Overslag, een gaaf dorp in
(Zeeuwsch-) Vlaanderen
iienden
ienburgs
>pgericht
PPORT
NIEUWS
-LONVAART
ON FIESTA
RK KERKDIENSTEN
PC KERKDIENSTEN
DE STEM VAN ZEELAND 4 ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1987
irillenkoster'
laar Oostenrijkse
^andeldriedaagse
tus
DE STEM
OVERSLAG is een van Zeeuwsch-Vlaande-
rens kleinste dorpen, maar misschien wel het
mooiste, het gaafste. We willen in deze vakan
tiedagen samen met u een wandeling - kuie
ren, niet hollen, want anders missen we tal
van details- door het internationale dorpje
maken.
Grenspalen
Losse woorden
Kerken
Toiletten
Kinderkopjes
Hulstheg
De naam Overslag
'De plaats der misdaad
Terneuzen reed donder-
itozenstraatte Hoek met
nadat hij even daarvoor
|had geraakt. De H. werd
naive een proces verbaal
ft. F. aan de Bachlaan te
lankstel en een stereo-in-
In bewoner met vacantie
feemeente politie aangifte
Frank Dumez: „Doel is
lensen in het westen van
Iwsch-Vlaanderen en de
[sten actief of passief
lis te laten maken met de
treksport. Een sport die
Midden- en Oost-
[wsch-Vlaanderen steeds
ilairder wordt".
[stburg
|DGE - De Oostburgse
ngeclub speelde een wed-
[d voor de competitie in
ll Du Commerce. Hieraan
Jen 26 paren delee Uitslag
Iroep: 1. dames Buys-
ge-Spierenburg, 2. dames
Eschaert-Van de Vijver, 3.
pes Christiaansen-Hen-
sen. B-groep: 1. echtpaar
Horebeke, 2. mevrouw
per-de heer Wagenaar en
J/rouw Job-de heer Leen-
Lts. C-groep: 1. mevrouw
der Schaaf en zoon, 2,
vrouw Poissonnier-de
Ir Huisman, 3. dames Bac-
rra-Kok.
J april tegen 23,00 tot 22,40.
I stemming was kalm voor no-
nber en prijshoudend voor
Hl.
iNog voor de oprichting van
I stichting een feit was, kwa
len trouwens giften en bijdra-
[n binnen.
tan onze correspondent
ijZENDIJKE - Jacques van
Foorenberghe uit IJzen-
[ijke neemt van 6 tot en met
augustus deel aan de 25e
mternationale wandeldrie-
Eaagse in het Oostenrijkse
aittelfeld.
[Je IJzendijkenaar doet nu al
weer voor de 21e keer aan dit
gekende wandelevenement
In de afgelopen j aren hebben
_vele duizenden Nederlanders
aan deze driedaagse deelgeno
men. Voor Carlo de Smit, de
zwager van de 'brillenkoster,
wordt het trouwens een de
buut.
Vrijdagavond is het tweetal
uit IJzendijke vertrokken, ter
wijl het 10 augustus daar weel
hoopt terug te keren.
'ENTIE)
sen 17.00 en 18.00 uur
arts van BREDA BALLON
E STEM op het sportterrein
iEMDEN BREDA en ding
invaart!
ar)
inlevering van uw
ormulier.
erking komen voor een
TOESTEL t.w.v. 699.-
1DEN JE HAD TKUNNEN LEZEN IN
DE KflAXT VOCNIK CJGDL STUK Vm NUXSlAMo/^M,//
417277
De kerk van Overslag, ook al mooi vanwege de aanwezige rode beuken.
FOTO'S WIMKOOYMAN
Door George Sponselee
De weg erheen, vanaf Zuiddorpe feitelijk de enige
weg over Nederlands grondgebied om er te geraken,
is al een belevenis op zich, vooral vanwege het omrin
gende landschap.
We beginnen bij het bord
Welkom in Overslag -we
denken dat het eigenlijk op
Overslag moet zijn- op de
hoek Dorpsstraat/Kadedijk.
We staan nog net op 't Ollans.
