derde
izing
land
ONTDEK DE
VERSCHILLEN
Breda's eerste bisschop was een
harde werker met beperkte gaven
Het netwerk rond de Zuiderzeevisser
DE STEM GIDS 2 ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1987
Boeiend verhaal
DR. P. MELIEF: 'JOANNES VAN HOOYDONK 1827 -1867'
Autoritair
Tragisch einde
Scheveningen
houdt voor
achtste keer
vuurwerkfestival
Suskeen Wishe: „De Jolige Joffer'
Even Piekeren-
Hambone.
Boes.
T3Z
I Carl Reiner - fotoap
Whoopi Goldberg
- fotoap
pit nu kleinere rollen in
|ries en films en was bereid
Nederlandse filmmakers
vertellen wat wel en wat
let is toegestaan in Holly-
lood.
1 De interessantste ge-
prekken zijn die met de
vee oude rotten, de Ameri
can Carl Reiner en de En-
Jelsman Norman Wisdom.
De eerste is al bijna dertig
lar actief als schrijver, pro-
lucent en regisseur. Reiner
[de vader van Rob Reiner,
ie 'meathead' uit 'All in the
lamily') was de man achter
■e Dick Van Dyke show. La-
er werkte hij met Steve
dartin en nu maakt hij op
tijn oude dag komische
lilms voor jongeren.
i'ilms
pe Amerikaanse lach-ma-
kers die er niet voor voelden
in een Nederlandse docu-
Imentaire over humor uit te
lleggen wat nu eigenlijk leuk
fis, zijn wél te zien in een
Ifilms die de VPRO in augus-
Itus uitzendt. Zondag wordt
■'The producers' van Mei
■Brooks uitgezonden en in de
Ikomende weken volgen 'The
■disorderly orderly' van
Ijerry Lewis, 'Everything
lyou always wanted to know
■about sex' van Woody Allen,
1'Swiss Miss' van Laurel en
I Hardy en 'Modern Times'
Ivan Charlie Chaplin. Van de
I komiek Richard Pryor
1 wordt de show 'Richard
I Pryor, here and now' uitge-
zonden.
Cllis Adriaensen uit Hoeven
nd-verkiezing in Aalsmeer
ididaten moest de studente
e nieuwe Miss Holland Jac-
n.
/an der Meyden.
Ellis Adriaensen haalde de
finale van gisteravond via een
voorronde die medio juni in het
Bredase Turfschipcomplex
werd gehouden. De eerste se-
ectie waarbij de jury onder
leiding van Willy Dobbe het
aantal titel-kandidaten terug;
oracht tot zes overleefde zij
eveneens. Daarna kreeg zij in
de laatste ronde plaats drie toe
bedeeld.
De Hoevense volgt aan het
Moller-instituutin Tilburg een
MO-studie Frans en Engels.
Eerder studeerde zij in Zwit
serland en Frankrijk.
Door Toon Kloet
TOEN in 1853 in ons land
de bisschoppelijke hiërar
chie werd hersteld, werd
het vicariaat Breda, dat
tot 1803 bij het diocees
Antwerpen had behoord,
een zelfstandig bisdom.
Mgr. Joannes van Hooy-
donk, in 1782 geboren in
Ulvenhout en sinds 1808
priester, werd de eerste
bisschop.
Van Hooydonk was toen al
sinds 1827 apostolisch admi
nistrator van het vicariaat
Breda en sinds 1842 titulair
bisschop van Dardanië, dat is
een landstreek op de Balkan.
Die Joannes van Hooydonk is
dus een man dus met, histo
risch gezien, een opmerke
lijke plaats in de geschiedenis
van het bisdom Breda. Toch
was hij tot voor kort voor de
meesten hooguit een regeltje
of tien in een oude encyclope
die, een lot dat hij deelt met
veel van zijn tijdgenoten.
Aan die betrekkelijke onbe
kendheid is nu een einde ge
komen dank zij het boek
'Joannes van Hooydonk,
1827-1867' van de Bredase
historicus dr. P. Melief, oud
rector van het Newmancol-
lege in Breda, thans nog do
cent kerkgeschiedenis aan de
priesteropleiding op het -in
dit verband historisch- adres
'Bovendonk' in Hoeven. Het
boek is uitgegeven in de serie
monografieën van de Stich
ting Zuidelijk Historisch
Contact in Tilburg (Bijdragen
tot de geschiedenis van het
Zuiden van Nederland).
