'Soms voel ik me net een kapper'
Een hal vol expressionisme in een uithoek van Duitslau
BUITEN BEELD IN HILVERSUM: OLE TER KUILE, BELICHTER
Oosterhoutse groepl
wil professioneel
theater brengen
'Animatiefilms mee
dan opvullers op tv]
OP CAMPIN
M
is
HENRI NANNEN, EX-HOOFDREDACTEUR YAN DER STERN, SCHONK EMDEN MUSEUM
Merijntje
HILVERSUM - Op zijn kaartje staat Lightning
Director. Op de set is hij belichter. Met ongeveer
20 collega's heeft Ole ter Kuile het eerste en door
gaans het laatste woord over het licht.
Vertrouwen
Volwaardig
Publicist
Afgrijzen
Kokoschka
AUTOGASSYSTI
L
FESTIVAL IN FILMUSEUM
ANNECY - De overstromings
dorp Grand-Bornand heeft rr
sen het leven gekost.
Chaos
I Hevige regenval
Kind
Ne
ïo.otx
DE STEM
*3888888®»
T2
Door Jan Koesen
Een ogenschijnlijk eenvoudige functie, maar dat is verre
van waar. Wat hij niet doet, is drie lampen neerzetten,
een beetje gaan schuiven, een filtertje ervoor en klaar is
Kees.
Een belichter begint al weken,
soms maanden voor de opna
me. Televisie is een te complex,
duur en technologisch medium
om te kunnen improviseren.
Voor het toeval is meestal geen
plaats.
Het werk van een belichter be
gint met een vergadering, sa
men met regie, produktie, een
cameraman en als het even kan
ook met de presentatoren en
eventuele acteurs. Ieders rol
staat vast. Een belichter moet
van tevoren weten waar
iemand zich op dit en dat mo
ment bevindt, is er ruimte voor
zijn lampen, hangen die dingen
niet voor de camera's, betreft
het een supershow of een een
voudige studio-opname enzo
voort.
Vervolgens maakt de belich
ter een lichtplan. Hij heeft zijn
hebben en houden, in symbo
len, uitgezet op een plattegrond
van de opname-ruimte. Het
kan nuttig zijn om de decor
bouwers te laten weten dat er
op een bepaaldde plaats een
lamp moet komen en of hij dat
ding maar kan camoufleren of
er ruimte voor kan scheppen.
Ole: „Mijn lampen moet vrij
kunnen rijden. Dan krijgen we
een operationele bespreking.
We stellen een tijdenplan op,
geven op aan welk materiaal
we behoefte hebben en hoeveel
mensen er ingezet moeten wor
den. Dan wordt de exacte plat
tegrond bekend en die wordt in
principe niet meer gewijzigd."
De praktijk. Julia Samuel,
presentatrice van Veronica, be
treedt een vrij kleine ruimte
waarin een op afstand bedien-
bare camera. Daarnaast is een
ruimte als een mini Houston
Control. Al een uur van tevoren
is Ole bezig geweest. Een lamp
zus, een lamp zo. Doorgaans is
dit werk aan ondergeschikten
uitbesteed.
Voor Julia staat een monitor.
Geluidloos repeteert ze haar
teksten terwijl Ter Kuile, in de
regiekamer ernaast, aan knop
pen draait. Hij gaat toveren
met een mensenbeeld. Achter
gronden verglijden in diverse
kleuren en tinten. „Blauw past
wel bij Veronica," mompelt de
belichter. Dan betreedt hij
energiek weer de studio,
plaatst projectieplaatjes in
houders voor een lamp, frut
wat met koperdraad en achter
Julia verschijnen schimmige
vormen die de achtergrond -
horizon genaamd- onderbre
ken.
Ole wijst op een driehoek onder
Julia's kin. „Even wegwerken."
Een mild spotje eronder, de
driehoek verdwijnt, maar Julia
heeft nu te schel licht in haar
ogen. „Het is een kwestie van
vertrouwen", zegt Ole. „De pre
sentatoren moeten er op aan
kunnen dat ik geen monsters
van ze maak. En ik moet ook
niet zoveel licht gebruiken, dat
ze de ogen moeten dichtknij
pen. Ook is het prettig als ik de
achtergrond wat oplicht, dan
kijken ze niet in een zwart gat.
