De problemen van een evolutiebioloog
Maagdenburger halve bollen: toen en nu
'HET IS MAAR NET WAAR JE IN GELOOFT'
WETENSCHAPfcSTgMÜDSZ
MÜUi
UIT BOEKEN BLADEN
DE STEM WETENSCHAP VRIJDAG 16 OKTQBER 1987
Lappendeken
Omgeving
Omwenteling
Dikte ozonlaag bereikte ongekend I
Alleen robots in proeffabriek
Indianen eerder op Sint Maarten
Antilichaam helpt trombose ontdekken
Stof tussen sterren warmer
Proefproject Twente stopt
PDERLAND 1
lEDERLAND 2
DUITSLAND 2
DUITSLAND 3
ïuske en Wiske:
im
-ip
te
Onderzoek naar aantasting Noordzee
Hnmbone
T49
Computerplaatjes laten zien, hoe griezelig snel de afbraak van
de ozonlaag boven de Zuidpool verloopt. Dit voor ons onmisbare
schild tegen de ultraviolette straling van de zon vertoont steeds
grotere gaten. Het oktobernummer van maandblad KIJK schrijft
erover. De aardse voorbereidingen op de lange mars naar Mars,
de schoonmaak van de Noordzee, eetbare paddestoelen en de wer
king van de wichelroede zijn andere onderwerpen.
In ons land doen zich honderdduizenden gevallen van voedsel
vergiftiging per jaar voor. Wetenschappelijk onderzoek en pu
blieksvoorlichting moeten de salmonella's, Campylobacters en
shigella's terugdringen. Snelle opsporingsmethoden met behulp
van DNA zijn een wapen in de strijd. Want hoe eerder de juiste
oorzaak van een besmetting vaststaat, des te eerder kan men in
grijpen. Vier artikelen over de omvang en de aanpak van voedsel
vergiftiging brengt TNO-magazine Toegepaste Wetenschap in
het septembernummer.
Dementie komt voor bij ongeveer tien procent van de mensen
boven 65 jaar. In de komende veertig jaar zal het aantal demente
rende ouderen verdubbelen, tenzij er een doorbraak komt in het
onderzoek en de behandeling van dementie. Een aantal vormen
van dementie is goed te behandelen: een op de drie mensen met
dementieverschijnselen is te genezen. Maar dan moeten ze wel in
een vroeg stadium worden onderzocht en behandeld. Dat schrijft
huisarts W.J. Braam in deeltje 2183 van de AO-reeks (Actuele
Onderwerpen), een uitgave van IVIO Lelystad.
De echte perfectionist is zelden gelukkig. Zij zien zich
meestal als mislukkelingen. Hoe dat komt, en wat er soms
aan te doen is, schrijft prof. David Burns, hoogleraar psy
chiatrie aan de universiteit van Pennsylvania (VS), in het
oktobernummer van Psychologie.
Onder perfectionisme verstaat hij niet: de veel voorkomende
neiging om iets zo goed mogelijk te doen. Een echte perfectionist
stelt aan zichzelf eisen die elke verstandige maat ver te boven
gaan. Angst en depressies zijn het gevolg.
Bij uitgeverij Acco is van de hand van de Leuvense professor
dr. Jan de Ploey het boek Bodemerosie in de Lage Landen, een
Europees probleem 18,25) verschenen. In honderd bladzijden zet
de Ploey de resultaten van zijn erosie-onderzoek uiteen. De Ploey
is voor leemgronden voorstander van minimale bewerking van de
grond, en verbetering van de grondstructuur door het inwerken
van organisch materiaal.
De Griekse schrijver Herodotus van Halicarnassus is de oudst
bekende historicus en journalist. Hij trok al noterend en intervie
wend door het Middellandse Zeegebied in de vijfde eeuw voor
Christus. Het resultaat was een geschrift van honderden bladzij
den vol anekdotes, vertellingen, reisverslagen en wetenschappe
lijke bijzonderheden. Onder de titel Zeer korte verhalen brengt
uitgever Ambo/Athenaeum-Polak de leukste en interessantste.