Na uitvoerig onderzoek in
Nederlandse en Romeinse ar
chieven is dr. Melief tot een
beeld gekomen van Van
Hooydonk dat hij in het kort
als volgt tekent: een cons
ciëntieuze, hardwerkende
apostolisch vicaris en bis
schop, die veel aandacht be
steedde aan de opbouw van
de kerk in zijn kerkdistrict,
een man met beperkte gaven
en mogelijkheden, die zich
met volle overtuiging voegde
in de traditie van de heilige,
katholieke en apostolische
kerk zoals hij die verstond,
een man die pathetische vas
tenbrieven schreef en geen
grote vriendschap koesterde
voor paters.
Ruim 10 pagina's vult de
auteur met de opsomming
van het historisch materiaal
dat hij voor zijn werk heeft
geraadpleegd. Wie daaruit de
conclusie zou willen trekken
dat het dus wel een dor we
tenschappelijk boek zal zijn
zit er naast. Melief heeft een
boeiend verteld verhaal afge
leverd: een stuk kerkgeschie
denis, een beeld van het doen
en denken op religieus gebied
in die periode en tegen zo'n
achtergrond het portret van
een man die met inzet en
soms met eigenzinnigheid ge
waakt heeft over de aan zijn
zorgen toevertrouwde ziele-
herders en gelovigen en ge
werkt heeft aan de opbouw
van de kerk.
De omstandigheden waaron
der Van Hooydonk, president
en professor aan het semina
rie 'Bovendonk' te Hoeven, in
1827 apostolisch administra
tor ad interim werd, waren al
typerend. Hij volgde de
apostolisch vicaris Adr.v-
Dongen op, maar niet als vi
caris. Rome zag hem als een
tijdelijke figuur. Het vica
riaat zou worden opgeheven
en gevoegd bij het nieuw te
vormen bisdom Den Bosch.
Van Hooydonk, volgzaam en
pausgezind, gespeend van
elke drang tot vernieuwing,
was daar de geknipte man
voor. Dat de historie zich an
ders zou ontwikkelen, dat
Breda toch een eigen bisdom
zou worden met Van Hooy
donk als een hardwerkende
bisschop, stond toen niet in de
planning.
Uit de weinige documentatie
die daarover voorhanden is
leidt Melief af, dat Joannes
van Hooydonk in een Ulven-
houtse boerengezin is opge
voed in vroomheid en spaar
zaamheid. Op de latijnse
school in Oosterhout moet hij
een middelmatige leerling
zijn geweest. Zijn priesterop
leiding paste in de traditie
van zijn tijd. Hij leerde de na
druk te leggen op de vervul
ling van de zedelijke voor
schriften en de naleving van
de kerkelijke regels betref
fende de zondagsviering, de
paasbiecht e.d. In die geest
zou hij later als docent en als
leider van het seminarie ook
de toekomstige priesters op
leiden. Theologie was de
hoogste vorm van weten
schap en dus de voedingsbo
dem voor het ontwikkelen
van visies op maatschappe
lijk, sociaal en staatkundig
terrein. De leer van de kerk
bevatte nu eenmaal de volle
en onveranderlijke waarheid.
De theologie zoals Van Hooy
donk die geleerd had en zoals
hij die ook doorgaf moest dus
wel statisch zijn. In zijn cor
respondentie en in zijn vas
tenbrieven -die in een aparte
paragraaf worden bespro
ken- keerde hij zich dan ook
herhaaldelijk tegen 'nieuwig
heden'.
Portret van mgr. J. van Hooydonk uit 1860.
De grondtoon van zijn reli
gieuze levens- en wereldbe
schouwing, noteert dr. Melief,
was in hoge mate pessimis
tisch: de wereld gaat nu een
maal gebukt onder de gevol
gen van de zondeval en het
lijden is de straf voor de zon
de. Uit die gedachtengang is
de weerzin te verklaren die
Van Hooydonk aan de dag
legde toen de overheid de me
dewerking van de kerk vroeg
voor preventieve maatrege
len tegen cholera-epidemieën.