Vaak voel ik me een kapper. Ik
moet niet alleen mooie plaatjes
maken, maar er ook voor zor
gen dat de omroepster comfor
tabel is."
Een belichter wordt door
gaans geworven uit de film- en
videobranche. Een voor-oplei
ding als cameraman is een ver
eiste, want met deze figuur
moet een belichter heel nauw
samenwerken en ze dienen eik
aars vak te verstaan.
Er zijn lampen en lampen.
Wat daar in Hilversumse stu
dio's staat, hangt, of beweegt is
van een ongelooflijke variëteit.
Freshnell-spot, soft light, len-
zenspot, volgspot, lichtbak,
daglicht-spot, glasvezelkabel
spot, horizon verlichtings ar
matuur, projectie-spots en de
zogeheten redheads en blon-
dies, dat zijn spotjes zonder
lenzen of met een reflector.
Dan zijn er nog de aircrafts,
veel gebruikt bij het uitlichten
van een pop-show.
Ole, „Je moet een jaar of vijf
meegelopen hebben eer je vol-
Van onze verslaggever
OOSTERHOUT - In Oosterhout is de gr#
Tranzforma opgericht die zich na een aantai
try-outs en kleinschalige activiteiten moet c.„
wikkelen tot een professioneel theatergezeij
schap.
De initiatiefnemers willen toneel, muziek en I
dende kunst laten samensmelten tot een nieuwe vorï
van kunst.
Tranzforma bestaat uit vier mensen die het produJ
tieteam vormen: Eite Wolfish (beeldend kunstenaar!
Peet van Tilburg (docent drama), Gerard Raamsei
Lilian Joosen. Begin volgend jaar worden try-ouv:|
gebracht in standplaats Oosterhout en andere
sen in het zuiden van het land.
Voor het eerste project zijn twee musici aangetroj
ken. Beeldende kunst vormt een integraal 01
van de voorstelling: in het stuk wordt op de achtal
grond geschilderd, synchroon met het spel op de vooil
grond. De groep klopt voor deze multi-disciplinay
vorm van theater aan bij gemeenten, provincie en hi
ministerie van WVC voor subsidie en denkt ook a
sponsor-mogelijkheden. Men hoopt in het seize.,,
1988-1989 met een reeks voorstellingen te kunnen be|
ginnen, o.a. in de schouwburgen.
Ole ter Kuile zet omroepster Julia Samuel in het kunstlicht.
waardig belichter bent. De
kleuren moeten een relatie
hebben, je belichting moet er
gens toe bijdragen. Er zijn ze
kere trends in de belichting. De
trend van nu is mensen met
schaduwen op de achtergrond
of een gekreukelde achter
grond met zware schaduwen.
Ook bij nieuwe technieken ont
staan er andere trends. We
krijgen binnenkort een nieuw
type opneembuis voor de came
ra. Die kan veel meer contras
ten aan en zorgt voor onge
kende mogendheden. Nieuwe
technieken moeten we op ons
af laten komen."
Ole ter Kuile: „De kunst is de
juiste hoeveelheid lampen,
want met teveel krijg je pro
blemen met opslag en vervoer.
Je moet scherp plannen op je
lichtplan. En met een minimaal
aantal lampen heb je ook meer
tijd om de zaak goed uit te lich
ten".
Zijn grootste klus was het
Songfestival, een mammoet
operatie. „850 miljoen kijkers,
zeker wel 250 lampen en een
belichtingsploeg van 10 man.
gelukkig had ik toen bijstand
van een computer waarin je
van tevoren helderheden kon
intoetsen en posities. Met dat
Songfestival ben ik een half
jaar van tevoren bezig geweest.
Ieder liedje had andere licht-
standen nodig. We hebben rails
moeten aanleggen om mijn
lampen te kunnen verplaatsen.
Mijn grootste angst is dat het
lichtorgel uitvalt tijdens een
live programma. Dat heb ik een
keer meegemaakt met Mies
Bouwman. Razendsnel hebben
- FOTO 'T STICHT
we toen moeten improviseren.