Direct aan het begin van de
Kadedijk zien we twee grens
palen: een moderne, nummer
297 geplaatst in 1843 en iets
dieper de kant in een zoge
naamde Oostenrijkse grens
paal. De naam spreekt voor
zich: aan de ene zijde zien we
de Oostenrijkse adelaar met
als onderschrift Oostenrijk.
De andere zijde draagt de
Staatse leeuw met als onder
schrift Hare Hoog Mogende.
Deze grenspalen - elders zien
we nog er nog drie staan en
één liggen- zijn geplaatst in
mei of juni van het jaar 1770
(med. P. Stuy te Terneuzen).
De zuidelijke Nederlanden
behoorden toen tot het keizer
rijk Oostenrijk. Voordien be
hoorden de noordelijke zowel
als de zuidelijke Nederlanden
tot Spanje. Door de Tachtig
jarige Oorlog raakten de
noordelijke Nederlanden
daarvan los.
Voorbij de grenspalen zijn
we in België. Het weggetje
ligt in een kleinschalig en
knotwilgenrijk gebiedje. Aan
het eind van de Kadedijk
gaan we rechtsaf de straat op
die Overslag heet, hetgeen
evenwel nergens te lezen is.
Bij de kerk gaan we door de
hoofdingang, aan het par
keerterrein, het kerkhof op.
Links en rechts van de hoofd
ingang zien we enkele pries
tergraven. We gaan helemaal
links naar de muur van
Overslag. In de nissen van de
hekpalen zijn de zeven Weeën
of Droevige Geheimen van
Maria vereeuwigd.
Een stenen plaat aan de eer
ste paal laat zich niet verder
ontcijferen dan tot Overslag
1927 en nog enkele losse woor
den. De kerk dateert uit 1711-
1712. Overslag als parochie is
evenwel veel ouder; zo ook
het kerkhof. De kerk valt ge
heel onder het bisdom Gent,
maar dient tevens als paro
chiekerk van het Nederlandse
bevolkingsdeel, ongeveer 130
van de totale bevolking van
180 personen.
De pastoor, een uit Ouden-
hosch afkomstige Cisterciën
zer pater van de Vlaamse ab
dij van Bornhem, heeft wel
jurisdictie voor het Neder
landse deel. Hij mag alle
Priesterarbeid verrichten in
het stukje Overslag dat deel
uitmaakt van het bisdom
Breda, maar dat als parochie
ais zodanig niet bestaat.
Het is helaas niet meer moge
lijk om kerken de gehele dag
open te laten. Wie geïnteres
seerd is in het interieur mo
gen we aanraden een van de
diensten bij te wonen. Er zijn
elk weekeinde drie missen.
Ook in dat opzicht wijkt
Overslag af van veel andere
parochies in Zeeuwsch-
Vlaanderen. De diensten zijn
zaterdag om 19.00 uur, zondag
om 08.00 en 10.00 uur. Achter
de kerk zien we een kruisweg
-helemaal onderaan achter
drie tralies, stelt dat de hel
voor?- en helemaal in de
hoek staat een Lourdesgrot
uit 1915. Een steen van de
echte Lourdesgrot in Frank
rijk zien we ingemetseld aan
de rechter voorkant en aan
het hek hangen enkele mar
meren plaatjes met een dank
woord voor verkegen gun
sten.
We lopen onder de mooie rode
beuken door tot helemaal aan
de straat en zien daar iets wat
bij ons in nagenoeg geen en
kele kerk meer aanwezig is:
twee toiletten. In het verleden
had men bij veel zo niet bij
Opvallend zijn ook de Oostenrijkse grenspalen, van
beton, en te herkennen aan de Oostenrijkse leeuw.
alle kerken een sanitaire ge
legenheid. In Vlaanderen is
daar nog wel een en ander
van bewaard, in Nederland
nauwelijks meer iets. Een
zinvol gemak natuurlijk voor
de kerkbezoekers die komend
vanuit de omringende polders
soms al meer dan een uur te
voet onderweg waren. De
Overslagse gemakken zijn
geplaatst in september 1901
en betaald door het gemeen
tebestuur van Wachtebeke.
