DR. MOOI WEG ALS SECRETARIS-GENERAAL N-H KERK
'Organisatorische eenheid
der kerken is niet nodig'
riester-arts promoveert op euthanasie
iet het
angst
WEGWIJZER
UIT BOEKEN Sc BLADEN
bloeiend
DE STEM GEESTELIJK LEVEN MAANDAG 6 JUL11987
leidschendam
ANP) - „De organisa-
orische eenheid der
kerken is niet nodig,
pat moeten we vooral
niet doen. Het is genoeg
als de kerken één in
Christus zijn. Dat is
ook bedoeld met het
jij bel woord 'opdat zij
alleen één zijn'".
1
Verloren
Kegelclub
Politiek
Vergist
Compliment
Rompslomp
Ruimte
Strijdpunt
-)
[veel minder grote rol bi
gemeen wordt aangeno'
Idemhaling, stem en arti-
al dan niet stotterend ot
eiend sprekend door het
[ren te gaan. In Nijmegen is
therapie ontwikkeld die
richt op het laatste. De
aag is alleen: heeft iemand
|t ervoor over om zijn leven
ng alle aandacht te blijven
luden voor de manier van
treken.
|Een andere mogelijkheid
het stotteren te accepte-
Dat gebeurt via de zoge-
tarnde 'Doetinchemse me-
|ode', waarbij mensen leren
ngaan met hun stotteren,
el mensen hebben daar
tat bij. De samenleving
ordt er momenteel via ad-
fcrtenties in kranten en re-
ame op televisie op gewezen
mensen die stotteren
hd te gunnen hun zegje
Iggen.
1 Volgens Peters ligt er aan
|otteren vaak noch een psy-
sch noch een lichamelijk
Isbrek ten grondslag. Hoog-
Ét zou je kunnen spreken
an een soort (erfelijke) aan-
|g. Zoals er mensen zijn die
anleg hebben om al dan niel
lard te kunnen lopen of fiet-
pn. De aanleg bij een stotte-
aar ligt in de weinige be
weeglijkheid van het spraak
orgaan.
Peters: „Je kunt als stotte-
■aar heel goed leren om
lloeiend te spreken. Daar-
foor moet je leren je spraak-
strument te bespelen."
jln Nijmegen bestaat die mo
gelijkheid via een therapie
[die zes weken duurt en waar-
Dij men dagelijks met stem etl
spreken bezig is. Het is eet
zeer geconcentreerde aanpak
ie neerkomt op 140 werku
ren. Iemand die dat achter de
ag heeft kan vloeiend spre
ken. Maar dan moet hij oï
zelf verder.
Dat betekent dat zo iemand!
|van moment tot moment veel
T47
Dat zegt dr. R. J. Mooi, die
onlangs afscheid nam als
secretaris-generaal van de
Nederlandse Hervormde
Kerk, het grootste protes
tantse kerkgenootschap in
ons land.
Hoe moet je die eenheid dan
voorstellen? Alles in één ge
bouw met landelijk allerlei ra
den? Een paus aan het hoofd?
Is dat het ideaal?"
Naar zijn mening moeten de
kerken ten nauwste met elkaar
verbinding staan, elkaar sti
muleren en respecteren zodat
ze een levende geestelijke rela
tie met elkaar hebben. „Ik ben
jlij met de verscheidenheid,
loe diverser de kerk, hoe meer
ilaats er voor mensen is".
Volgens Mooi is onvoldoende
doordacht wat er met de een-
ïeid der kerken wordt bedoeld.
is een rooms-katholieke
ierkopvatting, een oosters-or-
Jiodoxe, een hervormde enzo-
raort Het is goed dat die er al-
emaal zijn", aldus Mooi.
Samen op Weg is geen oecu
menisch gebeuren, zo meent
dooi. De belijdenis van beide
[erken (Hervormde Kerk en
Gereformeerde Kerken in Ne-
lerland) staat niet op het spel.
De belijdenis is in beide kerken
lezelfde.
