UITBLAZEN
Reagan voornaamste slachtoffer van Zwarte Maanda amilie
iet
Volgende week in de hoofdrol: Gerrit Brokx
Naar een verantwoordelijke 60-procents-samenleving
even
Duitse
appetijt
EX-STAATSSECRETARIS NA ÉÉN JAAR WEER IN OPENBAARHEI:
ECONOMISCHE KOERSWIJZIGING ZOU PRESIDENT NOG KUNNEN REDDE,-
JE STEM CC
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 24 OKTOBER 1987
-DESTEM-
iSTEM BINNEN
>nus van f 250
Slecht ter been?
De Arola brengt u
overal heen.
MMIJENBERG bv
itstel, geen
IN HET restaurant van
het volkomen terecht
Alpenblick gedoopte
hotel in Hopfen am See
dondert het Gute MorgenI
elke ochtend tientallen
malen langs de ontbijtta
fels. Wat een vriendelijk
volk, denk je dan, maar
het blijkt al gauw meer een
kwestie van beleefdheid te zijn.
Elke tafel vormt een gesloten
wereldje op zichzelf. De verbin
dingen met de buitenwereld
worden uitsluitend onderhou
den via de obers die de knappe
rige broodjes aandragen en de
prullebakjes met boterpa
piertjes en yoghurtbekertjes
van tafel nemen en ledigen.
Het andere Nederlandse
echtpaar dat er logeert heeft
zijn nationaliteit zorgvuldig
voor ons verborgen weten te
houden tot op de vierde dag.
Dan verraadt zij zich, door de
reisgids die ze in de hand
houdt. Waarom hebben veel
Nederlanders, in het buiten
land op vakantie, er een hekel
aan andere Nederlanders te
ontlnoeten? We proberen ze, na
de onthulling, een keer in het
Nederlands te groeten, maar
dat is niet aan ze besteed. Ik
weet het: een Nederlander in
den vreemde moet je niet te
vriendelijk tegemoet willen tre
den. Dan denkt'ie al gauw dat
je wat van hem nodig hebt.
Maar aan de andere kant willen
wij niet dat zij van ons zouden
denken dat wij Nederlanders
proberen te mijden als de pest,
al missen we de landgenoot niet
echt als we op reis zijn. Gute
MorgenI galmen zij mee in het
koor, maar een speciaal knikje
voor het tafeltje met landgeno
ten is er niet bij. Ze kijken naar
de Allgauer Alpen in de verte
als ze onze tafel passeren.
In Engeland voltrekt het
ontbijt-ritueel in een vakantie
hotel of -pension zich heel an
ders. Daar worden al op de eer
ste morgen, en toch zeker op de
tweede, contacten over en weer
gelegd tussen de tafels onder
ling. Met voorzichtige zinnen
als: „heeft u een prettige reis
gehad" of „bent u al naar kas
teel Zus-en-Zo geweest?" pro
beren de gasten, nog vreemden
voor elkaar, uit te vinden hoe
het zit met eikaars praatlust.
Zeg je niets, of alleen maar iets
beleefds terug, dan laten ze je
voor de rest van je verblijf met
rust. Maar begin je over de files
waarin je gezeten hebt of over
de schitterende tuinen van kas
teel Zus-en-Zo dan ben je voor
de rest van je vakantie verze
kerd van aanspraak.
Duitsland met Engeland
vergelijken is tegelijk moeilijk
en weinig zinvol. Op het oog
komt het wat slonzige, soms
gore Engeland er in zo'n verge
lijking maar schamel af. Maar
de atmosfeer is er warmer, be
haaglijker. In Duitsland blinkt
alles van kwaliteit. In Engeland
niet. De Duitsers handden 24
uur van de dag volgens plan,
ordelijk, georganiseerd en doel
matig. De Engelsen lijken dik
wijls maar wat aan te rotzooi
en. Maar in Engeland heb je al
gauw het idee erbij te horen en
in Duitsland voel je je veel
meer een bezoeker in ander
mans mooiste kamer.