We wandelen terug naar
het paadje tussen de conife
ren en komen op de School
straat uit recht tegenover de
pastorie (1860). We gaan naar
links en zien op nummer ze
ven de oude gemeentelijke
jongensschool. Blijkens een in
de gevel aangebrachte steen
opgericht in MDCCCLXII, is
1862. We gaan het paadje voor
nummer zeven in en we hou
den twee keer rechts aan. We
wandelen om de tuin van de
pastorie en aanhorige gebou
wen, door een stukje landelijk
Vlaanderen. We zien hier, en
ook verderop komen we dat
tegen, regelmatig heggen be
staande uit hulst. In het
grensgebied is dat een nor
maal verschijnsel, daarbuiten
is het zeer zeldzaam.
We komen terug op de kin
derkopjes van de School
straat recht tegenover een
boerdij in Vlaamse bouwstijl:
de overstekende dakranden
in de lengterichting van de
schuur. De zijmuren van het
woonhuis zijn 'gerotst'. We
houden links aan, passeren
het wel erg grote parkeerter
rein, tot aan de voorrangs-
kruiging. Linksaf. Let hier op
de bovenlichten en andere
versiering aan de woningen
onder andere heiligenbeeldjes
en op de hardstenen stoep
randen. Dat moeten oude zijn.
De naam van het staminee op
de hoek is wat eigentijdser.
Even verderop gaan we
Grenspalen; in Overslag staan er zat.
rechtsaf richting Zelzate. Bij
grenspaal 300 rechts aanhou
den. We zien helemaal rechts
een betonnen schutting. Aan
het eind daarvan zien we de
tweede Oostenrijkse grens
paal.
We houden evenwel links
aan en bevinden ons inmid
dels weer op Nederlands
grondgebied. Het weggetje,
De Gebuurte geheten, wande
len we helemaal af. We zien
er nieuwbouw, maar ook veel
typische oude huisjes. Na zo'n
vijfhonderd meter zien we bij
een betonschutting de derde
Oostenrijkse grenspaal. Wij
en de paal staan op Neder
lands grondgebied, de schut
ting op de grens, de twee wo
ningen erachter in Vlaande
ren.
We gaan het paadje voor het
oude schuurtje in, reschtaf
dus, naar het bordje De Ge
buurte. Hulstheg! Achter het
bordje zien we enkele forse
notenbomen en links een
fraai hek. het doorzicht op het
kleinschalige polderland is
ook hier grandioos. We vol
gen het pad naar rechts, gaan
bij de pannengedekte aardap
pel- en bietenkelder links af
en komen bij het bordje Mo
lenpad. Dit pad gaan we op.
We passeren het restant van
de in 1859 gebouwde stenen
balimolen. De molen is al in
1925 ontmanteld. Links ervan,
dat zien we straks beter als
we weer op De Gebuurte
staan, zien we de rest van een
vroegere rosmolen.
De grote stellingen met
metalen korven staan op het
stingeveld. Bovenop komen
de 'vogels' waarop met de
handboog wordt geschoten.
Aan de verharde weg zien we
links de Oostenrijske grens
paal die we al eerder passeer
den. We gaan links af. De
muurankers van het ge
bouwtje, het grote woonhuis
en de forse inrijpoort aan het
eind van De Gebuurte vragen
onze aandacht. We komen uit
op de grens bij de palen 298 en
299. De vierde Oostenrijkse
paal ligt als drempel voor de
zojuist genoemde poort. Recht
vooruit, het moderne ge
bouwtje, is het voormalige
douanekantoor. We gaan
linksaf de Dorpsstraat in; de
rechter kant is Belgisch, links
is Nederlands gebied. We pas
seren Het Wapen van Zee
land, Handel in Tabak en Si
garen.
Het is zeker de moeite de
Buurtweg even in te wande
len om de mooie doorkijkjes
en bijvoorbeeld het muuran
ker 1908, maar we moeten wel
langs dezelfde weg terug
want de straat loopt dood. Iets
voorbij de rode dam van de
boerderij aan de Belgische
kant zien we de vijfde en
laatste Oostenrijkse grens
paal. Iets verderop links 't
Hoekske in. Voor de bocht de
oude school, dan het gemeen
tehuis uit 1905, daarnaast de
nieuwe school, inmiddels ook
al weer opgeheven. Het is nu
een buurthuis. Valt uw oog op
nummer 12, ook op de muu
rankers met het jaartal 1751?