Wel zijn twee maatschappe
lijke groeperingen met elk een
dgen karakter bezig samen te
;aan. Daarbij mag dat karak-
ir geen geweld worden aange-
aan. De Gereformeerde Ker
ken hebben volgens Mooi een
duidelijk rationalistische orga-
isatie, terwijl in de Her-
j
Dr. R. J. Mooi: „Over diepere vragen kun je niet spreken op een kegelclub of een vakbond. De kerk blijft"
j.iiwormde Kerk de beslissingen
jaandacht moet g 0p wat iossere wijze worden
(manier van spreken. Da.
I vraagt heel veel discipline e
lis zeer vermoeiend. De vraajfik
lis dan ook wat zo iets de stot-> (JVGTllGQTSGIl
I teraar oplevert en wat her
Ihem of haar waard is oitj
I voortdurend vloeiend te sprë
I ken. (Want stotteren doe jij
I niet steeds, maar zo nu en dar
len vaak naar gelang de om-f
standigheden).
Peters zegt zich best
I kunnen indenken dat eeaf
I stotteraar er de energie niel
I voor over heeft om alsmaai
I op zijn spreken te letten!
Want dat betekent wat. Dal
iemand dan liever stotterend
door het leven gaat, vind ik|
niet gek, zegt hij. Maar
acht het ook mogelijk datl
iemand er vanwege zijn be
roep alle energie in wil stop-|
pen om vloeiend te spreken.
Je moet die kerken zo bij elk
aar brengen dat bij voorbeeld
in de Hervormde Kerk je de
icussie niet door de Gerefor-
eerden laat overheersen. De
iensen moeten niet zeggen 'ik
ind het in die nieuwe kerk
iet meer prettig, ik houd het
oor gezien'. Je moet in dat
iroees van samengaan er naar
itreven onderweg zo weinig
ogelijk mensen te verliezen",
Idus Mooi.
Ik ben voor een vreselijk
ipen kerk", aldus Mooi,
.waarin de mensen elkaar niet
'eroordelen, maar respect voor
Ikaar hebben". Mooi zegt iets
tegen de gedachte van 'keur
troepen' te hebben, waar de ge
lovigen na een 'examen' wor
den toegelaten en waar ze
daarna telkens weer gekeurd
worden. „Ik houd van een kerk
met zeer vage grenzen. De kerk
moet zich niet afgrenzen naar
de wereld".
Daarom is Mooi ook niet be
vreesd voor de secularisatie.
Hij is afkomstig uit een vrij
zinnig milieu en ging als kind
op een openbare school. „In de
Vrijzinnig Christelijke Jeugd-
centrale lazen we al boekjes
dat de arbeiders, de intellectue
len en de boeren al voor de
kerk verloren waren. Ik heb
nooit anders gehoord. Er is
niets veranderd".
Als beginnend predikant in
Vries (Drente) was hij verant
woordelijk voor 7.000 zielen
verdeeld over elf dorpen. Daar
van zaten er 's zondags 60 in de
R. J. Mooi, geboren in 1922, volgde in 1980 dr.
A. H. van den Heuvel op als secretaris-generaal
van de Nederlandse Hervormde Kerk. Op dat
moment was hij secretaris algemene zaken van
de Kerk, een functie die hij vanaf 1967 bekleed
de. Daarvoor was hij achtereenvolgens secreta
ris van de VCJC en predikant te Vries (Dr.),
Zuidwolde (Gron.) en Amsterdam-Buitenvel-
dert. Hij blijft ('zolang ik het zinnig vind') lid
van het Centraal Comité van de Wereldraad
van Kerken.
dat ze de pest aan bepaalde
maatschappelijke activiteiten
van de kerken hebben". Die an
ti-kerkelijke houding kan de
kerk geweldige schade toe
brengen, aldus Mooi, die ver
wijst naar de beperkingen die
de Tweede Kamer de centrale
kerkelijke ledenregistratie wil
opleggen. Die houding zal vol
gens Mooi overigens ook wel
weer verdwijnen.
kerk. „Je fietste anderhalf uur
om voor 15 mensen te preken.
Daarom sta ik niet van de ont
kerkelijking te kijken. Ik ken
het verschijnsel".
