Verbod op gesjoemel met persoonlijke gegevens
Van Dijk slankt vooral informatie af
'HERV1
Anatoli Ignatjevitsj Pristavkin: vleesgeworden glasnost
even.
UITBLAZEN
Wijs
Eilieve
waarom
NIEUWE WET MOET PRIVACY IN REGISTERS GAAN BESCHERMEN
Kabinet ge<
geld opspoj
sociale frau
bij gemeen
WIM KOCK
-DESTEM-
DESTEM
DEN HAAG - Al
arbeidstijd met z
dat in 1990 een
50.000 mensen op.
De 70-jarige revolutie
ujoj oirLiivi nori i Lnunuuu Lh. i chumü o i ui\i UDtti i»ö/
f f ET Queen's Hotel te
I-! Hastings heeft een
nieuw verfje gekre
gen op de naar zee gekeer
de, Victoriaanse voorge
vel. Aan de zijgevels is nog
te zien hoe hard dat nodig
was. Binnen heerst 'een
rommelige sfeer. De lobby
maakt een wat uitgewoonde in
druk, al kun je nog goed zien
dat het Queen's ooit een eerste
klas hotel moet zijn geweest.
De rommel heeft twee oorza
ken, legt de manager uit. Men
is bezig met een verbouwings-
en renovatieprogramma om het
inderdaad nogal afgezakte ho
tel op drie-sten-en-niveau te
brengen. Bovendien is tijdens
de storm, een week tevoren, een
schoorsteen door het dak naar
binnengevallen, dwars door en
kele slaapkamers heen. Daarbij
is helaas een van de gasten om
gekomen. Later zien we in een
container, die tegen de zijgevel
onder een stortkoker staat, een
matras uit het puin steken.
De koffie die er geschonken
wordt is verrassend goed en
verdient een plaats in de cate
gorie: gaat wel. Niettemin komt
het hotel al lang niet meer voor
in de vakantieprogramma's van
de 75 jaar geworden Big Ben
Toursde afdeling vakantierei
zen van de Stoomvaart Maat
schappij Zeeland (Hoek-Har-
wich). Ooit was dat wél het ge
val. Het Queen's Hotel is het
enige nog in bedrijf zijnde hotel
uit het eerste 'IT-reispakket
van de maatschappij.
„Wanneer er iets is dat on
zen tijd kenmerkt dan is het
wel het verlangen naar, ja wij
mogen gerust zeggen, de be
hoefte aan nieuwe indrukken",
zo begint de allereerste reisbro
chure van de dan nog in Vlis-
singen gevestigde maatschappij
Zeeland. Het is 1912. „Het is of
wij meer dan ooit noodig heb
ben eens van uit het alledaag-
sche en het bekende een korte
tijd te worden overgebracht
naar het vreemde", zo gaat de
brochure verder.
Moet de naar verandering
snakkende reiziger dan maar
meteen „naar Marocco, of Al
giers of Egypte? De 'Zeeland'
kan de zon in het water zien
schijnen en schrijft: „Nu dit is
misschien niet zoo kwaad voor
wie over veel tijd en veel mid
delen beschikken, maar eilieve,
waarom zoover van huis?"
Engeland is veel dichterbij
dan men denkt, mede dank zij
de snelheid - 22 mijl per uur! -
die dé moderne, van Vlissingen
naar Folkestone varende sche
pen, de 'Prinses Juliana', de
'Oranje-Nassau' en de
'Mecklenburg' kunnen halen.
„Wanneer men aan tal van
onze landgenooten vraagt of zij
Den Rijn en Zwitserland, De
Harz en het Zwarte Woud heb
ben bezocht, dan blijkt dat
zulks hen alles reeds bekend en
zelfs goed bekend is, maar
zoodra niet spreekt men over
Engeland of men wordt
gewaar dat nog maar weinigen
derwaarts een uitstapje deden."
Daar wil de maatschappij
verandering in brengen en
daarom biedt ze 'Biljetten tegen
verlaagd tarief (Week-End Tic
kets)' aan van Vlissingen naar |j
de voornaamste badplaatsen in
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllf^
Kent. Dat zijn Folkestone,
Hastings, Margate en Ramsga-
te. Het is overigens niet een
voudig om aan die Week-End
Tickets te komen. Engeland
vaarders kunnen alleen boeken
bij de maatschappij zelf in Vlis
singen en op de spoorwegsta
tions in Amsterdam, Den
Haag, Rotterdam en Utrecht.