Aan het eind van het straatje
gaan we rechtsaf naar ons
uitgangspunt.
Nog even iets over de naam
Overslag. Die wordt al ge
noemd in 780. Het is lang een
schakel geweest tussen Ter-
neuzen en Gent voordat de
Sassevaart gegraven werd.
Grotere schepen konden via
Blijde, Nieuwvaart en Axelse
Vaart Overslag bereiken.
Daar - we begonnen aan de
Kadedijk-werden de goede
ren overgeslagen in kleinere
schepen die langs Calve de
Moervaart bereikten en via
de Durme naar Gent voeren.
De vroegere functie van
Overslag komt nog duidelijk
tot uiting in het gemeentewa
pen.
Met dank aan pastoor M. d'Hollander en
diverse andere inwoners van Overslag,
die ons bij het verkennen van deze route
behulpzaam waren.
De molenstomp van Overslag.
NOORD - ZUID - BEVELAND
Goes - Parochie Maria Magdale-
na: zat. 19 u. zond. 9.00 en 10.30 u.
Zierikzee - H. Willebrord, Mo-
lenstr. 62, zat. 9 u. zond. 11 u.
Hansweert - O. L. Vrouw Onbe
vlekte Ontvangenis, zat. 17 u.
zond. 11 u. Maria-oord, zat. 10.30
u.
Lewedorp - H. Eligius, zat. 19 u.
zond. 10.30 u.
Rilland-Bath.- H. Jozef, ofwel
zat om 19 u. ofwel zond. om 9.30
u. (om de 14 dagen).
Yerseke - H. Anna: ofwel zat. 19
u. ofwel zond. 9.30 u. (Om de 14
dagen).
Ovezande - O. L. Vrouw Hemel
vaart, zat 19 u. zond. 9.30 u.
WEST - ZEEUWSCH - VLAAN
DEREN
Aardenburg - Maria Hemel
vaart, zat. 19 u., zond. 8 en 10 u.
Biervliet - H. Maagd Maria On
bevlekt Ontvangen, zat. 19 u.
zond., 10 u.
Breskens - H. Barbara, zat. 19 u.
zond. 10 u.
Eede - H. Maria Hemelvaartzat.
19 u. zond. 10 u.
Groede - H. Bavo. zat 19 u. zond. 9
u.
Hoofdplaat - H. Eligius. zat. 17 u.
zond. 9 u.
Oostburg - H. Eligius. zat. 19 u.
zond. 10.30 u.
Schoondijke - H. Petrus Apostel,
zond. 9.45 u.
Slijkplaat - Maria Sterre der Zee.
zat. 17 u.
IJzendijke - H. Maria Hemel
vaart. zat. 19 u. zond. 10.30. Huize
Emmaus. zond. 11.15 u.
Sluis - H. Johannes de Doper. zat.
19 u. zond. 10 u.
WALCHEREN
Middelburg - H. Petrus en Pau-
lus, Lombardstr. zat. 19 u. zond.
10 u. Kerkcentrum De Hoeksteen,
Rozenburglaan, zond. 11.30 u.
Vllssingen: Paauwenburg. Kerk
centrum Open Hof, A. Gogelweg:
zond. 11.15 u. en 19 u. Lieve Vrou-
wekerk, Singel: zat. 19 en zond. 10
u.
Souburg - Martinuskerk. zond.
10.30 u.
Domburg- Willibrorduskerk- le
en 3e zond. 8.45 u.
OOST - ZEEUWSCH - VLAAN
DEREN
Clinge - H. Hendricus. zat. 19 u.
zond. 9.30 u.
Hulst - H. Willibrordus. zat. 19 u.
zond. 9.30 en 11.30 u.
Graauw - Maria ten Hemelope-
ning. zat. 19 u.
St. Jans teen - H. Johannes de
Doper. zat. 19 u. zond. 10.30 u.
Boschkapelle - H. Petrus en Pau-
lus. zond. 9.30 u.
