Ik geef ze iets om op te knauwen'
Goede biografie van Salvador Dali
Julian May hoogstandje in 'Fantasy9
kunstenaars en hun federatie: altijd problemen
Moravia en de erotiek
jfssssstjti tt-u» ssr
'Ik begrijp eigenlijk niet
dat ik nog bij zinnen ben'
VRIJDAG 30 OKTOBER
aj^SgTEM VRIJDAG 30 OKTOBER 1987
LFILMS OP TV
RUTGERS VAN DER LOEFF: PIONIER IN KINDERLITERATUUR
EUW 0PVIDE0
Opdracht
Kunstgrepen
I TSJAIKOVSKI IN COMPONISTENREEKS
Harmonie
T48
llië 1973, Ned. 2, 23.40 uur). Gangst
im als een mafioso in San Francis
(reigt te verliezen.
1974, Did 1, 20.15 uur). Door een
(g raakt een Jumbo-jet met 1201,
film van Jack Smight met Charlton]
(es (USA 1982, Did. 1, 00.05 uur). Tl
vaar gebeurd verhaal over raadselai
I in de staat Colorado. Robert Urich
w York.
1 ich (W.-Duitsland 1955, Did. 2,15.00
•t vier kinderen achter en begint een
Geiser in een komedie van Wo]
(SA 1968, Did. 2, 23.20 uur). Clint EaSi
zona, die zich in een andere wereld
fork een arrestant moet ophalen,
an Don Siegel.
(Engeland 1971, Did. 3 WDF, 22.30
ïlm van Joseph Losey en scenarioschrMfvers "it het begin van de
ngen wordt ongewild de liefdeskoeriei vijftig- Daartoe behoren
be boer. Met Julie Christie en Alan Bat - Annie M. G. Schmidt, Miep
ïs (USA 1937, België 1,16.00 uur). Kon ekmann, An Rutgers van der
ithers, waarin Groucho de sluiting vai eff en anderen,
voorkomen en Harpo de paardenrace! "°°r h"" boeken kunnen we
ivan kinderliteratuur spre
11. Een gesprek over dat be-
met mevrouw Van der
IA 1947, Did. 1,14.35 uur). Hollywood-Jeff (1910). Haar boeken wer-
Robert Schumann-Clara Wieck en
Johannes Brahms. Met Paul Henreid,
en Robert Walker.
ankrijk 1982, Did. 2, 23.05 uur). Beja
jrMuriëlBoll
wilde ze niet van dat gezapige goedje geven, kinderen
en heel wat aan. Ik wilde ze iets echts geven, iets om
te knauwen", zegt An Rutgers van der Loeff-Basenau.
ikkelijke boeken verkopen Ze pikken eruit wat zé willen
daar zijn meer uitgevers
ir te vinden dan voor moei-
;ere, belangrijke boeken.
;t kinderboeken volwassen
geworden, hebben we in
Ierland te danken aan een
:ekkelijk kleine groep
Iharles Vanel probeert zijn verouden Gouden Griffel, voor 'Lawi-
a.irniion' riot m +n+ool trii-
n van een gewetenloze concurrent te
razen' dat in totaal vijf
ijzen kreeg; ook kreeg ze de
aatsprijs.
.Thuis mochten we alles Ie
le River Kwai (USA 1957, Ned. 1,20.28 miin vader had weliswaar
soldaten in Japanse krijgsgevangens! 3 Paar boeken weggestopt
n een brug te bouwen in de beruchte 1 hü er? ongeschikt vond,
ec Guinness in met zeven Oscars bekr<* !ar toen 'k 0611 iaar veer
man. «was, vond ik die natuurlijk
(USA 1976, Did. 1, 23.00 uur). Debuut :il-Ik had toen al.heel veel
ph over het leven in een grote Amerika blonden. Natuurlijk 'Alleen
adine is een tekstschrijver met wissel# de_ wereld', de boeken man
rouwen, onder wie Sally Kellerman en
eland 1980, België 1, 16.00 uur). CIA-a
- wordt gedegradeerd en wil uit wraak
over zijn werkgever. Spionagekom a"e Beatrix Potter-boek-
che io so (Italië 1982, Did. 2, 22.40 uur).
echtgenoot, die van zijn familie is
otseling al zijn illusies verstoord Alb
Ir hemzelf geregisseerde komedie.
