'Expositie bevrijdt mij uit mijn isolement' BUITEN BEELD IN HILVERSUM: DECORBOUWER ROB DE GOOYER OVERZICHTSTENTOONSTELLING JAN SIERHUIS IN DE BEYERD IN BREDA: Brave modernisten in jubilerend Beaubourg in Parijs Tawfik el-Hakim (88) overleden Successen voor Billy Joel in Sovjet-Unie =3= HILVERSUM - Twee tek kels van vijf meter, een leeuwekop zo groot als een schuurdeur, zilveren scheef gezakte wolkenkrabbers, een tweedimensioneel pa leis. Laconiek Werkplaats Ateliers Sandberg Eenzaamheid Injecties DINSDAG 28 JULI 1987 Buren Provocaties Alom bekend Vooral hits PESTEM Gl DUITSLAND 1 DUITSLAND 2 Sushe en Wh H ambo ne „Polen heeft de hoogste vorm van communisme bereikt. Het is één grote troep" Adam Michnik, leider Solidariteit DE STEM T2 Pas als je er op tikt, zie je het Door Jan Koesen Goden, nimfen, antieke kasten, ja, zelfs de Nachtwacht van Rembrandt. Nep, nep, allemaal nep. Maar: „Je moet er op tikken wil je het zien," zegt decorbou wer Rob de Gooyer. Televisie is voor een heel groot deel illusie. Maar de magiërs van Hilver sum heten niet Merlijn of David Berglas, maar gewoon de Hoofdafde ling Dekorproduktie/Divisie Televi sie Faciliteiten. En de toverspreuken zijn niet abacadabra of simsalabim, maar hardboard, zachtboard, triplex, multiplex, vuurhout, tempex en piep schuim. De toverstaf is hier een kwast, verf, de spijker en de spuitbus. De droomfabriek is 30.000 vier kante meter groot: immense, hoge hallen, de vloeren bespat met verf, de tnuren getekend met vreemde recht hoeken en spetters. Het lijkt wel een werf, maar geen schepen worden hier te water gelaten, maar decorstukken die soms zo groot als een huis kunnen zijn. Dekorproduktie heeft drie afdelin gen: de constructie (decorbouwers,- timmerlieden, schilders), de vormge ving (decorateurs, requisiteurs, stof feerders) en Materiële Voorzieningen (nabewerking, transport, magazijn). Zij voeren allemaal uit wat de decor ontwerper, een ander vak, heeft be dacht op papier. De ontwerper is de architect, de decorbouwers zijn de bouwvakkers. Rob de Gooyer kreeg een opleiding als timmerman, vond de bouw niet leuk, kwam via een advertentie bij de NOS terecht en* is daar heel happy. „Je moet inventief «zijn, een oplossing a la minute weten te bedenken voor een probleem". Hij heeft meegewerkt aan wat in het Hilversumse jargon 'eenmalige produkties' heet en 'serie- produkties'. Iets wat 2 afleveringen meegaat, heet al een serieproduktie. Doe het geen pijn om met hart en ziel een mooi decor te bouwen, de illusie van een stad, een huis, een sprookje op te zetten. En dan is het voorbij en moet het hele zaakje afgebroken wor den? Rob zit hier niet zo mee. Hij aan vaardt laconiek dat dat zijn lot is. De meeste kunstwerken door hem en zijn collega's gemaakt, belanden eerder vroeg dan laat op de schroothoop of worden gekanabaliseerd op bruik bare grondstoffen. Verkoop van de decors is er ook niet bij, hoewel me nigeen graag een gipsen draak of een tempex sirene in het trappenhuis zou willen. De NOS maakt decors voor de omroepen en de omroepen zijn de eigenaren. Rob; „Net als bij een huis wordt er eerst een bestek gemaakt wat er ge daan moet worden en komt er een plattegrond en aanzichttekening. Als het een complex decor is, komt er nog een maquette bij. Wij mogen daar niets aan veranderen. Maar natuur lijk zijn we in sommige constructie- punten vrij. Dan zet ik een lat er an ders op als dat beter is, maar aan de vormgeving kom ik niet". De NOS heeft aparte werkwoorden die de rest van Nederland niet kent. 