Uroene
edder
KRANTELEZER ZWELGT IN RIJSTEBRIJBERG VAN INFORMATIE
lil WÊ
ijjj
llli 'Mmwöi imw»;
DDY 'G
Steeds meer tieners ii
Kenya worden zwangi
Monster Loch Ness krijgt
wetenschappers op bezoek
DE STEM EXTRA i DONDERDAG 24 SEPTEMBER 1987
DE Groene Amster
dammer, Nederlands
oudste opinieweekblad
(bijna 111), zit in de
rode cijfers. Het geld is
op, het einde is in zicht.
Neergang
Nieuwe leven
Verklaringen
Andere invalshoek
Hobbyisme
0 EN TROS G
Sponsors
Pornografie
iet licht
Pan Kuijer
r>>
T48
De worstelende weekbladen
Door Rinze Brandsma
„Het gaat goed met de
Groene... en verder zijn
wij bijna failliet", zo
bracht het blad eind
augustus zelf - niet zonder
galgenhumor - zijn nood
kreet in ferme letters.
De Groene staat met één been
reeds in het graf, maar strib
belt en vecht verbeten om niet
écht definitief in de oud-pa
pier-bak te gerakea In het
midden van een recente num
mer (tijdelijk al die welover
wogen opinies slechts voor een
gulden!) tekende Opland een
schrikwekkend vlot van Medu
sa, reddeloos voortgejaagd in
radeloos stormweer. Op dat
vlot dreigt het gestaalde kader
van alle progressieve weekbla
den ten onder te gaan. Een paar
jaar geleden verdween De
Nieuwe Linie al na jarenlange
strijd. Maar intussen gaat het
met de conservatieve week
bladpers niet veel beter.
De malaise in de Neder
landse opinieweekbladen
neemt niet af. De worsteling op
de door-krimpende markt van
de weekbladen duurt voort. De
strijd op leven en dood van De
Groene gaat de laatste maan
den in: zal het oudste en 'moei
lijkste' opinieweekblad ook na
1 januari 1988 nog verschijnen?
Komen die 3.000 broodnodige
nieuwe abonnees er om de op
laag op een marginale 15.000 te
brengen? Maar ook bij Vrij Ne
derland, Elseviers Weekblad en
de Haagse Post lijkt de gestage
daling van de oplage nog niet
afgelopen. De bladen stellen
hun formules bij, in de strijd
om de lezersgunst, veranderen
redacties grondig.
Maar zo comfortabel is die po
sitie van 'Elseviers' nu ook
weer niet. De nieuwe hoodre-
dacteur André Spoor is met
drastische verschuivingen op
de redactie en in de formule
bezig het blad nieuw leven in te
blazen. Het lezersbestand was
noodlottig aan het vergrijzen.
{MariaCaBas^jjaiSSSSStST
Steeds meer mediadeskundigen
spreken over de neergang van
het opinieweekblad. Zonder
dat ze daarin tegengesproken
worden.
Een korte gang langs de be
langrijkste opinieweekbladen.
In de jaren '60 en '70 floreerden
ze. Hun oplagecijfers stegen
snel. Ontwakend kritisch Ne
derland vrat ze. In 1978 kwam
in 12% van de huishoudens een
opinieweekblad - nu nog maar
in 8%.
Toen was Vrij Nederland
nog (1979) bijna 115.000 groot,
eind 1986 ruim 92.000. HP
daalde in die tijd adembene
mend van 52.000 naar 24.000. De
Tijd heeft de laatste jaren met
redelijk succes een stabiel aan
tal lezers aan zich weten te bin
den en zit nu op zo'n 37.000 (in
1979 waren dat nog ruim
40.000). Elseviers Weekblad laat
een leegloop van redacteuren
en lezers zien; in '82 144.600,
eind vorig jaar 90.000, en daar
zitten dan nog 65.000 dubbelle-
zers van Elseviers Magazine in.
In eigen huis concurreert het
nieuwe blad Carrière (net als
Intermediair gratis in control
led circulation voor managers,
verder in losse verkoop en
abonnementen) stevig met EW.