Misschien is het heel per
soonlijk. Als ik over Engeland
WIMKOCK
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst® 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
RankrpIfltiPQ'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
gen mijn vrouw en ik de vette
schrijf kunnen mijn vingers m'n
gedachten niet bijhouden. Over
de Duitsers schrijf ik stroef. Ik
kan hun levenssfeer niet be
schrijven omdat ik die niet aan
voel. Het is er mooi. Nergens in
Europa krijg je meer en betere
waar voor je geld. De dienst
verlening is er door en door be
trouwbaar en de mensen zijn er
beleefd, vriendelijk zelfs, maar
je gaat niet met een stelletjes
Duitsers, in een bruin café rond
een gammele piano, een sing
song zitten houden. Ik zie me
dat tenminste zo gauw niet
doen.
Het is zondagmiddag in
Oberstdorf. Het nazomert dat
het een lieve lust is: 28 graden
in de schaduw van het terras
waarop wij zitten te genieten
van een lokale specialiteit (vrij
wel onvermijdelijk iets met
ham of worst). Een tafel verder
bestellen twee Duitse echtpa-
ren, een eind in de zestig zo te
zien, hun lunch. De mannen
nemen zuurkool met varkenspo-
ten. Met grote belangstel'
maar zo discreet mogelijk,
ik de i
tij die daarop volgt. Als
een van de mannen zijn vingers
aflikt, nadat hij het laatste afge-
kloven bot heeft weggelegd,
ontmoeten onze blikken elkaar.
Hij grijnst me toe. Ik knilr terug
met een grimas die begrip moet
uitdrukken: ons de vingers af-
likken doen we allemaal.
Een ding staat als een paal jjjj
boven water: de Duitsers zijn
geweldige eters. Hun eetcultuur
is niet zo verfijnd als de Franse, E
maar evenzeer gebaseerd op ge- E
not. Die eetcultuur onder-
scheidt de Duitsers in elk geval
in gunstige zin van de Britten.
De slechte reputatie van de E
Britse keuken is niet bepaald E
door de kwaliteit ervan, maar is
veroorzaakt doordat de door-
snee-Brit zijn voedsel veracht. E
Dat brengt met zich mee dat hij E
niet kwaliteitsbewust en dus
verre van veeleisend is en dat
merken wij dan weer in zijn E
restaurants en cafetaria's. Eten
is voor 'de' Brit geen doel op
zich. Zelfs de traditionele zon- E
dagse maaltijd van roast beef
met Yorkshire pudding is niet
bedoeld om lekker te eten. Het E
is een middel om één keer in de
week' de club gezellig bij elkaar
te hebben zonder dat iemand E
haast heeft.
Duitsers eten wel degelijk 1
om het lekkere. Dat zie je zo. E
Het bevordert je eigen eetlust 1
en daardoor hjkt het of de
eigenlijk veel te grote biefstuk
op je bord krimpt tot een beter
verteerbare omvang.
Door Jo Wijnen
VOOR HET EERST sinds hij het Witte
Huis betrad heeft de Amerikaanse presi
dent Ronald Reagan gesuggereerd dat hij
wil praten over een mogelijke verhoging
van de belastingen. Reagan kan aan een
dergelijke stap - die hij altijd hardnekkig
geweigerd heeft te zetten - vrijwel niet
meer ontkomen, zeker niet na het ineen
storten van de aandelenkoersen afgelopen
maandag.
De president is er zich zeer van bewust dat de
dramatische gebeurtenissen van deze nieuwe
'Zwarte Maandag' op zijn toch al sterk ver
laagde politiek krediet in mindering zullen
worden gebracht. En hij is er zich nog meer
van bewust dat de ramp op de aandelenbeur-
zen over de gehele wereld in feite wordt be
schouwd als het failliet van zijn omstreden
economische opvattingen.