11984, Did. 3 WDF, 22.45 uur). Komedie
mse fotograaf, die in New York carrière
(gal moeite heeft met de taal.
vest (Engeland 1959, België 2,20.15 uur),
ck-thriller met Cary Grant als een
In geheim agent wordt aangezien.
and 1958, Did. 2, 23.40 uur). Dracula
Ince Fisher met een overtuigende Chris
telrol. Aan de film gaat in 'Filmforum'
incent Price vooraf over het Dracula-fi
(SA 1980, Did. 3 WDF, 20.15 uur). Wiskur
vastgelopen relatie wordt hals over
on van vaders nieuwe vrouw. Met Jill C
Douglas en Charles Grodin.
rankrijk 1985, België 2, 20.15 uur). Film
(over een vader en een dochter, die een ge
eiden in Zuid-Afrika. Als vader eén zws
It, slaan bij de dochter alle stoppen door.
I en Jane Birkin.
er sisters'. Film van Woody Allen over
hart vormen van een verwarrend relatie
'ow speelt de weinig eisende Hannah, Mid
man, die verliefd wordt op haar zuster
ley). Woody Allen speelt de schlemiel, die w
3d. Hij was getrouwd met Hannah en bela
armen van de cocaïne snuivende derde zus
Een geslaagde AUen-film, luchtig van tc
ze noten.
nolds speelt een gewelddadige bodyguard
peren als een vriendin wordt mishandeld d<
i maffia-baas. het conflict wordt gesust, ms
eigenhandig wraak nemen.
gangster van zijn overli
vrouw. Naar de roman
Leon de Winter, die
scenario schreef.
•Who's that girl met
donna draait nog in Cinésoi
in Breda en in City
Roosendaal. The
my succes' van Herben
gaat alweer door in
in Breda, City 2 in
daal, Cinem'actueel 1 J
gen op Zoom en De K01
van Engeland in Hulst
'Robocop', de Am*
kaanse actiefilm van
Verhoeven, is te zien in j®
1 in Bergen op Zoom en
nin allerlei talen vertaald en
tlvuldig bekroond. In Neder-
kreeg ze o.a. de eerste
PNB-prijs, de voorloper van
May, Paul d'Ivoie, Jules
ime en vele anderen. Toen
eklein waren, las mijn moe,-
t, voor de vuist weg verta-
ivoor, die toen nog niet in het
iderlands waren verschenen,
to las ze Niels Holgersson
er. Als twaalfjarige las ik
genlijk alles wat los en vast
is, soms snapte je niet alles,
Bar het hindert niets als kin-
ren boven hun macht lezen.
en begrijpen kunnen. Goede le
zers zijn ook in staat tussen de
regels door te lezen.
Ik laat in mijn boeken veel
ongezegd. Ik wil niet opvoeden,
ik wil de fantasie scherpen en
ik wil dat kinderen hun eigen
conclusies trekken, je moet ze
alleen iets toespelen. Wel altijd
een verhaal met grote dramati
sche spanning, dat zoeken kin
deren op. Het leven zelf is toch
ook een aaneenschakeling van
dramatische gebeurtenissen.
Boeken moeten kritisch zijn,
niet gezapig. Ik kon me ergeren
aan die brave, genoeglijke stof
in schoolleesboekjes. Ik wilde
ze iets essentieels geven, ze
meenemen naar het onbekende,
ze voeren naar andere landen.
Je moet niet vergeten dat ik
begon te schrijven nadat we al
die oorlogsjaren opgesloten
hadden gezeten.
Ik hield van open eindes in
mijn boeken, net als in het le
ven zelf. Daar hield men toen
niet zo van. Eén keer deed ik
het toch, in 'Het licht in je
ogen'. Toen zei de uitgever: 'We
brengen het in een oplage van
40.000, 80.000 kinderen zullen
het lezen. Wil jij het op je ge
weten hebben dat straks 80.000
kinderen huilend naar bed
gaan?' Toen heb ik het toch
maar weer veranderd. Dat
zelfde boek heb ik trouwens bij
herdrukken aangepast aan de
steeds betere hoornvliestrans
plantaties".
