'Raster' over de toekomst van het lezen
Bolhoed van Magritte gaat onder de hamer
FLORA MOLTON: GOSPELZANGERES MET HART EN ZIEL
'Shoah' eindelijk
ook op Franse tv
Onbekende Zwitser
koper van Van Gogl
WOENSDAG 1 JULI 1981
DE STEM GIDS 2
Een grauwe, sombere
middag. Het regent aan
een stuk door. We had
den een ontmoeting af
gesproken in haar ho
tel, even buiten Essen
in het Ruhrgebied.
Jeugd
Bedelen
Eenzame
Afgewezen
'Culturen'
Gevoel
Nederland
NEDERLAND 2
DUITSLAND 1
DUITSLAND 2
122.40
Erfdeel
Postema-reclamespot definitief verbodei
)uske en Wiske:
lambone
DE STEM
LONDEN (AP) - Een ge
wone Engelse bolhoed kost
in de winkel op het ogenblik
ongeveer 70 pond, maar het
exemplaar dat donderdag
by Sotheby's onder de ha
mer komt zal waarschijn
lijk 1.500 pond of nog meer
gaan opleveren.
Het hoofddeksel was eigendom
van de Belgische surrealist
Rene Magritte en het speelde
een vooraanstaande rol in een
aantal van zijn bekendste
schilderijen. Het bekendst
daarvan is 'De Grote Oorlog',
het schilderij van een man, met
bolhoed en appel voor zijn
hoofd.
De bolhoed komt morgen on
der de hamer met een verza
meling andere bezittingen en
kunstwerken die nog in het
huis van Magritte lagen toen
zijn weduwe Georgette in fe
bruari vorig jaar overleed.
Asya Chorley van Sotheby's
zei dat Magritte zijn beroemde
bolhoed vaak opzette wanneer
hij voor fotografen poseerde,
maar dat hij het hoofddeksel
verder zelden of nooit droeg.
„De man met de bolhoed ver
scheen voor het eerst in zijn
kunst in 1926 en deze hoed werd
sinds 1950 geregeld gebruikt",
zei zij.
Volgens Suzi Gablik, een in
Londen wonende Amerikaanse
kunsthistorica die bevriend
was met het echtpaar Magritte,
schilderde Magritte in feite
zelfportretten wanneer hij de
T2
man met de bolhoed afbeeldde.
Magritte was 68 toen hij op
15 augustus 1967 overleed. Zijn
nalatenschap bestond uit een
collectie indrukwekkende beel
den van de 20ste eeuw. Hij
speelde met de realiteit, met
het perspectief en met gebro
ken achtergronden. Bekend is
ook zijn absurdistische pijp die
bestaat uit de woorden: „Dit is
geen pijp".
'Alles wat ik schrijf is echt'
Door Mare Becher
Uit de donkere gang van
het hotel komt een kleine,
nietige gestalte langzaam
de hal ingeschuifeld. Flora
Molton, een van de laatste
authentieke gospelzange
ressen uit het zuiden van
de Verenigde Staten.
Terwijl de meeste mensen van
haar leeftijd genieten van een
rustige oude dag, timmert
Flora Molton nog altijd stevig
aan de weg. Voor het eerst van
haar leven in Europa.
Hoe oud ze nu precies is wil
ze niet zeggen. „Dat is een van
mijn kleine geheimpjes. Ik ben
nog geen tachtig." Een krasse
oma, die met veel enthousiasme
vertelt over haar leven en haar
muziek. „Ik ben geboren in de
staat Virginia. Ik had een fijne,
onbezorgde jeugd. Met mijn
moeder en mijn broer woonde
ik op een boerderij. Mijn vader
was predikant èn mijnwerker.
Hij werkte door de week in de
mijn en op zondag preekte hij
in drie kerken. Ik ging gewoon
naar school, maar had een
beetje moeite met zien. Ik las
niet veel. De lerares onder
schatte mij misschien vanwege
mijn ogen. Maar ik leerde veel
door mijn geheugen. Ik kon
veel onthouden."
Flora Molton: 'Swing low, Sweet Chariot'.
Zingen doet ze al vanaf haar
prilste jeugd. Ze is er gewoon
mee opgegroeid, zong op school,
in de kerk en trad ook al op.