Met een oplage van 200.000
loopt Carrière goed. Alleen El
seviers Magazine lijkt op rozen
te zitten met een oplage die zich
op ruim 121.000 stabiliseert:
Nederlands grootste opinie
weekblad.
De verzamelde Nederlandse opinieweekbladen.
Elseviers probeert nu meer te
apelleren aan een jonger pu
bliek, modegevoelig, liberaal,
intelligent. De vraag blijft
daarbijin hoeverre zo'n koers
wijziging het prettig-harde,
traditionele bestand van
trouwe abonnees niet ver
vreemdt van het blad.
De tijd van verzuiling bij de
opinieweekbladen is voorbij.
Ze schuiven dan ook op naar
het midden, de scherpe rechtse
en linkse kantjes zijn er al af.
Maar de neergang van de
weekbladen zit 'm niet alleen in
de lezer, die ze minder gretig
koopt, de abonnee die andere
interesses krijgt. Het is ook de
adverteerder, die de opinie
weekbladen minder blieft. De
paginagrote, dure kleurenad-
vertenties zijn op de loop ge
gaan naar nieuwe, fraai vorm
gegeven glanzende uitgaven
van banken, verzekerings
maatschappijen, warenhuizen,
kledingzaken, kredietkaart
firma's, surfbladen, Playboy en
meer van dat soort op het
Goede Leven gerichte bladen
voor Mensen vol Welbehagen.
Die ontwikkeling is ook niet
aan de opinieweekbladen voor
bijgegaan. Zij brengen noodge
dwongen meer artikelen in de
sfeer van consumptie, de 'life
style'. Waar eerder ellenlange,
grijze lappen tekst stonden vol
onthullingen, politieke schan
dalen, sociale misstanden, moe
ten de redacties nu geloven aan
verhalen over lekker eten, inte
ressante reizen, kunst, cultuur,
ondernemen. Waar voorheen
bedrijven en hun directies
neergesabeld werden vanwege
harteloze praktijken, wordt nu
de loftrompet gestoken over
kiene en koene jonge managers
die innoveren en fabrieken op
peppen. Minder maatschappij
kritiek, meer commercie.
Gerard Schuijt: „Vocrr ons zou het veel leuker zijn vanuit de linkerhoek tegen een kabinet
Kok/Den Uyl aan te schoppen dan wéér te moeten schrijven dat dat kabinet Lubbers niet
deugt." - FOTOANEFO
Er zijn over die neergang van
de opinieweekbladen karre-
vrachten verklaringen aange
voerd. Gerard Schuijt, direc
teur van de noodlijdende maar
in vakkringen kwalitatief hoog
gewaardeerde Groene Amster
dammer, wuift de meeste weg.
„Het is heel simpel, de markt
is ingezakt. In 1978 was de to
tale oplage van opinieweekbla
den nog 600.000, daar is nu nog
400.000 van over, een derde
minder. Dat zit 'm in de con
currentie van de dagbladenen
in een ander leef- en leespa
troon van de lezers."
Schuijt ziet vooral veel in dat
laatste: „Mensen zijn meer tv
gaan kijken, gaan recreëren,
fietsen op zondag, dan blijft er
minder tijd voor lezen over."
Dat argument heeft ook re
clamemaker Paul Mertz aan
gevoerd. Er is een 'overkill' aan
informatie. De mensen hebben
best geld genoeg over voor een
of meer weekbladen, maar
hebben (of nemen) er de tijd
niet meer voor, ze te lezen. Met
de dubbeldikke dagbladen vol
leeskost, de stortvloed van
(vaak gratis) prachtbladen op
gebied van hobby en werk is
JEM
FIERS BNME l
het eerder een slag om de tijd
van de lezer.
Ook Gerard Schuijt erkent
dat. „De hoeveelheid papier, die
de lezer in het weekeinde al
leen al met zijn dagblad te ver
werken heeft, is enorm toege
nomen. (grijnzend:) Het voor
deel van De Groene is dan, dat
'ie niet zo dik is."
De weekbladdirecteur be
strijdt echter - en dat is hij aan
zijn stand verplicht - dat naast
de uitgedijde dagbladen de opi
nieweekbladen niet meer zo
énders zijn. Dat hun toege
voegde waarde afgenomen is.