We zitten in haar atelier in het
Rosa Spierhuis waar de
schrijfster die ook schildert nu
woont, een hoge ruimte met een
dakraam voor goed licht. Mooie
An Rutgers van der Loeff: Het zoeken naar harmonie zit in al mijn boeken". - fotoploegsma
antieke kasten, bloemen en
schilderijen waaronder enkele
van haarzelf en helaas weinig
ruimte voor boeken.
Hoe kwam u tot schrijven?
„Mijn vader overleed toen ik
twintig was en toen wilde ik
geen geld kosten, maar geld
verdienen. Ik ging lesgeven en
vertalen, net als mijn moeder
die Zweedse boeken vertaalde
o.a. voor de heer Brinkman
(van uitgeverij Ploegsma). Aan
het eind van de oorlog zei hij
dat ik zelf moest gaan schrij
ven. Ik was verbaasd, zou ik
dat kunnen? Maar ik heb het
erop gewaagd.
Voor mijn eerste boek
stuurde Brinkman me op stu
diereis naar Zweden, voor een
volgend boek kwam hij bij me
met een krantenberichtje over
een dorp dat door lawines was
getroffen. Ik had absoluut geen
zin in lawines, bleef twee jaar
om dat onderwerp heen draai
en, ging toen toch naar Zwit
serland. Het schoot niet op, pas
toen ik het Pestalozzi-kinder-
dorp ontdekte, kreeg ik het ge
voel dat het kon lukken. Zo
gaat dat bij mij; lang om de
hete brij heen draaien, ineens
gegrepen worden en dan moet
je ook meteen schrijven als een
bezetene".
Er werd weinig aan boekpro-
motie gedaan, er waren geen
griffels.Hoe begon een boek
te lopen?
„Ik schreef meestal in op
dracht, dus het boek kwam uit,
maar het kon lang duren voor
het ging lopen. 'De kinderkara
vaan' liep pas na twee jaar,
daarna werd het wel direkt
door het buitenland opgepikt.
Het eerste begin was moeilijk,
maar op de leeszalen werkten
goede mensen die nog tijd had
den om kinderen op het juiste
moment naar geschikte boeken
te leiden. Daarom vind ik die
bezuinigingen van nu zo jam
mer.
Destijds zagen jeugdboeke
nauteurs elkaar ieder jaar op
de Kinderboekenmarkt van de
JUj.
Door Henk Egbers
MERYLE Secrest durfde het aan om
onder de titel van haar boek 'Salva
dor Dali' de toevoeging te plaatsen:
'de surrealistische nar'. Ze maakt
met zo'n 250 pagina's deze bewering
waar op zo'n manier, dat je beter
kunt spreken van 'de tragische nar'.
Het is geen overbodig boek geworden te
midden van de talrijke publikaties die er
al zijn verschenen over deze merkwaar
dige artist, omdat vanuit een grondige
research het leven van Dali heel realis
tisch gekenschetst wordt. En daaraan
ontbreekt het nogal eens bij al die boeken
over hem, die een graantje willen mee
pikken van deze meester in de publiciteit.
Dit door Graa Boomsma uit het Engels
vertaalde boek, bevat aldus de niet nader
geïdentificeerde schrijfster, een eerste
poging om een grondige studie van de fa
milie Dali in genealogische zin te maken.
„Dank zij de verstandige en buitenge
woon ter zake kundige hulp van een lid
van de familie ben ik in staat de contou
ren in grote trekken aan te geven."
Een andere opmerkelijke zin in het
eerste hoofdstuk luidt: „Je kunt in het
geval Dali, net als bij Lawrence, beter
proberen het werk te beschouwen als ge
kleurd en uiteindelijk gestuurd door le
venservaringen en vooral die van de eer
ste kinderjaren, dan dat je de gebruike
lijke kunsthistorische benadering kiest
en het leven alleen behandelt in zoverre
het direct op de kunst betrekking heeft".
Het is dus primair een boek over 'het ge
val' Dali, dat nogal veel 'gevallen' heeft
opgeroepen, zoals de hele kwestie van de
vervalsingen/ oplichtingen, door hem ge
stuurd en door Meryle Secrest op de snij
tafel gelegd (maar niet 'opgelost').
