PATER BALEMANS
BINDT STRIJD AAN
MET DE WOESTIJN
'olitie hei
[TWEEDE KA]
•MSTERDAMSE
olters Klu1
DE STEM EXTRA VRIJDAG 11 SEPTEMBER 1987
pESTEM
6
aarlijks gaat er ruim 11 miljoen hec
tare aan tropische bossen tegen de vlakte. Driemaal
het oppervlak van Nederland. In het uitgestrekte Ama
zonegebied wordt meedogenloos gehakt in de 'longen
van de wereld'. Hout is een profijtelijk handelsprodukt.
Maar hout is ook de brandstof van de armen. In com
binatie met de droogte, uitputting van landbouwgron
den en overbegrazing door de veestapel leidt de hout
kap tot een ecologische ramp. In de Afrikaanse Sahel-
regio rukt de woestijn al met een gemiddelde snelheid
van zo'n 15 kilometer per jaar in zuidelijke richting op.
De bewoners sterven als ratten, de sterksten vluchten
naar de stad. Tussen de noodkreten en suggesties
voor een aanpak van de verwoestijning uit de mond
van 'hooggeleerde specialisten' dringt op het ministe
rie van Ontwikkelingssamenwerking nu ook het geluid
door van een man uit de praktijk.
Averechts
Omheining
Rampsituatie
Terughalen
{DEN HAAGBAHRAYN (AN1
«het Nederlandse besluit om
I Golf te sturen veroordeeld.
Door Frank van Ooi jen
'Witte Pater' Frans Balemans - sinds
1957 werkzaam in het Afrikaanse Bur
kina Faso - heeft eenvoudige maar doel
treffende oplossingen voor het woestijn
probleem. Momenteel is hij in Neder
land om bij minister Bukman geld te
vragen voor een groots opgezet project.
Een rampenplan van een ambitieus pater
met een afkeer van „westerse specialisten
die toch niet weten wat er in Burkina
omgaat".
„Het is niet alleen te wijten aan de
droogte in de Sahel. Zelfs nu het af en
toe regent, blijft de woestijn voorthollen.
Het is de schuld van de mens die - daar
toe genoodzaakt door de overbevol
king - met overmatige landbouw en vee
teelt, roofbouw heeft gepleegd op de
grond. Bovendien is de grond beroofd
van alle natuurlijke aanplant. De bewo
ners in dit land zijn voor de dekking van
hun energiebehoefte voor meer dan 90
procent afhankelijk van brandhout. Oüe,
steenkool en gas zijn onbetaalbaar. Bos
sen zijn savannen geworden. En savan
nen weer woestijn".
„De bewoners zijn de dupe. Ik heb
Toeareg-nomaden, de trotse 'Blauwe
Mannen', uitgemergeld van de honger
zien bedelen om een korst brood, nadat
ze in één jaar al hun vee verloren, Een
ramp, een ramp!"
Pater Frans Balemans van de Congre
gatie van de Witte Paters werkt al sinds
1957 in Burkina Faso - wat 'Land van
de Rechtvaardigen' betekent- en dat
vroeger bekend was onder de naam Op-
per-Volta. Het Sahel-land Burkina Faso
is een 'frontstaat' in deze oorlog tegen
het woestijnzand.
De regering is met hulp van buiten
landse ontwikkelingsorganisaties en de
Verenigde Naties druk in de weer om
een dam op te werpen tegen het zand.
Ook het Nederlandse ministerie van
Ontwikkelingssamenwerking heeft een
uitgebreid programma voor Burkina met
een jaarlijks budget van 38 miljoen gul
den. Bestrijding van de erosie, boomaan-
plant en verbetering van watervoorzie
ningen zijn de voornaamste aandachts
velden.
Pater Balemans vertelt, terwijl hij rus
tig een oer-Nederland shaggie draait,
hoe hij zich zo'n vijf jaar geleden bewust
werd van het enorme probleem van de
verwoestijning en zich ging verdiepen in
mogeüjke oorzaken en oplossingen. Hier
sterven mensen aan de zoveelste plaag
die het verdoemde continent Afrika teis
tert. Actie is geboden want 'kaalslag' van
deze flinterdunne groenzone langs de Sa-
hara-woestijn betekent 'doodslag' op ter
mijn. Gewassen verstikken onder het
zand, het vee gaat dood en als er geen
middelen van bestaan meer zijn is het de
beurt aan de mens om te sterven.