En hoe weinig zijn denken
zich ontwikkelde blijkt wel
uit het feit, dat hij die weer
zin bij een dreigende epide
mie in 1832 aan de dag legde,
maar ook nog in 1866!
Zowel als apostolisch admini
strator als in zijn ambt van
bisschop is Van Hooydonk
een harde werker en een
ware bouwer aan de kerk ge
weest. Tussen 1841, het jaar
waarin Zeeuwsch-Vlaande
ren en Vlissingen werden
geïncorporeerd bij het vica
riaat Breda, en 1865 heeft hij
10 parochies gesticht, waar
onder 8 in Zeeuwsch-Vlaan
deren. Daarnaast heeft hij
ook kerken en pastorieën ver
nieuwd en hij bevorderde het
ontstaan van religieuze con
gregaties voor onderwijs en
ziekenzorg. Waarbij mag
worden aangetekend, dat on
derwijs voor hem katechis-
musles was en armenzorg een
vorm van liefdadigheid.
Hoe eigenzinnig deze kerk
voogd kon zijn blijkt uit zijn
'trouw' aan ene architect Sof-
fers uit Ginneken voor kerke
lijke bouwsels. Hij bleef hem,
zo schrijft Melief, bij alle pas
toors aanbevelen „ondanks
instorting van de in aanbouw
zijnde toren te Dinteloord
door onvoldoende toezicht
door Soffers en gebruik van
ondeugdelijke specie".
Het materiaal waaruit dr.
Melief heeft geput geeft trou
wens wel meer van het ka
rakter van de eerste Bredase
bisschop prijs. Hij komt eruit
te voorschijn als iemand die
de burgerlijke overheden
slim 'bespeelde'en in eigen
kring autoritair optrad. Voor
de opbouw van de kerk in het
vicariaat en later in het bis
dom mobiliseerde hij zowel
geestelijken als leken. Die
mochten voorstellen indienen,
maar hij, Van Hooydonk, be
sliste. Volgens Melief behan
delde hij priesters met meer
egards dan leken, met wie hij
nauwelijks rekening hield.
De incorporatie van het
Zeeuwse deel van het bisdom,
dat tot dan toe tot het bisdom
Gent behoord had, laat zich
lezen als een roman, bevolkt
door pastoors en kapelaans
die niet alleen door drank
zucht, maar ook op andere
wijze een scheve schaats re
den. Daardoor moest Van
Hooydonk daar drastisch sa
neren, maar het heeft niet en
kel daaraan gelegen, dat de
nadagen van de eerste Bre
dase bisschop, aldus Melief,
werden getekend door een
dalende achting van zijn
eigen gelovigen en van in
vloedrijke katholieken buiten
het bisdom Breda.
Het einde van bisschop Joan
nes van Hooydonk is tragisch
geweest.Vanaf 1860 was hij
vaak ziek, hij werd enkele
malen bediend en kon zijn
taak niet meer aan. Maar hij
maakte het zijn coadjutor
Van Genk moeilijk het bis
dom naar behoren te besturen
doordat hij hem veel infor
matie over belangrijke zaken
onthield. Zodoende stag
neerde de opbouw van de
kerk in het jonge bisdom. Het
duurde tot 1867 eer Van
Hooydonk onvrijwillig ont
slag uit zijn ambt vroeg. Op
18 oktober van dat jaar droeg
hij het bestuur over aan zijn
opvolger Van Genk. Zijn
laatste dagen bracht hij, vol
gens Van Genk, klagend en
kreunend door, „en nog al
eens buiten zijn humeur..."
Op 25 april 1968 kwam het
einde.
Behalve door het inzicht in de
handel en wandel van Breda's
eerste bisschop zelf boeit het
boek van dr. Melief door de
vaak gedetailleerde schilde
ring van de leef- en denkwe
reld in die dagen, zowel onder
de clerus als onder het Gods
volk, dat zijn bestuurders ook
toen kennelijk niet minder
kopzorg bood dan heden ten
dage. Hetgeen velen mogelijk
een troost kan zijn.