„Alles is belachelijk voor Dali, behalve
de dood", zei de Franse fotograaf Des-
charnes die hem al dertig jaar kent. Dali
balanceert nu op de grens van de dood,
Maar hij lijkt ook de dood belachelijk te
willen maken. De kern van de zaak is dat
Dali de werkelijkheid niet aan kan.
Secrest doorloopt het leven van deze
kunstenaar op een psychologisch-analy-
tische manier. Iedereen is ervan over
tuigd dat hij kunstenaar is. De vraag die
overblijft is: is hij wel zo'n artist met
kwast en stift als de verkoopcijfers aan
geven of is hij meer een artiest, die jan-
en-alleman in de maling weet te nemen?
Gaat het om kunstgrepen of kunsttalent?
Om beiden, zo wordt duidelijk Uit dit
boek.
Zijn jeugd als oerbron van alle aberra
ties en Gala, al even psychopatisch gedis
poneerd, als de vrouw die zijn merk
waardigheden n bepaalde banen weet te
leiden, komen bij Secrest niet op een sen
sationele of publiciteitsgeile manier aan
de orde, maar vanuit een wezenlijke be
langstelling voor het fenomeen. In
zoverre is dit boek een wezenlijke aan
vulling op alles wat Dali zelf al, als pu-
bliciteitsmaniak, heeft weten te ontkete-
Daarnaast gaat zij op een adequate
manier in op de artistieke pretenties van
Dali, zoals die zich binnen zijn levenshis
torie ontwikkeld hebben. De irrationele
kant van zijn kunst krijgt een goed on
derbouwd verhaal. De talrijke documen
taire foto's in het boek illustreren de
tekst interessant. Tekenend is mogelijk
het slot wanneer de schrijfster het voor
elkaar kijgt om een 'onderhoud' te heb
ben met de afgetakelde meester. „Ik had
gehoopt op menselijk contact en was er
alleen maar in geslaagd pijnlijke herin
neringen op te roepen."
Meryle Secrest is er wel in geslaagd
van deze biografie van Dali een min of
meer sluitend verhaal te maken. Daarin
komt naar voren hoe waanzin en artisti
citeit, een wankel menselijk bestaan en-
overtuigend kunstenaarschap, samen
kunnen vloeien tot een tegelijk pijnlijk
en verwonderlijk geheel. Een boeiend
boek.
Meryle Secrest: 'Salvador Dali'. Uitg.
BZZT6H, prijs 39,50.
jee maar be
nedie van en
|ij ft een groot
Theater in
1 in Geer-
hem'actueel 2
om, De Ko-
and in Hulst
neuzen. Een
|35 dat in een
je atmosfeer
prbaast door
heid als zjjn
de muziek
lieven van de
|Valens, is ge-
Casino 4 in
l'aait ook nog
ilassieke Dis-
Peter Pan' in
ees.
babies' van
gaat verder
reda. Prach-
de Niro als
een oneven-
dfilm warin
(Ie Eliot Ness
m in de jaren
ago bestrijdt
in de tv-serie
ack uit de ja-
ïrop hij werd
1 later* van
Brakel blijft
2 in Breda en
gen op Zoom.
wenfilm met
er Ven en Re-
die met elk-
omstandighe-
r Eileen' van
ïn Berg trekt
andacht in Ci-
a. Mooie, erao-
antische thril-
Hoffman als
naar die op
ir de dubbel-
1 Migi
Fail
|Uoor Henk Egbers
zijn roerige tijden in
te wereld van de kunst. Het
tenbeleid, of wat daar-
'®r doorgaat, lijkt te wor-
ten omgebouwd. Niet het
PPel, maar de knikkers, niet
te kunst maar het geld
"tint daarbij de hoofdrol
1 spelen. Het eerste kunst-
1 in oergen op V i§JUdget van enige'betekenis
Koning van Engelaiw m ons land is trouwens een
«everlv Hills Cop?»1 ®rfenis van de Duitse bezet-
Eddie Murphy blijft te%tijd! Nadien hebben we
in Cinésoi 3 in Breda, GW problemen gehouden met
in Roosendaal en CifleIT net besteden ervan. De eer-
tueel 3 in Bergen op te schermutselingen in en
creatieve concertreg^ ®nafs met de overheid
van en met Laurie Ander*" ■"•••elkaar om zeggenschap
de befaamde Amenkv, "JP door Fenna van den
popzangeres en P®, «urg en Jan Kassies vast-
mance-artieste. Tot en gelegd het boek ,Kunste_
SpTn—gaatW J^ van Nederland!'