Wat is volgens Balemans nu de oorzaak
van het probleem? „Op de eerste plaats
werkt het systeem van de traditionele
zwerf-landbouw - waarbij bewoners van
de ene vruchtbare grond naar de andere
trekken - averechts door de huidige
In de Afrikaanse Sahel-reglo rukt de woestijn al met een gemiddelde snelheid van zo'n 15 km per Jaar op. De bewoners
sterven als ratten, de sterksten vluchten naar de stad. -f0to archief de stém
Kaalslag: doodslag
overbevolking. Vroeger konden de land
bouwgronden zich herstellen als de be
woners weer verhuisden nadat een lap
grond als akker gebruikt was. Maar om
dat de bevolking zo snel groeit, worden
de landbouwgronden steeds sneller op
nieuw in gebruik genomen. Uitputting is
het gevolg".
„De tweede reden is overbegrazing op
grond met schaarse vegetatie. De laatste
70 jaar is de veestapel in Burkina Faso
bijna vertienvoudigd, 's Morgens worden
de hekken van de veekraal geopend, de
kudden gaan het land op en vreten alle
groen weg wat voor hun poten komt. Tot
boomschors toe. Waar net vroeger niet
mogeüjk was om op grote schaal geiten
en runderen vrij rond te laten lopen om
dat er veel leeuwen en andere roofdieren
op de loer lagen, is met het teruglopen
van de wildstand die situatie nu volledig
veranderd".
De droogte speelt natuurlijk ook een
rol. In de Sahel heeft het sinds vorig jaar
weer wat geregend, maar in Burkina is
nog steeds geen druppel gevallen.
Het grootste probleem is ongetwijfeld
het kappen van bomen voor. brandhout.
Je kunt het de mensen niet kwalijk ne
men, ze hebben brandstof nodig om te
kunnen koken. Alternatieven zijn te
duur. Ontbossing is vooral ook een ar
moedeprobleem.
Welke maatregelen zijn er getroffen
om het proces van woestijnvorming te
gen te gaan? En wordt het milieupro-
Pater Frans Balemans: „Ik heb Toeareg-nomaden, de trotse 'Blauwe Mannenuitgemergeld van de honger zien bedelen om
een korst brood, nadat ze In één Jaar al hun vee verloren, Een ramp, een ramp!" - foto marcel bekken
bleem eigenlijk wel als een knellend pro
bleem beschouwd door de bewoners in
Burkina? Volgens pater Balemans is er
wel degelijk sprake van zorg van de Afri
kanen voor hun leefomgeving. „Niet in
die zin dat er spontaan belangenorgani
saties opstaan die een schoon milieu na
streven, zoals in het Westen. Maar als de
landbouwproduktie terugloopt door de
erosie weten de boeren dat er iets mis
gaat met het milieu en ondernemen ze
actie".
„In nauwe samenwerking met ontwik
kelingsorganisaties zijn er plannen uitge
werkt voor een betere bevloeiing van de
landbouwgronden en bescherming van
de vruchtbare toplaag op de akkers tegen
winderosie. Er zijn bovendien hout
oventjes voor huishoudelijk gebruik ont
wikkeld en onder de bevolking in Bur
kina verspreid, die optimaal werken met
veel minder brandhout. Dat betekent dat
er minder gekapt hoeft te worden. En er
wordt hard gewerkt om op grote schaal
nieuwe aanplant uit te zetten. Maar her
bebossing gebeurt toch nog te weinig".
In Afrika worden er volgens de Food
and Agricultural Organization van de
VN voor iedere hectare nieuwe aanplant
maar liefst 29 hectare bos gekapt. Een
druppel op een gloeiende plaat dus. Tot
overmaat van ramp vreet het vee de
jonge bomen en struiken op voordat die
tot wasdom zijn gekomen. Ieder
boompje omheinen bleek onbetaalbaar.
Voor dit soort practische problemen
heeft Frans Balemans eenvoudige oplos
singen bedacht. Dat die efficiënt zijn,
blijkt uit het feit dat het Koninklijk In
stituut voor de Tropen ze samengevat
heeft in een speciaal rapport over woes
tijnvorming. De essentie van zijn ver
haal: Hou het vee binnen de omheining,
want dat is de enige mogelijkheid om de
vegetatie de tijd te geven zich te herstel
len. En zorg dat de boer over een goed
koop transportmiddel kan beschikken
waarmee hij voer en water kan aanvoe
ren en mest afvoeren naar zijn akker. Ex
tensieve landbouw en veeteelt moeten in
tensief worden. Op de tweede plaats
moet het traditionele afbranden van het
lage hout door de veehouders verboden
worden. En het irrationele houtkappen
moet voorkomen worden. De 'trois lull
tes' zoals het in het Frans heet in Burki-1
na. De drie gevechten.