Onder de titel 'Jade, een hemelse steen' brengt het Ameri
kaanse blad 'National Geographic' een reportage over een van de
fraaiste edelsteensoorten. Dit materiaal in alle kleuren groen, wit
en roze is door de eeuwen heen grondstof geweest voor kunstui
tingen over heel de wereld. Aansluitend volgt een verhaal over
het opgraven van 'El Mirador' in Noord-Guatemala, een van de
eerste grotere steden van de Maya-Indianen van rond het begin
van onze jaartelling.
Door Kees Buijs
„Het valt mij op dat evolu
tiebiologen met veel zorg
redeneren en nadenken
over de afstamming van de
mens. Maar erg stevig zijn
hun bouwwerken niet. Hun
redeneringen hangen van
veronderstellingen aan elk
aar."
De Amsterdamse bioloog dr.
Bart Voorzanger bevestigt wat
we al vermoedden: weten
schappelijk is er nog geen en
kele zekerheid wie onze verre
voorouders waren. Komen we
uit de boom of uit het water? Is
de mens van oorsprong roof
dier, jager, wateraap, verzame
laar of voedseldeler?
Iedere evolutiebioloog tovert
zijn of haar favoriete voorou
der uit de hoge hoed. Evenals
bij de goochelaar is de grote
verrassing niet welk beest uit
de hoed komt, maar welk beest
hij er van tevoren heeft inge
stopt.
„De betekenis van één stukje
prehistorisch bot kun je op heel
verschillende manieren uitleg
gen", zegt Voorzanger. „Het is
maar net waarin je gelooft.
Daarom is evolutiebiologie zo
wel heel spannend als heel spe
culatief."
Veel mensen zijn met evolu-
tiedenken vertrouwd. Haan
stra's film over de chimpansees
in Burgers' Dierenpark, afgelo
pen zondag nog op de televisie,
laat treffende overeenkomsten
zien tussen de mens en het
meest aaiHtem verwante dier.
Apen zijn net ipensen, denk je
vertederd. Of mensen zijn net
apen. Het is maar hoe je 't be
kijkt. Toch zijn mens en aap
vele miljoenen jaren geleden al
eigen wegen gegaan.
„Het is frappant om chimps
dingen te zien doen waarvan je
denkt dat je ze kent Maar je
moet oppassen. Een chimp die
bijvoorbeeld z'n tanden ont
bloot, lacht niet, maar dreigt",
zegt Voorzanger. „Wat ik leuk
vind aan die films, is dat je ziet
hoe groot de individuele ver
schillen tussen die beesten
zijn."
Als mannen vrouwen overheersen, komt dit doordat zij
dat moeten.
Als werkgevers hun werknemers uitbuiten, ligt dat aan
de evolutie, die dit gedrag heeft ingebouwd in hun genen,
hun erfelijke opslagplaatsen.
Als mensen elkaar doden in de oorlog, komt dit door de
krachten van onze genen, die leiden tot terreinbewaking,
angst voor vreemdelingen, stamvorming en agressie.
Deze uitspraken zijn afkomstig van sociobiologen. Er
zijn serieuze wetenschappers onder, al wijzen uitspraken
als deze daar niet direct op.
Sociobiologen houden zich bezig met de evolutie van ge
drag, en met name van sociaal gedrag. En zoals de evolu
tieleer in de vorige eeuw begon met één boek van één
man, Charles Darwin's 'On the origin of species', zo be
gon het 'vak' sociobiologie in 1975 met Edward O. Wil
son's 'Sociobiology, the new synthesis'. In dit geruchtma
kende boek mikt de Amerikaan op een theorie, die vanuit
de evolutie van erfelijke kenmerken het sociaal gedrag
van dieren èn mensen wil verklaren. De mens heeft ge
nen voor gedrag, cultuur, religie en opvattingen over
goed en kwaad, beweert Wilson. Als het aan hem ligt,
zijn de sociale wetenschappers voortaan brodeloos, want
zijn biologie is pas èchtè wetenschap.