Over haar jeugd vertelt ze: „In
de zomer, op zaterdag als de
mannen klaar waren met hun
werk, kwamen de mensen bij
elkaar voor een zogenaamde
House Hop. Men zat dan gezel
lig l5ij elkaar met lekker eten
en drinken en er werd gedanst.
Ik was toen een jong meisje en
danste ook. De mannen speel
den mondharmonica. Wat ik
heel mooi vond, was als de
mannen gitaar speelden en dan
hun mes als slide gebruikten."
Een slide is een metalen of
glazen huls, waarmee de speler
over de hals van de gitaar van
de ene toon naar de andere kan
glijden. Flora wist het toen ze
ker: „Dat ga ik ook doen. Leren
spelen op een slide-guitar!"
In 1937 verhuisde ze naar
Washington. „Ik woonde toen
bij mijn broer. Die was ook
predikant. Hij werd naar
Washington geroepen om zijn
ambt te vervullen en ik ging
met hem mee. Ik wilde muziek
gaan maken, maar ik kende
niemand. Dus begon ik op
straat te spelen, want daar zijn
de mensen. Mijn eerste gitaar
kocht ik in het pandjeshuis
voor één dollar! Ik wou dat ik
die had gehouden, want dat
was een hele goeie."
Leven deed ze, 'net als ieder
een', naar haar budget. „Soms
gaat het goed, soms wat min
der. Maar ik zal je vertellen hoe
het was. Toen ik op straat be
gon te spelen, hadden de men
sen niet veel te missen. Jaren
lang zat je eigenlijk min of
meer te bedelen. Maar ik vroeg
nooit iets aan de mensen, ter
wijl ik het toch hard nodig had.
Toen ik eenmaal wat bekender
werd, veranderden de mensen
en werden ze vrijgeviger. Te
genwoordig is het veel beter in
de stad".
Ze oefende veel op haar gi
taar, maar ze kon het spelen
maar niet goed te pakken krij
gen. „Toen ontmoette ik op
straat een man, Ed Mars ge
naamd. Hij leerde me in de
juiste stijl te spelen en introdu
ceerde mij in de clubs. Daar
speelde ik met mensen als Mis
sissippi John Hurt, Archie
Avers, Skip James en Tom
Hopkins."
In 1983 leerde ze Eleonore El
lis kennen en sindsdien treed ze
met haar op in clubs, maar ook
nog steeds op straat. Vooral in
Washington voor een groot wa
renhuis. „Er zijn veel mensen
die naar mij uitkijken en zich
nu wel zullen afvragen waar ik
gebleven ben. Op straat heb ik
mensen van over de hele we
reld leren kennen. Het leek
soms wel of ze zo uit de lucht
kwamen vallen."
Flora Molton zingt gospel
songs, de religieuze vorm van
de blues. Het echte, oude werk,
recht uit het hart. Daarbij be
geleidt ze zichzelf op haar
slide-guitar. De gospelmuziek
vertoont veel overeenkomsten
met de 'wereldlijke' blues.
„Het verschil", vertelt Flora
Molton, „zit 'm vooral in waar
je met je gedachten bent. Vroe
ger zong ik de blues. Als ik de
blues zong, dacht ik aan mijn
vrienden, aan eenzaamheid en
dat soort dingen. Of, zoals ik
eens een meisje hoorde zeggen,
'de blues is niets anders dan
een vrouw die haar man wil
zien'. Maar de gospel, die gaat
over de Heer. Ik zing geen
blues meer, omdat ik alleen nog
maar voor de Heer werk. Ik ge
loof, dat het niet goed zou zijn,
als ik nog steeds de blues zou
zingen. Je kunt niet twee mees
ters dienen".
Ze schrijft haar muziek zelf.
„Ja, ik schrijf veel van mijn
songs zelf, maar ik zing ook wel
songs van anderen. Ik ben geen
goede schrijfster, maar wel een
goede denker. Ik ga zitten en
zet mijn gedachten eens goed
op een rij Ij e. Daar voeg ik dan
een eigen melodie aan toe en
maak een opname op mijn
tape-recorder."