De Amerikaanse president heeft altijd rots
vast in de zogenaamde 'supply-side'-theorie
geloofd. Op grond daarvan heeft hij zichzelf tot
de belangrijkste pleitbezorger gemaakt van de
opvatting dat zolang de overheidsbemoeienis
sen minimaal en de belastingen zo laag moge
lijk blijven, alles vanzelf gaat. Lage belastin
gen moedigen investeringen en een grote con
sumptie aan. Dat activeert de economie en
brengt uiteindelijk zoveel geld in de staatskas,
dat zelfs de defensieuitgaven drastisch kunnen
worden opgevoerd. Dat laatste heeft als bijko
mend effect dat Amerika weer vanuit een po
sitie van kracht met de rest van de wereld kan
praten En het gevolg daarvan is weer dat het
Amerikaanse zelfvertrouwen andermaal een
hoge vlucht kan nemen. Reagan heeft daarom
van de supply-side-theorie zijn ideologisch
hoofdthema gemaakt. Hij is er zelf de eerste en
Reagan: hardhandig uit zijn economi
sche dromen gewekt. FOTO AP
meest fervente aanhanger van.
Al in het eerste jaar van zijn presidentschap
verlaagde Reagan de belastingen drastisch
Maar ondanks het luide applaus dat hij incas
seerde, bleef het economisch heil vooralsnog
uit De belastingverlaging sloeg een enorm gat
in de Amerikaanse begroting dat sindsdien al
leen maar groter is geworden. Dus leende
Amerika het geld om die gaten te dichten in
het buitenland. Reagans Amerika is als gevolg
daarvan op dit ogenblik het grootste schulden
land ter wereld. Per jaar betalen de VS onge
veer 200 miljard dollar rente en aflossing aan
het buitenland. Dat is bijna een-vijfde van de
totale begroting.
Gedurende de eerste jaren van zijn presi
dentschap bleef Reagan de begrotingstekorten
niettemin zien als een onbeduidende kwaal
waarvoor de supply-side-economen zeer spoe
dig de juiste medicijn zouden vinden. Maar dat
gebeurde niet. Ook het snel oplopende handels
tekort werd als een bijkomstigheid van tijde
lijke aard gezien. De dure dollar bleef duur en
Reagan hield staande dat dat een teken van
economisch welbevinden was. Pas eind 1985
werd het de Amerikanen duidelijk dat ze zich
zelf volkomen uit de markt aan het prijzen wa
ren. Dat leidde tot een kunstmatige verlaging
van de dollar. Maar de verwachting dat die
koersverlaging de handelsbalans gunstig zou
beinvloeden, werd niet bewaarheid.
De president zelf geeft het Congres intussen
de schuld van de hoog opgelopen begrotingste
korten. Het is zonder twijfel juist dat het Con
gres, als het gaat om het terugdringen van het
begrotingtekort (op dit ogenblik ongeveer 150
miljard dollar), een opmerkelijke machteloos
heid aan de dag heeft gelegd. Daar staat tegen
over dat het de president aan zowel de poli
tieke gespierdheid als de economisch vinding
rijkheid heeft ontbroken om de Congresleden
tot andere gedachten te brengen. En hij liet de
machteloosheid in totale verlamming verkeren
met zijn categorische weigering de belastingen
te verhogen en de defensieuitgaven te verla-
gea Voor het Congres bleven daardoor slechts
bezuinigingsmogelijkheden in de marge open,
die bovendien zeer impopulair waren bij hun
achterban.
De alternatieven die de rekenmeesters van
het Congres op tafel legden, stuitten op mas
sieve weerstand van het Witte Huis. Volgens
een van de nu ter discussie staande begrotings
modellen, zou iedere liter toch al niet dure ben
zine zonder al te veel moeilijkheden met 5 dol
larcent kunnen worden belast. Dat zou 20 mil
jard dollar extra opbrengen. Een belastingver
hoging van 1 procent zou wederom 20 miljard
in het laadje brengen. Als vervolgens nog een
aantal belastingvoordelen voor de beter be
taalden - zoals de aftrekbaarheid van de rente
op zeer dure woningen - worden geschrapt en
AARLEM (ANP) - E
ettelijke miljarden op defensie worden Teerst nog een bewij
Jen dat Ahold-topmai
met 60 miljard ontlasten. In twee tot dj -rrit Jan Heijn in leven is
tijd zou het begrotingstekort dan naf jordat zi) kunnen rekenei
weggewerkt zijn. betaling van het losgeld.
