Fn
vo<
KLAP knokt voor voortbestaan
PROJECT VAN FRANCISKAANSE SAMENWERKING
CO
AM!
Gedh
hand
'ONEERLIJKE CONCURRENTIE OVERHEID'
DE STEM EXTRA VRIJDAG 31 JUL11987
De zorg voor de vrede,
toegespitst op campag
nes tegen de atoombe
wapening en verbreed
tot inzet voor doorbre
king van verstarde
oost-west-relaties: dat
is de kerken van Ne
derland zeer ver
trouwd.
Zonnelied
Risico's
Cultuur
DE!
GENÈJ
vende
voor
wikkel|
einde
resultai
Golf vj
Gedumpt
Kleur
Zwakken
Hoogtepunt
Vrijkopen
T47
v If fr
,>y f-tf'y-r r -M">
Ml 4*, \ft a. 1 v;
v
ft A \iW A
XVi>
Franciscus spreekt vogels
en vissen toe.
Door Jan Bouwmans
Ze hebben er niet voor
niets het Interkerkelijk
Vredesberaad (IKV) voor
dat, naast het al veel
oudere katholieke Pax
Christi, inmiddels gezel
schap heeft gekregen van
enkele nieuwere clubs.
Maar de zorg voor het milieu,
het feit dat de bodem en de ri
vieren zijn en worden vergif
tigd, dat de bossen sterven en
dat de lucht regelmatig niet is
in te ademen, dat heeft in de
kerken slechts stiefmoederlijke
aandacht gekregen en al hele
maal geen organisatorische ge
stalte.
De vredesbeweging heeft
duidelijk ook een kerkelijk ge
zicht, de miliebeweging duide
lijk niet. „Er is in protestantse
kring wel een initiatief geno
men met de oprichting van de
oecumenische Vereniging Goed
Rentmeesterschap", memo
reert drs. Tini Brugge, „maar
er komt weinig van de grond.
In de jaren zeventig is er de ac
tie Nieuwe Levensstijl geweest,
waaraan ook weer in de her
vormde en gereformeerde ker
ken veel aandacht is besteed.
De Franciscaanse Vredeswacht Woensdrecht heeft veel losgemaakt.
foto anp
Naast vredeswacht
nu ook milieuwacht
Maar het is niet erg aangesla
gen".
De reden hiervan vindt me
vrouw Brugge moeilijk te pei
len. Voor haar gevoel speelt ge
brek aan spiritualiteit sterk
mee. „Die dingen zijn doodge
bloed omdat het uitmondt in
een lijstje van dit mag ik wel
en dat mag ik niet doen, zonder
dat er inspiratie en verdieping
van binnenuit meespeelt. Het
heeft het geloofsvuur nooit ge
raakt".
En precies hier begint het
verhaal van het milieuproject
van de Franciskaanse Samen
werking, waarvan mevr.
Brugge mede de coördinatie
heeft. De Franciskaanse Sa
menwerking omschrijft zich
zelf als een vereniging van
vrouwen en mannen die
groepsgewijze het evangelisch
leefmodel van Franciscus van
Assisi gestalte willen geven.
Van deze vereniging zijn 44
autonome gemeenschappen lid.
En dan spreek je volgens Tini
Brugge toch al gauw over on
geveer 12.000 paters, broeders,
zusters en leken. Zelf behoort
ze tot de laatste categorie.
'De Aarde eren' heet het
voorlopig driejarige Francis
caanse milieuproject. Niet ver
eren, zo wordt gewaarschuwd
in een uitvoerig document. Dat
verschil geeft meteen iets van
de spiritualiteit, de geestesge
steldheid weer. Het project is in
eerste aanleg ook naar binnen
toe gericht. In tweeërlei op
zicht: individueel en op het col
lectief van de Franciscaanse
familie. Het is dus niet direct
een op de kerk en maatschappij
gerichte actie. De eerste doel
stelling van het project is na
melijk die 12.000 leden van de
Franciscaanse familie te laten
komen tot milieubewust leven.
Niet uit een drang tot zelfbe
houd en overleven, maar daar
toe gevoed vanuit de diepe spi
rituele wortels van de Francis
caanse traditie die hun oor
sprong hebben in de visie op en
omgang met de aarde en de na
tuur van Franciscus van Assisi
die in zijn beroemde 'Zonne
lied' al het geschapene zuster
en broeder noemt.