De weekendreizen duren van
vrijdagavond tot maandagmor
gen; twee nachten aan boord
van het schip, de zaterdagnacht
in een van de '1ste klasse ho
tels'.
Hoe welgesteld iemand was
die in 1912 vijfentwintig gulden
kon missen voor een verzetje,
een frisse neus of wat 'nieuwe
indrukken' blijkt wel uit de ta
rieven die de 'Zeeland' han
teert. Voor de treinreizen, de
retourvaart en de overnachting
in het Queen's Hotel samen be
taalde men 25 gulden, alles eer
ste klas. Ook alle maaltijden in
het hotel, twee maal ontbijt,
twee maal lunch en een of twee
keer diner zijn inbegrepen. Wie
genoegen nam met derde klas
trein en tweede klas boot
hoefde voor hetzelfde week
endje maar 20 gulden te beta
len.
Peperduur was het Queen's
Highcliffe Hotel in Margate, het
enige hotel waarvan in de bro
chure ook een interieurfoto is
opgenomen. De 3de klas-gast
was daar nog een gulden meer
kwijt dan de 1ste klasser in het
Queen's te Hastings en de 1ste
klasser betaalde 28 piek voor
zijn weekendje. Het goedkoop
ste weekendtarief was 18,25
gulden.
In 1914 was het uit met de
pret. Tijdens de eerste wereld
oorlog ondernam de maat
schappij geen plezierreis-activi
teiten (touroperating). Van
1940 tot 1952 lag zelfs de hele
dienst op Engeland stil. Vlissin
gen verloor zijn status als thuis
haven van de Maatschappij
Zeeland, die in 1952 de dien
sten op Engeland hervatte van
uit Hoek van Holland.
Het zwaartepunt van de Big
Ben-reizen ligt al lang niet meer
in Kent, maar in de Britse
hoofdstad Londen. Toch komt
Kent juist nu weer in the pictu
re, dankzij Zeelands Britse
partner Sealink. Automobilis
ten kunnen met ingang van het
nieuwe reisseizoen voor het
zelfde geld één van beide over
steken, of beide, maken via de
Sealink-dienst Calais-Dover.
Het Pond is geen 12 gulden
meer waard net als in 1912,
maar dat zal de reiziger van
1988 weinig baten. En het
Queen's Hotel in Hastings mag
niet meer zijn wat het geweest
is, zelfs niet goed genoeg meer
voor het Big Ben-programma;
voor een tientje per nacht kun
je er echt niet meer terecht.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB' Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rjink rftlgtioc
Postgiro 1114111 ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jan van de Ven
ADRESSENBESTANDEN
mogen, op een uitzonde
ring na, niet worden ver
handeld. De uitgever van
Penthouse mag niet uit het
bestand van een boeken
club mensen laten lichten,
die belangstelling voor zijn
uitgave kunnen hebben.
De privacy van betrokke
nen zou met de uitwisse
ling worden aangetast.
Privacy komt ook in het ge
drang als justitie voor het in
nen van boeten bij de centrale
kentekenregistratie nummers
van bank- of girorekeningen
opvraagt. Dat zou oneigenlijk
gebruik van gegevens zijn,
omdat zij alleen mogen die
nen voor de afwikkeling van
kentekenadministratie.
Deze en andere voorbeelden
zullen de komende maanden
nog vaak worden aangehaald
in discussies over de nieuwe
privacy-wet: de wet per
soonsregistraties, die op 1 ja
nuari 1988 in werking moet
treden. Instanties, die dage
lijks met persoonsregistraties
werken (bedrijven, banken,
overheden) breken zich het
hoofd en helpen elkaar bij het
vinden van oplossingen voor
moeilijkheden om straks als
het ontwerp kracht van wet
heeft gekregen te voldoen aan
de voorwaarden.