Balemans: „Mijn voorstel blinkt uiil
door eenvoud, misschien is dat wel hti|
grootste probleem op het ministerie
Ontwikkelingssamenwerking. Niemand I
durft zijn handtekening onder een sin-I
>el plan te zetten. Drie miljoen gulden I
ïeb ik gevraagd, om eerst een klein prol
ject te starten zodat de ambtenaren kun-l
nen zien dat het werkt. In later stadium
kunnen we dan met een bedrag van
miljoen gulden per jaar een omvangrijll
project organiseren voor alle dorpsge l
meenschappen in de bufferzone tussei|
de woestijn en vruchtbare streken in."
„Dat startgeld moet dan wel snel op li l
fel komen, we kunnen niet blijven
wachten. De 'wals' büjft in Burkina Fasti
maar doorrollen. Bij een aardverschui
ving zoals laatst in Italië wordt er toet
ook snel ingegrepen? Nou in Burkina isl
ook sprake van een rampsituatie."
Balemans vertelt nog niemand getroll
fen te hebben die zijn ideeën bij voorl
baat als onuitvoerbaar afwijst. Bij de kil
tholieke medefinancieringsorganisatsl
Cebemo spieken ze zelfs van een unieil
plan. In één dorp is Balemans' geestesl
kind al met succes in de praktijk
bracht.
Buitenlandse ontwikkelingsdeskund|
gen ziet Balemans liever niet, „omd
dan zoals zo vaak gebeurt, boven tl
kracht en inzichten van de lokale bewo-J
ners een project wordt opgezet, dat
het vertrek van de buitenlanders als
kaartenhuis in elkaar zakt". Hij hi
meer vertrouwen in de capaciteiten vi
het Mossi-volk met wie hij leeft en werl
in het midden van Burkina Faso. Vo
het welslagen van een project moet vo
gens de pater de betrokkenheid van
bewoners centraal staan. Zij moeten
verbetering in hun levenssituatie en
tinuiteit in een project kunnen brengen I
Daar is uiteraard steun bij ncj:'
maar ook daar is door Frans Balet
aan gedacht: „De boeren krijgen ii
een hoop extra werk als ze zelf voor 1
transport van veevoer, water en
moeten zorgen. Een karretje met
trekdier is onontbeerlijk. Over een trekj
dier beschikt bijna iedere boer wel, i
zo'n kar kost al gauw 1000 gulden,
kunnen de boeren zelf niet ophoest#
Daarvoor hebben we een gesubsidier'
kredietsysteem. Driekwart van dat
drag wordt als een donatie aan de I
ren uitgekeerd. Voor de resterende
gulden kan een krediet worden aangt
vraagd bij een coöperatie dat na verlof
van tijd moet worden afbetaald".
Pater Balemans weet dat dit krediets
teem werkt. Hij heeft al eerder als 'gai
maker' van een boerencoöperatie
5.000 leden een kredietsysteem opg«
voor de aanschaf van ploegen. „Er
in heel Burkina Faso geen organisatie
vinden die zo precies was met afbetal
als de onze. Maar we waren wel streil
hè. Ik heb wel eens een ploeg of een M
retje teruggehaald omdat het laai
tientje niet was afbetaald. Als je dat t
doet neemt iedereen een loopje met je I
'Woelwater' Frans Balemans,
een collega hem noemt, is er abt
van overtuigd dat zijn plan haalbaar 1
De organisatie in Burkina is er, eveisj
de bereidheid van de boeren in W
streek om tegen hun culturele tradinj
in, hun vee op het bedrijf te hou®
Waar het aan schort is geld voor de co
peratie zodat transportmiddelen voorl
boeren gekocht kunnen worden. EntJ
schien aan de poütieke wil van de ovfl
heid in Burkina om Balemans pro)^
'grootschalig' uit te voeren.
De pater rekent erop dat met hel f
vraagde startgeld van drie miljoen P
den van minister Bukman (Ontvr
lingssamenwerking), meerdere veef
jecten in de dorpen opgezet kunnen*1
den, zodat na gebleken resultaat ooi. j
overheid in de hoofdstad OuagadouJl
te mobiüseren is. Frans Balemans -
zich in ieder geval niet snel uit het
laten slaan. Daarvoor is het prohl'j
van de verwoestijning, naar zijn nifj
ook een te serieus probleem: Ba'
Faso dreigt van de landkaart te ver
nen. „Ik beloof je dat het plan van i
mans wordt uitgevoerd, al is het na'
dood"!