Daar ligt tegelijk de schakel
waar de zorg voor het milieu
door het geloofsvuur geraakt
kan worden. „We willen duide
lijk zeggen dat de omgang met
de aarde alles met ons geloof te
maken heeft", aldus Tini Brug
ge. „'Ik geloof' betekent dat niet
wij, mensen, het hoogtepunt
zijn, maar God; het is Zijn
schepping, niet de onze. De
mens is maar een van de schep
selen; de planten en dieren zijn
er niet voor niets en ook schep
ping van God. Franciscus legt
dat uit met zusterschap en
broederschap en was daarmee
zijn tijd ver vooruit. De gelo
vige mensen hadden het mi
lieuvraagstuk eigenlijk veel
eerder moeten ontdekken".
Het Franciscaanse milieu
project is geen gesloten project
in die zin dat het beperkt is tot
Franciscanen. Iedereen die zich
aangesproken voelt, kan mee
doen. Het is evenmin zo dat
maatschappelijke acties buiten
het perspectief vallen. Men
stuurt daar niet op aan, maar
'Woensdrecht' heeft in de
Franciscaanse beweging heel
wat losgeslagen; is zelfs de
eigenlijke oorsprong van het
milieuproject.
Tini Brugge: „Het feit zelf
van de Franciscaanse vredes
wacht in Woensdrecht heeft
een grote rol gespeeld, omdat ze
zo'n duidelijk gezicht geeft aan
de Franciscaanse beweging.
Dat leidde tot reacties in de
geest van dat de Franciscaanse
beweging meer gezichten had
dan die van vrede. Anderhalf
jaar geleden viel toen het be
sluit voor dit milieuproject".
Tini Brugge ziet het er best
van komen dat zich, naar het
voorbèeld van de Francis
caanse vredeswacht Woens
drecht, Franciscaanse milieu-
wachten gaan vormen die wa
kes houden bij milieuverpes-
tende bedrijven. De gebeds
wake als actievorm blijkt
Franciscaanse kringen - en die
intussen niet alleen - zeer aan
te spreken. Het valt te ver
wachten dat die meer en meer
toegepast zal gaan worden als
maatschappij-kritische stel-
lingname en uitingsvorm van
religieuzen.
Buiten Woensdrecht is dat al
gebeurd toen de kerncentrale
in Borssele de laatste keer weer
werd opgestart zonder dat aan
alle vereisten van het Weens
atoombureau was voldaan.
„Aanklagen was daarbij niet
de opzet", zegt Tini Brugge,
„maar wel als gelovigen stil
staan bij de risico's die geno
men worden. Het biddend wa
ken is heel duidelijk een actie
middel dat op onze maat is ge
sneden. Het zou op de maat van
elke christen gesneden moeten
zijn".
Het milieuproject is als het
ware een stuk herontdekking
van een dimensie van de eigen
Franciscaanse identiteit die in
de loop van de eeuwen een
beetje verduisterd is geraakt.
Tijdens de derde landelijke
manifestatie van de Acht-Mei-
Beweging in Zwolle kreeg die
herontdekking tot milieube
wust leven gestalte in de vorm
van de Franciscaanse afwasac-
tie. Zoals gebruikelijk in onze
maatschappij werd alle afval
en wat als afval wordt be
schouwd lukraak in afvalbak
ken gedeponeerd. De Francis
caanse milieubeweging liet dat
niet passeren. Het afval werd
nagezocht op spullen die,
schoongemaakt, best weer ge
bruikt konden worden. Die
spullen werden ter plekke af
gewassen, schoongemaakt voor
hergebruik.
'De Aarde eren' is in de
woorden van de beweging „op
nieuw ontdekken hoe leven in
verbondenheid met moeder
Aarde meer geur, kleur, fleur,
smaak en 'vuur' geeft aan ons
zelf en aan het stukje aarde
waar wij wonen en werken".
Het is beslist geen 'terug-naar-
de-natuur'beweging en ook
geen afwijzen van de moderne
wetenschap en techniek. Brug
ge: „Franciscus wees cultuur
niet af; je mag alles gebruiken.
Het is wel bewustwording hoe
je met de dingen omgaat, hoe je
ze gebruikt en misbruikt ten
koste van andere mensen en
andere schepselen. Dat de auto
bestaat, is fijn om je moeder te
vervoeren die niet meer lopen
kan. Wat er is, kan gebruikt
worden, alleen hoe. Je moet je
bewust worden van de grenzen.