'Dat is mooi gehout of gemarmerd' betekent dat een decorstuk net echt hout en net van marmer is. Inder daad, je moet er op tikken om het te zien. Een decorstuk komt, zegt Rob de Gooyer, op de televisie anders over dan op de werkplaats. Er staat een ander licht op, de camera verschaft een ander perspectief. En opeens is die grote gekleurde en-getekende tri- plexpiaat een kasteel, geworden waarin Doornroosje weent, sluipt daar een monster uit vervlogen tijden rond dat bij lijkschouwing van piep schuim blijkt te zijn. „Je moet door de glitter heenkijken", zegt Rob, die daar geen moeite mee heeft. Hij geeft een rondleiding. Het wordt een tocht van ruim een uur en het had best een dag kunnen duren. De afdeling requisieten is een toon beeld van goede organisatie. Wil een regisseur een tafeltje uit de 19de eeuw? Kom maar langs. En daar staan de tafels, met nummer en al, keuze te over. Serviezen uit diverse periodes, een enorme verzameling schrijfmachines van tekstverwerker tot metalen hamertje-tik, telefoons van tweedelige houten constructies tot druktoetsplastieken. Foto's of schilderijen nodig, regisseur? Tast toe. En de laden, vele meters hoog, schuiven open: van silhouet tot 'oude meester'. We arriveren in een kelder waar ge raamtes van hout liggen. Ik zie een oud Dracula-deurtje en raak het aan. De monsterkopjes veren terug, ze zijn van rubber. Deuren en ramen zijn modulair gemaakt, dat wil zeggen, gaan van een grondmaat uit. Zo is er nooit geëmmer of iets past. De grote stukken worden zoveel mogelijk in de ateliers klaargemaakt, want een studio kun je moeilijk een week opeisen voor het bouwen van een decor. De gevaartes komen op constructies met vijzel wieltjes en worden zo gekard naar de studio. De deuren van de decorafdeling zijn dan ook zo groot als die uit de Bijbel spektakels van Cecil B. de Mille. Ik zie 'ruïnes', restanten van pro dukties. Een toneelvereniging zou hier een delirium krijgen. De decoraf deling van de NOS is een van de grootste van Europa. Maar alles duurt zolang het duurt. Heel af en toe belandt er een stuk in een expositie of museumpje. Dan mag de illusie lan ger duren dan een paar uur. Rob de Gooyer, decorbouwer bij de NOS, in bizar gezelschap. ,(y» riiao- Door Henk Egbers BREDA - Jan Sierhuis (1928), verrukt over zijn retrospectieve in De Beyerd in Breda: „Ik heb mijn werk nog nooit op deze manier in zo'n mooie omgeving bijeengezien. Wat mezelf daarbij opvalt is de constante lijn in mijn schilderen en tekenen. Ik vind het hier en daar zelfs virtuoos". Geroerd kijkt hij ook naar het boek 'Jan Sierhuis', dat vijftig uit stekende kleurreproduk- ties uit zijn oeuvre bevat. 'Jan Sierhuis hoeft nauwe lijks introductie', berichtte De Beyerd aan de media. Wie kent Jan Sierhuis niet, die ar tiest met zijn driftig kleurige expressie! Even driftig rea geerden de media op dit nieuws: zijn overzichtsexpo sitie in De Beyerd; te begin nen met zo'n drie minuten (en dat is lang) in het NOS-jour- naal. Jan is er wat beduusd van. „Ik heb zelf het gevoel, dat ik in het verleden toch wel wat onderschat ben. Er is toen te oppervlakkig en mo dieus naar mijn werk geke ken." Zijn vriend Karei Appel, die andere Amsterdamse jon gen uit de na-oorlogse schil derexplosie die Cobra heette, heeft een Jan Sierhuis boven zijn bed hangen. „Je denkt toch niet, dat hij dat doet als ik een soort Cobra-achtige Appel zou zijn, waarmee ik soms vergeleken werd. Karei zei zelf tegen me: 'Jij Cobra; kom nou!' Ik ben in die tijd als schilder opgegroeid; in