Mooi is ervan overtuigd dat
alle mensen zoeken naar de
diepere zin van het leven. „In
mijn predikantentijd gebeurde
het ook wel dat plotseling zon
der aanwijsbare reden kinde
ren van ouders die kerk noch
klooster kenden naar de zon
dagschool kwamen en daar la
ter zelfs leider werden. Daarom
moet de Hervormde Kerk zo
open mogelijk blijven".
Hij erkent dat momenteel de
politiek heel sterk tegen de
kerk gekant is. „Daar zit in be
paalde kringen ook iets bij van
De kerk kan eigenlijk niet te
gronde gaan, zo meent dr. Mooi.
Het is de enige maatschappe
lijke organisatie die aan alle
mensen een zinvol levensver
band biedt. „Over diepere vra
gen kim je niet spreken op een
kegelclub of een vakbond. De
kerk. blijft. Wanneer in deze
tijd er slechts 1,5 procent per
jaar zich laat uitschrijven, dan
denk ik: die kerk is taai".
„Daarom ben ik dankbaar
dat ik in de Hervormde Kerk
heb kunnen werken. Er kan zo
veel in de Hervormde Kerk.
Bovendien voel ik me erin
thuis omdat deze kerk verbon
den is met de geschiedenis van
ons land en met het volksleven.
Datzelfde herken ik in Enge
land bij de Anglicaanse Kerk
of bij de Protestantse kerken in
Zwitserland".
Mooi vindt het 'ondenkbaar'
dat een kerk zich niet ten
diepste verantwoordelijk voor
de samenleving voelt. Het
spreekt volgens hem vanzelf
dat de kerk zich met de poli
tieke realiteit bezig houdt.
Dat moet echter wel op verant
woorde wijze gaan. „Als je de
pretentie hebt dat het evange
lie in de samenleving moet
doorklinken, moet je ook poli
tiek relevant zijn". Het is vol
gens Mooi betrekkelijk gemak
kelijk er hoge idealen van het
evangelie op na te houden,
'maar dan heb je nog niets voor
de samenleving gedaan'. De
kerk is binnen de samenleving
alleen dan 'een kracht ten goe
de' als zij dat op verantwoorde
wijze doet.
Dit is volgens hem wat an
ders dan dat de kerk zich nu
eens met deze en dan weer met
die politieke partij identifi
ceert. „Dat uitdelen van prijzen
en veroordelingen is niet de
taak van de kerk. Wij mogen
niet tot de mensen zeggen: U
heeft zich in uw politieke partij
vergist". Daarom moet de kerk
zich door deskundigen laten
voorlichten en de standpunten
heel voorzichtig wegen. Als een
absolute voorwaarde voor het
politieke spreken van de kerk
noemt Mooi dat dit bijbels
theologisch verantwoord moet
gebeuren.
De nadruk op de verantwoor
delijkheid voor de samenleving
en de nadruk op het belijden
van de kerk (twee aspecten van
de Nederlandse Hervormde
Kerk na de invoering van de
nieuwe Kerkorde in 1951) slo
ten uitstekend aan op de
geestelijke bagage die Mooi uit
de vrijzinnige wereld had mee
gekregen. In de VCJC bestond
grote belangstelling voor
maatschappelijke vragen. „De
Arbeidersgemeenschap der
Woodbrookers met Banning en
Van Biemen heeft veel invloed
op mij gehad. Dat was mijn in
valshoek toen ik in 1951 predi
kant werd. Dat is zo gebleven".
Over zichzelf zegt Mooi: „Bij
mijn afscheid uit de Raad van
Kerken zei de voorzitter, prof.
dr. D. C. Mulder, dat hij me
nergens kon indelen. Ik paste
in geen enkel hokje. Daar ben
ik blij mee. Een groter compli
ment kon ik niet krijgen. Want
wie in een hokje zit, is dood.
Die hoeft niet meer over de za
ken na te denken. Die weet van
tevoren al hoe zijn standpunt
zal zijn".
verdwenen loflied op de ver
vatte
eet,
e patatte
vleet
;aon,
ivalle
;aon,
>ot, Heer,
ijstand meer
:reld in brand
verstand,
vonden
ïeus wel ten gronde.
Door Jan Bouwmans
iEIDEN - Wanneer een
>nge arts besluit op mgr.
