UITBLAZEN
Herenakkoord is voorlopig nog voer voor juristen
NSTEMMI
Zimbabwe steeds meer betrokken bij oorlog Mogambiqui
Bijzondere tiende verjaardag verdrag Panamakanaal
CVCÜ..L
Nederland
- België
Tarief huisarts
27 gulden
>E STEM COM
WIM KOCK
DE STEM
pB STEM BINNEN!
EN HAAG - De fractie
eede Kamer wil dat v
jhun werknemers per jaar
ievrije winstuitkering va
;n mogen geven.
VOOR voetbal heb ik
me nooit echt geïnte
resseerd. Ik was ooit
lid van een voetbalclubje
dat we zelf hadden opge
richt. We speelden op een
wei of op de brede oprit
van het in de oorlog ver
woeste raadhuis. Als doel
palen gebruikten we onze wind
jacks. Enfin, iedereen kent dat
wel. Zo wordt het nog steeds
gedaan en naar men zegt ko
men uit dit drie-korners-pinan-
tie-voetbal de beste balkunste
naars voort. Kijk maar naar
Cruijff en Sjakie Swart.
Ik kan me één min of meer
echte wedstrijd voor de geest
halen. Hij werd gespeeld op het
weiland van een boer in een
van de kerkdorpen. Die boer
zou het nog ver brengen in de
gemeentepolitiek en het clubje,
dat hij had opgericht en waar
wij tegen speelden, is een heuse
voetbalclub geworden. (KNVB
Brab. 2 Afd. 202) Ons clubje
daarentegen, heeft niet veel
langer bestaan dan de zomer
waarin die ene echte wedstrijd
werd gespeeld.
Het zal misschien 1946 of
'47 zijn geweest. Dus niemand
had voetbalschoenen of een
shirt, ook de jongens van de
boer niet. Een enkeling, met
wat groot uitgevallen voeten,
droeg een paar oude kistjes van
zijn vader waar nog cement
aanzat. Dat leek nog het meest
op voetbalschoenen. Eén jon
gen speelde op klompen. Die
had nooit oude schoenen om
dat elk paar na een tijdje weer
werd overgenomen door een
jonger broertje zoals hij ook
zijn 'nieuwe' kreeg van zijn
oudere broer. Ik woonde in een
dorp van schoenlappers, echte
beroepsreparateurs met de
mond vol spijkertjes, maar ook
heel veel doe-het-zelvers. In
zo'n dorp gingen schoenen lang
mee.
De boer floot zelf. Lijnen
waren er niet en de koeieplak-
ken waren niet overal even
grondig weggehaald. Er waren
wel doelpalen, ook geïmprovi
seerd en niet witgeschilderd,
maar goed genoeg. De wind
jacks dienden nu om de hoeken
van het speelveld aan te geven.
Ook op de plekken waar de
denkbeeldige middenlijn de
even denkbeeldige zijlijnen
raakte lag een windjack.
Ik was niet in vorm die dag.
Ik herinner me tenminste dat
de aanvoerder me de hele wed
strijd liep uit te foeteren. Dat
was dezelfde jongen die op zon
dagmiddagen niets liever deed
dan in de bakkerij van zijn va
der, met een handdoek om de
schouders, heilige missen op
voeren. Ik hoorde meestal bij
het gewone kerkvolk en ook als
dat terug in de banken moest
worden gedreven kon hij zo
agressief achter zijn altaar van
daan komen. Of we de wed
strijd op het weiland hebben
gewonnen of verloren, kan ik
me niet herinneren.