die typische na-oorlogse jaren van de Amsterdamse school. Dat is heel waardevol ge weest; ook de vrienden daar bij. Maar ik heb toch een eigen manier van werken ontwikkeld; met een sterk realistische inslag. Mijn sterke kleurgevoel is aan het begin ook sterk gevoed vanuit het Franse." Jan Sierhuis is een geboren schilder. Gerrit Kouwenaar begon een portret over hem aldus: „Als men in Amster dam, een republiek ergens in Noord-Europa, geboren is in 1928, op 21 december, en men heet Sierhuis Johannes Al- phonsus, dan is men een schilder". Jan is een schilder, wat niet wil zeggen dat hij niet heeft moeten knokken om 'er te komen'. Met respect noemt hij de naam van Sand berg, die hem stimuleerde. „Jan, ik snap niet hoe jij dat volhoudt met een paar kinde ren op deze zolder. Ik heb het opgegeven", zei deze tegen hem. In 1971 schreef Sand berg: „Na tien jaar sta ik weer in je werkplaats en heb meteen het gevoel: je hebt een sprong gemaakt. Vroeger de driftige chaos die ons omringt en soms overweldigt, nu de chaos bedwongen...." Aan het begin van de ten toonstelling hangt een zelf portret uit 1941, het jaar dat hij juridisch volwassen werd: een wat bedeesde jongen die afwachtend naar het leven kijkt. Eind veertiger - en midden vijftiger jaren werkte hij .aan de Rijksacademie in Amsterdam, waaraan hij nu docent is. Hij kreeg onder meer les van Jan Wiegers. Ook studeerde hij nog aan de academie van Antwerpen. „De studenten van tegen woordig zouden het leven van Cézanne eens moeten lezen, dan weten ze wat er komt kij ken om het als kunstenaar te redden," zegt Jan Sierhuis. Ze zouden ook zijn leven kunnen lezen. William Rothuizen schreef er wat over op in ge noemd boek. „De weg die je gaan moet is een oeuvre maken, dat niet aan stijl en tijd gebonden is, maar gebaseerd op je eigen persoonlijkheid als kunste naar. En dat kost tijd om van de rest nog maar niet te spre ken. Eenzaamheid en isole ment is daarbij vaak je lot. Met deze expositie in De Beyerd heb ik het gevoel wat uit mijn isolement bevrijd te worden", aldus Jan Sierhuis. Toch had hij in 1968 al een tentoonstelling in De Beyerd, omdat Frans Niemeyer hem toen al helemaal zag zitten. Hij kocht voor 1.500 een doek van hem aan voor de ge- Jan Sierhuis: „Ik zou beeldhouwer kunnen zijn meente Breda. De oud-direc teur van De Beyerd bekent nu: „Die aankoop kostte me indertijd bijna mijn kop, om dat ik met dit bedrag het bud get had overschreden". En Jan: „Soms heb ik mijn mooi ste doeken voor krankzinnige prijzen verkocht. Nu ben ik duur. Ik ben niet meer zó gek!" Het spijt hem, dat hij niet een aantal doeken voor deze expositie heeft kunnen terug halen Amerika, Denemarken, Duitsland en nog enkele lan den. „Vooral in New York zit ten enkele hoogtepunten, die nog meer samenhang in de kwaliteit - die toch al con stant is - zouden kunnen brengen." Hij vertelt dat hij op zijn atelier - sedert enkele jaren het voormalige atelier van Wim Schuhmacher - wel 10.000 tekeningen heeft lig gen. „Voordat ik aan een doek begin, heb ik wel honderd te keningen gekrabbeld. Ik zou beeldhouwer kunnen zijn". Het feit dat de bekende beeld houwer prof. Bronner hem naar de academie haalde, heeft daar nog mee van doen. „Ik ben erg plastisch," zegt Sierhuis. „Maar beelden ma ken blijft bij een aanzet. Ik mis daarbij de kleur". Hij weet niet meer dat hij in '68 in De Beyerd door hem beschil derde keramische schalen ex poseerde. „Ik heb zoveel ge daan..." Het was niet zo gek wat bur gemeester Feij van Breda zei bij de opening