s
Alternatieve
energie
niks voor
particulier
>er dag acht
cinderen vergiftigd
K
DE STEM
KOSTEN WEGEN NIET OP
TEGEN BESPARING
VEEL ONVEILIGS IN HUIS'
VRAAG STIJGT VOORAL BIJ JONGEREN
1 in Europa
éér de prime
uwste Yama
Doard-series
1000 2000
aSR 90 80
evens een
ektakulaire
monstratie
e fantastische!
Yamaha
HX-series
e week extra
lie inruilprijze
Dppeliers/
ulemborg
Aktieü
nieuwe Poppeliers
ïeater in Culemborg ii
ntrocudeert de
(naai bekende organi
sr Baardmans
mwmmrn
rdag 26 september
1.00 tot 18.00 uur...
et Prijsbrekende
uziekwarenhuis"
n
eugei?
wond
ijks-
age
RA
ilTJE
Timmerman
accordeons
Gebruikte
wagens plui
systeem
i
Garage de P"
Plein 29, Zaa
01153-17?!
"V.. „J
WmM w mkmM
S2 VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1987
,KtenzlJn
ttlop. Hier
i tijdens de Europese introduktia impertinent
aha 1000 en Yamaha 2000 serie} 'mnt-
ds" en de Yamaha 90 en de Yaif
onische keyboards". In het nis'
heater in ons Prijsbrekende MuziMlUKIlltg.
de internationaal bekende org ilit
doorlopend voorstellingen om u Mg moet
;en met de fabuleuze mogelijkh'
aparte klasse in hedendaagse ïwmwo
i prijsklasse varieert van 2.500,
lustrieterrein „Pavijen" in Culembfl
■18266/16466. Maandag t/m zater^
opavond.
men.
TO
STEM/
BOER
De groot-
Urk. Vraag
3500 V.Urk
R'dam.
Variomatic,
APK gek.
46-1222.
DX dsl., 4-
)0 km, 6-84,
37382.
9N, bj. '79.
'3.
Dj.'78, APK
88, vr.pr.
1652-2940.
i/verloren
lag op bank
ije bij de
"egen belo-
zorgen. De
e, Kamer A
ceptie.
adverteer-
erteren met
nummer en
„foto's te
i/of altijd te
irden" hun
ook daad-
komen.
ende j.man
ïeisje/dame
tie. Br.o.nr.
nvang 20.00
iwe Smisse,
is van Gent.
verzorgde
aaibare prijs
jk naar Foto
an 01150-
bh
Ook met MIDI-syste
Op aanvraag huisbez
Bilderdijkstr. 140, A'c
Telefoon 020-1815C
Door Hans Bours
-Rij nu, betaal 8 mnd.
-Gratis 10.000 km beu,
-Gratis APK/WN keu
-3 tot 12 mnd. garanl*
-Omruilgarantie.
Geldig voor autos
jan. 1984.
Fiat Panda 45 CL 1®
Fiat Panda 34-
Fiat Panda 45 CL 1
Fiat Uno 45
Fiat Ritmo 60 CL, 5»
Fiat Ritmo 60 CL...
Fiat Ritmo 65 CL
Fiat Regata 85 S
Audi 80
BMW 320 aut
Citroen GSA spec.
inds de eerste en tweede
energiecrisis zijn we heel
wat bewuster met energie
om gaan springen. Grootschalige
isolatieprogramma's voor bestaande
en nieuwe woningen werden opge
start en door middel vari subsidies
door de overheid gestimuleerd.
Langzaamaan hebben we een an
dere houding aangenomen ten op
zichte van het gebruik van fossiele
brandstoffen en de gevolgen van
ons gedrag ten opzichte van het mi
lieu. Hier en daar hoor je al opmer
kingen dat we nu wel zo ongeveer
het best haalbare hebben bereikt.
Door isoiatiemaatregelen verbruiken
we heel wat minder gas voor verwar
ming en warmtapwater, cv-ketels en
geisers zijn stukken zuiniger gewor
den.