In diezelfde jaren traden
Nederland en België twee keer
per jaar tegen elkaar aan. Kee
per Kraak, Kees Rijvers, Faas
Wilkes, Arie de Vroet en Abe
Lenstra. Dat waren de mannen,
dat wist je ook wel, maar om
het anderhalf uur lang bij de
radio uit te kunnen houden was
JJJJIJ)JIIIJJJJliJJ)JlJllll|j|||||||lllllll)lJjjlijj|||||||||||JJ||||J||||IHIIIIIllllllllllllllllllllil]llllilllllllll7=
ljuioxütivx non i cnanuiMU vniouMu 11 ocnciviDcn iïjo
andere koek. Iets van de op
winding die uit de luidspreker
kwam deelde zich wel aan je
mee. Die roepende radiostem,
de luisterhouding van je vader
en een buurman, het bijna pa
nische ssstt! als iemand van de
minder geïnteresseerde aanwe
zigen per ongeluk het zwijgen
verbrak, dat alles riep wel wat
spanning op en hield je ook
even in zijn ban, maar na een
kwartier kriebelde de verveling
weer langs je ruggegraat om
hoog. Je liep naar buiten om
wat tegen een blikje aan te
trappen tot je tot de orde werd
geroepen omdat je met 'al dat'
getrap je schoenen maar ver
pestte. Je mocht niet veel in
1948.
Mijn vader ging alleen naar
het voetballen kijken als onze
plaatselijke club speelde tegen
die uit het concurrerende buur
dorp, dat de andere helft van
onze gemeente vormde. Dat
was een grote gebeurtenis,
vooral wanneer ons dorp won,
wat wel eens gebeurde en des te
mooier was omdat de vijand in
de competitie een klas hoger
speelde. Verder gaf mijn vader
niet veel om voetballen, Maar
Nederland-België vond hij, ge
loof ik, ook wel belangrijk. De
Derby der Lage Landen was
dan ook niet alleen het hoogte
punt van het voetbaljaar; het
was een nationaal gebeuren.
Op de twee zondagen van
het jaar, waarop de Neder
landse Leeuw de strijd aan
bond met de Rode Duivels, gaf
iedereen om voetballen. Als het
eens een keer niet goed ging in
de Kuip of op het knollenveld
van Deurne, dan was de hoop
van de hele natie gevestigd op
het Hollands kwartiertje. De
roepende radioreporter haalde
herinneringen op aan vroegere
slotoffensieven die kansen had
den doen keren.
In die tijd was voetbal nog
sport, kon er nog van alles ge
beuren, mocht je tien minuten
voor het eind bij een achter
stand van 2-0 nog hopen op
minstens een gelijkspel. Je was
terug naar binnen gekomen om
te horen hoe het af zou lopen
en om de spanning van de laat
ste minuten te proeven. Ojd het^
puntje van je stoel zat jé dan te
wachten tot de leeuw nog één
maal zijn manen schuddend uit
z'n slof zou schieten.
Het is allemaal al lang voor
bij en komt niet meer terug.
Daar helpen de tonnen van
Opel niet aan want als dertig
duizend mensen (een halve
Kuip) bereid zijn de wederge
boorte van de Derby der Lage
Landen de gunst van de twijfel
te schenken, dan nog laten de
voetballers het wel afweten.
Er stond niets op het spel
zeiden ze. Alsof de voetbalsport
zelf niets is.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326 (alléén abonnementen).
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
24,20 per maand; 69,75 per kwartaal of 271,00 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rankrolatioc*
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Louis van de Geijn
HAD HET Algemeen Bur
gerlijk Pensioenfonds een
herenakkoord met het mi
nisterie van Volkshuisves
ting over extra subsidies
voor woningbouw? Hoe
bewijs je dat? En als dat
lukt, wat is zo'n akkoord
dan eigenlijk waard?
Herenakkoorden in de over
heidssfeer zijn voorlopig nog
voer voor juristen. Het is een
grijs gebied: meer dan niets
maar minder dan een rechts
geldige overeenkomst. En als
er narigheid over komt, moet
er eerst maar eens bewijs op
tafel komen. En dan is het nog
de vraag of daarmee bij de
rechter iets is te bereiken.