Westdorpe - O. L. Vr. Visitatie,
zat. 17 u. zond. 9.30 u.
Hengstdijk - H. Catharina. zond.
11.00 u.
Heikant - H. Theresia. zat. 19 u.
zond. 10 u.
Kloosterzande - H. Martinus. zat.
17 u. zond. llu.
Koewacht - H. H. Philippus en
Jacobus, zat. 17 u. zond. 9.00 u.
Lamswaarde - H. Cornelis. zond.
9.30 u.
Nieuw-Namen - H. Jozef. zond.
11.00 u.
Ossenisse - H. Willibrordus.
zond. 9.30 u.
Stoppeldijk - H. Gerulphes. zat.
18.30 u.
Sluiskil - St. Antonius. zat. 19 u.
zond. 11 u.
Terhole - H. Gerardus Majella.
zond. 11.00 u.
Axel - H. Gregorius de Grote. zat.
19 u. zond. 11 u.
Philippine - O. L. Vr. Hemel
vaart. zat. 17 u. zond. 9.30 u.
Sas van Gent - Maria Hemel
vaart. zat. 19 u. zond. 9 en 11 u.
Zandstraat - H. Pastoor van Ars.
zond. 10 u.
Terneuzen - H. Willibrordus(Tri-
niteitskerk). zat. 19 u. zond. 9.15
en 10.30 u. Verrezen Christus:
Maand. t.m. zat. 19 u. zond. 9.30 en
11 uur.
Hoek - H. Kruiskerk, zond. 10.30
a
Zuiddorpe - H. Maria Hemel
vaart. zat. 17 u. zond. 9.45 u.
zaterdag 1 augustus
ZEVENDEDAGS ADVENTIS
TEN
Terneuzen (Goede Herderkerk):
10 u. leesdienst.
Middelburg (Doopsgezinde kprk):
10 u. ds. N. Heijkoop.
Vlissingen ('t Anker): 9.15 u. ds.
N. Heijkoop.
zondag 2 augustus
HERVORMDE KERKDIEN
STEN
Aardenburg: 10.30 u. ds. H. Valk.
Axel: 10 u. ds. Hartog.
Biervliet: 9.30 u. ds. Meeuse.
Breskens: 9.30 u. ds. R. Nummer
dor.
Cadzand: 9.30 u. prof. dr. F.v.
Gennep.
Groede: 9.30 u. dhr. D.v. Es.
Hontenisse: 10.30 a mevr. A.v.d.
Wel.
Hulst: 9 u. mevr. A.v.d. Wel.
Nieuwvliet: 11 u. dhr. v.d. Bauw-
hede.
Oostburg: 10 u. ds. P. Feenstra
(HA).
Retranchement: 11 u. ds. C. Balk.
Schoondijke: 9.30 u. ds. P. Brink
man.
St. Anna: dienst te Sluis.
St. Kruis: 9 a ds. H. Valk.
Sluis: 9.30 u. ds. C. Balk.
Sas van Gent: 10.30 u. ds. Lode-
wijk.
Sluiskil: 9 u. ds. Lodewijk.
Terneuzen (Grote Kerk): 10.30 u.
ds. M.v.d. Meer. (Goede Herder
kerk): 10 u. dhr. E. Kruidhof. 19 u.
ds. J. Poort, Oisterwijk. (Opstan-
dingskerk): 9 u. ds. M.v.d. Meer.
Waterlandkerkje: 11 u. dhr. D.v.
Es.
IJzendijke: 11 u. ds. Meeuse.
Zaamslag: 10 u. ds. v.d. Heuvel,
Goes.
Zuidzande: 9.30 a dhr. v.d.
Bauwhede.
GEREFORMEERDE KERK
DIENSTEN
Axel: 10 u. dhr. P. Trimpe, Mid
delburg. 17 u. ds. Meijer, Middel
burg.
Hoek: 10 en 15 u. ds. D. Riemens,
Nijkerk.
Terneuzen (Noordstraatkerk) 9 u.
dhr. D. de Best. (Opstandings-
kerk): 10.30 en 17 u. dhr. D. de
Best.
