DESTEM
VAN AGT IS IN JAPAN
VOORTDUREND
BEZIG MET LOBBYEN
ZATERDAG
31 OKTOBER 1987
ij is verjongd. Voelt zich als een
vis in het water. Heeft zich snel ingewerkt in een toch
niet makkelijke materie. In emotioneel opzicht kan hij
goed overweg met de Japanners. Hij is hier echt op
z'n plaats. Dat was de boodschap die ik tijdens twee
weken in Japan meekreeg van Nederlanders voor ik
met Van Agt zelf ging praten. We doen dat in de dub
bele flat, die Van Agt met z'n echtgenote bewoont in
het hart van Tokio. Van Agt geeft voorkeur aan het
knusse zitje, wat opzij in de ruime zitkamer. Daar had
de Filipijnse gedienstige mij eerst neergezet, tussen
de portretten van de koningin, president Reagan en
andere hoogwaardigheidsbekleders, die de ex-pre
mier in de loop van der tijden had ontmoet. Het wordt
een ernstig gesprek over Japan, de relaties met Euro
pa, zaken waarin Van Agt zich snel blijkt te hebben
verdiept en over z'n persoonlijk welbevinden.
fr
Andreas
ZATERDAG!
31 OKTOBER 19871
28.000 per maand
Successen
Bloemen
Dreigementen
Laserbundel
Simpel en pover
amer
k en de tegenslag die er in werkelijk-
ook zijn. In iedere oorlog gebeuren
inverwachte dingen. Is de wind op-
zo stormachtig dat de pijlen uil
s worden geblazen. Gaat het plotse-
zo hard regenen dat de tanks in de
Ider blijven steken. Of zijn de solda-
liever laf en lui dan moe en moedig,
kan geen generaal voorzien. Dal
ten de dobbelstenen bepalen."
les: „Dat maakt het tot een echl
Lees: „Je hebt mensen die het zonder
belstenen doen. Die spelen een histo-
he slag helemaal volgens het boekje
Die verschuiven hun troepen precies
Is het in het echt gebeurd is. Maar wij
len het leuker om een slag, vanuil
bepaalde beginsituatie, zelf opnieuw
rijden."
Villem: „Zo heb ik laatst als aanvoer-
van de Franse troepen de slag bij
erloo gewonnen."
.ees: „Dat is toch prachtig. Om je
te stellen generaal geweest te zijn
:en bepaalde slag in de geschiedenis,
zou ik de slag bij Waterloo gevoerd
ben? Wat zou ik anders gedaan heb
bij de slag om Arnhem? Het is toch
astisch om de geschiedenis even over
oen. En te verbeteren. Het is toch ge-
dig om een oorlog beter te voeren
beroemde generaals dat in het echl
aan hebben?"
we museum (Brabant is rijk gewor-
met zijn wevers, schoenmakers en
ren met hun hongerloontjes) de Van
ghzaal blijven heten. Zo lossen wij
chulden - wat heet - in.
incent trok uit Nuenen weg naar
werpen en zo verder naar het Zui-
Maar binnen het kader van deze
oonstelling doet dit er niet meer toe.
h nog even. Als zijn doeken in Zuid;
nkrijk opvlammen in de zon, zal toj
oms Brabantse boeren en boerinnen
plaatsen. Een wensdroom? Nee, bi]
ruikte oude tekeningen, want model
kon hij ook daar niet betalen. Enkele
:ken met dit gegeven zijn te zien.
Dat hij tenslotte aan zijn eigen wan'
>p ten gronde ging zou wel eens <e
ken kunnen hebben met de manier
arop hij in Zundert en Etten in con-
t kwam met het leven. Daarover gaa'
tentoonstelling, 'Van Gogh in Bra-
at', die voor het publiek te zien isvan
ïovember tot 10 januari in het nieuwe
>ordbrabantse Museum in Den Bosch.
entree bedraagt 10,-, kinderen to
jaar 5,- en 65+ ƒ7,50. Op de Na
tions zijn voordelige trein- en toe-
igsbewijzen verkrijgbaar. De expos'"®
open van dinsdag tot en met vrijdag
.00-17.00 uur en op zon- en feestdage
13.00-17.00 uur.
en
liet
im-
ler-
eer
ge
pen
ing.
leze
Van
asie
Le-
®y>
een
los
oude whisky. h
Het leek een bijna erotis"^
genoegen om in de witte e
blauwe kamers van dr. Le*®J
behandeld te worden doo|
mondhygiënische nymfen,
met een Amerikaans oog v<j?.