- Maar wat doen we op het gebied
van alternatieve vormen van energie
opwekking en -gebruik? Hoe staat
het met de ontwikkeling van wind- en
zonne-energie, warmteterugwinning
uit afvoergassen en energie uit
warmtepompen Wat kunnen we op
dit gebied zelf doen om voor verwar
ming en warm water nog minder
energie te gebruiken Is het voor de
particulier financieel haalbaar en in
teressant om voor verwarming, warm
water en elektriciteit investeringen in
alternatieve energie-opwekking te
plegen Helaas moet het antwoord
kort maar krachtig nee zijn. En naar
alle waarschijnlijkheid zal dat nog
wel tot in de volgende eeuw zo blij
ven.
SERRES
Al jaren experimenteert men in de
woningbouw om het energieverbruik
en -verlies zo klein mogelijk te hou
den. Behalve door de huizen steeds
beter te isoleren en te voorzien van
zuiniger installaties voor verwarming
en warm tapwater gebeurt dat door
gebruik te maken van andere ener
giebronnen dan aardgas. In principe
zijn daar twee mogelijkheden voor,
namelijk actief en passief. Actieve
energie-opwekking kan gebeuren
door windmolens, waterkracht en
zonnecellen. Passieve systemen zijn
serres, holle wanden waar door de
zon opgewarmde lucht de ruimte in
geblazen wordt (zgn. Trombemu-
ren), zonneboileres (gevuld met wa
ter of olie), zonnecollectoren (lucht
wordt opgewarmd) en warmtepom
pen (aardwarmte).
WOONLASTEN
De laatste tien, vijftien jaar zijn er
heel wat proefprojecten in ons land
gestart en vinden nog steeds plaats.
Bij sommige projecten worden meer
dere methoden tegelijk toegepast, bij
andere woningen past men slechts
één van de alternatieve systemen
van energieopwekking toe. Hoewel
in vrijwel alle gevallen de energiebe
hoefte in zo'n woning drastisch is
verminderd kunnen we eigenlijk niet
spreken van zodanig positieve resul
taten dat ze op grote schaal toege
past kunnen worden. In geen enkel
geval bleken de meerkosten voor in
stallaties en technische voorzienin
gen op te wegen tegen de bereikte
besparing. De overheid heeft dus al
tijd bij moeten springen om de woon
lasten voor de bewoners van deze
experimentele woningen dragelijk te
houden.
Zouden genoemde alternatieve
vormen van energieopwekking en -
besparing op grote schaal worden
toegepast, dus in de volkshuisves
ting, dan zijn de meeste systemen
waarschijnlijk wel rendabel te ma
ken. Merkwaardig genoeg schijnt de
overheid daar echter niet wezenlijk
in geïnteresseerd te zijn. Want van
een duidelijk omschreven beleid is
op dit terrein geen sprake. Tech
nisch en economisch is er al heel
wat mogelijk, politiek gezien is het
kennelijk weinig interessant.
PROEFTUIN
Zoals gezegd zijn er de afgelopen ja
ren een aantal proefprojecten, ver
spreid over het hele land, uitge
voerd. Een van de belangrijkste pro
jecten betreft een energieproeftuin
te Hoofddorp. Zeven architecten
hebben daar ieder een blokje van
acht energie-arme woningen ont
worpen. Alle woningen voldeden aan
de eis dat er voor ruimteverwarming
Toepassingen van wind- en zonne-energle op een expositie: een waterpomp
en zonnecollectoren. FOTO ANP
niet meer dan 500 m3 aardgas per
jaar gebruikt mocht worden. Daar
naast mochten de jaarlijkse woonlas
ten niet hoger zijn dan voor een ge
middelde premiewoning.
Om dit te bereiken hebben de ar
chitecten van verschillende techni
sche mogelijkheden gebruik ge
maakt. Van extra isolatie en het ge
bruik maken van passieve zonne-
energie (meer glas op het zuiden,
ligging van de woning, serre) tot ac
tieve zonne-energie (voor-verwar
men ventilatielucht, verwarming tap
water, opwarmen geveldelen). De
meerkosten per woning liepen uiteen
van twee- tot dertienduizend gulden,
dus zonder subsidie commercieel
niet interessant. Datzelfde geldt voor
proefprojecten in Bilthoven, Rotter
dam, Huizen, Alkmaar en Delft.