De Amsterdamse bioloog dr. Bart Voorzanger heeft ste
vige kritiek op dit soort opvattingen. Toch vindt hij, dat
sociobiologen niet te snel op één hoop moeten worden ge
gooid. Ondanks alle uitglijders is de sociobiologie een vak
met bestaansrecht.
Eind september promoveerde Voorzanger aan de Vrije
Universiteit te Amsterdam op het proefschrift 'Woorden,
waarden en de evolutie van gedrag'. Het verscheen bij de
VU uitgeverij 27,50).
Vaak trekt men een scherpe grens tussen dier en mens. Het
dier zou het vooral van aangeboren eigenschappen moeten
hebben, de mens vooral van aangeleerde. In zijn proefschrift
noemt Voorzanger deze tweedeling uiterst misleidend, en
een grandioze vergissing. - fotoanefo
Vaak trekt men een scherpe
grens tussen dier en mens. Het
dier zou het vooral van aange
boren eigenschappen moeten
hebben, de mens vooral van
aangeleerde. In zijn proef
schrift noemt Voorzanger deze
tweedeling uiterst misleidend,
en een grandioze vergissing.
„De mens is, net als elk ander
dier, een lappendeken van aan
geboren en verworven eigen
schappen. Interessante ver
schillen zijn er in dat opzicht
niet", schrijft hij.
Daarmee is de weg dus vrij
voor de biologische bestudering
van het menselijk gedrag. En
dat is koren op de molen van de
sociobiologen, die in dier èn
mens dezelfde genetisch be
paalde mechanismen aan het
werk zien. Bij de mens zouden
die onder meer genen voor ge
drag, cultuur, religie en ethiek
omvatten, tot superioriteit en
ondergeschikheid op grond van
sekse en ras toe.
„Ik ben zelf wat verbaasd
dat die ideeën door sommige
wetenschappers worden ver
kondigd en serieus worden ge
nomen", zegt Voorzanger.
Maar wie de opvattingen be
strijdt, zoals Voorzanger doet,
neemt ze blijkbaar óók serieus.
„Het zijn geen kleine jongens
die met deze beweringen ko
men", verduidelijkt hij. „Wil
son is een wetenschapper van
wereldfaam, verbonden aan de
eerbiedwaardige Harvard uni
versiteit, en zijn ideeën hebben
aanhangers gekregen. Maar
zijn even bekende collega Le-
wontin is er van meet af aan
tegenin gegaan; eerst vriende
lijk, later keihard."
Wilson's denkbeelden moe
ten volgens Voorzanger niet op
één hoop gegooid worden met
die van Richard Dawkins
(schrijver van onder meer 'De
zelfzuchtige genen') en Des-
mond Morris (van 'De naakte
aap'). „Dawkins gaat het vooral
om de mechanismen van de er
felijkheid; zijn uitdagende
voorbeelden zijn eigenlijk bij
zaak. En Morris, die aanslaat
bij het grote publiek, kiest een
veel mildere ondertoon. Hij
heeft geen boodschap hoe je het
moet zien, maar zegt: zo zou je
er ook tegenaan kunnen kij
ken."
Met dergelijke denkbeelden
kun je volgens hem leuke din
gen doen in de studie naar het
gedrag van dieren. „Als je op
dezelfde manier over het ge
drag van mensen gaat schrij
ven, is dat op z'n minst interes
sant. Maar er ontstaat een
groot risico wanneer je die ver
klaringen te serieus gaat ne
men. We weten namelijk heel
weinig hoe mensen zich in al
lerlei situaties gedragen. Al
onze kennis hierover is heel
voorlopig. Je kunt alleen bewe
ren hierover zekere kennis te
bezittten, wanneer je gaat sjoe
melen. Ik denk dat dit hier en
daar in de sociobiologie ook ge
beurt. En wat beslist niet goed
is, is het doortrekken van deze
kennis naar morele kwesties en
politieke adviezen, zoals Wil
son doet."