esthetiek waren uitgezocht. I
tandarts Lewin krijg je zelfs
lunch. Hij is wel duur, dat
maar mijn tandarts, die
geen karafje gorgelwater in
wachtkamer heeft staan,
het geweten. Hij heeft niet uf
behoorlijke muziek in
H
Poor Caapar Schuring
„Ik maak het inderdaad uitstekend. Dat
is het simpelste en daarom ook het beste
antwoord. U weet dat ik na een officieel
bezoek in 1980 als minister-president
hier een aantal malen ben geweest als
commisssaris van de koningin in Noord-
Brabant. Dat heeft mij de smaak gege
ven. Ik kan inderdaad redelijk wel met
de Japanners overweg. Ik heb grote
waardering voor en zelfs affiniteit met
deze cultuur en in het bijzonder met de
hoffelijke omgangsvormen die daarvan
een wezenlijk deel zijn. Het met elkander
verkeren is aan talrijke elegante spelre
gels onderworpen en ik vind het verruk-
kelijk om medespeler te zijn in dat spel.
Het weerspiegelt een innerlijke bescha
ving die diep geworteld is."
Voelt u zich thuis in deze geweldige
metropool, waardoor je je wellicht be
dreigd kunt gaan voelen als je hier lang
woont?
„Het contrast tussen hoe wij vroeger
woonden in Brabant en de omstandighe
den hier is extreem groot. Tot april
woonden we in Vught in een bijna onme
telijk park in een kostelijk groot huis in
de stilte van de Brabantse natuur. Nu
zitten we 'opgehokt' met 12, 15 miljoen
mensen, het is naar gelang waar je de
grens van Tokio legt. Er wordt zelfs een
getal van 20 miljoen genoemd. Ik heb
het, althans tot op heden, nog niet als
bedreigend of beklemmend ervaren. Dat
zou misschien nog kunnen komen. Men
sen die hier langer zitten, zeggen 'het
komt zeker zover, dat je erom gaat
schreeuwen om Tokio eens voor een lang
weekend te verlaten'. Dat gevoel van be
nauwenis heb ik nog niet. Ik ben nog zo
gefascineerd door wat Tokio allemaal te
bieden heeft, dat ik daar helemaal in
W-
Laat staan een slurpje van
nobele bourgogne, wat
leed.
opga en nog geen negatieve emoties er
vaar. We zitten, vergeleken met Brabant
weliswaar 'opgekooid', maar vergeleken
met veruit de meeste mensen in Tokio is
onze woonruimte toch zeer royaal."
De dubbele flat heeft een terras met dak
tuin met enig uitzicht op de keizerlijke
tuinen en ligt tegelijkertijd recht tegen
over het nieuwe kantoor van de EG.
Juist de dag tevoren is dat 'Europa-huis'
officieel geopend, waarvoor ambassa
deur Andreas van Agt veel gasten had
genodigd. Voor de meeste Nederlanders
zal die voornaam nieuw zijn, maar het is
de echte. „Een kantoor zo dichtbij is in
Tokio ongekend, want het reizen en trek
ken in deze stad is iets affreus. Het ver
keer zit altijd vast en bij regenweer is het
helemaal een misère. Het op en neer rei
zen naar het werk geeft een onvoorstel
bare ergernis en frustratie. De mensen
zijn vaak 's ochtends en 's avonds meer
dan 1 Vt uur onderweg."
Kunt u wel doen wat u graag zou wil
len, bijv. fietsen en golven?.
Van Agt lachend: „Ik heb nog geen
minuut en geen meter gefietst. De fiets
staat hier, maar ik zou waarachtig niet
weten waar dat vervoermiddel in Tokio
is te gebruiken. Dat is een van de aller
grootste nadelen van het nieuwe leven in
deze wereldstad. Ik heb eenmaal een
fiets uitgeprobeerd, maar toen waren we
wel ver hier vandaan, een mooie beleve
nis. Het verhaal is hier rond gegaan van
een ambassadeur in Tokio die racefietser
is in z'n vrije tijd. Toen ik 300 km noor
delijker kwam om een congres toe te
spreken, werd ik uitgenodigd om daar in
de bergen een koers te rijden, samen met
de kampioen triatlon van noord-Japan
en twee pezige, jongere atleten. Zij had
den wekenlang getraind, want zij meen
den tot dan dat ik een fameuze deelne
mer aan de Tour de France was geweest.
Dat is de enige keer dat ik in Japan heb
gefietst. Die fiets paste mij overigens tot
m'n opperste verbazing als gegoten. De
afstand van zadel naar voet en van zadel
naar stuur waren exact in overeenstem
ming met mijn lichaamsmaten. Ik moet
bijna aannemen, dat ze die fiets voor de
gelegenheid hebben gemaakt. Het is wel
heel toevallig, want de meeste Japanners
zijn veel kleiner dan ik."