Op dit ogenblik praten de president f r blij kt uit een kleine adver
Congres over een bezuiniging van 23 «e in verschillende krantei
dollar op jaarbasis, waarvan - tot dezedag Het levensteken word
belastingverhogingen en defensievere langd in de vorm van he
nadrukkelijk waren uitgeslotea JM00r(j 0p een vraag, da
Zwarte Maandag heeft president Reaf lelijk alleen Heijn zelf kar
zijn adviseurs hardhandig uit hun -■*
sche dromen gewekt. Bijna niemand
meer aan de werkelijke waarde van desï T TTT^T ~\TT
side-theorie. De boodschap van Zwarte} I I I _Pj|\ i
dag is dat het vertrouwen in het econ®
beleid van de Reagan-regering definitief j
gezegd.
De politieke betekenis van de rampo»
Street is overigens nog groter dan de
economische. Als de handel in aandek,,
snel in een beter vaarwater komt, krijgen'
gen en de republikeinen de schuld van
de VS al als de 'Zwarte-Maandags!;;
wordt aangeduid. Dat is een ramp
publikeinse presidentskandidaat
Bush, die zijn gehele campagne heeft
seerd op de 'economische successen' van',
gan-regering, politiek niet kan overlever.
Of het hals-over-kop verlagen van del
rente - die enkele weken geleden even
over-kop werd verhoogd - de positie van
gan als leider van 's wereld belangrijkst
nomische natie nog kan redden, mag zeer
den betwijfeld. Het Reagan-tijdperk lijlii
derhalf jaar voordat het definitief wordt;
sloten, voorbij te zijn. Wat verkie;
opiniepeilingen in onvoldoende mate v<
ten aan te tonen, toont Wall Street in
luttele uren aan.
ingeveer 90.000 gepensio
■rden in de grootmetaa
jgen ter gelegenheid vai
40-jarige bestaan vai
Bedr ij fspensienfond
ir de Metaalindustrie eei
ienk van f 250 netto.
AANSTAANDE MAAN
DAG weten we waar
schijnlijk meer. Althans:
iets meer. Dan hoort de
Enquêtecommissie Bouw-
subsidies om 10.30 uur voor
het eerst de vorig jaar tot
aftreden gedwongen
staatssecretaris van volks
huisvesting Brokx. Heeft
CDA-fractieleider De
Vries op 16 oktober 1986 te
recht of onterecht gehan
deld door politieke eutha
nasie toe te passen op zijn
geloofsgenoot Brokx, de na
negen jaar bijna vleesge
worden verpersoonlijking
van volkshuisvesting?
In een 'persoonlijk/vertrou
welijk' schrijven aan premier
Lubbers liet de CDA-fractie-
voorzitter weten dat Brokx er
beter aan deed het veld te rui
men, toen kort daarvoor een
definitief uitzicht was geko
men op een parlementaire en
quêtecommissie naar gerom
mel met bouwsubsidies door
de jaren heen.
De Vries achtte het „twij
felachtig of iemand die in de
komende tijd vereenzelvigd
zal worden met een beleid dat
ruimte liet voor ontoelaatbare
praktijken van beleggers, vol
doende politiek gezag zal be
houden om beleidsmatig en in
het verkeer met beleggers
orde op zaken te stellen".
Brokx vond van wel en hij
had de steun van premier
Lubbers. Maar De Vries' brief
lekte daarna naar de pers en
daarmee was het lot van
Brokx definitief bezworen:
politiek gezien was zijn posi
tie onhoudbaar. Op 22 okto
ber, dus precies een jaar gele
den, gaf Brokx met pijn in het
hart de pijp aan Maarten.
Een zichtbaar aangeslagen
Brokx noemde diezelfde
avond op een inderhaast be
legde persconferentie de con
clusie van De Vries „op z'n
minst voorbarig". Volgens
hem had hij, na de die zomer
op gang gekomen geruchten
stroom over mogelijke fraude
door beleggers (het ABP in
het bijzonder), met alles wat
hem bij machte was gepro
beerd klaarheid in de zaak te
brengen. Alleen uitvoerig on-'
derzoek van de enquêtecom
missie kon leiden tot een oor
deel over de verantwoorde
lijkheid van alle betrokkenen,
inclusief hemzelf, vond
Brokx.
