E L )ow Jones-index uiteindelijk vrijwel onveranderd everancier moet partner zijn inssm akbonden moeten af van bevoogding werknemers isulent ECONOMIE IDDEN- EN KLEINBEDRIJF MOET EIGEN BOONTJES DOPPEN' wil, ast bij Kcsct Boven de boomgrens esteuropese effectenbeurzen bleven op laag niveau [MAATSCHAPPELIJKE VERNIEUWING GING AAN VAKBEWEGING VOORBIJ' STEM FINANCIËN/ECONOMIE ZATERDAG 24 OKTOBER 1987 -Nassau M/V RCHITEKT BIJ UITS1 via Keser. Want ik kies voor dt die zekerheid aan mee per jaar. In allerhande itmondt in een vaste baan NIEUWSOVERZICHT Europese autoverkoop naar recordjaar Prijs beste jaarverslag voor OR NAM Wijffels (Rabo) commissaris bij DSM Europese bedrijven schonden Cocom-regels iu haakt deel uit van de Rabobank werkt voor de (zijn eigen gemeenschap, lieve bank, gericht op het belangen van leden en |kieren vraagt medewerkers elen. Wij zoeken een dertiende maandsalaris en een premiespaarregeling. Een psychologisch onde zoek kan deel uitmaken van de selectie-procedure. Wilt u meer weten over aard en inhoud van deze YORK/LONDEN '/UCN/AP) - De aan- :oersen op de effec- van New York iben vrijdag weer stevige immelingen laten zien, niet zo sterk als in de ite dagen van de week. twee recordstijgingen die jen op de recorddaling van [dag en de daarop vol- terugval van donderdag de Dow Jones-index van industriële aandelen 0,33 plinten hoger uit donderdag om te sluiten op punten De index be ach van ongeveer dertig jat in de min tot dertig itenindeplus. kort voor het einde van indel kwam de index weer positief te staan De handel werd om 19.00 uur (Neder landse tijd) stopgezet. Afgelo pen donderdag werd besloten om vrijdag, maandag en dins dag twee uur korter te hande len dan normaal om in de extra tijd de de afwikkeling van de enorme transacties nog moge lijk te maken Het waren eigenlijk alleen maar de toonaangevende aan delen in de Dow Jones die kort voor het einde van de handel omhoog wisten te gaan. De Standard and Poors-index van 500 aandelen, die een breder beeld geeft van de ontwikke ling van de aandelenkoersen, was fractioneel lager. Het aan tal fondsen dat vrijdag lager sloot dan donderdag was dan ook bijna tweemaal groter dan het aantal fondsen dat hoger uitkwam. De omzet bedroeg tijdens de verkorte beursdag 245,5 miljoen aandelen tegen 393 miljoen op donderdag. De aandelenkoersen bleken op de koersdaling van de dollar niet met een stijging te reage ren. Ook de pogingen van pre sident Reagan om rust op de markt te brengen met de mede deling dat hij bereid is om snel met het Congres te gaan praten over een vermindering van het begrotingstekort haalde weinig uit. Het was een historische week voor de beurs van New York. De dramatische record- daling van de Dow Jones op maandag van 508 punten (na een daling van ruim honderd punten vorige week vrijdag) werd gevolgd door een record stijging van ruim 102 punten op dinsdag en opnieuw een re cordstijging van 186 punten op woensdag. Donderdag moest de index met een daling van onge veer 77 punten weer een flinke veer laten. De Westeuropese effecten beurzen zijn vrijdag in het al gemeen wat lager geopend, maar de schade was betrekke lijk gering in vergelijking met de voorgaande dag en met de ontwikkelingen op Wall Street en daarna in het Verre Oosten. Handelaren hielden er echter rekening mee dat de teleurstel ling over president Reagans persconferentie in de nacht van donderdag op vrijdag in de loop van de dag toch weer tot flink koersverlies zou leiden. Op de beurs in Londen opende de Financial Times-in dex voor de 100 belangrijkste aandelen op 1.821,4 punten, 11,8 punten onder het slot van don