Nede
I tpe aanwezigheid van nog eens
lïogsschepen en veel meer ander cm
«klein gebied als de Perzische Golf
^spanning", zo zei de Iraanse waai
Buitenlandse Zaken Ali Mohamme
[Nederland stuurt volgende liaan
I week twee mijnenjagers van de daga^j
[Alkmaar-klasse naar de Golf. heid
Gisteren heeft een meerderheid vloot
(van de Tweede Kamer zijn neen
I goedkeuring uit gesproken slissil
lover dit besluit. Minister Van De
[den Broek toonde zich tijdens dertu
het debat over de uitzending Irak
liet gevoelig voor de Iraanse len o|
jeschuldiging dat de Neder- gevo
[landse actie de spanning in het het o|
Solfgebied verhoogt. recen
De commandanten van de Kuwd
Britse vlootmacht in de Golf werd
rijgen de opdracht de twee aant
Nederlandse mijnenjagers op steded
dezelfde wijze bescherming te len. Ir
bieden als hun eigen schepen, staat
liet deze mededeling nam mi- 'Kuv
aster Van Eekelen (Defensie) warefl
en deel van de bezorgdheid op Kt
van de Kamer weg over de vei- duize
ligheid van de Nederlandse
jüaartuigen. Hij hield de Kamer Tel|
wel voor dat de nu in meerder- Iraak
jheid gegeven instemming met weteri
[iet sturen van de jagers wat om hq
em betreft ook het onvoor- Iraan
waardelijke groene licht in- burge
[ïoudt dat de schepen ook daad- litairq
werkelijk gaan opereren. op hu
De Tweede Kamer eiste nog Volge|
wel dat Van Eekelen in de ko- misch
nende weken nadere afspra- rond
ken maakt met Groot-Britta- taranj
bië en de andere Westeuropese bad.
landen die in de Golf aanwezig ven
'ijn. Minister Van den Broek Irak
Buitenlandse Zaken) maakte een
kend dat de landen van de in ArJ
ffesteuropese Unie (WEU) vol- vange
lende week dinsdag al bij elk- L
ar komen om hun verschil- Hel
jende acties op elkaar af te
emmen. dagen
somt
In de Golf zijn al Ameri- secretl
aanse, Britse, Franse en Sov- Cuellq
Itrussische marine-eenheden zoek 1
janwezig. Italië is ook van plan rez dl
Ijn marine in te zetten. De Ita- aan iif
|l VERVOLG VOORPAGINA
ichtereenvolgens werd versterking
aepen van de hele groep Turnhout
jjkswacht, de mobiele rijkswachtg
ifilrijk en de terreurbestrijding
lianne uit Brussel. Daarmee was et
lemacht op de been van 180 manscl
[adat ruim 200 gevangenen gehoor1
"geven aan de oproep om zich vrj
ter te geven arresteerden de leden
■oep Dianne rond half een nog
luitende gevangenen.
ijf gevangenen raakten gewond. In er
- )AM (ANP) - Het onveran-
L! nmdividend van Kon. Olie
«leggers donderdag duidelijk te-
naoat de koers van het fonds was
tot f286,70, Wei het na de
u sa van het diWdend terug naar
al «"s dat nog altijd ƒ4,50
er dan woensdag was betaald.
de msreJa£Wer lag 0Pn»euw goed
I hew?] kwam er weer 4-50
s ?.V onds op 7 i38-50- Vast
iif2vi .ega VNU met een winst
IJJ 2,30 op 93,50.
[imp ?amraIt beleefde opnieuw een
rln ng "?et overwegend hogere
ptS*. 26 bleven echter vaak weer
™yan°mvang- Akzo zette de op-
'70 ff0ten ,VOort met f3-50 op
50 en kTmT ,s t '7° hoger op
Iedn„. 1 °P f 82,50.
182 w een rijksdaalder aan
iooST®3"00 1.80 op ƒ98,50
Kï™ en CSM konden m^r
VOO^K-WD aan de koers loevoe-
M o7f^?nWerd f1-70 meer >*-
«roDf in^'J? en voor Ah010 f1.30
-ve mirih Grootste verliezer op de
eent? was Nii verdal-ten Cate
ohh„^uggang van 1.20 op ln
Won goed pry s-
z£a aantrekkende no-
»am°lHremar!tt a81®" met
5P jn de lift Goede half-
ielfoJvi„ t de koers van het
i We?,fe™>h<X!$ met f 7.50 naar 67.
opnuw?^ hoger verhan-
s stnnH hij grote omzetten. Het
its di?]LW betreft op vijfde
v86r ki i?]!?'' Nederlanden en
egener deden het goed. De ia-
ntonius
ntonius
i°ner.o.l.v.
isthuis
'sthuis
'sthuis
sthuis
oghuys
gere
deze a j
nosto\
IGBsfc
Het j
AlanheJ
tot een
Avesco|
tent I
Ruys1
Opc
een 1
van de J
EOE
stand
kaansel
EOEh
"otz^hs
-z-hs
otz,hs
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'boschj