Tijdens een studiedag van
de organisatie Euroforum in
Arnhem bleek één probleem
al snel: hoe komen betrokke
nen er achter, dat met hun ge
gevens onterecht naar derden
is gegaan? Als Penthouse mij
een aantrekkelijk aanbod
doet, moet ik dan meteen de
boekenclub verdenken als
doorgeefluik van mijn voor
keur voor pikante werkjes?
En zal Penthouse mij de ont
huller van dit geheim be
kendmaken om tegen hem een
civiele procedure wegens
schending van privacy te
kunnen beginnen? Het laten
uitlekken van registraties
lijkt een bezigheid, waartegen
weinig te ondernemen is..
Misbruik van persoonlijke
gegevens kan ook in bedrijven
voorkomen. Bedrijven van
enige omvang hebben allerlei
personeelsgegevens opgesla
gen: sociale, medische, educa
tieve, psychologische, be
drijfsfunctionele. Volgens A.
van Lent (Philips) - op de stu
diedag - zijn al die gegevens
nu nog verspreid opgeslagen,
maar de dag nadert waarop
zij in een computer worden
samengevoegd. Naast de
vraag wie toegang tot deze
'burgerlijke stand' van elk
personeelslid heeft, ligt het
probleem van het gebruik.
Mag een bedrijf, dat deel
uitmaakt van een concern, ge
gevens doorspelen naar de
moederorganisatie of naar
zusterbedrijven? Volgens
prof. D. Verkade (economisch
jurist) zou dat misbruik van
informatie zijn. Gegevens van
personeel mogen niet buiten
het bedrijfspand komen. Der
den hebben er niets mee te
maken, tenzij de persoon
waarom het gaat zijn goed
keuring aan verspreiding
heeft gegeven.
Het individu zou zich heel
onbehaaglijk kunnen voelen
bij zoveel doorkijkjes op zijn
persoon. De nieuwe wet geeft
hem echter het recht van in
zage. Zodra de werkgever het
nodig acht iets in het persoon
lijk archief op te nemen, moet
hij daarvan kennis geven. En
de werknemer heeft het recht
van verbetering, aanvulling
of verwijdering.
De bevoegdheid om in regi
stratie in te grijpen ligt in de
wet: verbetering, aanvulling
of verwijdering is mogelijk,
indien de gegevens feitelijk
onjuist, voor het doel van de
registratie onvolledig of niet
ter zake dienend zijn, dan wel
in strijd met een wettelijk
voorschrift in de registratie
voorkomen.
Zijn de beheerder van het
personeelsarchief en de inkij
kende werknemer het blij
vend niet met elkaar eens dan
kan beslissende hulp van een
derde worden ingeroepen: bij
de burgerlijke rechter is een
speciale procedure mogelijk
gemaakt, ofwel men roept de
tussenkomst in van de Regi
stratiekamer, een voor deze
wet functionerend college.
Conflicten zullen eerder
voortkomen uit meningsver
schillen over de juistheid van
het archief dan over het be
staan van registratie. Als een
organisatie goede motieven
(een doel, dat niet in strijd is
met de wet, de openbare orde
of de goede zeden) en een re
delijk belang bij registratie
heeft dan staat niets archive
ring in de weg. Maar omdat
het in feite om gevoelige za
ken kan gaan vindt de wetge
ver dat de geregistreerde nog
niet voldoende met zorg is
omgeven.
Na invoering van de wet
komt er dus een aanvulling.
De Memorie van Toelichting
erop kondigt aan: alles over
iemands godsdienst of levens
overtuiging, ras, politieke ge
zindheid mag geen aanleiding
tot misverstanden worden.
Bepaalde categorieën gevoe
lige gegevens krijgen een
neerslag in een algemene
maatregel van bestuur en la
ter in de wet zelf. Persoonsre
gistratie dient discriminatie
uit te sluiten.
Een sector, waarin gevoe
ligheden zeker aan de orde
komen, is de medische. Op
slag, overdracht en inzage
van medische gegevens krij
gen in de wet bijzondere aan
dacht. Bij het vastleggen van
feitelijkheden zal de dokter,
zeker als hij gebruik moet
maken van computer en cen
traal geheugen, er rekening
mee moeten houden, dat an
deren zijn opmerkingen ook
kunnen lezen.