do Malandro' van de b' e ondertitel luidt: 'Om een-
liaanse cineast RW JA jcJi en zeggenschap..Het ont
draaien; een soort taan van de Federatie van
film met gangsterrom Kunstenaarsverenigingen en
en samba's inde slopE*^ te Raad V00r de Kunst'. Een
Rio de Janeiro. Ook op )oek dlls over de <roots, van de
vember. uidige stand van aangevoch-
en melancholieke U irigen schermutse-
BrezneV van Chris Bf; 4™ °Krtrent de bronnen
Over de liefde van r duboek kun je op zqn
meisje uit de w®. }atai> Jan Kassies zeggen
klasse van Liverpool mj zelf eeri bron was voor
een Russische zeeman toch wel merkwaardige en
niet kan verstaan-OP nende historie. Zoals be-
1 november bil 1 na was hij in de eerste pe-
Dongen. e van de federatie de bu
reauhouder van deze opko
mende organisatie. Zelfs zijn
zakboekjes zijn uitgeplozen,
zodat je hier te maken hebt met
een overvloedig gedocumen
teerd boek, dat van de lezer een
interesse voor historie en
kunstzaken vraagt. Maar afge
zien daarvan tekent het ook so
ciologisch de na-oorlogse cul
tuur in Nederland.
Het bijna 300 pagina's tellend
boek begint met de inval van
de Duitsers in 1940 en de ver
warrende reacties daarop van
uit de hóek der kunstenaars en
desbetreffende departement
met Goedewaagen c.s. Het kun
stenaarsverzet (door Hans
Mulder al beschreven in „Kun
stenaars en verzet") wordt hier
getekend in relatie met de be
roepsorganisaties. Dat verzet is
vanaf 1942, toen er iets meer
hoop ging gloren over het op
houden van de Duitse bezet
ting, georiënteerd geweest op
plannen na de oorlog. In Am
sterdam en Den Haag opereer
den twee „richtingen". Hoe dan
ook: een eenheidsorganisatie
van kunstenaars leek de beste
waarborg om de kunst tot bloei
te brengen. Na de oorlog bleek,
als bij vele andere ontwikke
lingen, dat de onderlinge ver
bondenheid - tegen de Duitsers
- na de oorlog niet. geconti
nueerd werd.
Hoewel in 1946 de federatie
werd opgericht was er een aan
tal factoren die de ontplooiing
ervan goed in de weg stonden.
Het boek gaat daarop uitvoerig
Jan Kassies op een foto uit
1969 FOTO ARCHIEF DE STEM
in. Er was meer sprake van
herstel dan vernieuwing. Poli
tici als De Leeuw en Reinink
zaten op andere dan door velen
gewenste golflengtes. En niet te
vergeten de 'zuivering' van zo
geheten foute kunstenaars (le
den van de Cultuurkamer,
NSB-ers etc. zorgde voor veel
problemen. Zowel de 'berech
ting' van hen als de brutale te
genacties laten je nu - op af
stand - met verwondering te
rugkijken naar zoveel geharre
war. Ook de bisschoppen en het
RK machtstreven na de oorlog
beletten de nieuwe eenheid.
Architecten en musici met hun
eigen bonden lagen dwars etce
tera.
De uit Roosendaal stammend
onderwijsinspecteür Gielen
werd minister en greep dras
tisch in. Er kwm een voorlopige
Raad voor de Kunst, maar geld
geven aan de 'neutrale' Federa-
tiékon de roomse minister Gie
len natuurlijk nog niet.Voor
het eerste is er dan toch sprake
van een substantieel kunsten
budget op de begroting. De
koude oorlog met zijn anti
communistische hetze speelde
de federatie echter ook nog
parten.