„Kwantitatief bieden de dag
bladen wel veel concurrentie,
maar kwalitatief halen de bij
lagen het nog niet bij de week
bladen. De dagbladjournalis
tiek is toch nèt even anders.
„Ook de dagkrant is veranderd,
biedt veel meer achtergronden
en analyse dan in de tijd dat de
weekbladen bloeiden. Maar de
weekbladen duiken nog altijd
meer in moeilijker onderwer
pen dan de dagbladen. De an
dere invalshoek."
Klinkt goed, maar intussen
hebben de lezers daar toch
kennelijk minder behoefte aan.
Groene-hoofdredacteur Martin
van Amerongen stak ooit de
hand in eigen boezem: „Zijn
wij misschien niet wat saai en
overbodig geworden?" Lezers
onderzoeken wezen uit, dat de
behoefte aan opinie in ons land
op een dramatische wijze aan
het afnemen is.
Schuijt daarover: „De lezer
wil niet meer in elke zin een
mening. Ook ons blad is hel
derder geworden, doorzichti
ger, met meer plaisanterie."
Het is de opinieweekbladen
niet gelukt de markt te behou
den, laat staan te vergroten. De
lezersgroep bleef beperkt. Een
vijver, die voor de 7 vissers te
klein is. Rondom de krimpende
vijver, is wel voorspeld, zullen
over een paar jaar nog maar 3
jm
■Ur
VRIJ NEDERLAND
of 4 vissers staan.
Gerard Schuijt: „HP pro
beert heel duidelijk een nieuwe
groep lezers aan te boren, ont
wikkelt zich zelfs meer in de
richting van publieksblad, in
plaats van traditioneel opinie
blad. Wij van De Groene blij
ven juist wel dat pure opinie
blad, mikken op de jonge intel-
ligentia. Maar je ziet dat op
universiteiten minder gelezen
wordt. Vroeger liep je als stu
dent vanzelfsprekend met De
Groene op zak."
Zijn blad lijkt gedoemd, na
waiueoc tü V I
weaMSart »»x*rt *8??
- FOTO'S DE STEM/BEN STEFFEN
De Nieuwe Linie nu het veld te
moeten ruimen; weer een vis
ser minder in de vijver. „Maar
wij willen niet als eerste weg,
wij willen het publiek wakker
schudden. Het ziet er nu ook
niet naar uit, dat het afgelopen
is. Het gaat goed. De eerste
week althans."
Een blik naar buiten, waar
de torenhoge Nederlandsche
Bank het uitzicht verspert:
„Die drieduizend lezers is niet
zoveel, die moeten te vinden
zijn."
In het begin van de jaren '70,
toen de weekbladen nog gran
dioze oplagen draaiden, be
schuldigde de toenmalige voor
zitter van de NVJ-journalis-
tenvakbond Jules van Raalte
de weekbladredacteuren van
hobbyïstisch geschrijf. Dat
verwijt kwam de afgelopen ja
ren opnieuw naar boven, als
een van de redenen waarom de
opinieweekbladen minder aan
sloegen. Ook die redacteuren
vergrijsden, hadden minder
voeling met de jongeren en hun
markt. Een soort vervetting op
de redacties.
Joop Swart, eind vorig jaar,
toen hij nog mede-hoofdredac
teur van De Tijd was: „De opi
nieweekbladen zijn te gemak
kelijk met hun publiek omge
gaan. Zo van: ze blijven ons
toch wel kopen."
Pas toen het (bijna) te laat
was pleegden de weekbladen
lezersonderzoekea Wat wil het
publiek van ons?
Denkt bijvoorbeeld De
Groene Amsterdammer het
nog steeds juist van dat hob
byisme van zijn redactie te
moeten hebben? Directeur
Schuijt kijkt gewond. „Mis
schien is dat ooit wel zo ge
weest. Maar cultuur is bijvoor
beeld onze grote kracht Nog
steeds. Dat heeft niks met hob
by's te maken."
De lezer kreeg andere be
hoeften. In de jaren '60 vond
ieder in VN, Elseviers, De
Groene, HP, De Nieuwe Linie
zijn eigen parochieblad. Daarin
vond je steeds je mening beves
tigd. Nu lijkt het publiek, hoe
intelligent en 'links' ook, alle
maatschappij kritiek beu.