derdag. Na een half uur lag de index alweer onder de 1.800 en om 10.00 uur was er een verlies van bijna vijftig puntea Onze kerheid was nog steeds troef. „Niemand vertrouwt de markt, er kan elk moment weer een klap vallen", aldus een hande laar. Ook in Frankfurt en Parijs openden de koersen in het alge meen wat lager. Handelaren daar stelden vast dat president Reagan de financiële markten weinig meer te bieden had dan de al eerder deze week gedane toezegging dat hij serieus zal praten met het Amerikaanse Congres over vermindering van het begrotingstekort en daarbij zelfs de door hem ver foeide belastingverhoging in overweging wil nemen. Reagans persconferentie deed de dollar ook geen goed. Op de wisselmarkt in Amster dam opende de Amerikaanse munteenheid op 2,0335 gulden. Dat was ongeveer een cent minder dan de slotkoers in New York op donderdag en ook minder dan de Amsterdamse slotkoers op die dag van 2,0370 gulden. Rond 11.00 uur Neder landse tijd was de dollar verder weggezakt tot 2,0315 gulden. De goudprijs ging vrijdag morgen nog wat verder om hoog. Op de markt in Londen werd geopend op 472,50 dollar per ounce (31,1 gram), 1,25 dol lar hoger dan de slotprijs op donderdag. In Zürich ging de prijs met 1,50 dollar omhoog. functie, dan kunt u bellen met mevrouw M.C.H. Voeten-van Beek, directie secretaresse, telefoon 04257 - 8205, of privé van 18.00 - 19.30 uur 04253 - 9789. üw schriftelijke sollicitatie wordt met belangstelling binnen 14 dagen verwacht door de directeur van de Rabobank, Postbus 11 ■RNATIONALE EXPEDITEURS B In binnen onze internationale Itakt te komen met een ervaren kkeling van alle voorkomende in samenwerking met zijn of haai lant. |nd kunnen werken. au van de funktie, afhankelijk van leel uitmaken van de selektie- ior deze funktie, dan verzoeken wij Iven sollicitatie te richten aan r Mr. B. Houben. rit u inwinnen bij de heer fxpeditie, telefoon 013-373500. INTERNATIONALE EXPEDITEURS BV Postbus 542, 5000 AM Tilburg Willem Reijn iA - „Kleine en mid- ote bedrijven hoeven te rekenen op het itbedrijf om hun fabri- it te verbeteren. Ze zul- hun eigen boontjes moe- doppen". zeggen H. van Zonneveld H. Jonkman, verbonden nhet bureau Van Zonneveld Partners BV in Breda. Het reau houdt zich sinds 1985 rig met project- en interim- [riagement en participatie en anciering, waarbij Van Zon- veld zich vooral richt op het aden- en kleinbedrijf tot 350 ai personeel. Jonkman is als free-lance- dewerker aan Van Zonne- id verbonden. Hij is recent inkoop-manager bij Philips getreden en mag specialist het gebied van het 'co-ma- rship' worden genoemd, or bureau Van Zonneveld lichte hij een studie naar de Se tussen het uitbesteden- inkopende bedrijf en de le- ancier. Het 'co-maker-ship' is een actie op de Japanse produk- systemen. Kern: je kunt als irikant nog zo goed je best en, maar als je leverancier elite onderdelen aanlevert, •d je nog een slecht produkt. i bedoeling in de 'co-maker- ip'-gedachte is de leveran- ïzeer nauw te betrekken bij uitbestedende bedrijf, om le kwaliteit te verbeteren en gewenste levertijden te ha- Managers Jonkman (links) en Van Zonneveld (rechts): midden- en kleinbedrijf moet eigen boontjes doppen. Watermolenlaanl Postbus 83 3440 AB Woerd» Tel. 03480-10955 Igwezen in de metaalindustrie en ulent, met als werkgebied West-I te Hogere Beroepsopleiding (bij voorkeur rntoonbare gelijkwaardig niveau; e contactuele eigenschappen; mate van zelfstandigheid; en systematisch denkvermogen; en pedagogische kwaliteiten; ndelinge en schriftelijke jsvaardigheid; «jaar. Een eventuele vaste aanstelling is [pleidingsbegeleiding of bij de