Alles bijeen was het een roe
rige geschiedenis, waarvan je
bij de huidig stand van zaken
in de kunstwereld nog restan
ten aantreft. Je vraagt je bij
voorbeeld af: Wat is het ver
schil tussen Gielen en Brink
man? Ik denk substantieel dat
er nauwelijks verschil is. Voor
een beter begrip van de huidige
ontwikkelingn in de kunstwe
reld is dit boek een goede bron.
De federatie zit ook nu weer in
de problemen. Waarom? Lees
dit boek.
Fenna van den Burg en Jan
Kassies: 'Kunstenaars van Ne
derland!'. Uitg. Van Gennep,
prijs 29.50.
Bijenkorf, dat was altijd een
geweldig feest. Heerlijk en sti
mulerend om elkaar en eikaars
boeken te zien. We namen kin
deren serieus en schreven toen
al over maatschappelijke pro
blemen, die pas later kinder
boeken in de mode kwamen. Er
is toen ook een vakgroep van
jeugdboekenauteurs opgericht
die deel uitmaakte van de Ver
eniging voor Letterkundigen.
Die groep functioneert nog uit
stekend, maar ik heb er geen
kontakt meer mee".
Ik merk op dat ze een geluk
kige jeugd moet hebben gehad,
ontwikkelde ouders, vrijheid
en stimulans van denken. Ze
aarzelt even, zegt: „Aan één
kant wel, maar het was niet al
tijd zo rustig thuis. Ik kon soms
zo naar harmonie verlangen en
die leerde ik pas kennen in de
familie van mijn man.Ja in
derdaad, dat zoeken naar har
monie zit in al mijn boeken".
Moderne queesteverhalen,
iets oermenselij ks dus? (Vind
je dat? vraagt ze een beetje la
chend). Misschien is dat blij
vend succes van haar boeken
die nog altijd gelezen en her
drukt worden.
Later vertelt ze over het fa
miliehuis dat haar vader
bouwde. „Dat huis heeft vier
generaties gediend, tot en met
mijn kleinkinderen. Toen ik
het niet meer in mijn eentje
kon onderhouden, heb ik het
verkocht. Maar eerst heb ik er
een boekje over geschreven en
geschilderd, het heet 'De sei
zoenen van mijn leven' (Eerder
verschenen onder de titel 'Mijn
tuin, klein erfdeel'). Vorige
week ben ik er nog eens heen
gewandeld, over het hekje ge
hangen, een beetje weemoe
dig.
Door Hans Rooseboom
In het genre 'Muziek voor
miljoenen' is Pjotr Iljitsj
Tsjaikovski verzekerd van
een blijvende plaats in de
top-tien aller tijden. De
Notenkraker, het Zwanen-
meer en het pianoconcert
kan bijna iedereen mee
zingen.
Over succes en populariteit
had Tsjaikovski tijdens zijn
leven (1840-1893) al niets te
klagen. In de Europese con
certzalen werd hij toege
juicht, in Amerika vierde hij
triomfen. Maar desondanks
was hij doodongelukkig.
Het leven van Tsjaikovski
was een aaneenschakeling
van leed en tranen. Uit het
jongste deel van Gottmers
Componistenreeks blijkt dat
dit eenzame leven naar het
einde toe steeds ondraaglijker
werd.
„Tsjaikovski voelde zich
ontzettend depressief en een
zaam. Somber gestemd ver
trok hij naar Amerika. De
zelfmoord van een medepas
sagier in de eerste uren op zee
deden zijn depressie ook geen
goed. Zijn eerste nacht in
New York bracht hij huilend
door op zijn hotelkamer".
Vanuit Bazel schrijft hij
zijn broer dat hij niets nieuws
te melden heft behalve 'huil
buien'. Op reis klaagt hij over
het „helse leven dat hij moest
lijden, zonder een ogenblik
rust" en over zijn „voortdu
rende staat van opwinding,
vrees, heimwee en moeheid".
Uit alles blijkt dat de com
ponist behept was met een
depressieve natuur. Daar is
op zich al weinig kruid tegen
gewassen. Maar in het geval
van Tsjaikovski werd dit
droevige gegeven nog vele
malen versterkt door zijn
seksuele geaardheid: hij was
homofiel in een eeuw waarin
dat taboe was.