Niemand heeft iets te ma
ken met wetenschap, die
voortkomt uit de vertrou
wensrelatie arts-patiënt. Bij
het centraal bewaren zal dus
op de eerste plaats een veilig
heid moeten worden inge
bouwd of afgesproken om
derden buiten die vertrou-
wenrelatie te houden.
De wetgever meent nu af
doende opdracht aan betrok
kenen te hebben geformu
leerd. Ziekenhuizen en daar
mee vergelijkbare instellin
gen krijgen in de wet per
soonregistratie de opdracht
een reglement te ontwerpen,
goed te keuren en in de prak
tische werking te toetsen door
een commissie van toezicht,
dat een verantwoord gebruik
van de registratie garandeert.
Voor de medische wereld
zijn de problemen daarmee
overigens niet van de baan.
Wat nu als een patiënt inzage
van zijn dossier wenst? Hij
heeft volgens de wet recht op
inzage, maar is het verstandig
hem in alle omstandigheden
dat recht te gunnen? Wat nu
nog in het belang van de pa
tiënt wordt achtergehoudt
zal straks volgens de regels
tafel moeten komen. Zij
ken geen uitzondering vo
situaties waarin directe 1
nisneming lichamelijke
geestelijke gezondheid van.
betrokkene kunnen schaden
Een gewetensvolle dokt
zou door al te nieuwsgieri
patiënten op het idee gebrac
kunnen worden twee opsla
systemen te ontwikkelen:
kaartsysteem met gevoeli
informatie en een compute
schijf met onschadelijke u
gevens. Die vlieger gaat nS,
op. Alle systemen zjjn opei.
baar. Toch is er een uitzonde
ring: de zakagenda,
daarin staat heeft het stempx
'strikt persoonlijk' gekregen,
Recht van verandering
vernietiging geeft de nieuw
wet de patiënt nog niet. Dl
materie komt ter sprake
weer een andere wet, die nc
in voorbereiding is.
nog lang in voorbereiding jj
want de wetgever probeer
een vergelijk te treffen tusse
de belangen van een medisch
leek en de medische vakman
Als de wet persoonsregi
straties op 1 januari 1988 in
gaat, zullen velen hun sjs
teem - onder andere doorhq
ontbreken van aanvullend
bepalingen - nog niet hebbe
aangepast. Dat mag echte
geen aanleiding zijn inzaget
weigeren.
Door Max de Bok
SOMMIGE ministers krij
gen er hoe langer hoe meer
een handje van. Van het
strak en stijf ontkennen
van wat anderen met het
blote oog zien gebeuren.
Deetman bijvoorbeeld, die
tegen iedereen in volhoudt
dat er met de studiefinan
ciering niets aan de hand
is.
En nu Van Dijk weer, die
blijft beweren dat het met de
afslanking van het ambtena
renapparaat goed gaat, maar
die bewering absoluut niet
met feiten kan staven.
Het lijkt iets te maken te
hebben met de stijl van rege
ren: Kamer zeur nou toch
niet, laat ons ongestoord ons
werk doen, het komt heus wel
goed.
Kleiner maar beter. Beter
werken met minder ambtena
ren. Dat is het hoofddoel van
de grote afslankingsoperatie
van de rijksoverheid. In totaal
moeten er 16.000 banen ver
dwijnen bij de ministeries in
Den haag en in andere delen
van het land. Op een totaal
van 170.000 rijksambtenaren
bijna tien procent dus. Tege
lijk met de afslanking moeten
er door privatisering nog eens
10.000 banen weg.
Deze operaties moeten mi
nister Ruding aan het eind
van de rit in 1990 netto 1,2 mil
jard gulden opleveren. Dat
komt het terugdringen van
het financieringstekort van
de overheid dan weer ten
goede en dat lijkt intussen het
enige doel.
Om de afslanking in goede
banen te leiden werd minister
Van Dijk (Binnenlandse Za
ken) coördinator.
Volgens Van Dijk betekent
dat dat hij het contact met de
Tweede Kamer onderhoudt,
maar zeker niét dat hij de
gang van zaken op de dertien
ministeries in de gaten houdt.