van deze ten toonstelling. Hij wees op de barokke expressionistische geest van Jan Sierhuis en was van oordeel dat het tegen Vlaanderen leunende Breda de uitgesproken plaats is om deze schilder uit Amsterdam - foto de stem johan van gurp in het zonnetje te zetten. Jan is een echte Jordaner en het ligt een beetje voor de hand, dat toen onze hoofdstad 'van uit het zuiden als toevluchts oord grote culturele en artis tieke injecties kreeg, dit zijn doorwerking zou krijgen voor eeuwen. Er is niet zoveel ver schil tussen een Antwerpe naar en een Amsterdamse Jordaner. Sierhuis heeft in de Vlaamse hoofdstad een van zijn beste tijden doorge bracht. De Nederlandse critici de den nogal zuinig over zijn manier van schilderen. Geen wonder dat hij op zwerftocht ging door landen als Spanje en Mexico, terwijl ook het Vlaamse expressionisme hem boeide. Hij proefde een beetje aan het abstract-expressio- nisme van de zestiger jaren, maar eigenlijk kon hij niet zonder concrete figuraties; met name de mens. Hij ont wikkelde zich als een ras schilder met grote capacitei ten. Welke bezwaren nje ook tegen hem had, je kon eigen lijk niet meer om Sierhuis heen. De Wilde begreep dat en zette in 1971 vijf zalen van het Stedelijk in zijn geboorte stad vol met zijn werk. Dat was in de periode dat bijvoor beeld een oorlog in Vietnam- activist Sierhuis inspireerde. Het schilderij 'Landschap met parachute' uit 1972, dat hij de gemeente Breda cadeau deed bij deze tentoonstelling, heeft daarmee van doen. Jan zegt dat hij zijn doeken uit de jaren zestig vooral ziet als een gevecht met vorm en ruimte. „Daarna ben ik weer lyrischer geworden; de laat ste tijd zelfs een beetje im pressionistisch". Het merk waardige is dat hij enerzijds spreekt over zijn hang naar realisme en anderzijds in zijn werk een sfeer van mystiek ervaart. „Dat realisme heeft te maken met tien jaar buiten schilderen". Als jongen woonde hij een tijd in Sloterdijk en zat dan veel met zijn tekenstift langs de slootkant van dit Hol landse poldergebied. Later - toen hij aanvankelijk nog huisschilder was om de kost te verdienen - werkte hij met een ezel op straat in Amster dam en ontmoette daar zijn eerste collega's, die hem bin nenvoerden in het artistieke wereldje. „Dat schilderen rond het Kolkje en andere plaatsen was een geweldige leerschool. Het is jammer dat studenten dat tegenwoordig niet meer doen. Een artiest als Picasso heeft het aanvan kelijk ook buiten geleerd." Natuurlijk heeft ook Jan Sierhuis gedroomd eens een beroemd schilder te worden. Hij zegt nu - na vijftig jaar schilderen - „Ik vind dat ik het aardig gered heb. Ik heb zo wel mijn twijfels over mijn plaats in de Nederlandse kunstgeschiedenis, maar toch... het lot van elke echte schilder, het isolement, heb ik intens beleefd, maar ik heb het gevoel daar nu doorheen te zijn." 'Jan Sierhuis, schilderijen en te keningen'. De Beyerd, Bosch straat, Breda. Open: dl.-zo. 10.00 (za. en zo. 13.00)-17.00 uur. Tot en met 30 augustus. Door onze correspondent Bob van Huët PARIJS - Is moderne kunst nog wel offensief en uit- dagend? Je kunt het je afvragen na een bezoek aan 'L'Epoque, la mode, la morale, la passion', de grote ju bileumtentoonstelling van het Centre Georges Pompi- dou in Parijs. Ter gelegenheid van de tiende verjaar dag is het werk van 60 vooraanstaande modernisten samengebracht voor een overzicht van de ontwikke ling sinds 1976. Veel bekende namen dus in de beroemde kunstfabriek. De oude garde wordt verte genwoordigd door onder an dere Jean Dubuffet, Willem de Kooning en de in Kleef geboren Joseph Beuys. On der jongeren Jack Goldstein (Canada), Thomas Schutte (Duitsland), Enzo Cucchi (Italië), Ger van Elk uit Am sterdam en de in Parijs op handen gedragen Keith Ha ring, de Amerikaanse graf fiti-artiest. Dubuffet bijt het spits af. 