S P E
Op naar beter beeld
ledereen een eigen tv
DESTEM
NOG EVEN EN IEDEREEN
KAN Z'N EIGEN TV BOUWEN
Het oude, vertrouwde televisietoestel in de
woonkamer doet wanhopige pogingen zijn
prominente plaats te behouden.
Als het aan de elektronica-industrie ligt, heeft dat
toestel zijn langste tijd gehad. We zijn hard op
weg naar een plat televisiescherm, waarin nullen
en enen het beleid bepalen. En dan duurt het niet
lang meer voordat iedere handige knutselaar zijn
eigen tv kan bouwen.
Over een consumptie-industrie die tracht de
ververzadiging te lijf te gaan.
VRIJDAG 18 SEPTEMBER 1987
Digitaal
moet het
doen
Door Han Avót
n de eerste helft van dit jaar
werden er in Nederland bijna
300.000 nieuwe televisietoestel
len verkocht. Kleine, grote. Mono,
stereo. Met en zonder Teletekst.
In geld uitgedrukt een markt van zo'n
450 miljoen gulden. Ten opzichte
van eenzelfde periode vorig jaar een
te verwaarlozen stijging. Vandaar dat
er in vakkringen enerzijds wordt ge
sproken over een stabiele markt, an
derzijds over een verzadigde markt.
En omdat juist in de elektronica-in
dustrie geldt dat stilstand achteruit
gang is, wordt er achter de scher
men keihard gewerkt om de televi
siemarkt nieuw élan te geven. Het
belangrijkste wapen zal daarbij de
digitale techniek zijn.
Vier jaar geleden al weer, op de In
ternationale Funkausstellung in Ber
lijn (de belangrijkste elektronica
beurs in Europa), zorgde het ten op
zichte van bijvoorbeeld Philips en de
Franse Thomson-groep nietige Stan
dard Elektrik Lorenz AG (SEL), die
haar produkten onder de merkna
men ITT, Graetz en Schaub-Lorenz
op de markt brengt, voor een verras
sing door de eerste digitale televisie
te lanceren. Gebaseerd op het Digit
2000-concept van ITT-dochter Inter-
metall te Freiburg. Digit-2000 staat
voor een serie IC's (Integrated Cir
cuits) waarmee een reeks schakelin
gen in het televisietoestel voortaan
langs digitale weg geschieden.
De reacties waren verdeeld. Vak
kringen hadden enerzijds bewonde
ring voor de creatieve manier
waarop Intermetall geslaagd was in
haar digitale opzet, anderzijds zetten
zij vraagtekens bij de toekomst van
het concept, daarbij voornamelijk
gedreven door uitspraken van Phi
lips' dochter Valvo (ook een fabri
kant van IC's, alleen veel groter), die
van de daken schreeuwde dat het
hier een doodgeboren kindje betrof
omdat de werkelijke digitalisering
van het televisietoestel nog moest
beginnen.
VERLOREN STRIJD
De consument reageerde eigenlijk
helemaal niet. Die zag aan de buiten
kant van het toestel niet wat er aan
de binnenkant veranderd was en liet
zich weinig gelegen liggen aan de
ITT-bewering dat hun toestellen
voortaan tot in lengte van jaren de
zelfde beeldkwaliteit als op de eerste
dag zouden bezitten. Kortom, ITT
bleek al bij voorbaat een verloren
strijd te voeren, zeker toen de eerste
serie SIGIvision-toestellen enkele
onverwachte problemen hadden. Al
leen, Volvo kwam maar steeds niet af
met zijn eigen digitale concept en
met name de Japanse industrie toog
in toenemende mate richting Frei
burg om daar Digit-2000 te gaan in
kopen.
Op de onlangs gehouden Fun-
kausstelling bleek Intermetall inmid
dels een definitief lijkende voor
sprong op de naaste concurrentie te
hebben opgebouwd. Haar digitale
concept is nu door vrijwel iedere fa
brikant toegepast, zowel Europese
als Japanse en Amerikaanse. In de
duurdere televisietoestellen, dat wel.
Want digitaal betekent op dit mo
ment nog steeds dat de bouwkosten
een stuk hoger liggen dan die van
conventionele tv-toestellen.