De grens ligt daar waar de
aarde op onherroepelijke ma
nier schade wordt aangedaan".
Gebeds- en bezinningsbij
eenkomsten vormen een groot
bestanddeel van het milieupro
ject. Studie uiteraard ook,
maar evenzeer zullen de han
den uit de mouwen worden ge
stoken. Deze zomer zullen
Franciscanen een werk- en be
zinningskamp houden in na
tuurgebieden in de Alblasser-
Drs. Tini Brugge: „„Franciscus wees cultuur niet af; je
mag alles gebruiken". - foto franciskaanse samenwerking
Franciscaanse milieu-actie op de Acht-Mei-manifestatii
Zwolle. - foto franciskaanse samenwerk*
waard, waar in de kwetsbare
gebieden onderhoudswerk
moet worden gedaan met de
hand. En wanneer de 'Francis
kaanse Samenwerking' op 19
september met een landdag in
Megen het 25-jarig bestaan van
de vereniging viert, zal een
speciaal milieuprogramma niet
ontbreken. En zonder spel is de
Franciscaanse geest onvolle
dig: van september 1987
maart 1988 voert de speelgroep
Pipelare een productie op ovei
het Zonnelied van Franciscus
onder de titel 'het teken van de
Allerhoogste'. De Francis
kaanse Samenwerking aan de
Oude Gracht in Utrecht ver
strekt alle informatie.
S
De vier i
de uitkoj
spreking
deuren
digd aaf
ter
Vandaag
verklarijj
De docu
missies
ontwikkelj
stoffen ei|
landen)
van de m^
sen de De
TOULOfl
Franse
vertrokkd
van Toulq
door Frai
omschrev
ter beschd
belangen
landse Zé
dische Ocl
Verslaggei|
ben dit
teerd.
Het
Suffren lie]
uur het
schepen,
kampschip
den binnen
vertrekken
In Parijs
PORT Af
UPI) - DJ
heeft gig
tot een
voor onü
protest
woensdag
den en 2]
doordat
opende op|
Onder de j|
zich drie jq
ging moes|
nen om te
gehate To|
militie die I
tatuur vanl
terreur en|
oefende.
Dit kor
voor Nafl
heette, is
Maar, zo lu
oppositie,
BEURS0VER.
AMSTERDAM
vers is op de
beurs dondert
Eerder had de
na half twee
gehandeld in
het aflopen v«
Samsom op h
werd dit uitge
Elsevier en Wc
De koersen
ontwikkelden
beide biedinge
handel dicht b
gen. Elsevier s
Wolters 1 na:
bleken belegge
over te hebben
paar gulden m
het fonds ruw
ren. Intussen ii
de Britse Max
belang in de
heeft opgeboi
eigen deeg, zo
tenbeurs.
Sommigen
blijkt, dat er rt
ling is ontstaa'
uitgaan dat d
KI uwer tot sta
betrokken uitg
derdag weer to
fondsen. Kluwt
de bus, Elsevi
nummer vijf e
wer hebben gez
morgen uitgebi
stand van zake:
De beurs la
meer onder de
ontwikkeling ii
bij. Op de actie
LENINGEN Gf
IVi
8% antonius
7% antonius
5V« congr.o.Lv.
8% gasthuis L
8V« gasthuis
4V* gasthuis
4% gasthuis
7 hooghuys
4
iVt
8% protz.hs
8 prot.z.hs
7% prot.z.hs
Door Jan Bouwmans
Het is een van de oudste, zo niet het oudste
jeugdtijdschrift van Nederland, want het be
staat al 137 jaar. Het begon in 1850 toen missio
narissen in China geld nodig hadden voor het
vrijkopen van kinderen, vooral van meisjes
die daar na hun geboorte nog volop op de
mestvaalt werden gegooid.
Op het hoogtepunt had voorloper 'De Kleine
Apostel' een oplage van meer dan 170.000 stuks.
Anno 1987 voert het een permanent gevecht voor
zijn voortbestaan. KLAP is de naam.