Biologie zou moeten gaan
over de invloed van omge
vingsfactoren, vindt Voorzan
ger. „En biologie ging daar ook
over, totdat de aandacht ging
verschuiven naar de rol van de
erfelijke variatie. De storm
achtige ontwikkelingen in de
moleculaire biologie hebben
dat bevorderd."
Hij vindt dat biologen zich
aan een andere grote uitdaging
zouden moeten wagen: een
theorie ontwikkelen over het
verband tussen erfelijk vastge
legde veranderingen, omge
vingsveranderingen en veran
deringen in uiterlijke kenmer
ken van generatie op generatie.
„Een verandering in tempera
tuur bijvoorbeeld doet beestjes
van vorm en manier van leven
veranderen, zonder dat dit tot
genetische veranderingen leidt.
En neem de mens: door de ma
nier waarop wij leven, veran
deren we onze omgeving voort
durend. Dat heeft weer gevol
gen voor het gedrag van ons en
onze kinderen. Misschien kom
je ooit tot de conclusie, dat de
natuurlijke selectie van geneti
sche variatie een onderge
schikte rol speelt in de evolutie
van mens en dier. Dat zou een
aardige omwenteling zij n
Zo ver is het overigens nog
lang niet. En erg opzienbarend
belooft dit soort onderzoek
voorlopig evenmin te worden.
„Wellicht is het verstandig om
de mens niet als eerste onder
werp te nemen", schrijft Voor-
zanger in zijn proefschrift. De
wisselwerking tussen erfelijke
en omgevingsinvloeden op de
bouw van het fruitvliegjé is al
moeilijk genoeg.
Maar uitspraken over het
fruitvliegje liggen niet zo goed
in de markt als uitspraken over
de mens. Juist aan die laatste
uitspraken dankt Wilson's so
ciobiologie z'n dubieuze faam.
Misschien werpt een passage
uit een interview met Wilson
nog wat licht op diens gedre
venheid. Hij blijkt namelijk te
zijn opgegroeid in een zeer or
thodox christelijk milieu. Op
zekere leeftijd viel hij van z'n
geloof af. Toen besloot hij in de
wetenschap te gaan ontdekken
hoe het wél zit. Er moest blijk
baar iets voor zijn oude zeker
heid in de plaats.
Voorzanger: „Het doet me
denken aan het kind dat op zol
der de mijter van Sinterklaas
vindt, en daarop tegen z'n
ouders zegt: nu zal ik de boor
waarmee ik geboren ben, ook
nog wel vinden."
Een tekening van het eerste experiment met de Maagdenburger Bollen.
De herhaling van het experiment in Veldhoven. Dit keer roerden acht paarden gebruikt.
Het 333 jaar oude experiment
met de Maagdenburger halve
bollen is onlangs in ons land
herhaald. Acht paarden zorg
den voor dezelfde afloop als in
1654: na een paar keer stevig
trekken vlogen de twee halve
bollen uit elkaar.
Het gaat om een van de be
kendste experimenten uit de
natuurkunde, dat de kracht
van luchtdruk en vacuüm aan
toont. Voor de Nederlandse Va-
cuümvereniging was het vijf
entwintigjarig bestaan een
leuke aanleiding om nog eens
de proef op de som te nemen.
De vacuümtechniek deed
zijn intrede met de uitvinding
van de luchtpomp door Von
Guericke in 1650 te Maagden
burg. Daarna werd de pomp
gebruikt in een reeks experi
menten waarmee men het be
staan van luchtdruk aantoon
de.
Von Guericke's bekendste
experiment had in 1654 te Re
gensburg plaats. Twee halve
bollen met een doorsnee van 55
centimeter plaatste hij tegen
elkaar, met daartussen een af
dichtende ring. Het geheel
werd leeggepompt via een af
sluitbare kraan.