TELETEKST
Het grootste deel van de televisie
markt in Nederland speelt zich wat
aantallen betreft af in de sector tot
55 centimeter beelddiagonaal. In
geld uitgedrukt is de markt daarbo
ven natuurlijk veel interessanter.
Want er zijn vrijwel geen 70 centime
ter toestellen meer, die niet beschik
ken over stereo en over Teletekst.
Vooral die laatste 'feature' spreekt in
Nederland veel mensen aan, met
name natuurlijk omdat de Teletekst-
redactie van de NOS voortreffelijk
werk levert, zeker in vergelijking met
de landen om ons heen.
Nu kost Teletekst op een conven
tionele televisie extra geld, ongeveer
100 tot 200 gulden. Bij een gedigitali
seerde televisie hoeft dat niet. Daar
is de Teletekst-decoder, het appa
raatje dat ontvangst en vertaling van
de Teletekst-signalen mogelijk
maakt, een onderdeel van de totale
uitrusting. Stereo hoeft in beide ge
vallen niet veel meer te kosten, maar
de mogelijkheid van de ontvangst
van andere signalen dan PAL (de uit-
zendnorm van bij voorbeeld Neder
land, België, Duitsland en Engeland)
is bij conventionele televisies een
hele dure aangelegenheid. Vandaar
dat die zogenaamde 'multinorm'-toe-
stellen, waarmee ook Franse en
Amerikaanse programma's zijn te
ontvangen, altijd enkele honderden
guldens duurder zijn. Bij gedigitali
seerde televisies is ook die mogelijk
heid geïhtegreerd, want een écht di
gitaal chassis kan van huis uit alle tv-
normen verwerken.
MARKTVERZADIGING
Met andere woorden: het duurder
zijn van het digitale concept is be
trekkelijk en gaat eigenlijk alleen
maar op voor het zogenaamde 'low
end'-gebeuren. In de winkel is dat te
zien. Een DIGIvision van ITT kost
niet meer dan een Matchline van Phi
lips en dan praten we over dezelfde
mogelijkheden, waarbij het eerste
apparaat voornamelijk digitaal werkt
en het tweede apparaat voornamelijk
analoog, conventioneel dus. De
marktverzadiging in Nederland -in
maar liefst 89 van de 100 huishou
dens staat inmiddels een kleurente
levisie- maakt dat we in toene
mende mate gaan spreken over een
vervangingsmarkt. Het moge duide
lijk zijn dat in zo'n vervangingsmarkt
het aantal mogelijkheden van het
nieuw te kopen apparaat beslissend
is.
In de strijd om die méér-mogelijk
heden, die de consument moeten
verleiden om het huidige kleuren-te-
levisietoestel richting slaapkamer te
slepen (daar staat immers in Neder
land nog maar in 13 van de 100 ge
vallen een televisie, terwijl dat in bij
voorbeeld Amerika en Japan al res
pectievelijk 55 en 66 is) en voor zijn
woonkamer een gloednieuw, ook
voor de toekomst geschikt apparaat
te kopen, trekken de belangrijkste
producenten sinds kort alle registers
open.
Beeld-in-beeld bijvoorbeeld. Daar
mee kan in het bestaande televisie
beeld een tweede, kleiner beeld wor
den oproepen. Bij voorbeeld van de
videorecorder die net aan het opne
men is of van de videocamera die in
de kinderslaapkamer staat opge
steld. Dat kleine beeld kunt u in alle
vier de hoeken kwijt en in sommige
gevallen kunt u dat beeld zelfs uit
zoomen. Natuurlijk kunt u dat beeld
direct wisselen met het grote beeld
en desgewenst kunt u het beeld be
vriezen. Het zijn allemaal mogelijkhe
den die de voortgaande digitalise
ring te bieden heeft. De vraag is na
tuurlijk of u daar als consument echt
baat bij vindt. Het is allemaal leuk,
maar in de praktijk zult u er hoogst
waarschijnlijk weinig gebruik van
maken.