HOUTBOUW
Een andere mogelijkheid om het
energieverbruik drastisch te beper
ken is het ecologisch bouwen. Met
name in de Verenigde Staten en
West-Duitsland is hiermee veel erva
ring opgedaan. Ecologisch bouwen
kan vele vormen aannemen. Een
daarvan is het toepassen van gras
daken en groengevels. In Den Bosch
is een aantal woningen met grasda
ken gebouwd. Het gaat om zestien
premie A-woningen, dus bereikbaar
voor Jan Modaal. De huizen zijn uit
gevoerd in massieve houtbouw op
een houten fundering. Vanwege de
hoge grondwaterstanden in ons land
is de houten fundering omgeven
door een waterdichte betonnen bak.
De kosten voor zo'n grasdak bedroe
gen circa 60 per vierkante meter.
Het nadeel van een grasdak is dat
de kapconstructie zwaarder uitge
voerd moet worden dan bij een tradi
tioneel pannendak vanwege het ho
gere gewicht (ca. 80 kg/m2). Het
grote voordeel van grasdaken is dat
het binnenklimaat van de woning
veel beter beheersbaar is, dus een
veel regelmatiger temperatuurver-
loop in alle seizoenen. Daarnaast is
er nauwelijks sprake van hemelwa-
terafvoer (regenwater) omdat het
meeste water door het grasdak op
genomen wordt en langzaam aan de
lucht weer wordt afgestaan (verdam
ping). Dat betekent dat het riool bij
een regenbui nauwelijks belast
wordt.
LEKKER KOEL
Het aardige van een grasdak is ook
dat er nauwelijks onderhoud aan ge
pleegd hoeft te worden. Maaien van
het gras is er niet bij. Bovendien
heeft een grasdak een sterke geluidi-
solerende werking. De voordelen
van gevelbeplanting zijn vergelijk
baar, in de zomer lekker koel en 's
winters (bij groenblijvende planten)
goede isolatie en windbreking.
Wat betekenen al deze ontwikke
lingen nu voor de particulier Is het
voor u interessant om uw nieuwe of
bestaande woning van windenergie,
actieve of passieve-zonneenergie te
voorzien of uw pannendak te vervan
gen voor een grasdak Zuiver finan
cieel bekeken zult u uw investering
er waarschijnlijk pas op heel lange
termijn en misschien zelfs nooit uit
halen. Het hangt er natuurlijk ook
vanaf voor welk systeem u zou kie
zen. Het aanbouwen van een serre
kost u bijvoorbeeld tussen de zes
tot tienduizend gulden, terwijl de be
sparing aan gas niet meer dan 30 tot
50 m3 per jaar zal zijn.
TOESTEMMING
Actieve zonne-energie in de vorm
van zonneboilers is voorlopig ook
nog veel te duur. De tweede genera
tie zonneboilers die er nu is is wel
aanzienlijk goedkoper geworden
maar voor een particulier in de
meeste gevallen toch nog te duur.
Energie-opwekking door middel van
windkracht is al helemaal te duur
voor een particulier. Nog afgezien
van het feit of u van bouw- en wo
ningtoezicht in uw gemeente wel
toestemming zou krijgen om zo'n
turbine in uw tuintje te zetten.
Voorlopig kunt u nog het meeste
geld verdienen door uw huis goed te
isoleren, kieren goed te dichten en te
zorgen voor een goede ventilatie.
Ook het installeren van een hoogren
dementsketel voor de centrale ver
warming, liefst voorzien van een bui
tentemperatuurvoeler en thermosta-
tische regelaars op de radiatoren, le
vert op afzienbare termijn geld op.
Met dergelijke maatregelen kan
het gemiddelde aardgasverbruik
voor een normale gezinswoning van
ca. 3000 m3 nu teruggebracht wor
den tot zo'n 1000 m3.
Honda Accord 1-5-
Renault 5 TL
Saab 99 GL Combi
VW Personenbus.-J
Opel Kadett1.3Be#j
Fiat Argenta 2.5 D. 1
Fiat 131 2.0
Fiat 132 2.5
Vw Golf Diesel
Fiat Marengo D..
Volvo 343 DL aut.