Dat is me ook een keer met
Toon Hermans overkomen,
maar het publiek heeft er niets
van gemerkt."
Zijn er nog nieuwe lichtef
fecten te verwachten? „Inder
daad", zegt Ole, „blacklight, dat
is dat licht waarmee je boorden
wit kunt oplichten in een
nachtclub. Er is tegenwoordig
een schmink die voor dat
blacklight gevoelig is. En de
computer heeft enorm veel mo
gelijk gemaakt. Vroeger had je
1 lichtstand, nu wel 200."
Geheel ten onrechte, want het
Nederlandse animatie-produkt
heeft een hoog niveau, dat op
veel filmfestivals veelvuldig
'getoond en bekroond' wordt.
Met verve verdedigt Nico
Crama, directeur van de Stich
ting Holland Animation die de
belangen van de makers van de
animatiefilm behartigt, 'zijn'
produkt. Niet alleen met woor
den, ook met daden: door mid
del van een expositie over de
animatiefilm en het vertonen
van een groot aantal korte Ne
derlandse animatiefilms in het
Filmmuseum in Amsterdam
wil de stichting vanaf deze
week tot en met 14 augustus de
bekendheid van dit produkt
opvijzelen.
Worden in het buitenland
regelmatig animatiefilms op de
televisie in speciale filmpro
gramma's en in de bioscopen
getoond, in Nederland zijn ze
op televisie hooguit als 'opvul-
ler' tussen andere programma's
te zien. In de bioscoop worden
ze slechts incidenteel gedraaid.
„De hoofdfilms zijn lang en er
zijn meer reclamefilms. Er is
gewoon geen plaats meer voor
animatiefilms", aldus Crama.
Toch heeft de Nederlandse
animatiefilm-industrie dankzij
de buitenlandse belangstelling
de laatste jaren volgens
toch een grote bloei k
doormaken. Dit blijkt
andere uit de vele ondei
dingen die Nederlandse ai
tiefilmers op internatioi
nationale filmfestivals
len. Zo werd vorig jaar dei
'Anna en Bella' van
nog met een Oscar bekri
Andere bekende animal
mers, sinds George Pal
de jaren dertig begon
genre - in eerste instantie
reclamedoeleinden - te
men, zijn Joop Geesink,
Toonder - die de enige ïi
landse avondvullende
tiefilm (Bommel) ma:
Paul Driessen, Monique
nault, Gerrit van Dijk,
Geelen en 'De dames
Vonk en Helga Kos.
De tentoonstelling
voorstellingen in Het Fil
seum geven een uitj
overzicht van hun werk dj
dere animatiefilms die de
ste jaren op dit gebied i
presenteerd. Daarnaast
aandacht geschonken a
pioniers op het gebied
Nederlandse animatieii:
de wijze waarop de fito|
stand komen.
De filmprogramma's
zien op werkdagen tijd
lunchpauze.
Van onze correspondent Rink
Drost
EMDEN - Kunst van ex
pressionisten uit de twintig
ste eeuw verwacht je in
Duitsland in een wereldstad
dan wel internationaal ont
moetingscentrum als Ber
lijn, München, Hamburg of
Keulen.
Maar voor het puikje van Duits
expressionisme van deze eeuw
gaat de reis in een heel andere
richting: naar Oost-Friesland.
De wereld is daar net zo plat
als in Noordoost-Groningen, en
in de schaarse woonoorden
heerst vergelijkbaar weinig
bedrijvigheid. Er ligt een auto
snelweg, die zelfs tijdens het
spitsuur de filemeldingen op de
radio niet haalt. Aan het
westelijke uiteinde van die
snelweg, waar de Eems en de
Dollart bij elkaar komen, ligt
Emden. 49.000 inwoners telt
deze havenstad. Het gaat er
economisch niet goed. Twintig
procent van de beroepsbevol
king is werkloos en dat percen
tage zal eerder toe- dan afne
men.