Gij sens seminarie Rolduc te
aan studeren om vervol-
ens na zijn priesterwijding
en proefschrift over eutha-
asie te schrijven, dan kan
hoofdconclusie van dat
wetenschappelijk werkstuk
iet missen: het mag niet.
He echter uit het voorgaande
e slotsom trekt dat 'de zelfge-
ozen dood naar aanleiding
an een dodelijke en ongenees-
ike ziekte' van W. J. Eijk ge
zeglijk ongelezen kan blijven,
is te voorbarig.
I De eerwaarde heer Eijk, mo
menteel werkzaam als kape-
ian in Venlo-Blerick, promo-
"ert overigens op 15 juni aan
universiteit van Leiden.
Het is minstens curieus te
:men dat de Rolduciaans ge-
irmde theoloog/arts Eijk pro-
joveert bij onder meer prof.
Heieen Dupuis, niet alleen
b vrijzinnig hervormd theo-
8e, maar ook een bekend
lorstandster van vrijwillige
ithanasie. Zij is jarenlang
orzitster van de gelijkna-
ige vereniging geweest.
Mag dit contrast al manen
•h niet te fixeren op de Rol-
ducse achtergrond, het is even
zeer een verdienste dat het
proefschrift het vraagstuk
eerst en vooral historisch bena
dert. De hedendaagse discussie
kan alleen maar winnen bij een
goede kennis van hoe er sinds
de oudheid over euthanasie is
gedacht. Want niet alleen het
christendom heeft de zelfgeko
zen dood afgewezen. Het chris
tendom heeft wel patent op de
absolute en categorische ver
werping.
Tijdens een persgesprek in Lei
den lichtte Eijk zijn visie toe.
Euthanasie in het geval van
een dodelijke en ongeneeslijke
ziekte is het opzettelijk streven
naar verkorten van het leven.
Daarvan is zijns inziens echter
pas sprake wanneer afgezien
wordt van medische behande
ling die bestaat uit normale
medische middelen: niet moei
lijk toepasbaar, hoop biedend
op genezing, zonder aparte risi
co's en geen rompslomp ge
vend. Als men het euthanasie-
begrip op deze wijze verengt,
wordt het praktisch gelijk aan
zelfdoding zonder meer, terwijl
de auteur elders verklaart die
twee zaken duidelijk te willen
onderscheiden. Intussen geeft
een dergelijke begripsveren-
ging wel meer mogelijkheden
tot handelen.
De mens heeft geen beschik
kingsrecht over eigen leven en
dood, voor zover het de opzette
lijke beëindiging of verkorting
van het leven betreft. Dat is de
katholieke leer, aldus Eijk in
het proefschrift. Tijdens het
persgesprek zei hij dat de mens
zeker beschikkingsrecht heeft
over zijn levensduur. Dat lijkt
in tegenspraak met elkaar. Eijk
tracht beide met elkaar te rij
men door te stellen dat afzien
van medische behandeling met
wat hij buitengewone of im-
proportionele middelen noemt
(experimentele methoden, be
handelmethoden waarvan het
resultaat onzeker is) geen
keuze voor de dood is en dus
geen euthanasie. De indruk
doet zich voor dat Eijk toch
speurt naar meer ruimte in het
absolute katholieke standpunt.
Voor het katholieke standpunt
is, aldus Eijk, het natuurwets-
denken het uitgangspunt: men
selijk leven heeft waarde in
zichzelf. Dit natuurwetsdenken
is volgens hem in de R.K. Kerk
algemeen aanvaard. Hier lijkt
veeleer de wens de vader van
de gedachte. Juist het natuur
wetsdenken is onder katholieke
Kapelaan W. J. Eijk. .Euthanasie: het mag niet.
theologen de laatste twintig
jaar strijdpunt geworden. Deze
zaak is echt nog niet uitge
kristalliseerd.
Voor Eijk overigens wel om
dat hij de uitspraken van het
leergezag als eerste en laatste
maatstaf neemt. Dat is heden
ten dage juist het grootste
knelpunt inzake het denken in
de katholieke kerk over ethi
sche kwesties. Er wordt niet
meer voetstoots gedacht wat
het leergezag zegt dat gedacht
moet worden. Dat knelpunt
kan niet bevredigend worden
- FOTO PERRY HOKKE
opgelost door het leergezag
toch maar als criterium te po
neren. Zoeken naar waarheid
verlangt meer. Wellicht ligt
hier het onbevredigende van
Eijks proefschrift zoals op het
persgesprek al op te maken
viel.