Hij mag trachten maandag
alsnog zijn gelijk te halen.
Brokx zal tijdens dit eerste
verhoor aan de tand worden
gevoeld over zijn eerste
ambtsperiode: onder minister
Beelaerts van Blokland in het
eerste kabinet-Van Agt (1977-
1981). Heeft hij geweten en zo
ingestemd met praktijken
waarbij het departement van
volkshuisvesting beleggers
toestond te sjoemelen met
subsidieregelingen?
Wat heeft Brokx na het af
lopen van de subsidieregeling
1968 nu precies afgesproken
met beleggers om hen te be
wegen terug te komen in de
Gerrit Brokx: gelijk halen.
premiehuurbouw, nadat zij
zich massaal hadden terugge
trokken uit weerzin tegen de
subsidieregeling 1975 die hun
rendement liet jojo-en met de
inflatie? Heeft hij het ABP
daarbij bevoordeeld door al
leen het pensioenfonds een
douceurtje van één procent
extra rendement toe te bede
len?
Wat heeft Brokx bewogen,
zo hij al op de hoogte was,
subsidie-ambtenaar Keus de
vrije hand te geven om het
ABP toestemming te geven
ook vrije-sectorwoningen om
te zetten in premiehuurwo
ningen (volgens de OKH-re-
geling uit 1980 betekende dat
subsidie)? Dat terwijl die
OKH-regeling nadrukkelijk
primair was bedoeld voor de
- FOTO ANP
omzetting van premiekoop- in
premiehuurwoningen om te
worden verlost van de 'prop'
onverkoopbare woningen die
in 1979 de woningmarkt ver
stoorde.
Ook mag de voormalige be
windsman de enquêtecom
missie opheldering verschaf
fen waarom hij die OKH-re-
geling die aanvankelijk
slechts zou gelden tot septem
ber 1980 ook in 1981 heeft laten
voortduren, zonder dat daar
toen enige regelgeving aan
ten grondslag zou hebben ge
legen. Iets waar tot grote ver
bazing van onder meer de
Tweede Kamer ook nog na
dien (door toedoen van Keus
in 1982 naar diens zeggen) het
ABP van heeft geprofiteerd
met omzetting van vrije-sec
torwoningen (32 in een ABP-
complex van 123 in Gronin
gen).
Maar als de enquêtecom
missie met Brokx evenveel
tijd nodig heeft als met
plaatsvervangend directeur-
generaal Steensma van volks
huisvesting die over twee we
ken voor de vierde keer in het
getuigebankje mag gaan zit
ten, komt ook pas in de laatste
week van de enquêteverhoren
definitief uitsluitsel of Brokx
ongeschonden en wel de verh-
oorzaal in de Eerste Kamer
kan verlaten.
Brokx is niet de enige
'zwaargewicht' die volgende
week ten tonele verschijnt.
Ook oud-staatssecretaris en
voormalig minister van
volkshuisvesting Van Dam
(PvdA) mag zijn beleid komen
verdedigen. Van Dam ver
keert dan in dezelfde positie
als de huidige minister van
binnenlandse zaken Van Dijk
vorige week, die als oud-voor
zitter van de RSV-enquête-
commissie de rollen eens zag
omgedraaid. Van Dam was
ondervoorzitter van die RSV-
commissie en keerde in ja
nuari 1986 de politiek de rug
toe om zich te storten op het
voorzitterschap van de VA
RA.
Ander kopstuk volgende
week is de inmiddels bij zijn
leven al legendarische drs.
J.L.P. Post, hoofdingenieur
directeur van volkshuisves
ting in Zuid-Holland (HID -
een soort voorpost van het de
partement in de provincie).