TWAALF jaar voor de af
sluiting van de Zuiderzee,
1920. De visserij op onze na
tionale haringvijver is tot
een dieptepunt gedaald. Af
zet in het buitenland is er
nauwelijks. Garantieprij
zen voor gerookte haring en
subsidie op ansjovis mogen
niet baten.
In die vroege jaren twintig ko
men ook de eerste klachten
over 'visserij met mechanische
kracht'. Het betreft de Urkers
die met motoren tot 50 pk de
Zuiderzee afstropen.
En zie, wat Braks en z'n
ambtenaren tot nu toe niet ge
daan gekregen heeft, gebeurt
wel tijdens de crisisjaren: een
pk stop. Op 1 juni 1934 is de in
middels afgesloten Zuiderzee
verboden terrein voor vissers
met motoren van 30 tot 50 pk.
Veertig Urkers moeten nu
noodgedwongen binnen blij
ven. Ze vertikken het om hun,
motoren te laten afstellen. Na
drie harrewarren en ruziema
ken stelt Den Haag de Urkers
voor de keus: Of 20 pk inbou
wen of Noordzeevisser worden.
De zwanenzang van de Zui
derzeevissers is slechts een
klein hoofdstuk uit het boek
van drs K. Bossaers over de ge
schiedenis van de belangenor
ganisaties van de vissers op
Zuiderzee en Ijsselmeer. De
studie toont aan, dat de ge
schiedenis zich herhaalt, zij het
dat één ding nooit verandert:
het ingeworteld individualisme
van de visser. Het blijft de man
die altijd jager is op zoek naar
prooi en die zich niet gehinderd
wil zien door een verstikkend
netwerk van regels. Peter Do-
relijn een kenner bij uitstek
van de zeilvisserij op de Zui
derzee maakt dat ook duidelijk
in zijn recent verschenen 'Zui
derzeevisserij in beeld'. Het is
een boek met veel tekeningen
en weinig tekst maar alleszins
leesbaar en even makkelijk te
verteren als een Hollandse
nieuwe.
PdS
Peter Iïorleijn: 'Zuiderzeevisserij
in beeld'. Uitg. De Walburgpers
Drs. K.WJ. Bossaers: 'Zuiderzee
vissers'. Uitg. De Walburgpers
GOES
Grand Theater
19 en 21.30 u. Police academy
deel 4.
HULST
De Koning van Engeland
14.30 u. Taran en de toverketel.
19 u. Honeymoon in paradise.
14.30.19 en 21.30 u. The living
daylights.
19 en 21.30 u. Police academy
deel 4.
19 en 21.30 u. Platoon.
21.30 u. The name of the rose.
TERNEUZEN
Luxorl&ll
14.19 en 21.30 u. The living day
lights, a.l.
21.30 u. Platoon.
14 en 19 u. Soulman, a.l.
VLISSINGEN
Alhambral
14,19, 21.30 en 23.45 u. The li
ving daylights.
Alhambrall
14 u. Een avontuur met een
staartje.
19 u. Children of a lesser god.
21.30 u. The name of the rose.
23.45 u. Girlfriends.
ANTWERPEN
Rex - 12,14,16,18, 20 en 22
u. Police Academy 4.
Rex-Club - 12,14.20,16.45,
19.10 en 21.30 u. An officer and
a gentleman.
Metro I - 14,16,18, 20en22
u. Project X top secret.
Metro II - 14,16,18, 20 en 22
u. Armed and dangerous.
Brabo - 14,16,18,20 en 22
u. Little shop of horrors.
TIJI - 14,16,18, 20 en 22 u.
Extremities.
Za. zo. en woe. 14 en 16 u. Ama
zing stories.
Wapper - 14,16,18, 20 en 22
u. Three Amigos.
Rubens - 14,16.30,19 en
21.30 u. Top gun.
Slnjoor - 14,16,18, 20 en 22
u. A nightmare on Elmstreet,
deel 3.
Vendome - 14,17 en 20 u.
The color purple.
Quellln I - 14,16.30,19 en
21.30 u. Platoon.
Quellln II - 14,16.18, 20 en
22 u. Over de top.
Quellln III - 14.20,16.40,19
en 21.20 u. Flodder.
Astrfd - 14,16,18, en 20 u.