ABP-beleggingsdirecteur
Masson beweert dat er een
herenakkoord bestond tussen
het pensioenfonds en het mi
nisterie. De officiële subsidie
regels voor de woningbouw
mochten op grond daarvan
wat ruimer worden uitgelegd.
Eén velletje papiei >et die
verklaring ondersteunen: een
briefje dat Masson op 26 sep
tember 1973 tesamen met zijn
collega Van der Knaap
schreef aan ABP-hoofddirec-
teur Wiarda. Daarin melden
zij dat het ministerie ooglui
kend toestaat dat de stich-
tingskosten van premiehuur
woningen worden gedrukt om
zo meer subsidie te kunnen
krijgen.
Die afspraak zou in maart
van het vorige jaar zijn ge
maakt met ir. Peters, toen di
recteur bouwnijverheid van
het ministerie. Deze ontkende
deze week glashard het be
staan van zo'n akkoord. Van
telefoontjes die naar dat he
renakkoord verwezen, zei hij
zich ook niets te herinneren.
Zo'n afspraak, vond hij, zou
ook alleen met de minister te
maken zijn geweest en niet
met de een of de andere amb
tenaar.
Dat Masson pas anderhalf
jaar na dato zijn baas op de
hoogte stelde, zou wel eens te
maken kunnen hebben met de
bemoeienis van een ijverige
controleur van de Rekenka
mer. Toen deze maar bleef
roeren in de subsidie-aanvra
gen, had Masson behoefte aan
rugdekking.
Dat rond het verschijnsel
herenakkoord op zichzelf een
verdachte waas hangt, is niet
terecht volgens de hoogleraar
Masson
.ruggesteun.
staats- en bestuursrecht
mr. P.W.C. Akkermans van de
Erasmus Universiteit Rotter
dam. In het handelsverkeer
worden dagelijks herenak
koorden gesloten. Op de vee
markt bijvoorbeeld, waar
handelaren met een handslag
mondelinge overeenkomsten
beklinken waarmee duizen
den gulden gemoeid zijn.
Als zo'n veeboer spijt krijgt
van zijn handel, zou hij er on
deruit kunnen. De tegenpartij
zou bij de rechter waarschijn
lijk bot vangen, al is het maar
omdat het bewijs moeilijk is
te leveren. Toch zijn er weinig
problemen op de veemarkt.
Een man een man, een woord
een woord. Wie zich daaraan
niet houdt, kan zich niet meer
vertonen.
De basis van een herenak
koord, aldus Akkermans, is de
goede trouw. En als de par
tijen zich daardoor niet ge
bonden zouden voelen, is de
kans op grondig verknoeide
verhoudingen en een slechte
naam altijd nog een stevige
stok achter de deur.
In het zakenleven is het he
renakkoord allang ingebur
gerd. In de overheidssfeer is
het nog een betrekkelijk jong
verschijnsel waar de geleer
den, zo bekent Akkermans
ruiterlijk, eigenlijk geen raad
mee weten.
Een veelbesproken heren
akkoord was dat tussen de
oliemaatschappijen Shell en
Esso enerzijds en minister
Van Aardenne van Economi
sche Zaken anderzijds. De
staat hield zich in bij het afro
men van de aardgaswinst in
ruil voor ruime investeringen
van Shell en Esso in Neder
land. Menigmaal is de poli
tieke discussie losgebarsten
over de vraag of de oliemaat
schappijen wel deden wat ze
hadden beloofd.
De laatste tijd zijn ook an
dere akkoorden in zwang die
yan onze verslaggevers
nEN HAAG - „Sommige
iingen blijven na zo veel
als een soort van hereto ijd in het duister ja
koord kunnen worden t Jr. A. Steensma, een hoge
schouwd. De Groningse hoo imbtenaar op Volkshuis
leraar staatsrecht Post resting, liet gisteren erg
noemt het bestuursakkoc reel in het duister voor de
rlementaire_ enquêtecom-
toch langs een omweg
laten opdraaien voor bezuj
gingen in het onderwijs, s)
den ze op hun achterste bén
en dreigden onmiddellijk
de rechter. Volgens Postma
zijn collega Akkermans
dat weinig meer dan bluf.)
is naar hun deskundige opt
zeer de vraag of afspraken;
in zo'n akkoord zijn vas(
legd, bij de rechter afg
gen kunnen worden.