heerT. du i I Opleidingen Metaal, t.a.v. de heer T. du het ideale systeem n personeel van de leveran- de klant moeten gaan i en worden opgeleid om l gewenste kwaliteitsniveau halen Ook zouden adviseurs «debestellers in het bedrijf de leverancier aan begelei- ig moeten doen Het woord wiaker' duidt op de gelijk- hrdige positie die de leve- cier in dit systeem moet in- ten opzichte van de prachtige theorie, maar praktijk komt er maar van terecht, zeggen Van Meveld en Jonkman. „We diken in Nederland alle- 1 het evangelie, maar er wordt te weinig gedaan". Er zijn talloze instituten (Nevab, Eti's) en adviseurs die mana gers vertellen hoe de theorie luidt, maar die zitten aan de zijlijn aanwijzingen te geven. „In het bedrijf ontbreekt vaak de management-kennis om de produktie te veranderen. Daarom moet je zelf een tijd het bedrijf leiden". Niet alleen het produceren zelf, maar ook de mentaliteit moet worden veranderd om met succes co-makership te be drijven. Jonkman, sprekend uit zijn ervaring bij Philips, een van de grootste uitbesteders van Nederland: „We zijn te veel gewoon aan het Ameri kaanse systeem: een verkoper probeert zo veel mogelijk or ders te boeken en of de levering op tijd geschiedt of de kwaliteit aan de vereiste specificaties voldoet, interesseert hem niet. Verkopers hebben vaak geen bal verstand van hun eigen be drijf. Ze weten niet wat hun eigen bedrijf wel en niet kan". Nog een voorbeeld: „Dan kom je bij een bedrijf en zegt de directeur: kijk eens wat een geweldig produkt wij maken. Vraag je: en is de klant tevre den? Zegt die directeur: hoe bedoel je: tevreden?" En: „We komen bij een bedrijf en laat de directeur een kamer zien met prachtige computers: kijk, wij doen aan kwaliteitsbewaking. Vraag je wat de mensen op de werkvloer aan kwaliteitsbewa king doen, dan blijkt dat er maar een paar mensen daar mee te maken hebben. Dat is dus fout". Conclusie: iedere werknemer moet ervan doordrongen zijn dat hij kwaliteit moet leveren. En dat gaat niet in een of twee maanden: voor een mentali teitsverandering is vaak een jaar of langer nodig. De uitbesteders belijden de theorie wel met de mond maar niet met de portemonnee. „Hoe gaat dat in een bedrijf?", zegt Jonkman. „In de top wordt ge zegd: we moeten naar co-ma- kership. Maar op de afdeling inkoop wordt, wat wij noemen, een 'prijsje-prijsje-politiek' ge voerd. Dat wil zeggen: met het bedingen van een mooi prijsje verdient een inkoper zijn sala ris. En hij heeft niks te maken met vragen als: hoe het zit met de kwaliteit en de service en le vert hij op tijd. Het is gevolg van de Tayloriaanse aanpak: iedereen zit in zijn eigen hokje en kijkt heen". FOTO MARCEL BEKKEN niet over de rand V Daar beginnen dus de pro blemen. Want een leverancier die een goede co-maker wil zijn moet investeren in apparatuur, personeel en management. Wat heeft dat voor zin als de klant niet naar kwaliteit wil betalen? Jonkman: „Inderdaad, dat is een knelpunt. De leveranciers zijn volstrekt afhankelijk van de uitbesteder. De inkoper wordt in de watten gelegd en niet tegengesproken, want an ders gaat een concurrent er met de order van door. De ver koopcondities worden gedic teerd door de grote kopers, want die hebben een staf van juristen die die condities op stellen. De leverancier denkt: daar kan een kleine man toch niet tegenop, die trekt toch al tijd aan de laatste mem". Volgens Jonkman moet de leverancier met veel sociale vaardigheden proberen met het hoger kader in contact te ko men. „De specificaties van de inkoper zijn vaak onbetrouw baar en als je het daardoor niet goed doet, krijg je als leveran cier geen