Post is de man die in 1982 zijn
superieuren attent mails
de subsidie-aanvraag v;
ABP voor 235 huurwoi
in de Rotterdamse wijkij
nahof. Die aanvraag!
volgens Post van
Het ABP had de i
kosten 4,7 miljoen
hoog opgegeven, eenint
sommetje, omdat de sut*::
regeling uit 1975
stichtingskosten een 1
subsidie toekende.
Die bevinding mor
in de nadien befaamd,
den 'nota-Post'
HID zijn chefs de vraagt
hield of het niet tijd ut
subsidie-aanvragen eens
controle te onderwijn,
inmenging werd 'beloond'
een telefoontje van de
malige directeur woningb
en stadsvernieuwing
Kesteren (inmiddels or
den) die Post voorhield d
helemaal niets gecontn
diende te worden.
De nota-Post beland!
het departement op
reau van drs. W.A. Hi
aanvankelijk secretaris
de directieraad en
hoofd van de afdeling I
ciering woningbouw,
moest de nota verspreid
der de leden van de
raad, maar naar verluid
hij hem enige tijd ondei
hebben gehouden. De
tieraad nam de nota»»
pas in 1983 in
waarna slechts een
affaire' restte. Haf
zijn rol volgende w
derdag komen uil
(ANP)
krijgen deze uitkering ge
fktijdig met de pensioenuit
ig over november.
Dit heeft het pensioenfond.'
teen van de oudste wettelijl
plicht gestelde pensioenre
gen in ons land uitvoert
;endgemaakt.
Behalve de 80.000 gepensio
ierden van het jubilerend
inds ontvangen ook 11.00
isioengerechtigden die val
onder de Verzekerings
iep Metaalindustrie, het ju
leumgeschenk.
(ADVERTENTIE)
j Door weer en wind, binnen en
I buiten de bebouwde kom. Op
volle tank 200 km! Max.
I snelheid 40 km/uur. Ook lever- j
I baar als rolstoel-inrij wagen.
Vraag documentatie over
Ideze fantastische twee-zitter.
I (Uitsluitend voor gehandicapten.)
Door Max de Bok
TIJDENS HET POLI
TIEKE debat over het ka
binetsbeleid voor het ko
mende jaar leek-ie zomaar
uit de lucht te vallen, de
zestig procents-norm van
CDA-fractieleider Bert de
Vries. De stenografen in de
Tweede Kamer doopten
hem onmiddelijk met de
naam 'Bert-norm' en zo
zal-ie wel in de annalen
worden bijgeschreven.
Lubbers en Ruding schrokken
en mompelden iets van: wij
hebben het al druk genoeg
met het beleid van dit kabi
net, hoe het daarna moet zien
we dan wel weer.
Voorhoeve (WD) kreeg er
ter plekke kriebels van: wil
het CDA na 1990 niet meer be
zuinigen op de collectieve uit
gaven, hoe moet dat dan met
onze samenwerking? Kok
(PvdA) zag er een interessant
signaal in, maar hield zijn
wantrouwen over de bezuini
gingsdrift van het CDA.
Hoe kwam De Vries ertoe
om ineens te propageren dat
de uitgaven die de overheid
doet voor allerlei gemeen
schapsvoorzieningen (de col
lectieve sector) na 1990 gesta
biliseerd zouden moeten wor
den op 60 procent van wat we
met ons allen verdienen (het
nationaal inkomen)?
Deze week werd het ant
woord op die vraag duidelijk.
Tussen de post lag de nieuwe
discussienota van het CDA-
partij bestuur over 'De ver
antwoordelijke samenleving'
en ook het jongste nummer
van het toonaangevende eco-
nomenblad ESB, met daarin
een uitvoerig artikel van De
Vries over de Bert-norm. En
daarin schrijft hij tot slot:
„Als een van de rijkste lan
den ter wereld kiest voor een
collectieve sector van 60
dan moet daarmee een rela
tief hoog niveau van basis
voorzieningen veilig gesteld
kunnen worden. In die zin heb
ik het kwalitatieve concept
van de verantwoordelijke sa
menleving, dat door het CDA
gepropageerd wordt, ook van
een kwantitatieve indicatie
willen voorzien". Weliswaar
had De Vries zoiets ook al tij
dens het debat gezegd, maar
toen was de CDA-discussie-
nota nog niet in brede kring
bekend. Pas achteraf werd
helder dat een en ander niet
zo uit de lucht kwam vallen
als wel werd verondersteld.