Iedere minister draagt zelf
verantwoordelijkheid voor de
afslanking van het eigen de
partement. Van Dijk moet al
leen aan het eind van de rit
kunnen aantonen dat er 16.000
banen zijn verdwenen. En
eigenlijk dat niet eens, want
het kabinet is al tevreden als
het bezuinigingsbedrag wordt
gehaald.
Die afspraak, waar Van
Dijk angstvallig aan vast
houdt, is hem deze week in de
Kamer behoorlijk opgebro
ken. Links en rechts, en dat
mag in deze kabinetsperiode
een unicum heten, hekelden
de bewindsman. Van Dijk
doet gewoon niet genoeg.
Als straf heeft de Kamer
geweigerd van Dijk groen
licht te geven voor de plan
nen.
Ook de Kamer vreest dat
van de doelstellingen van de
afslanking er straks maar één
wordt verwezenlijkt: de be-
Minister Van Dijk
- FOTO ANP
zuiniging. Op een kwalitatief
betere overheid rekent op dit
moment al niemand meer.
Niet alleen de poetsploegen en
postverzorgers de laan uit,
maar ook in de hogere eche
lons moeten koppen, of liever
banen, sneuvelen. Dat is voor
de betrokken ministers ook
interessant. Een koffiejuf
frouw levert een besparing
van veertigduizend, een di
recteur-generaal scheelt 160
duizend gulden.
De eigen taakstelling voor
iedere minister zorgt voor
grote problemen. Een man als
Ruding zegt nu al keihard dat
hij niet bereid is ruim 300
ambtenaren aan de kant te
zetten. De bezuiniging haalt
hij toch wel: hij bezuinigt er
gens anders op zijn begroting.
De Kamer hekelde de war
boel deze week in ongekend
felle woorden. Zelfs een door
gaans trouw steunpilaar van
Van Dijk, partij genoot-
CDA'er Paulis, liet zijn onge
noegen blijken. „Mijn fractie
twijfelt eraan of het schip wel
goed op koers ligt." Kohn-
stamm (D66) deed het weer
anders. „De stand van zaken
is meer dan treurig."
Hij gaf een aardige karak
teristiek: „De minister had
ons beloofd niet alleen het
nietje door de plannen van
zijn collega's te slaan, maar
die eerst grondig te zullen be
studeren. Ik constateer nu dat
zelfs het nietje ontbreekt."
Alders (PvdA): „De plan
nen die de ministeries hebben
ingediend blinken uit door
warrigheid."
Maar Van Dijk gaf geen
krimp. Plannen beoordelen
van de collega's? Wat een
idee. Stug als steeds: „De mi
nister van Binnenlandse Za
ken denkt er niet aan hierover
gezaghebbende uitspraken te
doen." En dat gemor over een
taakstelling die misschien
niet wordt gehaald in 1990?
Volstrekt ten onrechte. „Wij
zijn pas enkele maanden aan
de gang. Dan kunt u geen ge
detailleerd overzicht ver
wachten." Politieagent gaan
spelen over zijn collega's? „Ik
ga geen adviezen van bovenaf
geven", sprak Van Dijk.
Toch is het dat wat de Ka
mer van hem verwacht. De
minister kreeg zelfs een ka
merbreed gesteunde motie
aan de broek waarin hem
meer bevoegdheden worden
opgedrongen.
Jawel, opgedrongen. Hij
was er doodongelukkig mee,
dat wel, maar zal met dit
steuntje in de rug, zoals Pau
lis het noemde, toch aan de
slag moeten.
Al met al zit de bewinds
man -die zelf, het zal duide
lijk zijn, zeer hecht aan het
woordje coördinerend- nu in
de problemen. De Kamer wil
nog voor de Kerst betere en
gedetailleerder plannen zien
van elk ministerie. Geen sa
menvattingen waarin naar de
eindconclusie is toegerekend.
Met die opdracht zal Van Dijk
aan de slag moeten, in en bui
ten het kabinet.
Vooral dat eerste zal hem
zwaar vallen. Niet één minis
ter zit te springen op een na
der onderzoek naar de gang
van zaken op zijn departe
ment. Daarnaast is het een
publiek geheim dat de ambte
naren die de afslanking moe
ten voorbereiden alles doen
om het werk te traineren.