Ze schrijft over zichzelf,
maar ook over de levens van
andere mensen. „Als de mensen
mijn songs horen, dan denken
ze misschien wel van 'hé, dat is
mij ook overkomen'. Veel van
mijn songs zijn in een droevige,
eenzame stemming ontstaan.
Ik zing ze zoals ik ze voel. Maar
het gaat vooral om de woorden.
Dat zijn gospelwoorden, woor
den uit de bijbel. Mijn songs
zijn gospels èn feiten. Alles wat
ik schrijf is echt."
Als voorbeeld geeft ze 'Rejected
stone', 'Afgewezen steen'. „Dit
- FOTOARCHIEF DE STEM
verhaal komt uit de bijbel en is
helemaal op mij van toepas
sing. Toen ik deze song schreef,
voelde ik mij net als de steen
uit het verhaal: afgewezen. Een
man had allerlei stenen gehakt
om er een kerk mee te bouwen.
En de mensen bouwden met de
stenen. Eén steen liet men lig
gen, want dat was een beetje
een vreemde, eigenaardige
steen. Toen moesten de mensen
een hoeksteen hebben. En wat
bleek? Geen enkele steen paste,
behalve die ene eigenaardige
steen, die er als het ware voor
gemaakt was. Deze 'afgewezen'
steen werd zo de belangrijkste
steen van het gebouw."
Flora Molton houdt van rei
zen. „Je komt in allerlei plaat
sen en ontmoet nieuwe mensen.
Je speelt ook voor nieuwe men
sen. Ik ben in New York ge
weest en zelfs in Toronto in Ca
nada." Ze is voor het eerst in
Europa. Country Blues U.S.A.
heet het gezelschap waarmee
ze sinds 11 juni door Europa
trekt. „We hebben sinds we
hier zijn elke avond gespeeld
en de mensen zijn heel erg en
thousiast. We speelden gisteren
in een club en daar ging het pu
bliek zo te keer, we moesten ge
woon terugkomen."
Door Henk Egbers
Het driemaandelijkse tijdschrift in boekvorm
'Raster' bestaat tien jaar en gaf een jubileum
nummer uit met als titel 'De toekomst van het
lezen'. Raster begon in 1976 als een eenmanstijd
schrift van H.C. ten Berge. Met onderbrekingen
en veranderingen in de redactie is nu nummer 40
eruit. Redactie: H. Bakx, J. Bernlef (verder me
dewerker), C. Offermans, H. Tentije en J. Voge
laar.
De sombere visie van George Steiner over de toekomst
van het lezen was aanleiding een aantal schrijver en
critici in dit nummer daarover te laten speculeren. De
redactie is verheugd over de vele tegenspraken en me
ningsverschillen daarbij. Steiner: „De huidige over-
produktie van met name fictie heeft een absurde en
uiteindelijk zichzelf vernietigende beweging in gang
gezet". Maarten van Buuren: „De mogelijke verdwij
ning van het boek zal dus niet tot gevolg hebben dat
onvervangbare cultuur verloren gaat, maar dat die
integendeel beter toegankelijk wordt, of vervangen
door cultuurgoederen die beter aansluiten bij de ver
anderingen in samenleving en techniek", (uitg. De Be
zige Bij, prijs 27,50).
Er is een mooi nieuw tijdschrift verschenen met de
naam 'Culturen'. Het is een uitgave van Openbaar
Kunstbezit in samenwerking met de volkenkundige
musea in Nederland. De publieke belangstelling voor
niet-westerse kunst neemt toe. Het inzicht daarin re
lativeert het westerse denken, denkt (hoopt) de redac
tie.
Wie Dokumenta Kassei bezoekt zal merken dat dit
een vrome wens is. toch wil Culturen om de twee
maand onderwerpen als architectuur, beeldende
kunst, muziek, dans, literatuur en film belichten van-
De mensen zijn hier volgens
haar niet anders dan in de Sta
tes. „Nee, mensen zijn mensen,
zelfs als er zoveel verschillende
talen worden gesproken."