Autobedrij
Ligtvoetbv
Keiweg 57, Oo#
tel. 01620-31331/®:
Occasions
Citroen Visa Chroi"1-
Ford Escort D..-
Opel Ascona 1.6"
BMW 316
Nissan Sunny 1=u
Mazda 626
Talbot Samba..
Saab 99 GL
Opel Kadett...-
Mitsubishi Colt.
Citroen Visa
Peugeot GR
BMW 320
Volvo 343
likking van de ReeWj^Li
•g, d.d. 16 september 1987
;ment van J.H.P. Dier®
pha Advertising Internat
te 4524 ED Sluis, thans,
511 PP Breskens aan hetj
ven wegehs de toestand v
rugge Burlet Advoca^"'
ieuwstraat no. 8,
Dstbus 14,4500 AA OostbUië
r. J.J. Brugge".
Van onze verslaggever
inderen lopen nog
steeds groot gevaar
om zichzelf te vergifti
gen met spullen die moeder ot
vader in huis halen. In 1986 von
den er ongeveer 2900 vergiftigin
gen bij kinderen in de leeftijd van
nul tot vier jaar plaats. In 45 pro
cent van die gevallen was op
name in het ziekenhuis nodig.
Volgens de Stichting Consument
en Veiligheid verkopen de super
markten en doe-het-zelf-markten
nog veel verpakkingen die wèl
zijn voorzien van een of andere
'kinderveitige' dop, maar die niet
echt kinderveilig zijn.
„In Nederland moeten al ruim
anderhalf jaar bepaalde huis-
houd-chemicaliën een kindervei-
lige sluiting op de verpakking
hebben. Maar toch staat er nog
veel te veel op de winkèlschap-
pen dat daaraan niet voldoet".
De stichting noemt geconcen
treerde bleekmiddelen, toiletrei
nigers, soideervioeistoffen, ont-
roesters, foto-chemicaliën, anti
vries, brandspiritus, vaste brand
stofblokjes voor kinderfornuizen,
cyano-acrylaatlijmen, vlekkenwa
ters, formaline en ammonia. Ook
bepaalde geneesmiddelen zou
den in een veilige verpakking
moeten: pijnstillers, medicijnen
voor hart- en vaatziekten en psy
chofarmaca.
VREEMDE TAAL
De stichting geeft toe dat dit ook
ligt aan het feit dat er een over
gangsregeling is. Zo mochten fa
brikanten tot voor kort nog oude
etiketten of sluitingen opmaken.
„Er zijn dus nog oude voorraden
in de winkels. Er is nog veel mis.
Dat komt ook door onbekend
heid met de wetgeving en met de
inwerking van produkten op ver
pakkingsmateriaal en afsluitdop-
pen.'En ook door onzorgvuldige
aanpassing van fles en sluiting of
gewoonweg door nonchalance
bij de mensen die de verpakkin
gen vullen. Flessen lekken, kin
derveitige doppen kunnen zó
maar van een fles worden afge
draaid. Etiketten geven niet de
noodzakelijke informatie over
openen en sluiten of doen dat in
een vreemde taal".
De Keuringsdienst van Waren
in Groningen moet toezien op de
naleving van de wet op dit ge
bied. Dat gebeurt door controle
achteraf. Een fabrikant hoeft zijn
'kinderveilige' verpakking dus
niet vooraf te laten keuren. Pas
als een verpakking verdacht is
wordt zij bekeken en desnoods
getest. Consument en Veiligheid
vindt dat die controle wèl vooraf
moet gebeuren.
Marmer komt terug
Door Hans Veldhuis
Het toepassen van marmer
in huis is terug van (bij
na) weggeweest. Niet al
leen voor in de badkamer, keuken
en/of gang maar vooral ook als
vloer- en zelfs muurbedekking in de
woonkamer.
Dat blijkt uit de opvallend stijgende
vraag bij de vaderlandse natuur-
steenhandel. Volgens directeur C.
Moers van groothandel Oprey in het
Limburgse Echt, dat ook een neven
vestiging in West-Duitsland heeft
waar van ouds al veel belangstelling
voor natuursteen is geweest, zijn het
vooral de jongeren die er bewust
voor kiezen. „Die categorie is vaak
extra gevoelig voor bepaalde mo
dieuze tendenzen en durft kennelijk
iets makkelijker een knoop door te
hakken met het oog op de toe
komst", zegt hij.