Het is niet alleen de oneerlijke concurrentie van
overheidswege die het katholieke jeugdtijdschrift
KLAP het leven zuur maakt. Lou Verhaegen van
PMK-Nederland signaleert ook een afweerhouding
op-de katholieke basisscholen, van oudsher de basis
van het tijdschrift. „Wij vinden dat we een christe
lijke stellingname moeten betrekken. Het gaat om
het kind hier en zijn relatie tot de derde wereld. Het
gaat niet slechts om informatie dat er honger gele
den wordt en hoe ginds honger geleden wordt, maar
dat het ook iets te maken heeft met onze structuren.
Wij merken niet dat ouders met ons stellingnemen
moeite hebben, maar wel onderwijzers".
PMK-Nederland is de katholieke organisatie die
de derde wereld wil overbrengen aan kinderen van
4 tot 14 jaar. Uiteraard aangepast aan hun niveau,
maar niet afstandelijk en neutraal. Het jeugdtijd
schrift KLAP is daarbij het belangrijkste kanaal.
PMK-Nederland heeft zijn bureau in Nijmegen,
waar Lou Verhaegen, priester van het bisdom Bre
da, de scepter zwaait. Aanleiding tot het gesprek is
dat KLAP met ingang van september van gedaante
zal veranderen. Het formaat wordt groter zodat
veel beter met foto's gewerkt kan worden. Wat de
inhoud betreft wordt nog gezocht naar een aange
pastere aanpak.
De gedaanteverandering moet mede het hoofd
bieden aan de oneerlijke concurrentie die het minis
terie van Ontwikkelingssamenwerking bedrijft.
Onder PvdA-minister Jan Pronk is dit ministerie
halverwege de jaren zeventig begonnen met de uit
gave van het derde-wereld-jeugdblad Sam Sam.
„Dat blad wordt gratis verspreid op de basisscholen.
De regering stopt er jaarlijks 314 miljoen gulden in.
Grote pakken worden op de scholen gedumpt", al
dus Lou Verhaegen die meent te weten dat vele ex
emplaren ongeopend bij het oud papier belanden.
KLAP moet tegen die Sam Sam-stroom opboksen
met een abonnementsprijs van ƒ8 voor zes num
mers per jaar. Het blad heeft momenteel nog ruim
20.000 abonnees. Aan het feit dat op de markt van
ideële jeugdbladen dit jaar ook de algemene organi
satie voor ontwikkelingssamenwerking Novib met
het blad Roffel is verschenen, tilt Verhaegen niet
zwaar. Niet alleen kost Roffel 25 per jaar, maar hij
vindt het ook vrij mager van inhoud.
20.000 is echter volgens Verhaegen een gevaren-
grens. Het is niet alleen het kosteloos zijn van Sam
Sam, ook om de kleur van zijn inhoud heeft KLAP
het zwaarder te verduren gekregen. „Als een jeugd
blad met een boodschap niet meer kan, heeft PMK
geen behoefte meer aan het blad", vat Lou Verhae
gen de kern van de zaak samen.
KLAP, zo vertelt Verhaegen, was tien jaar gele
den nog bijna exclusief een schoolblad. In het kader
van de onderwijsvernieuwing begon PMK samen
met het Hoger Katechetisch Instituut (HKI) in Nij
megen thematische projecten te ontwikkelen:
KLAP richtte zich op de missionaire katechese,
openheid naar de derde wereld. Het blad was op de
scholen dan ook hulpmiddel bij het godsdienston
derwijs.
„Je krijgt nu de indruk dat nogal wat onderwij
zers moeite hebben gekregen met stellingnamen op
het sociale en politieke terrein. Ze zeggen dan: dat
zijn geen problemen voor kinderen, ze staan te ver
van hen af. Men voelt zich gelukkiger met de huis-,
tuin- en keuken-ervaringskatechese dan met die
pere problemen. KLAP is te moeilijk voor ons, zeg
gen ze, en bovendien krijgen we Sam Sam gratis om
uit te delen aan de kinderen. Sam Sam is echter ook
tamelijk vrijblijvend, veel leuke plaatjes over de
derde wereld zonder stelling te nemen. KLAP is
niet neutraal en vrijblijvend, willen we ook niet
zijn".
Beide factoren hebben er wel voor gezorgd dat
schoolabonnementen bij voorbeeld van 100 tot 200
stuks terugvielen tot zes exemplaren voor het on
derwijzend personeel. Intussen ziet Lou Verhaegen
een andere ontwikkeling zichtbaar worden. Zijn
jeugdblad wordt ontdekt door werkgroepen voor
gezinsvieringen, kindernevendiensten en dergelij
ke. Zo vindt het zijn weg steeds meer naar gezinnen.