En Van Dijk? Hij stond er
bij en keek ernaar en houdt
ZAANDAM (A
Ahold in Zaandai
deze week beslol
weer op televisie
te maken voor de
Heijn winkels. Ei
wel extra gelet op
zetting van deze c
cials. Een woorc
van Ahold deelde
dag desgevraagd r
besluit heeft niets
ken met mogelij
wikkelingen in de
vol dat alles uiteindelijk o
zijn poofjes terecht zal koma
„Misschien dat het tempo nie
overal even hoog ligt,
schien zal er hier en daar wa
extra werk moeten worde
verzet, maar ik reken erop da
we het redden."
„De minister heeft mij
erg overtuigd", zegt Kota
stamm. Hij brengt het di
lemma van de Kamer tre:
fend in beeld. „Een keus ui
twee kwaden. Of de ministf
houdt ons gewoon voor
óf hij beschikt over meerii
formatie dan hij nu geeft."
Die houding is tekenen
voor de hele Kamer. Ieders
vindt dat een afslanking va
het overheidsapparaat
kwaad kan. Dat het gi
dat er een frisse wind waai
door de bedompte Haagse bi
reien. Daarom wil niemand d
operatie op dit moment stop
zetten. Want dan zou alles
het oude blijven en lacht
leen de vierde macht in zijl
vuistje. Maar of het kabine
op dit moment op de
weg is, wordt door dezelfl
mensen betwijfeld,
wreekt zich dat de Kamer nif
in staat is haar controleren®
functie waar te maken. Van
wege het totale gebrek
passende informatie moet
genoegen nemen met wat Vai
Dijk te berde brengt.
En dat is, zoveel is wel dui
delijk, wat zijn ambtenaren
hem influisteren. Di
ambtenaren die de zaak moe-
ten uitvoeren.
De
Van onze Haagse redacti
Als alleen de jonge
moet de arbeidstijd
de werkloosheid 50.C
Die conclusies worden
ken in het onderzoek
deling van arbeid en so
kerheid' dat door stat
taris De Graaf (Sociale
aan het parlement is a
den. In het onderzoek
ken wat de theoretisch
gen zijn voor de werk
van verdergaande h<
ling van arbeid.
Naast verkorting van c
tijd geeft het onderz
andere manieren aar
werkloosheid met 50.0
te brengen. Omzett
200.000 volledige bf
400.000 deeltijdbanen
eveneens een daling rr
op. Verlaging van de
VUT-leeftijd met neg
ook.
Uit het onderzoek v
leiden dat werklozen
degelijk laten leiden
Door Leo van Vlijmen
UITERLIJK SCHIJNT hij
alle vooroordelen te beves
tigen: een korte gedrongen
gestalte, een boers vier
kant gezicht met hoge juk
beenderen, een handdruk
die jarenlange zware ar
beid op het veld doet ver
moeden. Zijn vriendelijk
lachende ogen dringen
echter alle cliche's op de
achtergrond.
Anatoli Ignatjevitsj Pristav
kin (61), sinds kort weer pu
blicerend schrijver, blijkt de
vleesgeworden glasnost. Hij
lijkt blij met elke vraag.
Het gesprek vindt plaats in
het Moskouse tehuis van de
Schrijversbond. „Ik heb hier
geen enkele band mee", zegt
hij luid. „Er is niets tussen de
schrijversbond en mij, ook al
ben ik er natuurlijk lid van.
Maar dit gebouw ligt centraal,
je kunt er gemakkelijk een
afspraak maken."
Wat betekent glasnost voor
u persoonlijk?
„Dat ik eindelijk de moge
lijkheid heb om alles te zeg
gen wat ik in het verleden
niet heb kunnen zeggen."
Kunt u daarvan een voor
beeld geven?
„Dat u hier met mij zit te
praten is een van de spre
kendste voorbeelden van
glasnost. Twee of drie jaar ge
leden zou dat praktisch onmo
gelijk geweest zijn. Ze zouden
het me niet hebben toege
staan, zoals ze ook niet toe
stonden dat wat ik schreef ge
drukt en verspreid werd. Ik
heb al die tijd toch geschre
ven, maar de velletjes bleven
in mijn bureaula liggen. Er
was geen tijdschrift te vinden
dat ze wilde of durfde afdruk
ken. De lezers waren er nog
niet rijp voor."