'Site avec 4 personages' is een heel bont en uitbundig doek. Een van de laatste van de twee jaar geleden overle den Fransman voor wie kin dertekeningen een bron van inspiratie warea Rond vier simpele figuurtjes spettert een fabuleus graffiti-vuur werk, waarin - volgens de schilder zelf - 'geen herken bare vormen aanwezig zijn'. De cilindercomposities van de Amerikaan Frank Stella doen denken aan een uitge laten blaasorkest. De felle kleuren contrasteren sterk met het bijna plechtige werk van Pierre Soulages. Grote zwarte vlakken met inge- kerfd lijnenspel. Jean- Pierre Rainaud maakte ze ven in badkamerstegels uit gevoerde autoportretten. Julian Schnabel geeft vorm aan 'de dood van de mode'. Een kapotgeslagen servies heeft hij hiervoor met som bere kleuren en grove kwast bewerkt. - foto t sticht De sinds zijn omstreden pi laren weer actuele Daniel Buren ontbreekt natuurlijk niet. Zijn uit 1984 daterende 'Cabane éclatée' is een let terlijk uit elkaar gespatte hut. De verticaal gelijnde spetters zijn terug te vinden op de muren rondom. Hu mor ook bij de Duitser Rein- hard Mucha. Van TL-bui- zen, keukentrappen en plak band maakte hij een bizarre satelliet. Zijn ladders leid den nergens heen. Een optimist lijkt Mucha niet, evenwel als Cucchi, die met heel primitieve vormen naar de bronnen van de be schaving zoekt. Ger van Elk heeft een niet te identifice ren voorwerp in een foto grafisch bewerkt doek inge pakt. Elegant is de houding van het bronzen 'Nijinsky- konijn' van de Engelsman Barry Flanagan. Jammer is dat elke artiest in een eiger ruimte zit opgesloten. Di recte confrontaties zijn er hoegenaamd niet. Lang heb ik gezocht naar de 'provocaties' die de samen stellers van de expositie op een voorafgaande perscon ferentie hadden beloofd. Ge vonden heb ik ze niet of het zou misschien de oplopende verzameling kleerhangers, deegrollen en sinaasappel kistjes moeten zijn van Tom Cragg. Te oordelen naar wal Beaubourg laat zien is de moderne kunst anno 1987 ze ker origineel, soms verras send, maar over het alge meen toch ook heel braaf. De Franse filosoof Luc Ferry zag hierin onlangs de bevestiging dat de culturele avantgarde sinds het einde van de jaren '70 in een on omkeerbare crisis verkeert Anderen houden het echter op een indutten van het ooit spraakmakende museum Misschien is het wel de prijs voor de door wijlen Georges Pompidou nagestreefde po pularisering van de mo derne kunst. 'L'Epoque, mode, la morale, la passion' duurt nog tot 17 augustus. CAIRO (DPA) - De grootste en bekendste schrijver van Egypte en de Arabische wereld, Tawfik el-Hakim, is op 88- jarige leeftijd in Cairo overleden. Naar het semi-officiële dagblad 'Al Ahram' gisteren meedeelde, stierf de auteur zondagnacht na een langdurig, smartelijk lijden in het ziekenhuis waarin hij sinds begin juni op Intensive Care lag. Tawfik el-Hakim was in 1980 en 1982 en ook dit jaar weer, voorge dragen voor de Nobelprijs voor letterkunde. Hij was op 8 oktober 1898 in Alexandrië geboren en studeerde in Cairo en Parijs rech ten. Daarna was hij gedurende vijf jaar advocaat. Hij vereenzel vigde zich met de revolutie van 1919 onder Saad Zaghlul en in 1951 met die van Gamal Abdel Nasser. Na publikatie van een reeks artikelen in 'Al Ahram' in de jaren zeventig onder de titel 'Gesprekken met God', werden Hakim werken in enkele Arabische landen als 'godslasterlijk' verboden. Tawfik el-Hakim schreef o.m. 