De luchtdruk duwde de
halve bollen met zo'n grote
kracht tegen elkaar, dat zestien
paarden ze slechts met moeite
konden lostrekken. Daarvoor
was een kracht nodig van 2400
kilo.
In Veldhoven herhaalde men
het experiment met koperen
halve bollen van precies de
zelfde afmeting, en met acht
paarden: de helft van Von
Guericke's aantal, omdat het
Hollandse trekpaard ongeveer
tweemaal zo sterk is als de ma
gere Duitse knol uit de zeven
tiende eeuw. Na enkele pogin
gen, waarbij een van de meta
len dissels boog en een trek
haak brak, lukte het de Hol
landse paardekrachten. Een
stevige borgketting tussen de
halve bollen voorkwam, dat de
paarden van elkaar wegstoven.
Omdat de paarden in hun en
thousiasme maar door bleven
trekken, werden de bolhelften
ernstig vervormd. Maar de
proef was geslaagd.
L'lVJ
De dikte van de ozonlaag, die het leven op aarde I
gen schadelijke ultraviolette straling van de zon,'
augustus en september boven de Zuidpool een ongeil
peil vertoond. Sinds men in 1979 begon de ozonlaag te,
deze nog niet zo dun geweest als dit jaar. Medio
bleek het ozongehalte 15 procent minder te zijn dan in i
al het jaar met het laagste peil sinds 1979 was.
Dit is gebleken bij een recent Amerikaans-Brits onde;
de bovenste lagen van de atmosfeer.Voor dit onderzool
gebruik gemaakt van meetapparatuur in vliegtuigen/
lons. Volgens de onderzoekers zijn er sterke aanwip,
het verschijnsel wordt veroorzaakt door chloorfluorko,
verbindingen (CFK) en met name cfk-12, dat onder
drijf gassen van spuitbussen, in koelsystemen en voort
gen van onderdelen van computers wordt toegepast L
bindingen kunnen wel 100 jaar in de atmosfeer blijven
Robert Watson, een wetenschappelijk medewerken
Amerikaanse Bureau voor Ruimtevaart (NASA),
onderzoek meewerkt, verklaarde dat de ozonlaag niet]
boven de polen dunner wordt, maar dat dit overal zois. I
Watson deed een dringend beroep op alle landen zichj
sluiten bij het internationale milieuverdrag, datopjj,
ber door 24 landen werd goedgekeurd. Het verdrag W
produktie van bepaalde soorten chloorfluorkoolwatgj
sterk te beperken en over te schakelen op minder set
produkten. Die zijn er wel, maar hun prijs ligt hoger. L
reden waarom de fabrikanten van cfk's niet veel haastj
de produktie van deze levensbedreigende stoffen te s
De Technische Universiteit Eindhoven gaat met I
computerondersteunende technieken een onbemand li
inrichten. Daarin zullen plaatstalen produkten wot
maakt, die uit eenvoudige basisvormen zijn opgei»
bots zullen de onderdelen bij elkaar zoeken, ze assemH.
zonodig in elkaar lassen. Een mensenhand zal er in dep
briek niet meer aan te pas komen.