Marmer, dat zowel in tegels als
lange banen in de handel wordt ge
bracht, is in aanschaf namelijk wat
duurder dan gebakken tegels, maar
daarentegen wel duurzamer. Hoewel
je volgens Moers 100 per m2 voor
echt Carrara-marmer (genoemd naar
de bekende Italiaanse marmergroe
ve) niet echt duur kunt noemen. „Ze
ker niet als je bedenkt dat een beetje
tegel toch ook al gauw op vijf tot ze
ven tientjes per m2 neerkomt". Hij
verwacht overigens niet dat marmer
en in mindere mate ook leisteen de
gebakken tegel gaan verdringen.
Opvallend is dat het vooral gaat
om wit en andere lichte tinten, wat
ook merkbaar is bij de vraag naar het
bekende en veel goedkopere traver
tin. Nieuw bij deze eveneens weer
veel gevraagde steen is dat de vele
oneffenheden eerst worden dichtge
maakt met materiaal in dezelfde
kleur, waarna het geheel wordt ge
slepen. Tot nu toe werden na het slij
pen altijd tal van kleine gaatjes zicht
baar, hét kenmerk van travertin.
Maar veel mensen vonden dat uit hy
giënische overwegingen juist een
nadeel. „Hoewel het effect er natuur
lijk wel wat minder levendig door is
geworden", aldus Moers. De 'oude'
travertin blijft overigens ook gewoon
verkrijgbaar.
TEGELHANDEL
Ook in de tegelhandel is het nodige
aan het veranderen, waarbij de ont
werpers vooral bezig zijn met nieuwe
tegelsoorten voor terras, oprit en
voetpad. Direct gevolg is al dat de
gewone gewassen grindtegel sterk
op z'n retour is. Bekend nadeel daar
van is namelijk dat er in de ruwe op
pervlakte nogal wat ongerechtighe
den blijven hangen en het plaatsen
van tafels en stoelen vaak nogal
eens de nodige problemen geeft bij
het zoeken naar het juiste evenwicht.
Vandaar dat er nu een tendens zicht
baar wordt om deze tegels gedeelte
lijk te slijpen zodat er een veel glad
dere oppervlakte ontstaat.
Een hele nieuwe generatie bestra
ting wordt echter gevormd door de
zogenaamde structuur-, design- en
reliëftegels. Ook het zogenaamde
kasseienmozaïek is iets van de laat
ste tijd. In het eerste geval gaat het
om betontegels met een sierlaag van
wit cement dat vermengd wordt met
materialen als marmer, kwarts en al
lerlei anorganische stoffen.
NIEUWE GENERATIE
Designtegels worden gemaakt van
gedeeltelijk (uit-)geslepen tegels dan
wel deels uitgewassen materialen in
allerlei combinaties terwijl het bij de
reliëftegel gaat om marmermozaïek
met een slijtlaag in reliëfstructuur in
tal van tekeningen en kleuren. Het
kasseien mozaïek tenslotte is een te
gel waarop zeer natuurgetrouw de
bekende kinderhoofdjes worden
weergegeven en toch alle voordelen
heeft van (het leggen van) grote te
gels.
De kosten van deze nieuwe gene
ratie bestrating liggen wat hoger dan
de gewone gewassen grindtegels,
omdat er meer werk aan vast zit.
Toch vallen de verschillen nog mee.
Zo komen structuurtegels op plm
65 per m2, de reliëf- en designtegel
varieert van 56 tot 73, terwijl het
kasseienmozaïek op plm 62 per m2
neerkomt.
Voorlopig It
nog hel meeste
geld te
verdienen met
goede Isolatie.
FOTO
DE STEM/
DICK
DE BOER
Links-kasseien
mozaïek: tegels
waarop de
bekende
kinderhoofdjes
worden
weergegeven.
Ze hebben alle
voordelen van
(heileggen
van) grote
tegels.
Rechts-rellëf-
tegeis: marmer
mozaïek met
een slijtlaag In
reliëfstructuur
In vele
tekeningen en
kleuren.