Tsjaikovski - fotogottmer
Desondanks probeerde hij
een huwelijk. Reeds na een
paar dagen liep hij gillend
weg. „Ik begrijp eigenlijk niet
dat ik nog bij zinnen ben",
schreef hij aan een vriend.
Zijn grote troost was na
tuurlijk zijn scheppend muzi
kaal vermogen. Maar ook op
dat gebied knaagde een le
venslange twijfel aan hem.
Helemaal aan het eind van
zijn leven ging het iets beter.
Het was hem gelukt alles wat
hem beknelde en bezielde tot
uitdrukking te brengen in
zijn 'Symphonie Pathétique'.
„Nu weet ik zeker dat ik iets
goeds heb geschreven". Na
een leven vol twijfel aan zijn
artistieke gaven was hij ge
rust. Hij stierf op 53-jarige
leeftijd, maar ook uit dit
Tsjaikofski-boek wordt niet
duidelijk, of hij nu wel of niet
zijn eigen einde heeft bespoe
digd door het drinken van be
smet water tijdens een chole-
ra-epidemie.
Ook dit deel van de Compo
nistenreeks van Gottmer is
weer rijk geïllustreerd en uit
stekend gedocumenteerd.
Wilton Strutte en Jos van
Leeuwen: 'Tsjaikovski'. Gott
mer Componistenreeks, deel
6. Uitg. Gottmer, prijs 32,50
Door Henk Egbers
DE manier waarop Alberto Moravia de erotiek behandelt
getuigt niet alleen van een literair meesterschap maar ook
van een instelling ten aanzien van dit thema, die haaks
staat op - laten we het beperkt houden - 'de' Nederlandse
mentaliteit, die vaak door een calvinistische benepenheid
getekend wordt. In 'De vrouw met de zwarte Cape' heeft
Moravia een aantal verhalen bijeen gebracht die, ondanks
de schrijnende kanten ervan (zo moralistisch is ons voor
behoud wel), heel spits en verrassend zijn.
De zogeheten flap-informatie
kan mogelijk nog dienstig zijn.
„Alberto Moravia werd als
zoon van een architect geboren
in Rome op 28 november 1907.
Zijn eerste roman schreef hij in
1925 (De onverschilligen), en hij
werd daarna buitenland-cor
respondent in Londen, Parijs
en elders voor La Stampa en
Gazetta del Popoio. In de jaren
van Fascisme werden zijn boe
ken verboden en moest hij ge
bruik maken van een pseudo
niem. Tijdens de Duitse bezet
ting van Italië hield hij zich
verborgen in de bergen. Van
zijn omvangrijke oeuvre be
schouwt hij zelf zijn debuutro
man als een van de hoogtepun
ten, naast zijn Vrouw van
Rome (1949)".
Deze 'La cosa e altri racconti'
uit 1983 in de vertaling van F.
van der Velde, bevat een tiental
verhalen, die telkens op een
verrassende manier een draai
geven aan platgetreden paden.
In het titelverhaal bespeelt
Moravia het thema trouw. Fe
tisjistische obsessie en trouw
uit onvermogen om van een
andere vrouw te houden zijn
bepalende elementen die getui
gen van een psychologisch in
zicht in een thematiek, die de
literatuur overweldigd heeft.
In 'De duivel kan de wereld
niet redden' gaat Moravia op de
Faustische toer, maar geeft er
een geheel eigen wording aan.
De duivel en de grenzen van de
liefde worden zelfs in relatie
gebracht met het gebruik van
kernwapens zonder dat het een
geforceerde toestand wordt.
Ook de broekriem wordt in een
gelijknamig verhaal een psy
chologisch wapen in een ge
loofwaardig verhaal.
In deze en de andere vertel
lingen toont Moravia zich een
meester in het hanteren van
psychologische uitgangspunten
rond de liefde zelfs bij banale
uitgangspunten. Juist omdat
het thema 'liefde' zo voor de
hand ligt bij auteurs, valt het
des te meer op dat deze Ita
liaan, niet als een geijkte Ita
liaan, maar als een schrijver
met groot psychologisch door
zicht en als taalvirtuoos ver
rassende dimensies weet te ge
ven aan voor de hand liggende
gegevens. Daarom worden het
bijzondere verhalen.