schadevergoeding. Daarom moet je met de pro- duktiemanager kunnen praten, zodat je weet wat je klant eigenlijk wil en nodig heeft. En als je als leverancier op die ma nier een produkt van uitste kende kwaliteit kunt garande ren èn op tijd levert, dan ben je nog steeds een topleverancier". Van Zonneveld en Jonkman waarschuwen het midden- en kleinbedrijf wel zich niet te richten op de eisen van die ene grote afnemer alleen. „Je moet flexibel zijn in je organisatie en produktie. Het co-makership moet een strategie zijn in je be drijf". Korte-termij n-beleid in de zin van 'als we de orders maar binnenhalen, zal op lange ter mijn de kleine en middelgrote bedrijven de kop kosten, is de overtuiging van de interimma nagers. „Bij Philips kochten we voor tientallen miljoenen gul dens onderdelen in het Verre Oosten, omdat ze daar een goede kwaliteit voor een rede lijke prijs leverden", zegt Jonk man. Alleen kijken wat de bin nenlandse concurrentie doet, werkt dus verblindend. „We zijn in Nederland pas eenderde op weg", zegt Van Zonneveld. „Verwacht wordt dat op lange termijn vijfhon derd bedrijven als co-makers kunnen worden aangemerkt. Dat zijn er volgens de statistie ken nu tweehonderd, maar dat aantal halen we naar mijn overtuiging nog niet eens". Een plausibel verhaal van Van Zonneveld en zijn partner, maar in hoeverre is de eigen portemonnee de vader van de gedachte? Je kunt als leveran cier wel een paar dure jongens in huis halen, maar als het niet werkt ben je je kapitaal toch gewoon kwijt? „Wij werken daarom op projectbasis", zegt Van Zonneveld. „Naast een laag bedrag aan vaste kosten claimen we een deel in de winst". totPieter-jan Dekkers N WEEK IS HERDACHT dat onderne- ïJ,™ vakbonden al zestig jaar lang hun Men over arbeidsvoorwaarden en - «noigheden per cao, collectieve ar- «■rasovereenkomst, regelen. congres in Zoetermeer werd het begrip hooggeleerde heren op de weegschaal tóVo"'lm vee' gevallen, te licht bevonden. En t daarvan viel de harde conclusie kren dat de positie van de vakbewe- .'kram, zwaltker wordt, juist omdat die zo laar?„?sthoudt aan wat de afgelopen zes- Eja die cao's is veroverd. fcecMco,nciusie werd getrokken in Stij V[' aar de Stichting Management en Ar te hleUWe k)l (MANS) het vierde jaarcon- ktniet h en oud-vakbondsbestuurder nog kónden fhdergang van de traditionele vak tan on?^ke. En dat allemaal onder de «j„, at is het toch heerlijk om flexibel te h°°gleraar Van Voorden l' voor rio loomst een minder belangrijke "lijks her Jr wegin8 omdat men daar nau- ineen ri ls.m,sPelen op nieuwe ontwik- ichten" (t, exibele arbeidsvormen (oproep- Het'wmswerk) blijven veelal buiten de ■or snp, p ongeorganiseerden groeit daar- %ezi„L;?Vendien ervaren vakbonden de rik.... "IQ van OBHpmammnfPT>FnIn« 4»* öjven rfjr van, ondernemingsraden in he la», l. vaker als bedreigend voor i opgebouwde posities. Van Voorden ziet ook in het door onderne mers en overheid tegen elkaar uitspelen van vakbonden (tijdens cao-onderhandelingen bij voorbeeld) een ernstig gevaar voor de positie van de vakbeweging. Het komt steeds vaker voor dat bedrijven en bedrijfstakken zaken doen met bonden die lang niet alle werknemers vertegenwoordigen. Zo sloten de banken vorig jaar een cao af met de bonden voor middelbaar en hoger personeel en zetten daarmee de FNV- en CNV-bonden buitenspel. En vers in het geheugen ligt nog de geslaagde poging van minister Van Dijk (Bin nenlandse Zaken) om verdeeldheid binnen het ambtenarenfront te zaaiea Hij sloot met enkele bonden een akkoord en de grootste ambtenaren- centrale, die van de FNV, stond - en staat nog - buitenspel. Natuurlijk