het Witte Huis ontvangen. Zo
lang de hooggeplaatsten him werk goed
deden, niet corrupt waren en zich niet
aan politieke wandaden te buiten gingen,
konden ze doen wat ze wilden. En wat
nog belangrijker was: de leiders en hoog
geplaatsten vonden op hun beurt dat de
Amerikanen konden doen wat ze wilden.
Aan deze nuttige 'afspraak' tussen
pers en publiek is een einde gekomen.
Gedurende het Reagantijdperk is er een
forse aanval ondernomen op de spreek
woordelijke Amerikaanse vrijheden. De
morele teugels zijn strak aangehaald. De
strijd tegen pornografie en abortus
wordt met ongekende felheid gevoerd.
Fundamenteel-christelijke ouders willen
dat scholen hun kinderen weer het bij
belse scheppingsverhaal als enig juiste
verklaring voor het ontstaan van het
mensdom onderwijzen. En miljoenen
ouders willen niet dat hun kinderen op
school ook maar iets over de sexualiteit
wordt onderwezen.
Dat alles staat haaks op het feit dat er
jaarlijks 1 miljoen vaderloze kinderen uit
Amerikaanse tienermeisjes wordt gebo
ren, dat het drugsgebruik zich razendsnel
verspreid in alle lagen van de bevolking,
dat de criminaliteit stijgt en dat kinder
mishandeling een van de ernstigste ge
zinskwalen van Amerika is.
Waarschijnlijk heeft de angst voor
deze verschijnselen de morele standaards
hoger opgevoerd dan gezond en wel is
voor Amerika. Langs tal van getalenteer
de, begaafde, idealistische en hardwer
kende Amerikaanse politici en gezags
dragers wordt, als gevolg van een en an
der, de nieuwe meetlat van de moraliteit
gehouden. Zelfs de minste van hun
jeugdzonden worden trouw gerappor
teerd. Intussen is het lawaai over net al
of niet invoeren van verplichte aids- en
drugstests overal hoorbaar. Over het ver
plicht instellen van antecedentenonder
zoeken met behulp van leugendetectors
wordt een nationale discussie gevoerd.
Een meerderheid van de Amerikanen
blijkt zelfs voor de doodstraf voor min
derjarige misdadigers te zijn. Maar intus
sen wordt de mogelijkheid wapens te be
zitten en te dragen steeds meer versoe
peld.
Het conflict over de zeer strikte toepas
sing van de zelf-opgelegde morele regels
neemt nog toe, nu de kinderen van de ja
ren zestig de hoge ambten bereiken. Een
onderzoek heeft aangetoond dat 62 pro
cent van alle Amerikanen ooit dnigs
heeft gebruikt. Van alle huwelijken loopt
de helft stuk. Het nieuwe Hite Report
zegt dat 70 procent van alle vrouwen die
langer dan vijf jaar zijn getrouwd er een
buitenechtelijke relatie op na houdt. Die
cijfers alleen al geven aan dat er over het
persoonlijke leven van nagenoeg iedere
Amerikaan altijd wel iets negatiefs te
melden valt.
De pers houdt staande dat ze alles
over een naar hoge ambten dingende
Amerikanen zal melden en dat het pu
bliek zich dan zelf maar een oordeel
moet vormen. Dat is geen ongezonde op
vatting. Maar het publiek is in toene
mende mate de gevangene van de angst
voor duizend en een negatieve maat
schappelijke verschijnselen. Het raakt
steeds meer bekneld in de steeds hoger
oplopende ideologische en morele twis
ten die het land verscheuren.
Daarom hanteert dat verkrampte en
met steeds grotere onzekerheden worste
lende publiek vrijwel onmogelijke, tegen
strijdige en zelfs dubbele morele stan
daards om zichzelf, de natie en zijn lei
ders te beoordelen. Dat is een minder ge
zonde opvatting die Amerika in toene
mende mate in botsing brengt met zich
zelf en met de nog altijd hemelhoog ge
prezen principes van vrijheid en indivi
dualiteit.
J n Amerika is het roken
van een stickie genoeg om een
sinde te maken aan een glansrijke
openbare carrière. In Nederland la
chen wij hierom. In Frankrijk is pre-
J Chirac populair omdat hij een
rokkenjager is, in de VS kost dat
^ary Hart de kop. In Engeland is lie
gen voor het parlement doodzonde
nummer één, in Frankrijk en Italië
n! de kiezer dat politici altijd lie
gen en gaat over tot de orde van de
nÜF». bewondert men een
politicus die kans ziet zich te verrij
de ^eder'and vliegt Harry van
®n, B®igh eruit. Enzovoort, en zo
Fan 3 Lands wijs, 's lands eer.