De Japanners zijn idolaat van golfspe-
len, zo formuleert Van Agt het. Reden
waarom hij steeds heeft 'gepredikt' dat
Brabant golfterreinen moest aanleggen,
om Japanse investeringen aantrekkelijk
te maken. „Die komen er ook wel. Met
het oog op ons verblijf hier hebben mijn
vrouw en ik onze eerste golflessen geno
men in Nijmegen, maar nadien hebben
„Het met elkander verkeren Is aan talrijke elegante spelregels onderworpen en Ik vind het verrukkelijk om medespeler te
zijn In dat spel. Het weerspiegelt een Innerlijke beschaving die diep geworteld Is." - foto anp
Onze man in Tokio
Van Agt met de Japanse premier Nakasone.
we de conclusie getrokken dat golfspele
in Japan ons niet dan bij uitzonderir
3pelen
ering
gegeven zal zijn, want het is onbedaarlijk
duur. Het is zelfs niet te betalen van een
Europees ambtelijk salaris en dat is echt
niet benepen. Echte golfterreinen zijn er
niet in de stad; de grond is er te duur
voor. Wel zie je die oefenterreinen over
dekt met netten, soms bovenop hoge ge
bouwen. Je moet er dus uren de stad
voor uit. Dat maakt de sport duur. Toch
is in Japan golf een nationale sport,
maar dan wel voor beter gesitueerden."
Dat verhaal over de krankzinnig hoge
grondprijzen komt men in Tokio om de
haverklap tegen. Die prijzen stegen het
afgelopen jaar met meer dan 80%. Tij
dens dat congres in het noorden trok een
spreker z'n zakdoek en vroeg of het pu
bliek wel besefte hoeveel een stuk grond
van die grootte in Tokio kost. Dat bleek
omgerekend 150.000 te zijn, vertelt
Van Agt. Een vierkante meter in het hart
van de stad rond de bekende Ginza-wijk
kost nu reeds 14 miljoen. De ambtswo
ning van de EG-ambassadeur vergt
maandelijks een huur van 28.000.
Die ambassadeurs-titel is overigens
pas een klein jaar geleden ingevoerd en
geldt vanaf april 1987. Van Agt heeft z'n
geloofsbrieven aangeboden aan de Ja
panse minister-president, nadat de EG
tevergeefs geprobeerd had om een accre
ditatie bij d'e keizer te verkrijgen. Juridi
sche bezwaren werden ertegen aange
voerd, „die voor mij als jurist heel inte
ressant waren, maar ik houd het er niet
temin op dat zich daarachter onuitge
sproken politieke overwegingen hebben
bevonden." Japan achtte het wellicht
niet in z'n belang om de Europese Ge
meenschap een te zware politieke status
te geven, aldus Van Agt. Japan wil ook
graag zaken blijven doen met afzonder
lijke landen van de Gemeenschap, vooral
met Duitsland.
De Japanse 'markt is zeer ontoeganke
lijk voor Amerikanen en Europeanen.
Een van uw taken is ongetwijfeld de deur
te openen voor Europese produkten.
Hoe gaat zoiets in z'n werk? Is dat een
kwestie van voortdurend lobbyen?
„Japan voert veel en veel meer uit dan
het invoert. Die voor Japan zeer posi
tieve handelsbalans geldt in het bijzon
der voor de relatie met de Verenigde Sta
ten. Daarmee heeft Japan een fabuleus
handelsoverschot, zo ontzagwekkend dat
hier de aandacht minder gemakkelijk
valt op het handelsoverschot met Euro
pa. Dat is daarvan ongeveer de helft er
van, nu rond $18 miljard per jaar. In de
loop van 1987 - en dat is nieuws - en
met name de afgelopen maanden vanaf
juni ontwikkelt zich een trend die erg in
teressant is. De importen uit Europa
naar Japan nemen sterk toe, een toene
ming van 16% over de eerste negen
maanden van 1987 in vergelijking met
1986. De Japanse exporten naar Europa
nemen minder toe. Beide gegevens bij
elkaar betekent dat voor het eerst sinds
vele jaren het overschot met Europa licht
daalt."