Het lijkt er dus op dat De
Vries zijn positie als eerste
parlementair vertegenwoor
diger van het CDA gebruikt
heeft om te voorkomen dat de
discussie in zijn partij over de
inrichting van onze samenle
ving zich op een te hoog abs
tractieniveau zou blijven af
spelen. In ronde woorden ge
zegd: je kunt wel praten over
een kleinere overheid, over
meer eigen verantwoordelijk
heid van burgers, over lagere
collectieve lasten (belastingen
en premies), maar pas op: er
zit een grens aan het bezuini
gen. Nemen we geen grens in
acht dan schiet de overheid
tekort in haar taak: te zorgen
voor een samenleving met
goede basisvoorzieningen en
een samenleving waarin de
overheid haar kerntaken op
een kwalitatief hoog niveau
kan vervullen.
Men moet De Vries bijval
len dat het verstandig is de
discussie over kwaliteit en
kwantiteit maar meteen te
koppelen. Te zeer is in de eer
ste reacties op de idee van De
Vries veronachtzaamd, dat hij
zijn zestig procents-norm uit
drukkelijk gepresenteerd
heeft als een globale norm,
niet als een grens die verstar
ring in de hand zou werken.
Dat wil zeggen dat het een
norm is die globaal aangeeft
wat de meest gewenste ver
houding is tussen de omvang
van de collectieve sector en
die van de marktsector. Een
norm die aangeeft dat de eco
nomische groei niet per defi
nitie ten goede moet komen
aan de marktsector, maar
naar evenredigheid verdeeld
moet worden over de particu
liere en de collectieve sector.
In de discussienota van het
partijbestuur wordt dat nog
anders gezien. Daarin wordt
toch nog erg veel nadruk ge
legd op de noodzaak om ook
op langere termijn de collec
tieve uitgaven te verkleinen
„zo mogelijk ook ter verlich
ting van de belasting- en pre
miedruk". Het interessante is
nu dat De Vries zowel in het
Kamerdebat als in zijn artikel
in ESB forse vraagtekens
heeft gezet bij de zin en moge
lijkheid van belastingverla
ging. Hij voelt niets voor meer
bezuinigen ter wille van be
lastingverlaging, zoals de
WD wèl wil.
Letterlijk zei hij in de Ka
mer: „Als de collectieve sector
zich stabiliseert op 60 zal de
ruimte die het oplevert, vrij
wel geheel nodig zijn om het
financieringstekort terug te
brengen tot een structureel
aanvaardbaar niveau". In
ESB ondergraaft De Vries nog
een ander argument, van
vooral de WD, voor belas
tingverlaging. Tegelijkertijd
en dat is politiek gezien min
stens zo opvallend - begeeft
hij zich daarmee buiten de
mede door hemzelf getrokken
grenzen van het regeerak
koord. De CDA-fractieleider
blijkt nu geen aanhanger
meer te zijn van de theorie
van de zogenoemde wig-ver
kleining door verlaging van
de lastendruk.
Onder de 'wig' wordt ver
staan de afstand tussen de
bruto arbeidskosten en het
bedrag dat de werknemer
netto in de hand krijgt. Die
afstand is in ons land relatief
groot onder meer als gevolg
van de hoge belasting-en pre
miedruk. Wig-verkleining
door verlaging van de belas
ting-en premiedruk wordt,
vooral door werkgeversorga
nisaties en de WD, gezien als
hèt middel om het zwarte en
grijze circuit in te dammen en
een betere werking van de ar
beidsmarkt te bewerkstelli
gen
Aan beide effecten twijfelt
De Vries. „Zullen mensen in
derdaad minder geneigd zijn
zwart te werken als ze van de
laatst verdiende gulden bij
voorbeeld 55 cent in plaats
van 45 cent overhouden Ik
ben daar sceptisch over".