Het onstaan van dit
akkoorden wijst er volj
Akkermans wel op dat heti
staande wettelijke ii
mentarium niet meer in
opzichten voldoet. Maar
moet nog meer ervaring
den opgedaan voordat
staan of herenakkoorden
sen overheden iets uithalen]
tussen de minister van r»
nenlandse Zaken en de v|
eniging van Nederlandse
meenten als een voorbeeld.
De gemeenten dachii
daarmee financiële ran
spoed te hebben afgewet*""-"r. m
Toen minister Deetman ambtenaren Biesma en
toch lanes een omwee J teensma, beiden betrokken bij
-ot dusver heeft zij een reeks
igenstrijdige verklaringen
rerzameld over de praktijk met
in de woningbouw.
j'
E
g
beleggersbouw in de jaren e
HELIKOPTERS PA
TROUILLEREN in het
bergland in Oost-Zimbab-
we. Op Jersey Tea Estate
stapelen twintig Zimbab
waanse soldaten zandzak
ken rond een kampement
als bewaking van de uitge
strekte theeplantage aan
de grens met Mozambique.
Dit is de plaats waar twee we
ken geleden rechtse Mo?am-
bikaanse rebellen Zimbab
waanse soldaten vanuit
Mozambique aanvielen. De
militairen kampeerden 300
meter van de grens. Vier van
hen werden gedood.
De korte veldslag, op 450
km van de hoofdstad Harare,
luidt een nieuwe fase in van
Zimbabwe's betrokkenheid in
de 12-jarige oorlog in Mozam
bique tussen de socialistische
Frelimo-regering en het door
Zuidafrika georganiseerde
Nationaal Mogambikaans
Verzet (MNR).
Het was de eerste keer dat
MNR-rebellenliet Zimbab
waanse léger op eigen grond
gebied aanvielen/Het was éen
waarschuwing dat de rege
ring van premier Robert Mu
gabe een harde dobber krijgt
aan het beveiligen van een
duizend km lange grens, ook
al geldt het leger van 41.000
man als een van de beste van
Afrika.
In oktober verklaarde het
MNR Zimbabwe de oorlog.
Dit was een reactie op het
Zimbabwaanse besluit om
10.000 soldaten te legeren in
Mogambique als steun voor
president Joaquim Chissano's
bewind. Tot twee weken gele
den beperkte het MNR zijn
acties in Zimbabwe tot over
vallen op dorpen om voedsel
en kleding te bemachtigen. De
afgelopen weken zijn hierbij
twintig Zimbabwaanse bur
gers omgekomen.
MUGABE
L.stmiljoen per dagfrf*
„Ze maken hun dreigement
waar", zegt een diplomaat in
Harare over de aanval op het
legerkamp. „De aanval was
heel klein, maar het leger was
het doelwit. Dit is nog maar
het begin."
Het MNR en de huidige
Zimbabwaanse regeringspar
tij Zimbabwaanse Afrikaanse
Nationale Unie (Zanu) hebben
het al zeventien jaar met elk
aar aan de stok. Het blanke
minderheidsbewind van Rho-
desië richtte het MNR op in
1975, toen Mogambique onaf
hankelijk werd. Mogambi-
kaanse overlopers, Portugese
ex-soldaten en regelrechte
bandieten werden gebruikt
om een netwerk van infor
manten op te bouwen onder
het Zimbabwaans Afrikaans
Nationaal Bevrijdingsleger
(Zanla), de militaire vleugel
van Robert Mugabe's Zanu.