Blues -en ook gospel- is niet
zomaar muziek. De teksten
hebben vaak een sterke, lite
raire kracht. Blues is heel di
rect, spreekt onmiddellijk je
gevoel aan. Het is een sfeer, een
stemming. Blues gaat niet al
leen over het leven, blues is het
leven. Over deze muziek kun je
eigenlijk helemaal niet praten,
je moet er gewoon naar luiste
ren en het op je in laten wer
ken.
Op verzoek wil Flora Molton
wel een song voor ons zingen,
samen met haar begeleidster
Eleonor Ellis. De gitaren wor
den uitgepakt. Flora rommelt
in haar ouderwets-grote 'oma'-
handtas. „Wat zullen we zin
gen?", vraagt ze. En nog voor
we kunnen antwoorden besluit
ze zelf 'Swing low, Sweet Cha
riot'.
Ze vertelt een verhaaltje
over deze spiritual en begint
dan te zingen. Een prachtige
oude stem met een zwaar gol
vend, zuidelijk accent, waar
een leven vol ervaringen in
doorklinkt. Heel breekbaar en
tegelijk gloedvol als een flink
aangewakkerd vuur. Ze zingt
met een intensie, die je doet
vergeten dat je in een koude,
ongezellige hotelkamer zit.
Country-blues zanger Archie
Edwards zit een kamer verder
op. Hij heeft Flora horen zin
gen en komt ook eens kijken.
Als hij hoort, dat we uit Neder
land komen, begint hij heel en
thousiast te vertellen over
NOS-correspondent Haye Tho
mas, die vaak naar hem is ko
men luisteren. Haye had tegen
Archie gezegd, dat hij maar
eens naar Nederland moest ko
men omdat de mensen daar wel
van goede, echte blues houden.
Ook hij voldoet graag aan
ons verzoek om iets te spelen.
Bijna verlegen zet hij een on
vervalste country-blues in.
Zijn muziek is echt ouderwets,
de jaren hebben er geen vat op
gehad. De stemming komt er
goed in op die manier. We pra
ten over allerlei grootheden in
de bluesscene, alsof het familie
van ons is. Zo heeft ook Archie
gespeeld met Mississippi John
Hurt en was hij jarenlang de
vaste begeleider van Blind Boy
Fuller.
Ik vraag aan Flora Molton
wat haar toekomstplannen
zijn. Ze schatert van het la
chen. „Wel, ik heb net een plaat
gemaakt die binnenkort uit
komt. Thuis speel ik nog steeds
gewoon op straat. En ik hoop te
kunen spelen tot de laatste dag
van mijn leven. Mijn muziek is
mijn leven. Oh, yeah, praise the
Lord!"
Miami Vice' gaat enkele
naanden de kast in om
plaats te maken voor 'The
Vlaster'. John Peter McAllis-
r, een ex-luchtmachtkolo-
nel uit Amerika, is in Japan
,1 dertig jaar lid van de ille
gale moordenaarsbeweging
°Ninja'. Als McAllister het tot
ieester-Ninja heeft ge
jacht, besluit hij uit de
:kte te treden. De 'meester'
:eert terug naar Amerika,
•aar hij zijn dochter wil op-
iporen.
22.02
Great American
traffic jam
Claude Lanzmann, de maker van 'Shoah'.
- FOTO ARCHIEF PE STEM
Bob van Huët
PARIJS - Het eerste
Franse televisienet TF
1 heeft maandag het
eerste deel uitgezon
den van 'Shoah', de
monumentale film
van de Franse schrij
ver/cineast Claude
Lanzmann.
De 9% uur durende do
cumentaire over de sys
tematische vernietiging
van joden door de nazi's
wordt deze week in vier
delen op de buis ge
bracht. Dat gebeurt uit
gerekend aan de voor
avond van het vonnis in
het proees-Barbie.
„De film heeft niets met
het proces te maken",
reageerde Claude Lanz
mann gisteren. „Elf jaar
geleden ben ik met de
opnames begonnen. In
1984 kwam de film uit
Toen was er nog geen
sprake van een proces-
Barbie. Ik denk dat de
directie van TF 1 meent
dat Shoah juist nu hoge
kijkcijfers zal halen en
daarom tot programme
ring heeft besloten. Maar
met dergelijke overwe
gingen heb ik niets te
maken. Ik vind de film
belangrijker dan het
proces".