Zaamslag: 10 u. dhr. Lorier, Sou
burg. 15 u. dhr. Snater, Antwer
pen.
Aardenburg: 10.45 u. ds. J. Ytsma,
Middelburg.
Breskens: 9.30 en 17 u. kand.
mevr. Taalman, Terneuzen.
Oostburg: 9.30 u. ds. J. Ytsma,
Middelburg.
Schoondijke: 9.30 en 14.30 u. drs.
J. Meijer, Middelburg.
GEREFORMEERDE KERKEN
(VRIJGEMAAKT)
Axel: 10 u. leesdienst. 16.45 u. ds.
K. Deddens.
Terneuzen: 10 en 15 u. ds. K. Ded
dens.
Zaamslag: 9.30 u. leesdienst. 16.30
u. ds. A. Kramer, Hoek.
CHRISTELIJKE GEREFOR
MEERDE KERK
Zaamslag: 10 en 15 u. leesdienst.
EVANGELISCHE GEMEENTE
Terneuzen: 10 u. dhr. Koster.
DOOPSGEZINDE GEMEENTE
Aardenburg: 10.30 u. dhr. W.v.d.
Graaf, Heilo.
LEGER DES HEILS
Terneuzen (Dorize Visserstr.): 10
u. heiligingsdienst. 19 u. avond
dienst oJ.v. Envoy de Boer, En
schede.
wr-im
W L H
Ons volgende lied vereist een wat lange inleiding. In de
nacht van 8 op 9 mei 1903 vindt er te Kuitaart (gemeente
Hontenisse) een driedubbele moordaanslag plaats. We ci
teren uit de kranten van die tijd:
Wanneer men met den tram uit Hulst rijdt en aan Hoef-
kensdijk afstapt, ziet men op een afstand van 8 minuten
een schoone hofstede staan. Die hofstede behoort aan den
heer Hombach te Hulst en wordt reeds vele jaren gepacht
door den landbouwer Frans Koole, die daarop met zijn
vrouw, Santina de Visser, woont. Beiden zijn ongeveer half
de zestig jaren oud. Bovendien wonen hun in een ge
trouwde zoon Salomon Koole, met zijn vrouw en kinderen.
Verder is er op de hofstede werkzaam een schoonzoon A.
Geluk, die evenwel op Zaamslag woont, maar doorgaans in
de schuur in de kluis blijft slapen.'
Om een lang verhaal kort te maken: Rond half elf die
avond komt zoon Salomon na cafébezoek het erf op. Hij
wordt tweemaal met een jachtgeweer beschoten. Overi
gens zonder gewond te raken. Hij wekt zijn in de schuur
slapende zwager en wat vinden ze in huis: er is ingebroken
en in de keuken ligt Salomons vrouw zwaar bloedend en
bewusteloos. In het slaapvertrek der oude mensen vinden
zij vader en moeder bewusteloos.
Wij citeren weer: - 'Beiden waren naar alle waarschijn
lijkheid met een in de kamer gevonden ploegkouter de her
sens ingeslagen. Ook daar was alles bloed wat men zag; het
gehele bed was doorweekt, het bloed was gelopen tot onder
het bed en in de kamer.' -
Kortom, daar zijn liederen over gemaakt die door
straatzangers verspreid werden. We hebben er één, waar
van het eerste couplet luidt:
Hoort! Menschen wat een groote schand
Gebeurd is in het Hulsterland.
Drie menschen van geen kwaad bewust
Die sliepen in een zoete rust,
Een echtpaar in de kracht van 't leven
En de wouw aan hunnen zoon gegeven,
wilde men vermoorden al te gaar
die misdaad speelden monsters klaar.
Dan volgen nog drie acht-regelige coupletten en het slot is
een vierregelig:
O.' daders van dit boos bestaan.'
Waar zult gij uwen weg nu gaan?
Eens zult gij voor deez' daad begaan
Voor uwen grooten rechter staan.
We denken de hele tekst compleet te hebben, maar we ko
men er volgende keer op terug. Wat we allereerst zoeken:
de muziek van dit lied. Het adres: Van Vollenhovenstraat
5,4561 JJ Hulst.
Pegam.