VROUWEN DOEN HET WOORD - In de serie 'Vrouwen doen
het woord' is bij Uitgeverij Luyten in Aalsmeer het boekje
'God en het goddelijke' verschenen. Het is het eerste deeltje van
de vier die in 1987 in deze serie zullen verschijnen en waarin
een feministisch-theologische visie wordt gegeven op een aan
tal kerkelijke en maatschappelijke thema's. Het mannelijke
godsbeeld ligt al veel langer in de vuurlinie van de feministi
sche theologie. Een achttal vrouwen nemen dat godsbeeld on
der de loep. Ze doen dat door te verhalen over de wijze waarop
zij God hebben ervaren, Zijn aan- en afwezigheid, waarom ze
steun vonden bij bepaalde Godsbeelden of juist behoefte had
den aan nieuwe beelden. Het boekje kost 8,-; een abonnement
op vier deeltjes 30,-.
COMMUNIO - Wanneer je als titel boven een artikel ziet staan
'In vitro fertilisatie: tot elke prijs?', dan zal elk weldenkend
mens direct zeggen: „Natuurlijk niet tot elke prijs!" Je gaat
dan echter zo'n artikel lezen met de vraag in je hoofd: tot welke
prijs volgens de schrijver wel en tot welke niet. Als de auteur
dan echter blijkt te bedoelen: „IVF voor geen prijs", mag men
zich terecht door de titel beduveld voelen, want het heeft meer
weg van demagogie. Dat is dus het geval met het artikel van W.
Witkam in het derde nummer van de lopende jaargang van het
internationale katholieke tijdschrift 'Communio' onder de ru
briek 'actuele problemen'. Het derde nummer is verder overi
gens geheel gewijd aan het onderwerp 'de ziel'. Dit begrip heeft
het in de hedendaagse cultuur erg moeilijk gekregen vanwege
het vroegere gespleten mensbeeld dat de mens verdeelde in een
lichaam en een ziel. Nu de cultuur weer op zoek is naar heel
heid, de geheelde mens (holisme), is het niet onzinnig de ziel
weer ter sprake te brengen. Of de wijze waarop dat in Commu
nio gebeurt, de zaak veel verder brengt, is discussie mogelijk.
Los nummer 9,-.
CLERIGALE ELITE - De scheiding van geesten in de R.KKerk
voltrekt zich in diepste kern omtrent de kijk op de heden
daagse werkelijkheid. Het komt nogal eens voor dat je, een
kerkleider beluisterend, je afvraagt over welke werkelijkheid
hij het heeft omdat je je niet herkent in zijn analyse van de si
tuatie. De populaire vraag is dan: „Kan hij niet kijken of ik
niet?" De meer wetenschappelijke vraag is echter: „Hoe kijkt
iemand naar de werkelijkheid?" Over die vraag gaat het
proefschrift 'Kennen binnen coördinaten' van de Bredanaar A.
Krijnen. Hij heeft de waarnemingscoördinaten van de clericale
elite in de R.K.Kerk onderzocht, vooral ook hun historische
ontwikkeling. Belangrijke coördinaten die de waarneming van
de werkelijkheid van bijvoorbeeld bisschoppen bepalen, zijn
volgens Krijnen het primaatschap en de onfeilbaarheid van de
paus en een denkstructuur die bestaat uit 'denken van boven
naar beneden' waarin dogmatiserende tendenzen zich thuis
voelen. Ook de opvatting over het ambt in de kerk als een ge
scheiden zijn van het kerkvolk, is een belangrijk cördinaat.