„Wij mikken echter op kinderen en ouders tege
lijk. Het jeugdblad met een boodschap, zoals ons
voor ogen staat, is alleen mogelijk als het door
ouders of begeleiders met de kinderen wordt be
sproken. De problematiek van de derde wereld is te
ingewikkeld om het aan de kinderen alleen over te
laten: ouders en kinderen moeten zich er samen
over buigen, zoals ze meestal toch ook samen naar
het jeugdj our naai kijken om vragen te kunnen be
antwoorden. Waar ouders en kinderen samen
KLAP lezen, is men enthousiast", zegt Verhaegen.
Het katholieke missionaire jeugdblad blijft niet
temin ook mikken op de basisschool voor wat le
vensoriëntatie betreft, maar richt zich eveneens
meer op parochiële katechesegroepen. Leidraad is
dat je als christen een keuze te maken hebt voor de
zwakken in je eigen omgeving en verder weg. Dat
behoort ook een zaak yan de jeugd te zijn, is de inzet
waarmee PMK knokt.
Het aankweken van het missionaire denken en
voelen bij de jeugd is de rode draad vanaf 1850, toen
de eerste 'Annalen van het Genootschap der Heilige
Kindschheid tot het Doopen en Vrijkoopen van de
Ongeloovige Kinderen in Sina en in de andere afgo
dische Landen' verschenen. Kindermoord was in
China toen nog heel gebruikelijk. In de eerste anna
len staat hierover: „Naauwelijks hebben die onge
lukkige schepseltjes het eerste levenslicht aan
schouwd, de stem der natuur en des bloeds verge-
De Annalen van het Genootschap der Heilige
Kindschheid uit 1851.
tende, spreken het onregtvaardigste doodvonnis
over die teedere wichtjes uit welke zij veeltijds
maar oogenblikkelijk door de vroedvrouw laten
ombrengen, of anders, op straat of mestvaalt neer
gelegd, laten omkomen".
De missionarissen wilden deze baby's vrijkopen
en daartoe werd aan het thuisfront de 'Heilige
Kindschheid' opgericht als een 'kinderen voor kin-
deren'-beweging. Bij de doop werd de ouders ge
vraagd of de dopeling lid werd van de kindschheid,
hetgeen bijna altijd gebeurde, en de ouders beloof
den dan 1 cent per kind te betalen.
KLAP anno 1987.
FOTO PM»
mee te werken aan de bekering van de heidenen. De
Kleine Apostel legde daarbij de nadruk op de zwar
ten in Afrika. Het vrijkopen werd nu het vrijkopen
door de doop van de duivel. Je had in de jaren dertig
de kindschheidoptochten. Dat waren reclamecam
pagnes, maar evengoed demonstraties van triomfa
lisme".
Waren de annalen bedoeld om de zelateurs en ze-
latrices van de Kindschheid (degenen die de contri
butie ophaalden en nieuwe leden wierven) op de
hoogte te houden, gaandeweg maakte men van de
annalen een zaak van de kinderen zelf van. In 1934
wordt bij het vijfhonderdste nummer de ontwikke
ling naar een volledig jeugdblad ook uitgedrukt in
de verandering van de naam in De Kleine Apostel.
Bij zijn doop werd in die tijd elk kind automatisch
lid. Lou Verhaegen over die tijd: „Iedere katholiek,
groot en klein, was verplicht door gebed en offer
In 1954 staat De Kleine Apostel op het hoogtepun1
met ruim 170.000 abonnees. Daarna begint de terug
gang, hoewel de koerswijziging al ingezet heef1
Vanaf 1963 daalt het abonnementental met gemid
deld 10.000 per jaar omdat het automatische lid
maatschap wordt verlaten. „In de jaren zestig",
dus Verhaegen, „is De Kleine Apostel meer en me«!
een katecheseblad geworden dat kinderen
oriënteren op de derde wereld en de waarden va»
die derde wereld wil laten zien".
In 1966 wordt die koerswijziging voltooid met de
naamswijziging in KLAP. Met ingang van septem
ber wordt die titel uitgebreid tot 'In één KLAP de
hele wereld'. Het is tevens het programma voor de
toekomst, want een werkblad wil het zijn. En aller
minst vrijblijvend.