Termunten is hemelsbreed
de dichtstbijzijnde plaats in
Nederland. De afstand is
twaalf kilometer. Lang geleden
was er een veerverbinding,
maar die is opgeheven omdat
de mensen over en weer geen
boodschap aan elkaar hadden.
Wie nu vanuit Termunten naar
Emden wil, is pakweg honderd
kilometer onderweg.
In het centrum van Emden,
zelfs voor de Duitsers een god
verlaten oord, staat de gloed
nieuwe Kunsthalle, met daarin
een verzameling schilder- en
beeldhouwkunst waar menige
kunstliefhebber graag de reis
voor over heeft. Waarom uitge
rekend in Emden, het voeten
eind van de Bondsrepubliek?
Henri Nannen is in persoon het
antwoord. Hij heeft Emden de
kunsthal geschonken en er zijn
privéverzameling (nog steeds
zijn eigendom) in tentoonge
steld. De gekapitaliseerde
waarde van het geheel: onge
veer vijftien miljoen mark of
wel een kleine zeventien mil
joen gulden. De bouwsom voor
de kunsthal was 6,9 miljoen
mark. De kunstverzameling is
voor de vermogensbelasting
geschat op 7,8 miljoen. Maar
hoe veel zouden al die unieke
werken waard zijn als ze wer
den geveild? Waarschijnlijk
een veelvoud.
Op de eerste kerstdag van 1913
werd Henri Nannen in Emden
geboren, als zoon van een onbe
middelde en hardwerkende po
litieman. Als student toog hij
naar München. In de oorlog
werd hij ingedeeld bij de Luft
waffe en zag hij Frankrijk,
Rusland en Italië.
In Hamburg, als hoofdredac
teur van het weekblad Stern,
heeft hij na de oorlog zijn naam
als publicist gevestigd.
Waarom dan niet zijn kunsthal
in de miljoenenstad Hamburg
neergezet? Van vele kanten is
hem dat idee gesuggereerd.
Maar Nannen mag gerust sen
timenteel worden genoemd: het
moest in zijn geboortestad Em
den gebeuren. Daar, in de Oost-
friese klei, lagen nu eenmaal
zijn wortels.
„Dit is voor mij een histori
sche plaats", zegt hij. „Honderd
meter van hier, waar nu de
Kunsthalle staat, woonde mijn
joodse vriendin. Ik had geen
notie van kunst. Zij wel. Zij
heeft in mij de liefde voor de
kunst wakker gemaakt. Geluk
kig is ze in de jaren dertig op
tijd vertrokken. Ze leeft nu in
Haifa. Op dit grondstuk stond
in de nazitijd de centrale van
de Gestapo. Hier heeft die Ge
stapo mij ooit nog in elkaar ge
slagen." En op de plaats waar
aan hij zo veel zowel dierbare
als verschrikkelijke jeugdhe
rinneringen heeft, staat sinds
vorig jaar oktober zijn monu
ment. Hinter dem Rahmen,
heet de straat heel toepasselijk.
Hoe komt een eerzaam bur
ger van een arm stadje nu aan
een kapitaal van 15 miljoen
mark? „Door hard werken en
zuinig leven", is het - ver
wachte - antwoord. Dat doen
veel mensen, nochtans zonder
miljonair te worden. Nannens
toelichting verduidelijkt veel.
„Ik ben drieëndertig jaar
hoofdredacteur van het week
blad Stern geweest. Je mag ge
rust stellen, dat ik de Stern heb
bedacht. Met niets ben ik des
tijds begonnen, en nu is het het
grootste geïllustreerde week
blad ter wereld, even afgezien
van de radio- en tv-program-
mabladen. Ik heb aan de Stern
steeds veel geld verdiend. Maar
ik heb ook altijd zuinig geleefd.
Voor mijzelf heb ik niet veel
nodig. Veel van het geld dat ik
heb verdiend heb ik gebruikt
om kunst te kopen. In de loop
van de tientallen jaren zijn die
aankopen uitgegroeid tot een
niet onaanzienlijke verzame
ling."