SCHILDERIJ
Wat wel belangrijk is, is de mogelijk
heid van een ingebouwde D2-MAC
decoder. Onder D2-MAC verstaan
we een nieuwe uitzendnorm, die in
één klap een einde maakt aan het
verschil tussen PAL enerzijds en SE-
CAM anderzijds. De laatste norm
wordt door onder meer Frankrijk ge
bruikt en dat is de reden dat u in
Frankrijk weinig heeft aan uw in Ne
derland gekochte draagbare televi
sie voor in de caravan. D2-MAC komt
als het ware boven de bestaande
normen te staan en maakt het bo
vendien mogelijk satelliet-uitzendin
gen, die in de toekomst meer en
meer tot het normale leven zullen be
horen, te ontvangen. Inclusief een
geluidskwaliteit die de vergelijking
met de Compact-Disc uitstekend kan
doorstaan. De bedoeling is dat D2-
MAC eind van dit jaar al gaat functio
neren als de eerste Europese televi
sie-satelliet de lucht in gaat. Een D2-
MAC decoder is bij gedigitaliseerde
televisies veel makkelijker en goed
koper realiseerbaar dan bij conven
tionele televisies.
Parallel met de ontwikkeling van
geïntegreerde schakelingen loopt
achter de schermen het onder
zoeken van de mogelijkheid van een
plat televisiescherm. Dat schilderij
aan de muur kunt u waarschijnlijk
vergeten, maar dat het televisietoe
stel van de toekomst daar verschrik
kelijk dicht in de buurt komt, is wel
zeker.
SCHIJN BEDRIEGT
Op de Funkausstellung was bij voor
beeld een nieuwe ontwikkeling te
zien van het Franse staatsconcern
Thomson, dat zijn produkten onder
meer onder de merknamen Saba,
Telefunken, Nordmende en Thom
son levert: de Super Planar beeld
buis. Volledig plat, heet het in de fol
ders, maar schijn bedriegt want in de
zijkant zit nog wel degelijk een ron
ding. Opzienbarend en mooi is de
beeldbuis echter wel en u kunt er
van op aan dat dit nog maar het be
gin is. Vooral omdat het LCD-
schermpje sterk in opmars is. Nu
nog in kleine beeldformaten, maar
als de voortekenen niet bedriegen, is
men met name in Japan ai zeer ver
gevorderd met grotere beeldmaten.
De verwachting is dan ook dat het
»wn//en
de honderd
r/nnen is een
Als het aan Philips ligt, heeft
iedereen over vijf jaar de be
schikking over een eigen televi
sie.
In de woonkamer staat dan het
gezinstoestel. Groot, plat en
voorzien van alle denkbare snuf
jes. In de ouder-slaapkamer staat
dan het toestel, dat u gisteren
nog kocht in het vertrouwen
weer voor tien jaar onder de pan
nen te zijn. Tijdens uw bezoek
aan PSV-Ajax neemt u natuurlijk
een LCD-teeveetje met kleuren-
schermpje mee en in de slaapka
mers van uw kinderen staat een
draagbare kleurentoestelletje,
dat uit de een of andere Kore
aanse fabriek afkomstig is.
Want één ding is zeker: op het
gebied van de kleine beeldmaten
zal Korea aartsrivaal Japan bin
nen afzienbare tijd verslagen
hebben. Het segment kleine
beeldmaten zit namelijk volop in
de 'prijzenslag' en het is nu al ze
ker dat Japan dat niet vol kan
houden. Ter illustratie: in Duits
land nam de Koreaanse import
van kleinere ktv-toestellen (tot
maximaal 52 centimeter beeld
diagonaal) de eerste vijf maan
den van 1987 met maar liefst 90
procent toe, terwijl de Japanse
met 40 procent terugviel. De ge
middelde prijs daalde van 326 tot
309 Mark.
In Nederland staat op dit mo
ment in 89 van de 100 huisgezin
nen een kleurentelevisie. In ze
ventien van de 100 huisgezinnen
is een tweede kleurentelevisie
aanwezig. Uitgesplitst naar ka
mers betekent dat: ouder-slaap-
kamer vijf, slaapkamer dochter
drie, slaapkamer zoon negen.
Sinds de introductie van de keu
rentelevisie is de elektronica-in
dustrie naarstig op zoek naar
mogelijkheden om de beeldkwa
liteit te verbeteren.