Alberto Moravia: 'De vrouw
met de zwarte cape'. Uitg. De
Wereldbibliotheek, prijs 24,50.
Door Pieter Jan Dekkers
JULIAN May is een uitermate
boeiende verteller, vooral als zijn
verhalen zich afspelen in het verre
verleden, van mens en wereld. Zijn
monumentale 'Het veelkleurige land'
heeft een vervolg gekregen, 'De gou
den halsring'.
Net zo boeiend als het eerste deel, al kost
het de lezer iets meer moeite zich in de
fantastische wereld van Julian May in te
leven.
Het verhaal draait om een groep ta
lentvolle, maar in de 22ste eeuw mislukte
mensen, die zich via een tijdmachine
vrijwillig verbannen naar het Pleisto
ceen. Ze komen terecht in het Europa van
zes miljoen jaar geleden. Een nog onge
rept landschap, hoewel twee elkaar be
strijdende buitenaardse rassen zich in
Centraal-Europa blijken te hebben ge
vestigd.
Er komt derhalve weinig terecht van
de idyllische eenvoud, die de bannelingen
in het Pleistoceen hadden verwacht.
Beide rassen gebruiken de mensen uit de
toekomst om die in een voor hen zo voor
delig mogelijke richting te beinvloeden.
Mensen met vrijwel geen psychische
•krachten, zelfs niet latent aanwezig,
worden met een ijzeren halsband onder
geschikt gemaakt. Ze knappen het vuile
werk op voor hun heren en vechten als
soldaat de vetes van beide buitenaardse
rassen uit.
Degenen die iets meer in hun mars
hebben krijgen een zilveren halsring en
dienovereenkomstige baantjes. Mensen
van latent aanwezige psychische vermo
gens worden met een gouden halsring
geketend, waardoor ze hun psychische
vermogens bijna volledig kunnen ont
wikkelen.
Niet helemaal natuurlijk, want dat zou
de positie van de heersers kunnen onder
graven. Gouden-halsring-dragers bezet
ten wel hoge posities in de buitenaardse
maatschappij, maar blijven uiteindelijk
slaaf.
Het eerste deel verhaalt de ontsnap
ping van een pas in het Pleistoceen aan
gekomen groep mensen en hun aanval,
later, op het hart van het buitenaardse
rijk.
Het tweede deel, 'De gouden halsring',
vertelt de belevenissen van een tweede
groep, waarin een bedrieglijke aardse in
trigant de ambitie koestert uiteindelijke
beide buitenaardse rassen te overheer
sen. Na, uiteraard, eerst met hen onder
een hoedje te hebben gespeeld.
Dat het uiteindelijk anders loopt - een
voor de hand liggend slot - doet weinig af
aan de rake vertelstijl van May. Hij weet
de lezer 400 pagina's lang te boeien. Zijn
beschrijving van het Europa van zes mil
joen jaar geleden is zeer vakkundig, ge
baseerd op een uitgebreide studie.
Er kleeft één bezwaar aan dit tweede
deel: soms lijkt het alsof de schrijver zich
vergaloppeerd om het verhaal nog fan
tastischer te maken. Waardoor je soms
moeite hebt hem te volgen. Maar door de
naar het slot toe perfekt opgevoerde
spanning vergoedt veel.
Een hoogstandje in de Fantasy. Bin
nenkort verschijnt het derde deel van
deze serie.
Bij uitgeverij Sirus en Siderius ver
scheen de 'Morgon van Hed'-triologie. De
uitgever prijst schrijfster Patricia
McKiliip aan als een van de erfgenamen
yan Tolkien, maar doet haar daarmee
wel erg veel eer aan.
Niettimin is McKiliip vlot van pen en
vooral het eerste deel, 'De raadselmees-
ters van Hed', spreekt tot de verbeelding.
Het laatste deel is minder toegankelijk
en dat is jammer, want McKiliip stopt
wel originele vondsten in haar boeken.
Julian May: 'De Gouden Halsband'. Uitg.
Het Spectrum.
Patricia McKiliip: 'Morgon van Hed
Triologie'. Uitg. Sirus en Siderius