In 1980, 66 jaar oud, zette Nan
nen een punt achter zijn ac
tieve Stern-loopbaan. Sinds
dien zijn er met zijn levens
werk dingen gebeurd die hem
met afgrijzen doen omkijken -
zoals de affaire met de verval
ste Hitler-dagboeken - maar
dat is een ander verhaal. „De
Stern is nog steeds een uitste
kend en toonaangevend week
blad", vat Nannen mild samen.
Hij neemt de draad van het
hoe en waarom van de Kunst
halle weer op: „Toen ik zeven
tig jaar werd heb ik de balans
opgemaakt van mijn leven. Ik
zag toen een rest, die ik niet
wenste te vullen met simpel
rentenieren. Zo is het idee bij
mij opgekomen, een museum te
stichten en de gemeenschap
mee te laten genieten van al het
moois dat ik in de loop der ja
ren verzameld heb. En nu en.
Ik zag toen een rest, die ik niet
wenste te vullen met simpel
rentenieren. Zo is het idee bij
mij opgekomen, een museum te
stichten en de gemeenschap
mee te laten genieten van al het
moois dat ik in de loop der ja
ren verzameld heb. En nu en.
Ik zag toen een rest, die ik niet
wenste te vullen met simpel
rentenieren. Zo is het idee bij
mij opgekomen, een museum te
stichten en de gemeenschap
mee te laten genieten van al het
moois dat ik in de loop der ja
ren verzameld heb. En nu dat
museum er staat, heb ik het
druk als nooit tevoren."
Die drukte betreft niet zo
zeer de dagelijkse leiding van
het geheel; daarvoor staan de
van het Duisburger Lehm-
bruck-Museum aangetrokken
directeur Thorsten Rodiek en
de kantoorstaf onder leiding
van Nannens levenzgezellin
Frau Ebert borg. Natuurlijk
verblijft Nannen menig uurtje
in zijn tweede levenswerk, dat
hem de Stern-tijd doet verge
ten; natuurlijk geniet hij van
de boven verwachting hoge
aantallen bezoekers (gemid
deld 300 per dag), die zelfs van
uit het gerenommeerde kunst
walhalla München of nog ver
der de reis naar Emden ervoor
over hebben. Maar de meeste
tijd besteedt Nannen aan het
stad en land afbedelen om geld,
nodig om het exploitatietekort
van 250.000 mark per jaar te
dekken.
„Zelf ben ik nog maar een
doodgewone AOW-er", grapt
hij. „Ik heb geen geld meer. Er
moeten sponsors komen die be
reid zijn het voor Emden
unieke object te financieel mee
te dragen." Het lukt hem aar
dig. Maar hij moet er wel wat
voor doen. Hij houdt lezingen
en talkshows. Tijdens zo'n
show heeft hij zelfs in het Oost-
friese dialect zijn openbare
zangdebuut gemaakt. Het le
verde 3000 mark op.
De jeugd uit de nabije tot
heel verre omgeving wordt ook
bereikt. En hoe! Pal naast de
Kunsthalle en organisatorisch
daarmee nauw verbonden
heeft Nannen een 'Malschule'
laten bouwen, een vrijetijds-
kunstschool voor kinderen
vanaf 3 jaar tot tegen de vol
wassenheid. Dankzij cursus
gelden die de ouders betalen
bedruipt de 'Malschule' zich
zelf. Ouders die het niet kun
nen betalen mogen hun kinde
ren gratis laten komen. De do
centen zijn gerecruteerd uit het
studentenbestand van de Em-
dense kunst-academie.
Volledigheid is nooit Nannens
doel geweest. De enige over
eenkomst tussen alle ruim 200
olieverven, tekeningen, druk-
grafieken en plastieken is, dat
ze zonder uitzondering van
kunstenaars zijn die in deze
eeuw hebben geleefd of nog le
ven. Daar zijn kunstenaars van
grote naam bij, zoals Paula
Modersohn-Becker, Franz
Mare, Ernst Ludwig Kirchner,
Emil Nolde, Oskar Kokoschka,
Max Beckmann, Franz Radzi-
will en Hans-Ludwig Katz.