De Vries trekt met het ven
tileren van zijn opvattingen
twee duidelijke grenzen. Eén
voor de rest van de normale
levensduur van het kabinet-
Lubbers II: geen belasting
verlaging als dat ten koste
moet gaan van de kwantiteit
en de kwaliteit van over-
heidsvoorzieningea Eén voor
de langere termijn: geen ver
dere aantasting van die
kwantiteit en kwaliteit.
Waarbij overigens aangete
kend moet worden dat De
Vries zich niet gebonden heeft
aan een uitspraak als: er mag
onder geen omstandigheid
meer bezuinigd worden. Want
de collectieve uitgaven belo
pen thans nog 64,5 van het
nationaal inkomen en zullen
volgens het regeerakkoord in
1990 op 62 moeten staan. Dat
betekent een nog te overbrug
gen verschil van 2,5% of, op
basis van het
men 1988, zo'n 9 n®
den tot 1990 en d;
de 'Bert-norm' te kt
eens 8 miljard.
Maar ondanks dit;
ven de opvattingen
Vries interessant 0
zeer geschikt lijkenofl<
cussie over de
onze samenleving
negentig zouden
richten, zo concreet
te houden. Niet zon®:
is in dit verband,
discussienota van het
bestuur het veelges®"
grip 'zorgzame same
wordt verbreed W
woordelijke samenle®
Het begrip 'z®!
menleving' kreeg a
valse bijklank. Vooral
het gekoppeld wew
begrip 'terugtreden®
heid' en zo alibi wert nj(
weinig ontziend
beleid.
Het begrip 'verf1
lijke samenleving,^
uitgewerkt in de
nota is beter gf'
een wezenlijke d
de toekomst van
ving. Omdat het
aan de taak van
Want een verant»
samenleving W o(j
verantwoordelijks
die de voorwaard®
verantwoordelij kh
nen dragen. En
een norm, waaraan
heid getoetst kan''
I Postbus 142, Panhuis 6,3905 AX Veenendaal,
Tel 08385-11251
L ook vestigingen in de Randstad.
:T GESPREK tussen de mini
r'Sovjet Unie en de Verenigd
kernraketten voor de midde
'':n formaliteit beschouwd. Hef
ontmoeting voor te bereider
is welke bijeenkomst dan
ird zouden worden geplaats
Bij de aankomst van Shultz
i de lucht. Om de goede st
PHussische minister Sjevardi
oorspel u dat de moeilijkhed
hervonden groter waren dc
wioeting op tafel zullen kom
ondanks deze optimistische
«ontmoeting tussen Shultz
s te zijn gegaan. Net als na
oorbatsjov in Reykjavik vor
Kgordijnën opgetrokken, tv
Si'e® kon minister Shulz zijn
Jinmening zit er op korte term
et is niet gebruikelijk dat r
kou, op iedere vraag een p
beett Shultz in ieder
btar Wars bleek weer h<
haa„n d® strategische wape
atsinwl and ''99en de op
9niw„» oesehouwt echter het
il nl? dat Amerika een
»sn IT De Russische leide
iliju troetelkind van Rea
Hno rv, niet bet 9eva' te zi
flatd6 4fi°uthetnuverder?M
sn nact kruisraketten alsnog
Sr van nren? ls het aan9ekc
ons verwilderd als voc
I Wiin^'aaK werd gepleegd?
mtrriQF^n V6n niet in die sorTI
»ad n9'n Moskou is tele
J :htZ®ll|k,dat beide lander
bennrT G°rbatsjov heef
CN?tenD°p.hetallerb(
Ki; i r* 1 ciiici i it.
iven vil n Rea9an en Go
JmberitlVrede en veiligheid
VworTl!^6^ ziin Pr'
lernn f nu 00k no9
fed&h? Kche beleid- °m 1
rm een n bareid °m ver te
VooT^eschenk Uit de hem
Sparen i?n l ?tsi°v ''99en de
"'5e<j et defensie-budge
»n worden aan de bin J
>m dieTd°rmin9en vorrne'
Citaat vL ?,nen durven wij
660 sprake i^cSk0u wel voc
n 'igt nonti fen akkoord
9 steeds binnen het