Het is goed om dat op te merken, vindt
Van Agt, omdat zich in Europa bij velen
de verlammende gedachte heeft vastge
zet dat Japan een onmogelijk en ontoe
gankelijk land is. „Het zou verspilde tijd
zijn en verloren geld betekenen om er
binnen te komen. Laten we er maar niet
aan beginnen. Het is een malaise-achtig
idee dat in Europa opgeld doet, maar dat
niet waar is. Japan is wel moeilijk maar
niet onmogelijk. Uit die cijfers blijkt al
dat een aantal energieke exporteurs
blijkbaar forse successen geboekt heeft.
Dit land met 120 miljoen mensen en een
gigantische koopkracht moet veel meer
produkten uit Europa kunnen opnemen
dan tot nu toe geschiedt. Het eerste
waarmee wij als EG-delegatie bemoeie
nis hebben en tijd aan geven is het vol
gen van die handelsstromen van en naar
Europa en het signaleren van belemme
ringen aan Japanse kant. Omdat Japan
veel exporteert krijgen wij te maken met
verzoeken uit Europa om die export af te
remmen. Soms gebeurt dat laatste dan
ook wel tijdelijk na de nodige gesprek
ken."
Nog veel belangrijker is te proberen
om onze exporten naar Japan op te voe
ren, aldus Van Agt. Dat vergt het gelei
delijk opruimen van barrières, zoals bij
de auto's. Japan voert er jaarlijks een
miljoen uit naar Europa en een paar mil
joen naar de VS, maar Europa heeft een
totale invoer van niet meer dan 70.000
auto's bereikt. „Dat is dus een groot ver
schil. Europa heeft daarmee ongeveer
een aandeel van 2% op de Japanse auto
markt gekregen. Nu behoeven we niet de
resterende 98% ook nog te hebben, maar
twee is wel heel weinig. Dat heeft onder
meer te maken met de zware eisen en de
extra tests die bij invoer worden ge
daan."
Voor Nederland is het meest bekende
voorbeeld dat van de bloemen, een boek
vol hoofdstukken van misère, over vele
jaren volgeschreven, zegt Van Agt. „Snij
bloemen uit Nederland moeten hier ge
ïnspecteerd worden op de aanwezigheid
van insecten. Dat is een grote ellende.
Inspecties laten lang op zich wachten,
zijn nodeloos grondig. Wanneer er een
torretje wordt aangetroffen wordt de
hele partij 'gerookt'. Dat gebeurde zelfs
toen een vliegje werd gevonden dat nota-
bene ook hier voorkomt. Er treedt door
dit alles een verlies aan kwaliteit op. Er
is wel wat verbeterd doordat de bloemen
al in Nederland door Japanse inspec
teurs worden gecontroleerd op onze kos
ten. Maar er worden hier nog steeds
proeven genomen, zodat veel dunnetjes
wordt overgedaan."
Lederwaren en schoenen vormen een
ander voorbeeld. Een land als Italië is
daarin geïnteresseerd, maar het is niet
het enige. Heel geleidelijk, na veel duwen
en trekken, mag nu meer uitgevoerd
worden. Nog steeds gaat het moeizaam.
„Het is een pakkend voorbeeld; er is een
quotum - hoeveel weet ik niet, ik ben te
oud om getallen te onthouden - dat is
tot in de precisie uitgesplitst in sub-quo
ta, verdeeld over vele distributeurs
overal in het land. Grote warenhuizen in
de grote steden krijgen lage sub-quota en
kleine winkels in de uithoeken van het
land hebben grote. Die laatste raken de
schoenen niet kwijt en dan komt het ver
haal terug dat wij niet moeten zeuren
want de mensen kopen de schoenen im
mers niet." Het lijkt sterk op pesterijtjes.
„Het zal niet als zodanig bedoeld zijn,
maar het is wel protectionistisch. Het is
dus een kwestie van voortdurend lob
byen en onophoudeüjk in onderhande
ling zijn met ministeries, de organiaties
van werkgevers, parlementariërs. Je bent
de hele dag bezig om ook via de achter
deur en omwegen geleidelijk vorderingen
te maken. Geduld moetje wel oefenen."
Andersom zullen er ook dreigementen
overgebracht worden, zo in de geest van
als jullie spullen blijven dumpen, doet de
EG dit of dat.