Hoewel TF 1 al in 1979
de rechten van Shoah
kocht, heeft het lang ge
duurd voordat uiteinde
lijk tot uitzending werd
besloten. Aanvankelijk
had het eerste net de film
voor augustus vorig jaar
geprogrammeerd. Lanz
mann verzette zich tegen
die datum omdat 'ieder
een dan met vakantie is
en dus niemand kijkt'.
Sindsdien klopte hij ver
schillende malen tever
geefs voor een nieuwe
uitzenddatum. Shoah
was inmiddels wel uitge
bracht in een aantal
Franse bioscopen en op
de tv vertoond onder
meer in Nederland, Bel
gië, Duitsland, Polen, Is
raël en Amerika.
De nieuwe directie van
TF 1 - inmiddels een
commerciële zender -
toonden zich slagvaardi
ger dan de vorige en
heeft Shoah nu zelfs met
een grote advertentie
campagne aangeprezen
als 'een der grootste
filmgebeurgenissen aller
tijden'.
De cineast heeft het
Franse onderwijs aange
boden fragmenten te ge
bruiken ter illustratie
van geschiedenisles op
school. Hierop werd ech
ter niet gereageerd.
Claude Lanzmann:
„Toen de film in Neder
land werd uitgezonden
heeft dat bijzonder veel
reacties opgeleverd. De
Nederlandse minister
van Onderwijs heeft mij
persoonlijk opgebeld om
te vragen of hij bepaalde
scènes mocht gebruiken.
Met enkele van zijn me
dewerkers heb ik die
toen geselecteerd. Derge
lijke reacties kwamen
ook uit Israël en Duits
land. In Frankrijk liggen
de zaken blijkbaar an
ders".
[et begint allemaal op een
loodgewone door-de-weekse
Net als iedere ochtend
tappen mensen in hun auto's
if op hun motoren om naar
ichool of werk te rijden,
aar plotseling gaat er van
dies mis. Door een samen-
oop van absurde gebeurte-
lissen beleeft Los Angeles de
grootste verkeersopstopping
iller tijden. Regisseur James
Frawley maakte er een ko-
nische chaos van in The
great American traffic jam'.
20.20
Nina Wiener
and Dancers
te Amerikaanse Nina Wie-
er wordt als een van de be-
angrijkste vernieuwers van
Ie moderne dans gezien. Na
angdurige scholing onder
inderen bij Martha Graham
George Balanchine,
ichtte zij in 1976 een eigen
roep op. De NOS zendt van-
ivond drie van haar ballet-
en uit: 'Wind Devil', 'Kemo
labe' en Transatlantic
,ight'. Het laatste was een
vereldpremière en geba-
eerd op het gelijknamige
oek van de in Amerika
woonachtige kunstschilder
Villem de Kooning.
120.15]
Abwarts
tenée Soutendijk speelt in de
isychologische thriller
4bwarts', die in de serie
irimi-Sommertheater wordt
litgezonden. De film schetst
en klassieke nachtmerrie,
fier mensen zijn in een lift
ilijven steken. Niemand rea-
[eert op hun roepen en klop
ten. Het is buiten werktijd
n het gebouw schijnt uitge-
torven. Uiteindelijk komt
iet tot een harde confronta-
ie tussen de vier mensen, die
ïder slechts hun eigen be
ing voor ogen hebben.
Die Messe
ist aus
fa tien jaar op een eilandje
leleefd te hebben, keert de
onge priester Don Giulio
aar zijn geboortestad Rome
LONDEN (DPA/ANP) - Een anonieme kunstverzamelai ïru?" Hij is pastoor gewor-
v 0n in M>n monnra novnohia
van het Europese continent met een 'sterk Duits/Zwitsei 1
accent' heeft maandagavond het tweede duurste schilder lt
ter wereld, Vincent van Goghs 'de brug van TrinquetaiHf^r"VGwaarlöosd"en*v*e'rlatê"n
gekocht.
Het veilinghuis Christie's in
Londen deelde gisteren verder
slechts mee dat de koper per te
lefoon meebood.