Gerard Schuijt: „De lood
zware dogmatiek is eruit. Toch
kwam uit een eigen lezerson
derzoek dat onze commentaar
rubriek veel waardering kreeg.
De lezer is wèl geïnteresseerd
in opinies.
„Maar vergeet niet, dat de
politiek, voor de opinieweek
bladen een zo belangrijk ter
rein, minder interessant is.
Voor ons zou het veel leuker
zijn vanuit de linkerhoek tegen
een kabinet Kok/Den Uyl aan
te schoppen dan wéér te moe
ten schrijven dat dat kabinet
Lubbers niet deugt. Dat weten
de lezers wel. Wij hopen dat die
tijd nog komt, en dat wij die
tijd halen."
Door onze correspondent Roger Simons
LONDEN - Nessie, het Schotse monster dat zich se.
dert onheuglijke jaren schuilhoudt in het 216 mets,
diepe Loch Ness, krijgt volgende maand alweer vi
site van wetenschappers.
j)e ploeg die mij wil
öijn vriendin op de loo
Phll
Gewapend met Lowrance
X-16 computergrafiek-re
corders, afkomstig uit Tul-
sa, in de Amerikaanse deel
staat Oklahoma, zullen van
9 tot 11 oktober 60 nijvere
technici het geheimzinnige
meer dag en nacht door
kruisen met een vloot van
20 'Princess 32'-motorboten.
Het Loch Ness is bijna 37
km lang. Krachtige sonar-
apparatuur, tv- en gewone
camera's voor opnamen on
der water zullen het meer
onderzoeken over zijn ge
hele lengte, breedte en
diepte. Daarbij zal niet al
leen worden gezocht naar
het legendarische monster
dat door de Schotten ge
meenzaam 'Nessie' wordt
genoemd. Deze Anglo-
Amerikaanse expeditie
heeft nog verschillende an
dere doeleinden.
Zo zal ondermeer aan
antwoord worden gezocht
op de kwellende vraag of op
90 meter diepte in dit meer
ook Atlantische bergforel-
len leven. Zit er op 200 me
ter, vlakbij de bodem, nog
meer vis? Is ergens in het
Loch Ness een Romeinse
galei gezonken? En waar
ligt het wrak van de boot
waarin John Cobb om het
leven kwam toen hij in 1952
op het Loch Ness het we
reldsnelheidsrecord te wa
ter gevoelig trachtte te ver
beteren?
In het zuidelijke bekken
van het meer bevindt zich
naar verluidt een groot
voorwerp van wel 9 meter
hoogte. De Anglo-Ameri-
kaanse specialisten zullen
het zorgvuldig onder
zoeken. Op hun speurlijst
staat tevens het verzoek de
oorsprong op te snorren
van meer dan 40 verschil
lende sonarcontacten die
vroegere vorsers hebben
gehad in 1982 en 1964 en die
nu met de meest moderne
apparatuur opnieuw zullen
worden benaderd.
dernomen op het myst#
rieuze meer van Ness'
Shine ontkende ttty.
wens, dat uitsluitend jachi
zou worden gemaakt opj
onvindbare Nessie, het
monster dat in het jaar
voor het eerst werd
door St. Columba.
Schotse heilige stond
oever van het Loch
im Smeets
0SDRECHT - De pla-
jndustrie staat voor eer
toen het beest oprees uithd }gSt curieus dilemma. Df
Grote aandacht zal w«. **er inde nood
den besteed aan de rift ijkertyd voor de grootst*
visstand die zich op groti oblenien.
diepte in dit meer schijnt b
- - - compact disc heeft vanaf
jaar van introductie, 1983,
jeluidsdragersomzet in Ne-
'and in positieve zin beïn-
En dat kwam als een ge-
Deze dure nieuwe speur
tocht in het Loch Ness
draagt de benaming 'Ope
ration Deepscan'. Diverse
bedrijven en organisaties,
waaronder in de eerste
plaats de Amerikaanse fa
brikant en de Britse impor
teur van de gebruikte ap
paratuur, treden op als
sponsors van dit weten
schappelijke avontuur. Op
een persconferentie in Lon
den werd het gisteren door
projectleider Adrian Shine
bestempeld als „de grootste
wetenschappelijke expedi
tie die men ooit heeft on-
bevinden. De Ameriluint,
Lowrance X16-apparatuit
kan zelfs visjes ondersch#.
den die in scholen dichtbij
elkaar zwemmen.