Maar er zijn ook ontdekkingen
van Henri Nannen zelf, kunste
naars van wie de meeste bezoe
kers nooit gehoord zullen heb
ben. Veel werken van al dan
niet beroemde kunstenaars
heeft Nannen op avontuurlijke
wijze bemachtigd, soms voor
een habbekrats in een
schuurtje, soms voor een mil
joen, op een veiling wegge
kaapt voor de neus van gere
nommeerde musea.
Zo heeft hij een drieluik op
de kop getikt van de volstrekt
onbekende oud-Berlijner en na
Henri Nannen, van het krantenwerk naar de kunstt'
meling. fotoarchief
BEL VOOR INBOUW 076
[27ste jaargang Kantoren te
AMSTERDAM (ANP) - Het 'stiefkindje' van de i
landse film, de animatiefilm, verdient meer aandacht!
het tot nu toe heeft gekregen. Dit soort films behoort]
name in Nederland tot een vergeten groep.
Een koffer, het nog enige bezit van
Ram
Van onze correspondent
Franse politie-agenten, militairei
ben tot gisteravond laat nog naai
ders gezocht.
Maar gevreesd wordt dat velen
van hen de moddervloed niet
hebben overleefd.
Onder de doden en vermis
ten zijn volgens de ambassade
in Parijs geen Nederlanders.
Negen mensen zijn bij de ramp
gewond geraakt.
De vallei van Grand-Bor-
I nand zag er gisteren uit als een
maanlandschap. Al het leven
leek weggespoeld door de
enorme modderstroom. Bomen
f waren ontworteld en auto's en
caravans van vakantiegangers
I op elkaar gesmeten.
Met duikers en honden pro
beerden de toegesnelde hulp
verleners in deze chaos de do
den te bergen. De door stort
buien veroorzaakte stormvloed
was zo hevig dat stukken cara-
I van werden gevonden tot op
i meer dan 3 km. van de ramp-
plaats.
„Zo'n catastrofe heeft nie-
mand zich ooit kunnen inden-
hen", verklaarde de geschokte
I burgemeester van Grand-Bor-
nand gisteren op de Franse te
levisie.
Oorzaak van de ramp is vól
gens de prefect van het depar-
tement Haute-Savoie de bui
tengewoon hevige regenval tij
dens '14 juillet' de Franse na
tionale feestdag.
Watermassa's stroomden
vanaf de bergen naar een
I zelfde plek in het dal, waar een
I natuurlijke dam onder de druk
I bezweek. Het waterpeil van het
I anders bescheiden riviertje
I Borne kwam dan ook plots
I twee meter hoger te staan dan
I normaal. Buiten de oevers van
I de Borne baande een woeste
I stroom zich een weg dwars
lover de camping.
J „We zijn voorbereid op na-
jtuurrampen. Er is een nood
plan voor lawines. Maar dit...
|wie had dit kunnen voorzien",
I aldus de aangeslagen burge-
I meester Pierre Pochat-Cotil-
|loux.
De
eigenaar van de getroffen
oamping zocht lang naar woor-
en voor het gebeurde.
„Ik heb lijken in de modder
oorbij zien drijven", stotterde
|ldnd"<~*e^Ukkig heb ik nog een
uit de modder kunnen
de oorlog naar Aurich ver
huisde Herbert Dunkel, dat de
naam 'Deutsches Welttheater'
had meegekregen. De drama
tisch expressieve werken zijn
vermoedelijk kort na de bouw
van de Muur in Be#
stand gekomen. Nannen
de schilderijen, onoe
slechtst denkbare omsbj
heden bewaard, in een
in Bremerhaven.
EG: dat
is vlees
noch vis
trekl
lijk".
Hi
cara'
de ri
door
lister
dracl
camj
regei
ook
want
onbr
uitvE
De
die
teisti
sinds
Teru
gers
de
overl
om f
teste
Dr
stonc
camj
zittir
lijk li
„B
men'
wold
uit V
Ocht
Va
punt
mede
plaat
kend
derla
betrc
hooft
van c
■ik di
chaos
naar
De
nenla
qua
schik
stest
UTR
geste
wen
tien;
Dit
1985
in he
artse
vens
Ze
deeld
gever
genn
He
toont
lijn:
en 90
tot re
vroui
He