Het fabriekje wordt over anderhalf jaar in gebruik gi
Het is de bedoeling om er op kleine schaal produkten te J
waarvan de uitvoering steeds verandert. De
project, waarvoor drie jaar is uitgetrokken, bedragenn
miljoen gulden. De overheid draagt 2,5 miljoen gulden
rest wordt betaald door de universiteit en het bedrijfslei
Vóór de komst van de Nederlanders woonden Indiana^
eiland Sint Maarten in de Caribische Zee. Tijdens op
hebben Amsterdamse archeologen er restanten van 1
aardewerk, sieraden en pijpen aangetroffen. Geschrevetj
nen hebben altijd melding gemaakt van een onbewoond
De onderzoekers hebben vanaf april opgravingen;
samenwerking met het archeologisch instituut Ne
Antillen. Zij wilden een beeld krijgen van de resten i
Fort Amsterdam en de relatie van het fort tot het ei)
vonden onder meer een skelet van waarschijnlijk eenS
officier. Deze officier sneuvelde in 1644 in een gevecht i
ter Stuyvesant, de latere gouverneur van Nieuw
Stuyvesant zelf verloor tijdens dat gevecht een been,
Tijdens het onderzoek werden ook sporen gevonden:
eerste Nederlandse nederzetting uit 1631, die twee jaai|
door de Spanjaarden werd verwoest De onderzoekeni
het opgegraven materiaal achtergelaten op Sint Maart
gelijk komt er een vaste tentoonstelling. Wel is bob
meegenomen om de voedingsgewoonten van die tijdttl|
deren.
Het opsporen van trombose -stelseltjes in de
wordt waarschijnlijk gemakkelijker door de ontwik
een nieuwe stof, die de klontjes overal in het bloedvat!
zichtbaar kan maken. Dit gebeurt met gemerkte ant'
Momenteel is trombose in diepliggende aderen vaak i
ontdekken. De röntgen-contrastvloeistof die hiervoor)
wordt, moet rechtstreeks in de bewuste ader worden
Dat is een technisch moeilijke en soms pijnlijke ingreep
brikant Centocor Europe presenteerde onlangs in
nieuwe stof, Fibriscint, die deze nadelen niet heeft.
Trombose is een aandoening die ernstige klachten,
durende pijn, kan geven. Bovendien kan de ziekte;
zijn als de stelseltjes losschieten van de vaatwandi
bloedbaan terecht komen. In de hersenen kan zo'n p:
beroerte veroorzaken, in het hart een hartinfarct entail
gen longembolie. Het is daarom van belang bloedstolseM
vroeg stadium op te sporen.
Fibriscint bevat antilichamen: minuscule speumew]
zich alleen hechten aan fibrine, het voornaamste
van bloedstolsels. De toediening gebeurt met een ge
tie, waarna de speurneuzen zich in het bloed verspreital
radio-isotoop zorgt ervoor dat eventuele stolsels dankzij r
merkte antilichamen zichtbaar worden.
Het stof dat zich op sommige plaatsen tussen de ste
vindt, bereikt op sommige plaatsen veel hogere temp
dan tot nu toe werd aangenomen. Tot nu toe dachten o
kers dat dit zogenoemd interstellair stof nergens w;
dan 250 graden Celsius onder nul. Maar volgens de Gra
wetenschapper drs. A. Leene bereikt het op sommige pi
zelfs een temperatuur van 120 graden Celsius boven nul.
Leene stelt dit in zijn proefschrift waarop hij onlang®
Rijksuniversiteit Groningen promoveerde tot doctor in*1
en natuurkunde. Hij gebruikt in zijn onderzoek gegWf
de IRAS-satelliet in 1983 tien maanden lang verzamel® J
Het bestaan van interstellair stof was al bekend, i
menstelling niet. De temperatuur van het stof beri
tot nu toe aan de hand van de afstand tussen het stof en ee
bijgelegen ster. Het stof wordt namelijk verwarmd d
licht van de sterren, zoals de aarde door de zon ver
wordt. Die ramingen zijn onjuist gebleken, aldus I
IRAS-metingen blijkt dat het stof warmer is. Leene d»!
dit komt door de samenstelling van het stof. Daarin flW-
gens hem deeltjes die het licht opnemen en die i'
warmd worden.
Het proefproject Twente Technovia in Enschede, c
ten leiden tot een technologisch themapark van EuropJ
re, stopt 1 november. Er is geen geld om de exploitatie
zetten.
De financiële problemen van het proefproject zijnv
langrijk deel veroorzaakt door de tegenvallende belai-
Het bestuur was in z'n begroting uitgegaan van yijfBSJ
bezoekers per jaar. Maar het in december vorig jaar 8'
centrum heeft er toe nu toe slechts ruim tiend
begroeten.