Over de hele wereld mti
ken vissers vandaag de dij
gebruik van Lowrance-t#.
stellen om hun mogelijk
vangst op te sporen Co»
putergrafiek-recorders vu
dit merk printen een conti,
nu-beeld van de werkelijk
onderwater-situatie. Oj
dergelijke afdrukken is lid
mogelijk zelfs de klein®
vissen die op een
van hooguit 10 cm van elk
aar verwijderd zijn i
lijk te onderscheiden
Om dat doel te kunn
bereiken, worden geit
seinen uitgezonden in
verschillende richting#
De technici van 'Operal
Deepscan' hebben vooralq
het Loch Ness talrijke pro
ven gedaan om hun appt
ratuur zo fijn mogelijk t
kunnen instellen. Hint
werd ondermeer rekenii)
gehouden met het feit, 4
de zeer steile wanden vit
dit meer valse echo's te
nen veroorzaken.
Het Loch Ness is eenv»
de beste voorbeelden k
wereld van een topogn
fische scheur. Dit diep
meer - een geologische!»
in de aardkorst - split
Schotland compleet
tweeën van het dorp h
William tot de stad In»#
ness. Op grote diepte is li
er pikdonker. Het gitzwl
water met een constant
temperatuur van 5 gnd#
Celsius veroorzaakt m
enorme drukking.
Naast bergforellen
blijven in het Loch N#
ook grote hoeveeMe
zalm en gewone tore!»
Sommige Britten zijn
stellige overtuiging toep
daan dat in het diepsteek'
van het meer levende»
zens uit de oertijd zijnad
tergebleven. Het bekend
voorbeeld daarvan is R
sie, het Monster van 9
Ness dat zich bij voorin
laat zien in de komlu
mertijd.
>nk uit de hemel, want
1978 vertoonde die een
inte daling. De grote
■braak van de cd kwam in
In dat j aar werd een spec-
rRoséLokhoff
iy Boy Williamson
it hij als heel klein jon-
in de blueswereld be
iden op wasbord en met
mondharmonica voegde
iets moois toe aan de
iek van John Lee Hook-
:r had hij zelf een band en
ien genoemde giganten bij
op de stoep. Hij gaf ze een
itje.
y 'Guitar' Burns, op tour
door Nederland, vertelt het
trots. Dat hij genoemde
igiganten hielp toen deze
'down and out' waren,
It hij vanzelfsprekend, dus
•ots gaat terug naar het
ie jongetje. Dat hij Sonny
i heeft gekend, vindt hij
tiijk genoeg, ook al- is hij
inmiddels toegetreden tot
club van legendarische
vertolkers.
cht jaar was hij toen hij
oy Boy voor het eerst zag.
der het op dat moment te
ffen, zegt hij nu. Zeven
r later kreeg hij een betere
„Sonny Boy kwam bij ons
pchool met een riem die vol-
3 met harmonica's. A big
t voor alle studenten, want
was nogal wat: Sonny Boy
iamson. Als hij in die tijd
Ie radio kwam, stopten de
ien met werken", vertelt
NAIROBI (IPS) - Toen de 10-jarige Martha vorig ju
veel te weinig wegende baby ter wereld bracht, bet
digden artsen de pers ervan een incident buiten pW
op te blazen. De zuigeling stierf na een uur. Maareenl»
ter geven diezelfde artsen be- groot dat onze trtdii
zorgd toe dat tienerzwanger- waarden het onderspit*
schappen een snel groeiend zegt Philista Onyango,*
probleem vormen.