I uen rondje door Europa.
Van onze correspondenten
na 's betrokkenheid bij grote fi-
«aaciele malversaties, zwendel of fraude
er een punt in het vóórdeel van een
Lt "tUS een st°k om hem mee van
erf te slaan.
onü t?311 ^au' vanden Boeynants,
ren c?,lnJStelVan financiën, was enige ja-
vleeffr hoofdpersoon in een enorme
deeM w j daarvoor zelfs veroor-
vonr h 's geen enkele bezwaar
I e man om te dingen naar de post
van burgemeester van Brussel, een van
de vetste banen van het land. En hij
wordt het waarschijnlijk nog ook.
De socialistische Minister van Staat
Willy Claes is momenteel hevig in het
nieuws in verband met fraude met de
ziekenkas. Zijn carrière loopt echter niet
het minste gevaar.
Het roken van een stickie echter, of be
trapt worden op een andere vorm van
drugsgebruik zou in België wél het acute
einde van een politicus betekenen. Het
bezit van maar één gram hasj brengt
iemand al achter de tralies.
Echtbreuk of andere vormen van sek
suele uitspatting zijn in het katholieke
België eveneens onvergeeflijke zonden.
Totnogtoe zijn daarvan bij onze zuider
buren geen voorbeelden bekend, maar
een Gary Hart zou in België onherroepe
lijk zijn ambities moeten opgeven.
In Frankrijk ligt dat met de seksuele
zeden geheel anders. Een politicus die
een slippertje maakt, of er een maitresse
op na houdt, die kortom 'van de
vrouwtjes houdt' ligt heel goed in de pu-
blieke opinie. Het laat namelijk zien dat
hij ook maar een mens is. Extra seksuele
activiteit levert extra stemmen op. Pre
mier Chirac heeft zijn populariteit voor
een groot deel te danken aan zijn reputa
tie als rokkenjager.
In het algemeen kan het de Fransen
heel weinig schelen wat politici allemaal
uitvreten. Ze hebben namelijk sowieso al
een bijzonder lage dunk van de hoge he
ren. Nog vorige week bleek uit een en
quête dat er algemeen wordt gedacht dat
iemand alleen in de politiek stapt om er
zelf beter van te worden. Tweederde van
de Fransen ziet daarbij absoluut geen
verschil tussen linkse of rechtse politici.
In Frankrijk tieren de politieke schan
dalen welig. Een tijdschrift als Le Ca-
Premier Jacques Chirac staat bekend als een rokkenjager. Dat bewijst dat hij
ook maar een mens Is, zeggen de Fransen. - foto anp
nard Enchainé duikelt het ene na het an
dere op. Maar het mag de pret van de
politici niet drukken. De publieke opinie
is er toch al van overtuigd dat politici lie
gen en bedriegen.
Een paar jaar geleden moest de socialis
tische minister van defensie Charles
Hernu het veld ruimen vanwege de ge
ruchtmakende Greenpeace-affaire. Zijn
ontslag was onvermijdelijk, maar zijn
populariteit is sindsdiens als een komeet
gestegen. Hij heeft toch maar namens
het Franse volk teruggeslagen! Hernu's
kansen op het presidentschap zijn
rooskleurig wanneer Mitterrand zich niet
herkiesbaar stelt. Franse politici kunnen
zich heel veel veroorloven.
Maar echte financiële malversaties
pikt het Franse kiezersvolk niet. De
toenmalige presidentskandidaat Cha-
ban-Delmas kon in 1974 zijn kansen wel
vergeten toen bekend werd dat hij over
het jaar 1972 geen belasting had betaald.
En de juwelen ter waarde van een paar
miljoen die president Giscard d'Estaing
ooit cadeau kreeg van zijn vriendje Bo-
kassa hebben zijn herverkiezing in 1981
duidelijk in de weg gestaan.
Toch is over het algemeen de Franse
publieke opinie dermate cynisch dat een
politicus het wel erg bont moet maken
wil hij worden weggehoond.