Het proefproject, dat drie betaalde medewerkers en 21
Ver van mijn
k.151 bedshow
il komende seizoen pre-
irt Han van de Meer
fyir van mijn bed show'
ie vrijdagmiddag in een
klstreekse uitzending.
eerste aflevering be
dt uiteraard aandacht
ie Wereldvoedseldag.
vast onderdeel in de
iv wordt een bezoek aan
exotisch restaurant in
erland- Ditmaal is de
kkaanse keuken aan de
Voor zang en dans in
uitzending zorgt het ge-
hap Jolocamba uit El
ador, de Venezolaanse
ep Soledad Bravo en een
ueres uit India.
Passies
Let een Gouden Kalf be-
onde serie 'Passies' van
vier Koning begint van-
0d met de aflevering "Het
ouwen'. Deze documen-
re is gewijd aan de Belg
■go Rans beek, die een pas-
jheeft voor wilde dieren.
vrouw deelt gelukkig
v hartstocht. Van Rans-
Jek houdt tijgers, poema's,
ren en apen. De dieren zit-
i meestal in hokken, maar
gezin gaat er mee om
of het poesen en honden
The fifth
|ffl.50J missile
ponica zendt vanavond de
jer uur durende tv-film
e fifth missile' in twee de-
uit. Het Amerikaanse
puna speelt zich af aan
oord van de atoomonder-
«ër USS Montana, die 24
imraketten aan boord
*ft. Het schip neemt deel
n een geheime missie,
echts drie hoge officieren
eten dat 'Operation Fire'
sdoeld is om de bemanning
testen. De 'jongens' zelf
lorden in de waan gebracht,
pt Rusland een oorlog is be
nnen. Voor alle zekerheid
*ft men echter vier raket-
vervangen door losse
dders.
20.15 Der Alte
e bekende en vooral bij da-
es geliefde pianist Wolf
ing Dietram beschikt over
i superieure muzikaliteit.
mens heeft hij echter
»gst twijfelachtige nor-
tn. Hij laat de jonge Una,
-e van hem in verwachting
i, stomweg in de steek en be-
Int een relatie met de vrouw
in een succesvolle arts. Op
ikere dag wordt hij ver-
wrd.
Strassen-
klnder
indrukwekkende film
^an Martin Bell uit 1984
hetst zonder commentaar
iet straatleven van jongeren
Amerika met prostitutie
minderjarigen, drugs-
ndel, vertwijfeling, ziekte
a zelfmoord.
99J
I»' m - M i
I$llool Ml' hierop luim
J' M oniimpr tent ifmbiHsHi
UTtH
I" WUB/K Itfffl
0C OUDE.
Goeie Jenade. mijn
hoof (Ttolt er no^
ligers telt, is volgens drs. K. Cornelisse, proje
Twente Technovia, uitgegroeid tot een belangrijk
project. Tal van mensen zonder werk leren er on
computers wat hun kansen op een betaalde baan verf
Het bestuur van Twente Technovia wil de plannen v°"I
groot themapark met die naam nog niet laten varen
erkent dat de mogelijkheden voor zo'n aanpak door n i
lukken van het proefproject aanzienlijk zijn verminden
Het leven in de Noordzee en de Waddenzee wordt
fosfaten, algen, verontreinigingen en grootschalig 1
Maar voor een degelijke onderbouwing van het
veel aanvullende kennis nodig, onder meer over de n»
milieuverstorende stoffen die via de atmosfeer in zee
over de gevolgen van de aantasting van de zee.
Daarom hebben Rijkswaterstaat en het Nederlands J
voor onderzoek der zee een overeenkomst gesloten ove ,J
voeren van beleidsgericht ecologisch onderzoek op
en Waddenzee. Aan het onderzoek gaan verscheiden
schappelijke, overheids- en andere instellingen de kom
ren meedoen.