Toen Rhodesië Zimbabwe
werd in 1980, 'overhandigde'
de Rhodesische regering het
MNR aan Zuid-Afrika, zo
heeft Ken Flower, destijds
hoofd van de Rhodesische in
lichtingendienst, verklaard.
Flower stond aan de wieg van
het MNR. Hij overleed vorige
week op 73-jarige leeftijd in
Harare.
„Het was niet zozeer letter
lijk een overhandiging, maar
een overdracht van verant
woordelijkheid", zei hij en
kele weken geleden nog. Het
rebellenleger groeide in de
loop der jaren van 500 naar
20.000 soldaten, aldus mili
taire deskundigen. In het be
gin van de jaren tachtig had
het MNR zoveel aan kracht
gewonnen dat het Mogambi-
kaanse regeringsleger de con
trole over grote stukken
grondgebied kwijtraakte. Met
sabotage-acties werden de
strategische doorvoerroutes
onklaar gemaakt.
Vanaf 1982 is het Zimbab
waanse leger betrokken ge
weest bij de strijd tegen het
MNR. Maar dit werd pas in
tensief met de 10.000 soldaten
die in 1985 naar de Beira-cor-
ridor werden gestuurd. Het
Zimbabwaanse leger bleek
krachtig te kunnen optreden
tegen de rebellen, maar het
heeft niet de kansen in de oor
log kunnen omkeren.
De aanvallen van het MNR
ontketenden een stroom
vluchtelingen uit Mogambi
que naar Zimbabwe. Er zijn
nu 80.000 vluchtelingen, de
helft in officiële kampen. De
afgelopen weken hebben hoge
regeringsmensen in Harare
gezegd dat sommige vluchte
lingen hët MNR helpen. Zim-
babwe heeft ongeveer 1.200
soldaten gelegerd aan de
grens, veel te weinig om aan
vallen van de Mogambikaanse
rebellen effectief af te slaan.
Om de grote rol in Mocam-
bique aan de bevolking te
verklaren is afgelopen weken
een grote publiciteitscam
pagne gevoerd die uitliep in
de Mogambiquaans-Zimbab-
waanse solidariteitsweek.
Verwacht wordt dat Harare
nog meer soldaten naar het
buurland stuurt. Mugabe
heeft beloofd eenheden naar
de Limpopo-vallei te sturen
om de spoorweg naar de ha
ven van Maputo te bewaken.
Volgens bronnen bij de
banken geeft Harare al een
miljoen gulden per dag uit
aan de oorlog in Mogambique.
ZAMBIA^
E
IDa CENTR. As.
W£ST' V| MASHONALAND
JUSHOMUAMdi, Blndura
<r' >ChinhSyi^ACSV
- 1 MASHONALAND
BOTSWANA
-y, nuunu- f r
MATABALELAND 'KwekweV- -
Z\M Bv a|B W
yGweru i V
o> 1
\Bulawayp^ .Masvingo
/^Zvishavane
Plumtree Zy,D. A MASVINGO
'"'^-'qRutenga
I O J
Gwahda'>-•
i MAT ABELELAND
'an onze Haagse redactie
dat mogelijk is, zal de bereif
gen bij de vakbonden alleen i
(at is de strekking van een ini-
atiefwetsvoorstel dat PvdA'er
Willem Vermeend komende
dag door zijn fractie hoopt
i denkt te loodsen. De fractie
- zo is de verwachting in
VdA-kring - met het voorstel
emmere
Ook buiten de PvdA is er
de steun voor het voorstel,
lowel de regeringspartijen ni<
DA en WD als vakbonden en ke
irkgeversorganisaties zijn ve
or een hogere winstuitke- di|
ng, die buiten bereik van de de
cus blijft Een woordvoerder inl
de werkgeversorganisatie is
WO noemde het plan interes- de
nt en positief. Ook in FNV- tei
(lederen overheerst voorzich- ins
[optimisme.