Aan de overkant van Het Kanaal blijkt
men, in weerwil van schreeuwende bou
levardkranten en heethoofdige voetbal
supporters, zo flegmatiek te zijn als altijd
van de Britten wordt beweerd.
Schandaaltjes, op het gebied van sex
of geld, houden de publieke opinie wel
even bezig, maar ze achtervolgen een po
liticus meestal niet langer dan een week.
Zeker niet wanneer de man in kwestie
over bewezen capaciteiten beschikt. Ove
rigens gebeurt er, zeker de laatste jaren,
weinig dat de toets der zedelijke moraal
niet kan doorstaan. Margaret Thatcher
heeft, althans in haar kabinet, de zaken
strak in de hand.
Er is in de Britse politiek één zonde die
geen enkele politicus overleeft, en dat is
liegen. En dan vooral liegen in het La
gerhuis. Het Lagerhuis is een ware tem
pel, met een eerbiedwaardige traditie. De
sereniteit van dit huis dient te allen tijde
geëerbiedigd. Liegen ten overstaan van
de volksvertegenwoordiging is een dood
zonde. De zaak-Profumo kostte de toen
malige minister van defensie niet de kop
vanwege zijn avontuurtje met het foto
model Christine Keeler, maar vanwege
de leugens die hij in het Lagerhuis op
hing.
In Groot-Brittannië staat de politiek
dus in bijzonder hoog aanzien. Van een
politicus wordt geëist dat hij altijd de
waarheid spreekt. Dit dus in tegenstel
ling tot Frankrijk, waar het volk er van
uit gaat dat een politicus altijd liegt. Een
heel verschil.
Het gevolg van een en ander is dat alle
Britse politici een zo goed als vlekkeloos
leven leiden. In ieder geval voor de uiter
lijke schijn, maar zeer waarschijnlijk ook
in werkelijkheid. De luidruchtige Britse
'tabloid'-pers zit wel constant op het vin-
ketouw voor een lekkere 'kluif, maar veel
leveren die inspanningen niet op. Gelukkig
bestaat er nog zoiets als de Koninklijke
Familie.
In Italië is de onverschilligheid van het pu
bliek over handel en wandel van de poli
tiek zo mogehjk nog groter dan in Frank
rijk. Italianen zijn cynici. Ze hebben een
zeer lage dunk van de politiek. Het zal ze
worst wezen wat de heren uitvoeren. Ze
zijn niets anders gewend.
De zo goed als totale onverschilligheid
ten aanzien van politici beperkt zich niet
tot de Italiaanse televisiekijker. Ook de
pers heeft geen belangstelling. De sensatie
pers, hoewel in Italië prominent aanwezig,
richt zich vrijwel geheel op het buitenland,
en dan nog hoofdzakelijk op de showbuisi-
ness en de sport. De serieuze pers kent
geen traditie van 'investigative journalism',
spittende journalistiek, zoals die vooral in
de Verenigde Staten al menig schandaal
aan het licht heeft gebracht.
De gemiddelde Italiaan heeft het sterke
vermoeden dat in de politiek een hele
hoop dingen gebeuren die het daglicht
niet kunnen verdragen, dat de kat in het
donker wordt geknepen. Maar harde be
wijzen komen nooit of te nimmer op ta
fel.
De Italiaanse politiek is voor buiten
landers nauwelijks te doorgronden. Voor
Italianen zelf trouwens ook niet, maar ze
worden wel dagelijks met de onont
koombaarheid van het systeem gecon
fronteerd.
Het systeem van governo (regering) en
sottogoverno (onder-regering) is een on
overzichtelijk netwerk van vriendjespoli
tiek. Het is een systeem waarin de ene
dienst de andere waard is. Baantjes wor
den onderling vergeven volgens het prin
cipe 'voor wat hoort waf.
Zo komt het in Italië voor dat je in de rij
voor het loket op het postkantoor staat en
een vreemde plotseling iedereen voorbij
streeft en onmiddellijk aan de beurt is.
Niemand kijkt daarvan op. De lokettist
heeft zijn functie waarschijnlijk te danken
aan die bevoorrechte. En die gaat dan
voor.
In zo'n klimaat is het niet verwonderlijk
dat de gemiddelde Italiaan geen hoge ethi
sche maatstaven aanlegt bij het beoordelen
van openbare gezagsdragers.
Bijdragen Frans Boogaard (Brussel), Bob
van Huët (Parijs), Gerard Kessels (Rome),
Roger Simons (Londen).