beseft men bij de grootste vakcen trale FNV best het gevaar van het uit elkaar drijven van werknemersorganisaties. Maar ver der dan wat sleutelen aan de bestaande regels komt men niet FNV-vice-voorzitter Van Stekelenburg is (nog) niet zover om de positie van de vakbewe ging in een veranderende samenleving princi pieel ter discussie te stellen. Als ondernemers en overheid er in slagen een wig te drijven tussen dezelfde belangen nastrevende vakbonden moet, zegt hij, het recht van de grootste zegevieren. Hij vindt bijvoorbeeld dat de minister van So ciale Zaken een gesloten cao pas algemeen ver bindend (geldig) mag verklaren als het resultaat daarvan wordt onderschreven door bonden die samen de meerderheid van de werknemers ach ter zich hebben. In het geval van de bank-cao had de bewindsman die dus niet geldig mogen verklaren, omdat de meerderheid van de geor ganiseerde werknemers bij de banken via hun FNV- en CNV-bonden niet akkoord zijn gegaan met het onderhandelingsresultaat. Revisie van regels dus. Zijn collega J. Werkhoven, voorzitter van de centrale voor middelbaar en hoger personeel. MHP, gaat minder omzichtig te werk. Op het congres van MANS uitte hij keiharde kritiek op driekwart van de vaderlandse vakbonden. Hij ging zelfs zover een rechtstreekse relatie te leg gen tussen de hoge werkloosheid en de 'vastge roeste' postitie van het gros van de vakbonden, dat flexibiliteit maar een heel vies woord vindt. Werkhoven legt dat als volgt uit. Sinds de roerige meidagen van 1968 is er op vrijwel alle maatschappelijke terreinen veel veranderd. De Vernieuwers' uit die tijd, aangevoerd door de studenten (Maagdenhuis), wilden af van starre, dogmatische strukturen, waarin het individu nauwelijks meetelde, laat staan iets te zeggen had. Vandaag zijn veel van die strukturen gemo derniseerd. Dat heeft natuurlijk ook invloed ge had op de vakbeweging, maar lang niet zo in grijpend als in andere instituten. Er was feite lijk een aanzienlijke daling van het aantal leden nodig om de vakbondsleiding te overtuigen van de noodzaak het roer radikaal om te gooien. Maar verder dan die overtuiging is men nog niet gekomen. Vakbondleiders blijken niet in staat zijn afstand te nemen van het verleden. De traditionele aanpak staat nog steeds voorop. Angstvallig houdt men vast aan in het verleden verworven rechten en de neiging alles nog gede tailleerder te regelen in cao's is niet weg te brandea Het vasthouden aan verworven rechten vormt een ernstige belemmering voor de be strijding van de werkloosheid, zegt Van Werk hoven. Hij vindt dat een vakcentrale zich meer moet inspannen voor herstel van de financiële en economische basis van de maatschappij dan moet vasthouden aan de kleine lettertjes uit (ar beidsovereenkomsten, die in een andere periode en onder andere omstandigheden aan het papier zijn toevertrouwd. Economische groei, winst, rendementsherstel, beheerste loonstijgingen en een verstandige verdeling van werk zijn zaken waar een vak centrale best Vuile' handen mee mag maken. De vakbeweging mag geen oogkleppen blijven dra gen en maar doorgaan met het bewandelen van platgetreden en dogmatische paden, zegt hij. De voortschrijdende automatisering en technologi- sering schept een nieuw soort werknemer, die mondiger is en meer eigen verantwoordelijk heid wil dragen. Die wil zelf uitmaken of hij flexibele arbeidstijden wenst of niet Van Werkhoven gaat nog verder. De ver starde arbeidsmarkt vereist volgens hem niet alleen flexibele arbeids- en bedrijfstijden, maar ook grotere verschillen in beloning, een lager minimumloon, geen automatische koppeling tussen lonen en