Vermeend stelt als voor-
arde voor het belastingvrij
aken van de uitkering dat
Bfc
CHISSANO - foto ap
De militaire uitgaven lopen
dit jaar op tot 920 miljoen gul
den op een begroting van 6,3
miljard gulden. Ondanks de
hoge kosten gelooft Mugabe
dat hij geen keus heeft. Om
dat Zimbabwe het rijkste on
afhankelijke land in Zuidelijk
Afrika is, wordt het in de toe
komst doelwit van het MNR,
aldus Mugabe. „Wij vinden
het wijzer de oorlog nu te
vechten, dan in de toeka
als er een veel slechtere si|
tie kan zijn ontstaan."
Maar een hoge oft
plaatst hier vraagtekens!
„Wij hadden duidelijk mof
maken dat we-:-allec-r.|
Beira-corridor wilden va
digen. Maar nu werd heil
afwendbaar dat het MNkI
terugslaan en zitten we|
over onze oren in de
ten." De oorlog in Mo?ai
que wordt door de meeste^
kundigen een hopeloze)
stelling genoemd. Geen]
beide kanten is sterk gei
om de ander te vers
Mogambique ging met s
van Tanzania en Zimbi
afgelopen december in hel|
genoffensief. Het MNR s
grote klappen in het mid
van het land. Maar de rel
len hebben nu hun aanv)
in het noorden en zuiden
gevoerd, zoals bleek uil
gruwelijke slachtpartijen
de afgelopen weken in
zuiden.
wi
mi
VI
a;
eei
in'
ge)
ho
EN HAAG (ANP) - De
Jisartstarieven voor parti-
llier verzekerde patiënten
ian omhoog: van 25 naar
(gulden.
rechter heeft de staat en de
ticuliere verzekeraars die
steeds tegen verhoging
bben verzet opnieuw in het
gelijk gesteld. Het Haagse
rechtshof bevestigde in ho-
beroep een eerder vonnis
t inhield dat staatssecretaris
es van Volksgezondheid het
nevenorgaan COTG moest
dragen de tariefsverhoging
«gelere
Voorzitter A. van de Zandt
4 de Landelijke Huisartsen-
«niging (LHV) zei te ver-
"hten dat het nieuwe tarief
dijk op 1 januari 1988
ut ingevoerd.
DEZE WEEK is het tien jaar geleden dat
de Verenigde Staten en Panama het ver
drag voor het Panamakanaal sloten.
Het was een bijzondere verjaardag. De betrek
kingen tussen beide naties zijn tot beneden
vriespunt gedaald. De Panamese bestuurders
verdenken er de Verenigde Staten van dat zij er
helemaal niet voor voelen om het kanaal in het
jaar 2000 aan Panama over te dragen.
De tachtig km lange waterweg die de Atlanti
sche met de Stille Oceaan verbindt is een van de
belangrijkste inkomstenbronnen voor Panama.
Dagelijks schuiven ruim dertig olietankers en
andere grote vrachtschepen voornamelijk met
steenkool en graan van de Amerikaanse oost
kust en auto's door het smalle kanaal en zijn
talloze sluizen.
De drukte op het kanaal weerspiegelt de fluc
tuaties in de wereldhandel. De binationale ka
naalcommissie zag het aantal dagelijkse pas
santen in enkele jaren teruglopen van 42 tot de
voorspelde 33 dit jaar. Een enkele jaren geleden
gereedgekomen oliepijpleiding die het 'zwarte
goud' uit Alaska vervoert, bleek een andere ge
voelig klap voor de omzet. De concurrentie van
Amerikaanse spoorwegen en transportonderne
mingen werd scherper. Dat lijkt niet verwon
derlijk, want gemiddeld kost een doorvaart toch
gauw 50.000 gulden per schip.