De Japanse industrie kwam en
kele jaren terug met 'High Defini
tion '-televisie, waarmee een
scherpte als van een dia te reali
seren zou zijn. De Europese in
dustrie reageerde afwachtend,
omdat invoering van HD-tv zou
betekenen dat iedereen een an
dere televisie moet kopen, nog
afgezien van de investeringen
die de aanbieders van program
ma's zich moeten getroosten. De
verzamelde Europese industrie
heeft nu in het kader van een
zwaar gesubsidieerd Eureka-pro-
ject een nieuwe uitzendnorm
voorgesteld: D2-MAC, die later
gevolgd moet worden door HD-
MAC.
D2-MAC gaat uit van 625
beeldlijnen, maar een geschei
den ontvangst van kleur en
zwart/wit (nu worden die nog ge
bundeld overgezonden) waar
door een betere beeldkwaliteit
kan worden gegarandeerd. HD-
MAC gaat uit van 1250 lijnen en
werkt op dezelfde manier, alleen
is het beeldformaat anders. Nu is
het standaard televisieformaat
4:3, terwijl dat bij HD-MAC 16:9
gaat worden. Het beeld wordt
dus langgerekter en krijgt het ci-
nemascoop-formaat dat u onge
twijfeld uit de bioscoop kent.
Op de Funkausstellung was
een indrukwekkende presentatie
van het nieuwe systeem te zien.
Philips neemt binnen die groep
een vooraanstaande plaats in.
Een andere mogelijkheid om het
beeld te verbeteren, is de zoge
naamde 100 Hz-televisie. Op dit
moment wordt met een net-fre
quentie van 50 Hz gewerkt. Met
als nadeel dat lichte vlakken op
uw televisie een soort flikkering
vertonen. Philips' dochter Valvo
heeft onlangs een reeks IC's ont
wikkeld, waarmee het mogelijk is
de netfrequentie te verdubbelen.
In wezen wordt het normale
beeld in een geheugen opgesla
gen en dan met dubbele snelheid
op het beeldscherm geprojec
teerd. Voor de realisering zijn
echter nog dermate veel IC's no
dig, dat Valvo slechts in beperkte
mate kan leveren en firma's als
Grundig hun 100 Hz-televisie
slechts mondjesmaat kunnen uit
brengen.
Binnen vijf jaar kan Iedere
knutselaar zelf een tv bouwen. Hij
koopt een beeldbuis en schrijft zelf
een programma waarin wordt
aangegeven wat de televisie moet
kunnen.
Vrijwel Iedere fabrikant heeft zich
nu op de bouw van digitale tv's,
met oneindig veel mogelijkheden,
gestort.
platte scherm binen vijf jaar tot de
mogelijkheden gaat behoren.
Tegen die tijd zal ITT-dochter In
termetall er eindelijk in geslaagd zijn
het televisiechassis (dat gedeelte dat
zorgt voor stroomvoorziening, voor
beeld- en geluidsdoorvoer etc.) der
mate klein te maken dat het nog
maar om enkele IC's gaat en moge
lijk zelfs maar om één IC.
KNUTSELAAR
Tegen die tijd ook zal de droom van
iedere handige knutselaar theore
tisch kunnen worden ingelost: zelf
een televisie bouwen. Hij of zij koopt
dan een beeldbuis, gaat achter de
computer zitten en schrijft zelf een
programma waarin precies wordt
aangegeven wat de televisie moet
kunnen, zendt dat naar Intermetall
en ontvangt een paar weken later
een kant en klare chip. Die wordt
aangesloten op de beeldbuis en de
zelf gebouwde televisie is realiteit.
Net zoals handige knutselaars nu
al zelf audiosystemen kunnen bou
wen. Of grote ondernemingen als
Philips en Thomson, die voor het
rendement van hun consumenten
sector toch redelijk afhankelijk zijn
van het aantal verkochte televisietoe
stellen, dat leuk vinden, is natuurlijk
nog maar de vraag. Maar theoretisch
zou het kunnen. Want de televisiefa
brikant van vandaag is nog een elek-
tronicus, die van morgen echter een
programmeur. En programmeren
kunt u ook thuis op uw zolderkamer.