uitkeringen en zelfs het huidige ontslagrecht noet op de helling. Door Louis van de Geijn Twee Nederlandse alpi nisten zijn vorige week op een berg in Nepal van een ijsrichel gevallen en om gekomen. Of dit drama ge volgen zou hebben voor de bergsport, wilde een ra dioman weten van iemand van de alpinisten vereni ging. Die dacht van niet. De risico's zijn bekend ge noeg, veronderstelde hij. Ik was, terwijl ik dat gesprek volgde op de autoradio, on derweg naar een hoogge leerde die me zou uitleggen hoe het allemaal in elkaar zat met de in hun voegen kra kende effectenbeurzen. Daarom kon ik het niet hel pen dat ik onmiddellijk in ge dachten beleggers langs steile rotswanden naar de hoogste Himalayatoppen zag klaute ren en vervolgens in de peil loze diepte verdwijnen. Verstandige beleggers be rekenen, net als bergbeklim mers, hun risico's. Alpinisten slaan ankers in de rotsen en speculanten nemen van tijd tot tijd hun winst. Nu er toch grote ongeluk ken zijn gebeurd op de inter nationale beurzen, Amster dam niet uitgezonderd, mag je je afvragen of het beleg gende publiek nog trek heeft in nieuwe avonturen. Waren de risico's genoeg bekend? Dat valt, althans voor een deel van dat publiek, te be twijfelen. De beurzen zijn vanaf 1982 haast zonder on derbreking omhoog geklom men. Ook toen de boomgrens al was bereikt, hebben zich nog nieuwkomers bij de ex peditie aangesloten. Erg populair was het aan delenbezit in Nederland, ver geleken met andere indus trielanden, in weerwil van de schijnbaar gegarandeerde koerswinsten, nog steeds niet. Eind 1986 hadden bijna twaalf van elke honderd huishoudens in Nederland aandelen of obligaties. Uit een vergelijking met 1984 blijkt dan dat in die tussen liggende periode bijna twee honderdduizend huishoudens hun entree op de effecten beurs hebben gemaakt. Vooral jongeren hebben sinds 1984, toen de beurs dus al meer dan twee jaar in de lift zat, het effect ontdekt. Je bent jong en je wilt wat aan delen. Ook uit de omvang van de portefeuilles blijkt dat nogal wat aspiranten zich op Beursplein 5 hebben gemeld. Bijna de helft had effecten met een waarde tot ƒ15.000. Niet niks, maar in beleggers- kringen bepaald niet een be drag om van achterover te vallen. Nogal wat beleggers heb ben dus nog geen winter mee gemaakt. Wat hebben deze mooi-weer-spelers gedaan toen deze week de bui los barstte? Te vrezen valt dat velen van hen bevangen zijn door de paniek die vanuit Wall Street kwam over waaien en hun spullen blin delings van de hand hebben gedaan. Of dat slim was of niet, valt niet eenvoudig te beantwoor den. Het maakt bijvoorbeeld nogal wat uit tegen welke koers iemand is ingestapt. En of hij/zij niet met de laatste spaarcentjes aan het specule ren is geslagen. Of nog erger: met geleend geld. In het laat ste geval zal de bank weinig te kiezen hebben gelaten. Het zou best kunnen zijn dat de door de wol geverfde vaklieden onder de beleggers, zij die namens verzekeraars, pensioenfondsen en andere grote vermogens opereren, met dat schrikgedrag hun voordeel hebben gedaan. Aandelen die twee dagen eer der nog zo goed waren als goud, waren nu te koop voor een appel en een ei. Handelen tegen het sentiment van de markt in, zegt een oude beurswet, brengt geld in het laatje. Maar wie durft? Het oude liedje van Louis Davids, over het dubbeltje dat nooit een kwartje wordt, gaat ook hier op. Ironie alom, deze dagen. Grote beleggingsfondsen trokken ijlings de adverten ties in, waarmee ze de beleg gers gouden bergen bleven beloven. Dat staat zo raar on der de vette koppen waarmee de rampen op de beurzen worden verkondigd, niet waar? Vorige week zaterdag nog was woordvoerder Gerard Jeuken van de Amsterdamse Effectenbeurs bij Brandpunt om de geneugten van aande lenbezit te verkondigen. Hij lachte wat bleekjes toen ik hem daaraan herinnerde. Maar de spreiding van het aandelenbezit blijft een goede zaak, hield hij vol, terwijl achter hem het koersbord meer onheil verried. 