Een laatste coördinaat is voglens Krijnen de scheiding tussen
celibatairen en gehuwden, waarbij het machtsdomein in de
kerk exclusief aan de celibatairen toevalt. Machtspositie en vi
sie op sexualiteit hangen daarom nauw samen. Vanuit deze ge
gevens bestudeert Krijnen niet alleen de cultuur- en kenni
sprocessen in de katholieke kerk, maar werkt hij een en ander
ook uit ten aanzien van de positie van de bisdommen, re be
trekkelijke waarde van ideologsiche en dogmatische bindin
gen, de geringe kansen voor charismatische leiders en de bete
kenis van rituelen en consensus. Waarom hedendaagse bis
schoppen in hoge mate alleen maar op een systeemgebonden
manier kunnen reageren op de hedendaagse maatschappelijke
werkelijkheid, maakt dit boek zodoende begrijpelijker. Het
boek is uitgegeven bij 'B.V. v/h B. Gottmer's Uitgeversbedrijf
in Nijmegen en kost 29,50
ROOMSE VROUWEN - Bij- Uitgeverij Ambo in Baarn is het
boek 'Zodoende was de vrouw maar een mens om kinderen te
krijgen' verschenen. Het boek bevat 300 brieven van oudere
vrouwen over hun roomse huwelijkslevea Het boek is samen
gesteld door Marga Kerklaan, die een aantal jaren geleden
voor de KRO de televisiedocumentaire 'Moeder van een groot
gezin' maakte. Die film deed vele vrouwen van de generaties
tussen 1930 en 1970 naar de pen grijpen om te vertellen wat de
harde katholieke sexuele moraal in hun leven had uitgewerkt.
Driehonderd van deze levensverhalen hebben een plek in het
boek gevonden. Zij vormen een sociaal-historisch document
dat mede de basis duidelijk maakt van de hedendaagse vrijere
sexuele opvattingen. Het boek kost 29,50
STERVEN - De dood is in onze moderne cultuur een taboe ge
worden en het sterven, waaraan geen enkele mens kan ont-
stappen, is verbannen naar zieken- en bejaarden/verpleeghui
zen. Toch begint zich een kleine kentering af te tekenen in de
houding ten opzichte van de dood en het sterven. Het boek 'Ge
broken verhaal' van ziekenhuispastor Paul Bruggeman geeft
meer inzicht in wat er gaande is rond de beleving van sterven
en dood en de problemen daaromheen. De ondertitel van het
boek luidt veelzeggend: 'Als je het sterven wilt door-léven'. Het
boek is uitgegeven bij Uitgeverij Lannoo en kost 21,50
GELOOF LEREN GELOVEN - Onder de titel 'Geloof leren ge
loven' hebben 22 auteurs hun visie op en ervaring met 'De
Nieuwe Katechismus' gegeven, die 20 jaar geleden verscheen
en in de hele katholieke kerk veel stof heeft doen opwaaien.
Het boek kwam tot stand op initiatief van het Hoger Kateche-
tisch Instituut (HKI) in Nijmegen dat indertijd voor de samen
stelling en uitgave van de Nieuwe Katechismus tekende. 'Le
ren van het verleden met het oog op de toekomst' is de bedoe
ling van deze terugblik geweest. Dat de Nederlandse katechis
mus grote diensten heeft bewezen, betwijfelt bijna niemand.
Wat 'Geloof leren geloven' heel duidelijk maakt, is het proble
matische dat elk type katechismus aankleeft en daarmee de
feitelijke onmogelijkheid van een algemene wereldkatechis-
mus. Het boek is door het HKI in Nijmegen uitgegeven en kost
ƒ29,50
ROME - In de loop der eeuwen zijn niet alleen veel Nederlan
ders als pelgrim naar Rome getrokken, maar ook als kunste
naar, wetenschapper of om nog andere redenen. Hun verblijf
in de Eeuwige Stad was van kortere of langere duur, soms voor
de rest van hun leven. Dr. M. Muskens, rector van het Neder
lands College in Rome heeft een heel curieus boek geschreven,
waarin hij de geschiedenis van de Nederlandse katholieken in
Rome samenvat. Het is een dikke pil geworden. De titel geeft
aan hoe breed hij de materie heeft aangepakt, want het boek
biedt voor elk wat wils - 'Op bedevaart, voor studie, voor over
leg in Rome: een geschiedenis*een uitnodiging' luidt de lange
titel. Het boek is even goed een reisgids voor hedendaagse be
zoekers als een historisch document. Het boek is verkrijgbaar
bij de KRO in Hilversum en kost 35,-
ESSENEN - We kennen Jezus Christus alleen maar uit de
evangeliën, die het met de historische feiten niet altijd zo nauw
nemen. Althans zoals naar westerse opvatting en maatstaven
met de historie behoort te worden omgesprongen. Dat heeft in
het verleden geleid tot speurtochten naar de historische Jezus
ofwel de werkelijke feiten. In dat kader ontstond ook de
enorme belangstelling voor de Essenen, een joodse groepering
die geleefd moet hebben ten tijde van Jezus. Van deze Essenen
zijn in 1947 geschriften teruggevonden-Dode Zeerollen-die
nieuw licht leken te werpen op de historische Jezus. In christe
lijke kring is men daarvan teruggekomen; daarbuiten minder.