De onbekende -volgens waar
nemers zou het gaan om de
Westduitse staalmagnaat Ba
ron Heinrich Thyssen-Borne-
misza- betaalde 41,6 miljoen
gulden voor het in 1888 geschil
derde gezicht op de brug over
de Rhone bij het Zuidfranse
Aries. In de geschiedenis heeft
alleen Van Goghs schilderij
'Zonnebloemen' meer opge
bracht. Het werd op 30 maart
voor rond 83 miljoen gulden ge
kocht door een Japans verzeke
ringsconcern.
Baron Thyssen heeft in zijn
eigen museum 'Villa Favorita'
in Lugano een verzameling
hangen van ongeveer 1.600
werken. In Zwitserland is een
heftige polemiek ontstaan over
het plan van de baron om het
uit de context van een niet-westerse wereld. In dit
eerste nummer komen onder meer aan de orde: de
volkenkundige musea, de Nigeriaanse kunstenaar
Twins Seven-Severn, Indiaanse schilderkunst, de
functie der westerse musea ten aanzien van deze
kunst, opinie, tentoonstelling, vraag en aanbod-ru
brieken. Goed. (Los ƒ12,-; abonnement ƒ65,-, Open
baar Kunstbezit, Antwoordnummer 17072, 1000 SL
Amsterdam).
Sinds enkele jaren publiceert de Vlaams-Nederlandse
Stichting Ons Erfdeel brochures over de Nederlandse
taal. De reeks bestaat uit zes boekjes in het Neder
lands, Frans, Engels, Duits, Spaans en Italiaans. De
opzet van de brochures is informatie over onze taal,
het Nederlands, te verbeteren. Thans verscheen een
nieuwe editie van de Spaanse versie van El Neerlan-
des, la lengua de veinte millones de Neerlandeses y
Flamencos, (uitg. Ons Erfdeel, prijs 18,-)
Koos Postema.
FOTO NOS
DEN HAAG (ANP) - Staatsraad W.G. van der Does van
Raad van State in Den Haag heeft gisteren het verzoek v:
de Postbank het besluit van de Reclameraad over de 'Po
tema-reclamespot' te schorsen, afgewezen.
De reclameraad besloot 17 juni dat dit spotje, waarin televisiepi
sentator Koos Postema de diensten van de Postbank aanbevee
niet meer mag worden uitgezonden.
Volgens Van der Does zijn in de reclamespot elementen van
tualiteitenprogramma's aan te wijzen, bij voorbeeld de jingle,
twee lege stoelen naast Postema en de twee microfoons en de 1
raf water op de tafel van de presentator. Bovendien is van e
vertrouwenwekkende televisiepersoonlijkheid gebruik gemaa
die békend is van programma's met een voorlichtend karakter.
Hierdoor kan volgens het staatsraad en de Reclameraad ve
warring bij het publiek ontstaan. Het is niet duidelijk dat het
reclame gaat. Dit is in strijd met artikel 6 van de Voorschrift
voor de Nederlandse Etherreclame, waarin staat dat reclame di
delijk gescheiden moet zijn van televisieprogramma's.
Sihiet jy met
tweeloop m,
rut
an. Ook het weerzien met
Jimilie en vrienden wordt
grootste deel van zijn verzam !n grote teleurstelling,
ling onder te brengen in M
drid.
De veiling van maanda
avond, waar ook andere
pressionisten werden aangeb
den, leverde in totaal een i
cord-opbrengst van rond
miljoen pond, ruim 100 mïïioëHeu Ir zal een rups
gulden op. Nu de Japanners lussen de champignons.
duidelijk in de markt zijn vo sK~i
impressionistische werki VÏG
wekte het geen verbazing d
een belangrijk werk van e< -j-
van de vooraanstaandste
panse exponenten van
genre een record-prijs
rond zes miljoen opbracl
Seiki Kuroda's 'Onder de
men' keert terug naar een pri
collectie in Tokio. Het do
gold het grootste deel van de
jaar sinds het werd geschilde
als 'vermist', maar dook rece
telijk op in Europa.
Jli had me alvast op een andere
plaats verstopt Je bef ml loth
""'ten 'hé
weer met te hnallen
HPubeN ëe
LANGZ/-
- J A 0P.