Taran en de toverketel.
Savoy - 14,16,18, 20 en 22
u. Monthy Python's life of Brian.
Ambassades - 14,16,18, 20
en 22 u. Black widow.
Ambassades Club 1 - 14,16,
18.20 en 22 u. Back to school.
Ambassades Club 2 - 14,16,
18,20 en 22 u. The golden child.
Ambassades Club 3 - 14,16,
18,20 en 22 u. Masques.
14 en 16 u. An American tail.
Ambassades Club 4 - 14,16,
18, 20 en 22 u. Crocodile dun-
dee.
Odeonl - 14.20,16.40,19
en 21.20 u. A room with a view.
Odeon 2 - 14,16,18, 20 en
22 u. Everytime we say goodbye.
Odeon 3 - 14,16,18,20 en
22 u. Radio days.
Odeon 4 - 14,16.30,19 en
21.30 u. The name of the rose.
BRUGGE
Complex Zwart Huls
Gulden Vlies I
14.30 en 20 u. Back to school.
22.30 u. The name of the rose.
Gulden Vlies II
14.30 u. Taran en de toverketel.
20 en 22.30 u. Platoon.
Gulden Vlles III
14.30 en 20 u. 8 Million ways to
die.
22.30 u. Room with a view.
Memllng
14.30.20 en 22.30 u. Police Aca
demy IV.
Rembrandt
20 u. Armed and dangerous.
22.30 u. The dark side of love.
KNOKKE
Casino
21 u. Black widow.
HULST
Café de Kroon - 14.30 u.
schieting.
KAPELLEBRUG
Café de Roskam - 14.30 u.
schieting.
DE KLINGE
R. de Moor
schieting.
15 u.
KLOOSTERZANDE
Zaal Molenhof - 14.30 u.
schieting.
KOEWACHT
deVliegher - 15 u.
schieting.
ST. JANSTEEN
Café Sport - 14 u.
vleeskaarting.
ZUIDDORPE
M. de Cock - 14.30 u.
schieting.
AARDENBURG
Gemeentemuseum - Laat
middeleeuwse bodemvondsten
(tot 30 sept.).
HULST
Streekmuseum - Expositie
'De schutterijen in het land van
Hulst'. Geop. ma. t/m za. 14-17
u. (tot 6 sept.).
ST.ANNA TER MUIDEN
Voormalig Gemeentehuls -
- Zomertentoonstelling (etsen,
lino's, foto's en bronzen). Geop.
zat. en zon. 14.17 u. (tot 30 aug.)
ZIERIKZEE
Burgerweeshuls - Regenten
kamer met goudleer. Romanti
sche tuin. 30 beeldhouwers to
nen daar tuinbeelden. Binnen:
klein antiek. Geop. ma. t/m za.
10-17 u. (tot 16 aug.).
GENT
Museum voor Hedendaagse
Kunst '9-th ART', kunst in 't
stripverhaal. Geop. dag. 9-12.30
u. en 13.30-17.30 u. ma. gesl. (tot
6 sept.).
KNOKKE
Tuin Scharpoord - 'Beelden
in de tuin'. Werken van 4
Vlaamse beeldhouwers (tot 16
sept.).
Casino - Keith Haring. Graf
fiti. Dagelijks van 15.00-23.00
uur. (tot 30 aug.).
ZONDAG
GOES
Grand Theater
14 u. Bambi.
19 en 21.30 u. Police academy
deel 4.
HULST
De Koning van Engeland
13.45 u. Taran en de toverketel.
14.30 en 19 u. Honeymoon in pa-
radise
13.45,16.15,19 en 21.30 u. The
living daylights.
16.15,19 en 21.30 u. Police aca
demy deel 4.
13.45,16.15 en 21.30 u. Platoon.
16.15,19 en 21.30 u. The name
of the rose.
TERNEUZEN
Luxor I II
13.45,16,19 en 21.30 u. The li
ving daylights, a.l.
16 en 21.30 u. Platoon.
13.45 en 19 u. Soulman, a.l.
VLISSINGEN
Alhambra I
14,19 en 21.30 u. The living day
lights.
Alhambrall
14 u. Een avontuur met een
staartje.
19 u. Children of a lesser god.