'Terugkeer van de Geest', 'Vogel uit het Oosten', het autobiografische 'Advocaat onder Fellahs' en 'Lot van een kakkerlak'. MOSKOU (AP) - De Ameri kaanse popster Billy Joel is zondag in Moskou een tour nee door de Sovjet-Unie be gonnen. Hij startte zijn eer ste concert in het met 20.000 fans volgepakte Olympisch stadion en onthaalde het publiek onder andere op zijn versie van het Beatles nummer 'Back in the USSR'. De fans in Moskou hadden vier tot zes roebel (ongeveer 12 tot 18 gulden) betaald om de 38-ja- rige zanger-pianist te kunnen zien optreden. „Deze muziek is echt Amerika", zo verwoordde een van de toeschouwers zijn enthousiasme. Hoewel Joels platen door het staatsplatenlabel Melodija niet zijn uitgebracht, is zijn werk toch alom bekend in de Sovjet- Unie. Fans hebben beslag we ten te leggen op cassette-band jes die veelvuldig worden ge kopieerd en doorgegeven. Voordat zijn tournee van start ging zei Joel dat het 'het hoogtepunt' van zijn leven zou worden. Hij benadrukte echter dat zijn beslissing om in de Sovjet-Unie te touren geen po litiek karakter droeg. Joel bracht in Moskou vooral zijn hits ten gehore en nodigde het aanvankelijk stram in hun stoelen zittende publiek uit te Billy Joel met zijn vrc0 Christie. - foto*' dansen en naar het podium f komen. Het nummer 'Honesty droeg hij op aan wijlen dichte-' Vladimir Visotski, die de laat* ste tijd als kunstenaar postuu.' erkenning ondervindt in zij® geboorteland. Zaterdag brachj Joel een bezoek aan het gr® van de dichter, die in 1980 over leed. Joel geeft nog twee optre dens in Moskou en zal verd® nog drie concerten in Lenin grad geven. Van de tournee wordt een documentaire f maakt die later in de VS te zie® zal zijn. NU 20.28 Sterren- slag^ In de vierde 'Sterrei druipen ditmaal Engels artiesten, TROS-medi kers en sportverslagg voor hun plezier doe modder. In actie kome ier meer Lee Towers, Harris, Caroline Wind lai), Georgie Davis, Blanker (ex-Dolly Dot) Brandsteder, Ria Stalm Evert ten Napel. m 19.12 - J De Double Dutch Show De IKON brengt vana de met drie Emmy Av bekroonde documentair Double Dutch Show'. D< werd gemaakt door Blumberg, een onafh: üjke filmmaker in Ami In 'De Double Dutch S volgt Blumberg meisje: competitie-touwtjesspri gen. Zo'n veertigdui vooral zwarte meisjes, mee aan een swingende strijd in Manhattan. He een van de grootste culi evenementen in Amerik 16.00 Sie-er -Es Ze kookte, voedde de k ren op en wachtte in blokhut verlangend op c rugkeer van haar mai wil het Hollywood-clichi de pioniersvrouwen va: wilde westen. Het mag 'Sie - er - Es' brengt var dag een film van de En cineaste Philippa Ws waarin deze op zoek i: gaan naar de heldinner dit tijdperk. Ze ontdekt beroemdheden als Cala Jane en Ann Oakley schietkunsten demonst den, maar ze vond voor dochters van deze vro in onze tijd, de vermetel deo-rijdsters. 20.00 Die Chance seines Lebe 'Fast break' is de gesel nis van een kleine ma: erin slaagt een supers! worden. David Greene in een joods specialit restaurant en droomt een grote carrière. Zijn liefde gaat uit naar bi bal, maar tot nu is 1 nooit in geslaagd een als trainer te vinden. O dag krijgt hij echter een bod van de Cadwal Universiteit in Nevada. [fjf hier hoofd m hëai ÜE2£ COMPUTSé CBKcCHT"

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1987 | | pagina 14