Er zijn er die ervan uitgaan dat Jezus zelf een Esseen is ge
weest en dat de oorsprong van het christendom bij de Essenen
gelegen is. Tot die stroming moet ook het boek 'Herinneringen
van Essenen' gerekend worden dat bij de antroposofsich geö-
rienteerde uitgeverij Ankh-Hermes in Deventer is verschenen.
Het is een dikke pil dat pretendeert een ooggetuigeverslag te
geven over Jezus en de gemeenschap der Essenen. Het boek
kost 59,50.
jas
(UkO-WI
PIER- LEERROUTE - Onder de titel 'geboorte - wedergeboorte
IPstanding' biedt centrum De Tiltenberg in Vogelenzang een zo-
Ir-leerroute voor vrouwen over vieren op een niet patriarchale
■ze. De leerroute wordt georganiseerd in het kader van het
PJWennetwerk van de Graalbeweging. Info: 02520 - 17044
KAMPWEEK - Onder de titel 'Smeltkroes, medelanders - neder-
landers' organiseert het jongerencentrum De Uithof van de Abdij
van Berne in Heeswijk-Dinther van 19 tot en met 25 juli een
kampweek voor jonge mensen van 16 tot en met 26 jaar. Per fiets
gaan de deelnemers onder meer naar een drietal plaatsen waar
een uitgebreide kennismaking en uitwisseling met medelanders
plaats heeft door middel van interview, sport, spel, film en feest.
Verder wordt een keer overnacht bij Turkse, Marokkaanse, Mo
lukse en Surinaamse landgenoten. Kosten per persoon tussen 100
en 160. Info: 04139-1755
BEVRIJDEND GELOVEN - Onder de titel 'Geloven als bevrij
ding' biedt het Abdij huis van de Abdij van Berne in Heeswijk-
Dinther van 23 tot 28 augustus een vijfdaagse bezinning aan. Elke
dag zijn er twee inleidingen. Aan bod komen onder meer het ver
anderend wereld-, Gods- en mensbeeld en de vraag hoe je geloven
als bevrijding vertaalt in je concrete leven in kerk en maatschap
pij. Info: 04139 - 1755
VREDESDAG - De werkgroep vredesvraagstukken van de Sa
menwerking Nederlandse Vrouwelijke Religieuzen (SNVR) houdt
op zaterdag 12 september de derde nationale vredesdag in het Je
roen Boschcollege in Den Bosch. Motto van de dag is 'kiezen voor
wegen van vrede', in aansluiting op het Conciliair Proces voor
Vrede, Gerechtigheid en Behoud van de Schepping. De dag is in
het bijzonder bedoeld voor religieuzen.
VROUWEN - Het internationale Graalcentrum voor bezinning en
ontspanning 'De Tiltenberg' in Vogelenzang biedt alleenstaande
vrouwen vanaf 55 jaar deze zomer een tweetal mogelijkheden om
met elkaar een aantal vakantiedagen door te brengen. Van 13 t/m
17 juli kan men zelf het programma invullen; van 10 t/m 14
augustus wordt een programma aangeboden met onder meer een
lezing over yoga, volksdansen, wandeling en ontspanningsoefe
ningen. De Tiltenberg ligt vlak achter duingebied nabij het strand
van Noordwijk. Info: 02520-17044 (tijdens kantooruren).