'Het zal hier wel een tijdje stil worden', zei een Amster damse beurshandelaar deze week. Volgende week donder dag, op de kop af 58 jaar jaar na de historische krach op Wall Street, wordt in Amster dam de negende Dag van het Aandeel gehouden. Dat is de afgelopen jaren een hoogtijdag van beleggers geworden die zo veel aan dacht trok dat er een tweede dag bij moest komen. Als de voortekenen niet bedriegen, kan de organisatie het vol gend jaar bij één dag en een kleinere zaal laten Volgend jaar, zo is het plan, komt Teleac met een tv-cur- sus beleggen. Een goede voor lichting aan het beleggende publiek is meer dan ooit no dig, zei de voorzitter van de Amsterdamse beurs deze week. Maar wie heeft zijn lesj e nu nog niet geleerd? LONDEN (ANP) - De autoverkoop in Europa zal dit jaar op nieuw een record boeken, nadat vorig jaar ai een ongekend aantal van 11,7 miljoen auto's was verkocht, zo meldt de Finan cial Times. In de eerste negen maanden van dit jaar zijn 9,46 miljoen auto's verkocht, 5,7 meer dan in de vergelijkbare pe riode van vorig jaar. Volkswagen heeft nog steeds de grootste afzet op de Europese markt: in de eerste drie kwartalen van dit jaar een marktaandeel van 14,9 0,4 meer dan vorig jaar. Fiat komt op de tweede plaats met een marktaandeel van 14,4 tegen 14,1 vorig jaar. Het Franse Peugeot-Citroen heeft de vierde plaats van General Motors (Opel-Vauxhall) overgenomen. Peugeot heeft nu een marktaandeel van 11,6 Op de derde plaats staat Ford met 12,1 en op de vijfde en zesde plaats komen GM met 11,6 en Renault met 10,2. DEN HAAG (ANP) - Aan de ondernemingsraad van de Neder landse Aardolie Maatschappij (NAM) in Assen is de prijs voor het beste OR-jaarverslag toegekend. De tweede prijs gaat naar de OR van Sandvik Nederland in Schiedam en de derde prijs naar de OR van Delta Lloyd in Amsterdam. Het jaarverslag van de OR van het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs in Utrecht krijgt een eervolle vermelding. De jaarlijkse (geld) prijs is ingesteld door OR-informatie, een blad voor onderne- mingsradea HEERLEN (ANP) - Met ingang van 22 oktober heeft de minis ter van economische zaken de voorzitter van de hoofddirectie van Rabobank Nederland, drs. H.H.F. Wijffels, benoemd tot lid van de raad van commissarissen van DSM. Dat heeft het che mieconcern vrijdag bekendgemaakt WASHINGTON (AFP/RTR) - Minstens zeven Europese be drijven hebben de afgelopen zes jaar de regels geschonden van de Cocom, de organisatie die toezicht houdt op de export van technologie naar Oostbloklanden. Dat staat in een rapport van de Noorse regering waarin verslag wordt gedaan van het on derzoek naar de activiteiten van de Noorse wapenfabriek Kongsberg. Dat bedrijf stond onlangs samen met het Japanse Toshiba in de beklaagdenbank vanwege de illegale export van technologie. Beide bedrijven zouden de Sovjetunie apparatuur hebben geleverd waarmee zij hun duikboten van geruisloze schroeven konden voorzien. Kongsberg heeft in de periode 1974-1986 78 sturingscomputers geleverd aan de Sovjetunie en één aan China. De andere zijn de Westduitse bedrijven Donau- werke, Schiess en Doemes, het Italiaanse bedrijf Innocenti, het Britse KTM en de Franse onderneming Forrest Line. 80 VESTIGINGEN TOT U

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 7