„Dat is zeker het geval. Het meest re
cente voorbeeld heeft zich juist dezer da
gen voorgedaan. Eind mei heeft de Ja
panse regering een pakket maatregelen
afgekondigd om de vraag in het land op
te voeren. Een zesde deel van het plan
omvat de besteding it $1 miljard ten be
hoeve van de aankoop in het buitenland
van produkten door de overheid en
semi-overheidsinstellingen. Dat is heel
mooi maar toch is er het gevaar dat dit
plan overwegend zal worden gebruikt
om de Amerikanen koest te houden en
produkten uit dat land worden gekocht
en niet uit Europa. Een tweede voor
beeld is het plan voor de aanschaf van
twee vliegtuigen. Wij hebben direct de
Airbus-340 aangemeld die op de teken
tafel staat en die aan de eisen zou vol
doen. Toen werd gezegd dat alleen reeds
gebouwde vliegtuigen in aanmerking
zouden komen. Dat vinden wij redelijk,
maar nu blijkt men een Boeing-747 en
een nog op de tekentafel staande MD-11
te willen aanschaffen. Kijk, daar maken
wij nu een zaak van."
Hoe doorzichtig zijn eigenlijk de Ja
panse relaties? Fungeren ministers niet
als een balie, waar de klachten worden
gedeponeerd waarachter de machtige
groepen in de bureaucratie die beoorde
len?
„Het duurt erg lang voor je een helder
inzicht hebt hoe de machtstructuren in
elkaar steken. De reële macht van poli
tici is naar Europese maatstaven geme
ten gering. De bureaucraten hebben veel
zeggenschap, veel meer dan in Europa.
De ministers zitten maar twee jaar. Er is
verder adembenemend weinig coördina
tie tussen de ministeries. Dat zijn alle
maal rijkjes op zichzelf. Ik roep wel eens
vertwijfeld bij ons binnenshuis uit: wie
heeft het hier eigenlijk voor het zeggen?
Denkt u dat er een moment komt dat de
Japanse zakenlieden het principe van 'le
ven en laten leven' zullen accepteren en
de kamikaze-achtige taktiek laten varen
om een zwak slachtoffer uit te zoeken in
het buitenland en die vervolgens met in
eigen land gebundelde krachten aan te
vallen?
„Wij als Europeanen noemen dat de
laserbundel-methode. Onze problemen
liggen niet zozeer in de omvang van de
exporten maar veeleer in hun methoden,
het veroveren van deelmarkten met lage
prijzen. Ik denk dat de Japanners zich
nu wel gelegen laten liggen aan die kri
tiek. In Japan hoort men nooit iets over
bezwaren tegen het grote Duitse han
delsoverschot. Dat land spreidt de ex
port over een variëteit van produkten."
Hoe ervaart Japan naar uw mening z'n
rijkdom? Ze zijn tegenwoordig opkopers
van kunst (het zonnebloem-schilderij
van Van Gogh) en opkopers van dure
gebouwen in de Verenigde Staten. Als
Japan zo doorgaat kan men in 2000 gaan
rentenieren, zeker als ze hun bejaarden
na een werkzaam leven afvoeren naar
voor goedkoopte-oorden, waar Japanse
beleggers nu al op zoek zijn naar aan
trekkelijke 'sterfhuizen'.
„Daarvoor hebben ze een plan, het
'Golden Star'-project van een of enkele
ministeries, voor het huisvesten van be
jaarde mensen omdat er hier ook zo wei
nig plaats is. Dat klinkt natuurlijk bizar,
maar enkele weken geleden kwam een
Europese minister van Buitenlanse Za
ken z'n land kandidaat stellen voor het
'Golden Star'-project. Breng uw kapitaal
maar naar ons toe, zegt hij en anderen
doen dat misschien ook. Toch krijgt Ja
pan te maken met behoorlijke budget
taire problemen, zoals de veroudering
van de mensen waardoor de sociale ver
zekeringskosten aanmerkelijk zullen
moeten stijgen."
Verder is de infrastructuur van het land
pover. De trein- en vliegverbindingen
zijn bijna volmaakt, maar er zijn heel
weinig snelwegen. „Op dit punt zal veel
moeten gebeuren en dat kost veel in dit
dichtbevolkte land met veel bergen. Dan
is er het gigantische vraagstuk van de
huizenbouw. De mensen wonen, geme
ten aan hun welvaart, onbegrijpelijk sim
pel en pover. De eerste protesten daarte
gen worden hoorbaar. Daarmee zullen
enorme bedragen gemoeid zijn. Japan is
verder wel wat laat, naar onze maatsta
ven, begonnen met het sluizen van geld
naar de derde wereld. Dan is er het ge
voelige punt van de defensie. De Ameri
kanen zeggen daarvan 'jullie betalen er
niets voor, laten ons ervoor dokken en
vervolgens maken jullie ons verwijten
voor onze begrotings-tekorten."
Japan kent dus ook problemen en die
zullen ervoor kunnen zorgen dat dit land
dat ogenschijnlijk een land van melk en
honing is, nog moeilijke tjden tegemoet
gaat.