Wat waren dat dan voor
thema's?
„Bijvoorbeeld wat ik in
mijn voorlaatste roman heb
beschreven: het lot van etni
sche groepen die tijdens de
Grote Vaderlandse' Oorlog
door Stalin werden gedepor
teerd. Ik ben daar zelf getuige
van geweest."
Dus thema's uit de jongste
Sovjetrussische geschiedenis?
„Ik ben geen schrijver van
historische romans. Maar het
thema dat ik noemde betreft
ook niet de geschiedenis,
maar is iets dat alle mensen
van mijn generatie direct
raakt."
Alleen de realiteit van het
Stalinisme of ook het leven
gedurende de Brezjnev-perio
de?
„We zijn nog maar pas be
zig met het ruwe materiaal
uit het Stalintijdperk en er is
nog lang niet alles verteld. De
Brezjnev-periode is in feite
een produkt van het stalinis
me. Ik geloof dat het Stalin
tijdperk mijn persoonlijke ge
schiedenis is. Er komen na
tuurlijk ook wel boeken over
de Brezjnev-periode, maar
degenen die daarover schrij
ven zijn van een andere gene
ratie. Over zulke thema's kun
je alleen maar schrijven als ze
binnen in je gerijpt zijn. Mijn
schrijverscarrière is gedu
rende de betrekkelijk korte
Chroesjtsjov-periode begon
nen."
U noemt Chroesjtsjov. On
der zijn bewind was er dus
eigenlijk ook sprake van glas
nost en perestroika.
„Inderdaad. En alle schrij
vers die nu populair zijn, zo
als Granin, Doedintsev ('Niet
van brood alleen'), Ajtmatov,
Rybakov en ook ikzelf, zijn
allemaal in die tijd, na de pe
riode van de persoonsver
heerlijking, begonnen. We
hebben de mogelijkheden die
we toen kregen met beide
handen aangegrepen, maar
diezelfde generatie werd ver
volgens onder Brezjnev met
een langdurige stagnatie ge
confronteerd."
Een schrij ver die ook tot die
generatie behoort noemt u
niet: Solzjenitsyn. Zou diens
'Goelag-archipel' nu ook in de
Sovjetunie gepubliceerd kun
nen worden?
„Dat weet ik niet. Ik heb er
slechts een enkel fragment
van gelezen omdat het hier
niet verkrijgbaar is. Ik ken
natuurlijk zijn 'Een dag van
Ivan Denisovitsj' dat hier wel
gepubliceerd is. En ik heb
deelgenomen aan de discussie
binnen de Schrijversbond
over 'Kankerpaviljoen'. De
publikatie was praktisch rond
en toen is er toch nog iets mis
gegaan. Ik denk dat het nu
zonder meer gepubliceerd kan
worden. En wat hij daarna in
het buitenland heeft geschre-
Anatoli Pristavkin voor het gebouw van de Sovjet-
Schrijversbond. - FOTO LEO VAN VLIJMEN
ven.wanneer het een anti
sovjet-karakter heeft zou dat
nog wel een obstakel kunnen
zijn."
De Sovjetrussische lezers
zijn er rijp voor?
„Laat ik het anders zeggen:
dit is het niveau waarop glas
nost zich afspeelt. Je kunt aan
glasnost eigenlijk geen gren
zen stellen. Maar het is een
andere vraag of iedereen dat
ook kan accepteren. Een voor
beeld. Ik krijg naar aanlei
ding van mijn roman over de
deportatie van etnische min
derheden een boel reacties
van lezers. Die mensen ver
werpen mijn boek omdat er
waarheden in staan die ze
niet willen lezen. Het is geen
kwestie van een of twee jaar.
We hebben tijd nodig."
Maar krijgt u die tijd ook?
De eerste liberalisatie-golf
onder Chroesjtsjov heeft niet
lang geduurd. Zou er aan deze
periode van glasnost en pere
stroika ook niet een einde
kunnen komen?