21.30 u. The name of the rose.
ANTWERPEN
Zie zaterdag
BRUGGE
Complex Zwart Huls
Gulden Vlles I
14.30,17.15 en 20 u. Back to
school.
22.30 u. The name of the rose.
Gulden Vlies II
14.30 en 17.15 u. Taran en de
toverketel.
20 en 22.30 u. Platoon.
Gulden Vlies III
14.30,17.15 en 20 u. 8 Million
ways to die.
22.30 u. Room with a view.
Memllng
14.30,17.15, 20 en 22.30 u. Po
lice Academy IV.
Rembrandt
14.30,17.15 en 20 u. Armed and
dangerous.
22.30 u. The dark side of love.
HULST
de Smidse - 14.30u.
dartskamp.
KAPELLEBRUG
Café de Roskam - 14.30 u.
schieting.
DE KLINGE
de Herleving
schieting.
15 u.
KLOOSTERZANDE
Zaal Molenhof - 14.30 u.
schieting.
KOEWACHT
VanSteene - 15 u.
schieting.
Oude Molen - 14.30 u.
schieting.
LAMSWAARDE
Café de 4 Jaargetij
den - 14.30 u. schieting.
Zie zaterdag
DEN HAAG (ANP) - In
Scheveningen wordt 12, 13,
14 en 15 augustus voor de
achtste keer het Internatio
nale Vuurwerkfestival ge
houden.
Volgens de organisator, de
Stichting Scheveningen Bad, is
het spektakel inmiddels uitge
groeid tot één van de grootste
vuurwerkfestivals die jaarlijks
in Europa wordt gehouden.
Op woensdag 12 en donder
dag 13 augustus zijn er vuur
werken om tien en elf uur 's
avonds. Op vrijdag 14 en zater
dag 15 augustus zijn er vuur
werken om tien en elf uur en
kwart voor twaalf 's avonds.
Vuurwerkfabrikanten uit
Italië, Frankrijk, Duitsland,
Japan en Nederland wedijve
ren dan om de Scheveningen
Vuurwerk Trofee. Wat ze laten
zien wordt beoordeeld op vier
maatstaven: diversiteit in
kleur en vorm, originalitiet,
opeenvolging van de stukken
en opbouw van het program
ma.
HORIZONTAAL: 1. Twee dieren in het
ijs (5); 4. Hoofdplant (8); 9. Een ros meisje
brengt man en vrouw in beweging (8); 10.
Kan netjes uitgehaald worden (6); 11.
Omvang van een boezemvriend (9); 12.
Uit de wind tussen de dieren in Gelder
land (6); 14. Viool of racket? (15); 19. Zo
goed als tamelijk goed (6); 21. Wat men
zegt om de hond naar buiten te brengen
(9); 22. Bedrog voor de Duitse vrouw (6);
23. Blazen uit glazen (8); 24. Een van de
dingen die een figurant heeft om het ge
smeerd te laten lopen (8)25. Meisje in het
water (5).
VERTICAAL: 2. Haal 'm uit Markelo met
deze duistere spraak! (6); 3. Maak iemand
nederig met dit thema! (9); 4. Het ambt
van chauffeur in de leiding (15); 5. Hier
uit of uit de breedte (6); 6. Bleek het ach
terste van een vogel te zijn (8); 7. Heime
lijk terug van de slijterij (6); 8. Maakt dit
dier een web in het water? (7); 13. Drank
brengt de twee grootste vijanden bij elk
aar (9); 15. Zoveel keer in N.-Brabant (8);
16. Oosters gebak (7); 17. Houterig meisje
(6); 18. Consumeerde op proef voor een
getuigschrift (6); 20. Werkelijk de beteke
nis (6).
De oplossing staat in De Stem van maan
dag a.s. op pagina 2.
t Miss Holland 1987, Angeliqu1
nburgse Schinveld, de welge-,
de tweede en derde geplaag
leline van Staa (links) en
foto/!'!
■supai jur[d 'jaojs uba Sui;
■%tz 'nmq 'uapptui jaojA 'iapuosi(uij 'sjtiui 'J3js
■u3a ui aaz 'Seejij 'sjjuij uappiui 'uaAoq puen