Met een vrijhaven in de stad Colon aan de
noordzijde van het kanaal, de bouw van twee
containerhavens en plannen voor verbreding op
sommige plaatsen hoopt de Panamese regering
in het jaar 2000 de slag om de doorvoer in haar
voordeel te beslissen. Het kanaal en alle daaruit
voortvloeiende activiteit was anno 1986 goed
voor ongeveer 500 miljoen dollar per jaar, een
kwart van het Bruto Nationaal Produkt. Het
kanaal is een gigantisch bedrijf waar jaarlijks
zo'n 300 miljoen dollar aan tolgelden in omgaat
en dat duizenden personeelsleden in dienst
heeft.
Ook de uitgaven van Amerikaanse militairen
die in de zone zijn gestationeerd en het restant
aan Amerikaanse personeelsleden van de ka
naalcommissie doen de Panamese economie
TORRIJOS
goed. Deze zogenoemde 'zonians' die een
eilandje in de Panamese samenleving vormen,
geven volgens schattingen van de regering ze
ker 200 miljoen dollar per jaar uit.
De discussies over het kanaal lopen snel hoog
op in Panama. De ruim twee miljoen Paname-
zen zien het verdrag als een overwinning op de
'neokoloniale' Amerikanen, die het kanaal voor
1979 bestierden. In ruil voor de verleende gast
vrijheid deponeerden zij de 'fooi' van 1,2 miljoen
dollar per jaar in de Panamese schatkist. Het
verdrag geldt als een hoogtepunt van de jongste
Panamese geschiedenis, omdat Washington
door de knieën ging en toestemde in de volledige
overdracht van het kanaal in het jaar 2000.
De vader des vaderlands van Panama, gene
raal Omar Torrijos, sloot het akkoord op 7 sep
tember 1977 met zijn Amerikaanse ambtgenoot
president Jimmy Carter. Er ging een volks
stemming en ratificaties overheen en twee jaar
later trad het verdrag in werking.
Torrijos' geboorteplaats Santiago de Vera-
guas vormde gisteren het decor voor een her
denkingsplechtigheid. De regering had het oog
laten vallen op de 260 km van de hoofdstad Pa
nama gelegen plaats, vermoedelijk om acties of
ongeregeldheden te voorkomen.
De Panamese bestuurders zijn ervan over
tuigd dat Washington de kritiek op Panama's
sterke man, legeraanvoerder Manuel Noriega,
en de massale protesten van de oppositie de af
gelopen maanden wil uitbuiten om onder het
verdrag uit te komen. Eind juni nam de Ameri
kaanse senaat een motie aan waarin zij aan
drong op vertrek van Panamese militairen uit
de politiek en op vrije verkiezingen. Later werd
de Amerikaanse hulp van 26 miljoen dollar be
vroren.
Minister Jorge Abadia had gisteren geen goed
woord over voor de binnenlandse 'verraders' en
de de 'reactionaire' Verenigde Staten, die hun
wil aan Panama zouden willen opleggen. De re
denering die binnenskamers in Washington is
opgeld doet is dat het onstabiele en ondemocra
tische Panama, waar militairen de dienst uit
maken, een strategische waterweg als het Pa
nama-kanaal niet zelfstandig kan en mag behe
ren.
Amerikaanse functionarissen geven privé toe
dat zij bang zijn dat de legerleiding straks be
schermelingen benoemt op sleutelposities in de
kanaalcommissie. De aanzienlijke reserves, be
stemd voor modernisering en onderhoud, zou
den dan ook niet veilig meer zijn voor de grijp
grage generaals.
De angst is niet nieuw. Maar de Amerikanen
hebben er steeds voor gewaakt om hun wan
trouwen en kritiek niet te openlijk te ventileren.
De afgelopen acht jaren trokken beide partijen
vooral ten strijde over formuleringen en juridi
sche kwesties.
In 1979 nam het Amerikaanse Congres de wet
96-70 aan. Daarin krijgen de president en de mi
nister van defensie een belangrijke stem in za
ken die het Panama-kanaal betreffen. Sterker
nog: zij hebben meer te zeggen over het kanaal
dan de binationale kanaalcommissie uit het
verdrag dat Torrijos en Carter twee jaar eerder
sloten.