„Inderdaad, dat kan. Tot op
heden is het nog geen onom
keerbaar proces. Maar zoals
een van mijn collega's zegt:
hoe meer we over de waar
heid praten hoe meer dit pro
ces onomkeerbaar zal zijn.
Waarom zeg ik dan toch: het
kan weer teruggedraaid wor
den? Omdat de krachten die
zich tegen glasnost verzetten
nog zeer sterk zijn. En we
moeten niet vergeten dat er
ook onder het gewone volk
grote weerstanden bestaan.
De brieven waarover ik u
verteld heb bewijzen het."
Heeft u voor die houding
van het gewone volk een ver
klaring?
„In het augustusnummer
van Ogonjok heb ik een arti
kel geschreven over pere
stroika en het volk. Ik heb
daarin geprobeerd de ps#
logie van de gewone man'/
beschrijven. Wie nergensvoj
verantwoordelijk is bevind
zich in een uiterst comfort
bele positie. Je hoeft al'"'
maar te doen wat je gs
wordt. Wij leven hier in
maatschappij waarin
mand voor iets verantwf
delijkheid draagt. Dat is vong
jaar heel duidelijk
bij de ramp van
toen de catastrofe
afmetingen kreeg. Er vil
ook een heleboel kif'
rampen plaats. Door al
gebeurtenissen raken den®'
sen steeds meer gewend'1
het idee dat zij geen vera
woordelijkheid behoeven
dragen. En het wezen van F
restroika is mensen te
die wel verantwoorde.-,-
kunnen en willen dragen
zijn er maar weinigen®®
aandurven. De massa W
helaas nog afwachten wa
resultaat is en hoe het
lopen."
Een collectief wanWjjJ
ten opzichte van hervorm»
gen?
„Zo zou je het kunnen iF
men. Tijdens de Stahn-
Brezj nev-periodes n®,
zich processen van anti;*®
tie afgespeeld. Om het in
raire termen te zegg°"
hoog opgeschoten kon--
werden weggemaaid
bleven alleen kleine
over. Er was geen i»»—j
voor persoonlijkheden. u
dat bijvoorbeeld in de
van de Schrijversbond,
allemaal middelmaat,
wordt tijd dat we het "-i
weer alle kans geven om
hoogte te schieten."
Dit is de laatste af}®'
van de serie. De vorig® j
schenen op 24, 27, 28
oktober.
Van onze Haagse redacti
DEN HAAG - Gei
kunnen voortaan eei
ciële bijdrage van
krijgen voor de kos
controle op en op
van fraude met gei
lijke uitkeringen
bijstand.
Het kabinet heeft daa
teren op voorstel van
cretaris De Graaf (So<
ken) besloten. Voor de
is jaarlijks ƒ55 miljc'
serveerd; de jaarlij
brengst wordt op 11
geraamd.
Gemeenten blijver
woordelijk voor het e
van sociale recherche!
zondere opsporingsan
die zich met de cont
bezighouden.
In de nieuwe regel
het kabinet op een aa
ten tegemoet aan
van het College Algei
standswet en de Raa
Gemeentefinanciën.
BURGEMEESTER F. F
der getoond. Met zijn
die in het weekeinde
(en dat beperkt zich i
heeft hij laten zien dat
geweld en de vernielin
tot het uiterste gegaai
9unning nog steeds
uur openblijven.
Intrekking van die ver
voor een of een aanti
verstrekkende maatre
zaak nog verder uit de
kenen, en dat zijn zo
kans om de noodzake
een meer dan volwas
oleem.
Opvallend is de sug
van de horeca-geleg
van (goed) gedrag'
zorgt een aantal porti,
kant is hun positie oo
nun eentje gesteld tec
met al een flinke slok"
zo snel mogelijk een
veroveren. Het gewet
sommige portiers aan
yan de buurman schc
tensporig (geweest), f
9oed als de politie in
op stelten proberen t<
ue nadruk gelegd op
Nederland is die gewt
mg mogelijk. De instri
geven over wat wel
vverken.
Door alle toestand'
grond te verhuizen d
yyaar het allemaal om
ae bedoeling is dat
nen uitgaan.
tx