Volgens de arts R. Mbithi is
18 procent van de kinderen die
in Kenyaanse ziekenhuizen ge
boren worden van moeders die
nog niet volwassen zijn. Een
paar generaties geleden had
den vrouwen geen geslachtsge
meenschap voor hun 20ste. Nu
lijkt het wel of iedereen voor
haar 20ste de koffer induikt,
zegt hij.
De Raad van Kenyaanse
Kerken zegt in een rapport dat
de meeste tienerzwanger
schappen voorkomen in de
leeftijdsgroep 14-15 jaar. En
een overheidsonderzoek wijst
uit dat bijna alle Kenyaanse
moeders hun eerste kind voor
hun twintigste krijgen.
Hoewel gevallen als dat van
Martha zeldzaam zijn, gaat de
Nairobische arts R. Ndetei er
van uit dat de meeste meisjes
op hun twaalfde geslachtsrijp
zijn. Ndetei krijgt steeds meer
ouders op zijn spreekuur met
zwangere dochters. Volgens
hem heeft de explosieve groei
te maken met veranderingen in
de maatschappij. Een kind dat
opgroeit zonder voldoende lief
de, zoekt haar heil ergens an
ders.
Mbithi stelt de pornografie
verantwoordelijk. Hoewel por
nografische literatuur verbo
den is in Kenya, bloeit de
zwarte markt. Ook video's en
film zijn makkelijk te zien. „De
infiltratie van de westerse cul
tuur met zijn decadente waar
den is in onze maatschappij zo
Herman Kuijer, toepas
'gen en studies val
leur. De Beyerd, Bosch
traat 22, Breda. Open di.
10.00 (za./zo. 13.00-)17.W
ar. Tot 1 november.
De reeks van vijf ten-
°onstellingen die momen-
fel in De Beyerd te zien is
ordt geopend door Kuijei
"zijn kleurstudies. Niei
merkwaardig voor eer
unstenaar, omdat iedere
hutsend noemt Onytjl
dat mensen die sekst»'
lichting geven, zelf
doende op de hoogt*,'
gieprofessor aan de
telt van Nairobi.
Onyango deed vorigI'
onderzoek naar zwanr niest licht en kleur bestu-
onder middelbare sc»
Ze ontdekte dat de)
meisjes geen
geboortenbeperking.
wisten van voorbehoed»1
sert. Het gaat hier om de
J^cifieke manier waarop
uijer zijn kleurstudies ge
hukt in relatie met archi-
met bestaande
len, klopte meestal n» "mten. Ook dat komt
voor- Kuijer maakt
S.T®van de onderlinge
ueeties binnen kleuren
vang v„ n; hoe reageren
„Vroege zwangerschap" ®uren op elkaar. Daar-
vrouwen de voorna*®", er bestaan veel theorieën
om de school te verlak» op het eerste gezicht laat
..b voorbeeld denken
hLür? van de Zwitser Ri-
Lohse.
unieke van deze ex-
Fv Vs dat Kuiier van De
yerct een ruimte kreeg
16611 specifiek kunst-
voor deze gelegenheid
maken. Op de linker-
bracht hij een lange
CT deurpanelen aan, die
Ferspiegelen in een van
voorziene reeks aan de
penover liggende wand.
a=ie er lan8s loopt ont-
an er zowel beeld-
ze.
Veel meisjes nemen IJ
vlucht tot abortus,
overheidscijfers wore
cent van alle abortus»®
voerd bij vrouwen
twintig. Naast de
schande van jonge
schap lopen de jonge
ook een verhoogd n*
baby's van jonge mom®
ven voor het eerste te®
Uit overheidscijfers W
dat het sterftecijfer om»
ders onder de 25 veel P
dan bij ouderen.
Veel sociologen zoef
den voor het stijg®*
tienerzwangerschap^,
veranderende maay
De traditionele uitg®
milie is aan het ve®
vooral in de riw®
waren de grootouden
met het onderricht w
gedrag en morele
zegt Onyango. J*u
jongeren aan hun lot J
ten en gaan ze H
ren."
- 3.1s
^verschuivingen. Ik
effect niet erg
iu§e.n<l; de reeksen
a Wat gebeurt er-
- na de afbraak?
een diaprojectie wor-
andere werkstukken
t iSS? getoond, zoals in
I ^rT-sorteerknooppunt