Zo kon het Congres met een beroep op de wet
96-70 vier jaar geleden om de kanaalcommissie
heen besluiten dat de 2.000 Amerikaanse bur
gers die in de zone speciale voorrechten kregen,
die betaald zouden worden uit de begroting van
het kanaal. De Panamezen waren zeer in hun
wiek geschoten, temeer daar de 5.700 Panamese
werknemers die ook als loods of mechanicien
werken geen voordeeltjes kregen.
P""* anderhalve week geleder
n Werken 2000' waarin zo maar
/vi*T? ie werd omarmd. Een deel van
-iJ '■,°P. afhankelijk gemaakt kunne
Stille net bedrijf. Gaat het het bedrijf gc
Tsrv ■hers en omgekeerd als het tegenzi
ier.
kze stenig js voor de FNV een r
soort pleidooien werden tot voor
L lat?va? werkgeversorganisaties e
PANAI KS ?e FNV kan' kan de get
PA »deweek hoopt het PvdA-kamerlic
J5a,mer te kunnen indienen. Ke>
h.en m°9en maximaal 2.000 r
"H." personeel, zonder dat de flsc
rem9 6 Sltua,ie is de winstuitkerinr
fremtes over betaald. Het PvdA-pla
uitkering in geld achterwege te
e van aandelen, obligaties of wir
h^dA-i"itiatief heeft stellig ZL.
harrio 'nderdaad dat mensen in i
Ook de reserveringen leverden problem-fce) belastingvrijf uitkering °Persor
Volgens het verdrag moet Washington te ng niet echt nodig hebben om de
naai op 31 december 1999 in perfecte sta kunnen bijvoorbeeld ook kiezen
vrij van schulden overdragen. De Paffl» den bij het bedrijf Ze investeren
klagen dat er nogal wat mankeert aan de et bedrijf, zonder hun aansoraak
van het kanaal dat meer dan zeventig jaai manier komt er meer aoeriknon
is. De meeste sluizen en installaties daten] kbaar. Sjoea oop
van het begin van de eeuw. Om adequa
kunnen reageren op defecten ligt in de W -n?/7?'"P'an kan zeker helpen b
langs het kanaal alleen al voor 60 miljoen Produktiviteit. Daarnaast kan hei
den aan reserve-onderdelen. Maar aange® verminderen. Lonen korr
schepen steeds groter worden, moet het ka eis het ware mee op de golven
op sommige punten worden aangepast. evr y°°ra' Pet laatste asneri
Jaarlijks wordt geld gereserveerd vooraf 'eugde.
PANAMAKANAAL
wm—m Kanaal
■mi Spoorweg
Sluizen
Kanaalzone onder soevereiniteit
Verenigde Stalen tot 1999
dernisering en reparaties. Maar de Arf: egatief aan hat niar.
nen, die een meerderheid hebben in de W let geluk hebben hii <Lan?ü h
commissie, voelen niets voor nieuwe invest qe arbeidsDrestatin «mrHt k2i
gen omdat volgens hen de oude nog niet tandigheid waaronder die r!?ü!S2?
geschreven. Regeringsfunctionarissen in ig past slecht in de filosofie van
ma-stad zien daarin een Amerikaanse pl' inal frustrerend oso'ie van
de inkomsten voor Panama flink te bekn» >t slot moet aezenri
Zij zijn bovendien bang dat als het n> worS^LK?d Een SvdA l
daar is en Panamezen de plaatsen van ét jOA en WD zn na aan h?» kl
ste Amerikanen innemen, zij opgescheept' enkele dagen vóór Prinsfasrian
met een kanaal dat allang niet meer f ®nneli|k van 11 ihi-uarc ?n a®'
eisen van de eenentwintigste eeuw voldoe'. pèn aan hun eigen publications
