'Dieptezoenen' taboe in Hollywood
Dertig eeuwen theater in woord en beeld
Vrouwen in 't leven van Constantijn Huygens
lerfeest
1300 op
AMERIKAANSE FILMS AAN
EN
NS
NGEN
Amerika en Engeland
ruzieen om actrice
ELISABETH KEESING SCHREEF BOEK 'HET VOLK MET LANGE ROKKEN'
hE TEVREDEN
Vntieke auto's
ij den de
Smokkelroute
DINSDAG 30 JUNI 1987
LOS ANGELES (RTR) -
Filmacteur Tom Hanks
steekt zijn arm uit naar een
doos condooms op het ogen
blik waarop hij met een
dame in bed wil springen in
de nieuwe film 'Dragnet',
maar hij ontdekt dat de doos
leeg is en het feest gaat niet
door.
Acties
SHAKESPEARES
ANDREW LLOYD WEBBERS
VROUW MAG NIET
OP BROADWAY SPELEN
mbozen doos x200 gr. ki.
-260, B 150-160. Glen Glova
i x200 gr. kl. 1 200-340. Vroege
dappelen kg kl. 1 bo. 48-64, dr
14, kr. 40-77, ml. 43-59, kl. 2 kr
ii. 47-53. Late aardappelen ke
bo. 2. 6
STERDAM, 29 juni - Aardap-
termijnmarkt: In bintje
ïm, oogst 1987 werd 1 contract
handeld voor levering no-
nber bij een prijs van 4 19,90
72 contracten levering april
en ƒ25,40 tot ƒ25,20, de stern-
ig was voor november kalm
'oor april prjshoudend.
«schappelijk Instituut voor
geslaagd voor het diploma
id: mej. N. Kramer, Ka-
said. kostumière: Titin
Sonja Jacobse, Oostburg.
schutters: hoge en eerste zij vo
ir J. de Waal; tweede zij vogel;
?vrouw H. Groenewegen;
ootste aantal (4): G. Baart en
Goossens, alloen Koewacht.
DEW ACHT - Bejaardenschie-
ig, zaal P. de Vlieger, 33 schut-
s: hoge vogel: A. van de Bran-
n, St.-Jansteen; eerste zij vogel;
Colpaert, Moerbeke; tweede
vogel: Th. de Caluwé, Koe-
acht; grootste aantal (4): E.
nssens, Moerbeke.
SSENISSE - Puntenschieting
ssen Zeemeeuw en Hellegat, 46
hutters: Zeemeeuw 27 punten,
llegat 29 punten.
ERNEUZEN - De Westerschel-
39 schutters, blokschieting:
nnaar: Th. Neve, Westdorpe.
ERNEUZEN - Staande wip, De
festerschelde, 40 schutters: eer-
,e hoge vogel: J. Vilder; tweede
•ge vogel: A. Hoogstrate, beiden
;r neuzen; eerste zij vogel: J.
aepe, Eeklo; tweede zijvogel: P.
an Esbroek, Axel; derde en
erde zij vogel: W. Landsman,
erneuzen.
UIDDORPE - Zaal De Herberg,
schutters: eerste hoge vogel; D.
ogelman; tweede hoge vogel: M.
uy, beiden Zuiddorpe; eerste
ij vogel: J. Heulinck, Overslag;
uveede zij vogel: J. van Kerkho-
en, St.-Jansteen; grootste aan-
al (5): A. D'Hooghe, St.-Jansteen
n A. de Mey, Zuiddorpe.
UIDDORPE - Staande wip, St -
«ebastiaan, 66 schutters: Wip 1:
perste hoge vogel: G. Uytendaele,
'elzate; tweede hoge vogel: L.
'emmerman, Wachtebeke; eer-
te zij vogel: M. Mathijs, Koe
vacht; tweede zij vogel: R. Apers,
)verslag; derde zij vogel: J. van
e Walle, Brugge; vierde zij vo
el: L. de Letter, Wachtebeke.
Wip 2: eerste hoge vogel: G.
Vrens, Moerbeke; tweede hoge
ogel: L. Inghels, Zuiddorpe; eer-
te zij vogel: W. Kok, Axel;
weede zij vogel: G. Uytendaele,
felzate; derde zij vogel: L. Ver
wecken, Kemzeke; vierde zijvo-
;el: A. de Munk, Zuiddorpe.
EUIDDORPE - Staande wip, St.-
Sebastiaan, 61 schutters: Wip 1:
ierste hoge en tweede zij vogel:
herman. Axel; tweede hoge vo-
;el: J. van Kerkhoven, Moer-
aeke; eerste zij vogel: J. Wouters,
Windham; derde zijvogel: H.
Plasschaert, Zuiddorpe; vierde
zij vogel: F. de Dijker, Axel. Wip
2: eerste hoge vogel: G. Suy,
Zuiddorpe; tweede hoge vogel: A.
Slok, Koewacht; eerste zijvoge
J. Visser. Axel; tweede zijvogel:
M. van Waes, Zuiddorpe; derde
zij vogel: J. Wouters, Windham;
vierde zij vogel: F. van Poucke,
Koewacht.
ZUIDDORPE - Zaal M. de Cock,
25 schutters: eerste hoge en eer
ste zijvogel: W. de Waal, Axel;
tweede hoge vogel: E. Inghels;
tweede zij vogel J. Kogelman;
grootste aantal (6): M. de Cock,
allen Zuiddorpe.
olzomerfeest, dat zaterdag
de rk basisschool Molen-
de een netto opbrengst op
uwe activiteiten zoals pa-
de rollenwedstrijd vielen
waren er veel bezoekers.
[arry de Greef. Raadspel trac-
or: George de Sutter, Ballon
en (38) Larissa de Jaeger-
Lrikkers: Esther Verhoose!
tollenwedstrijd: Roger van de
Sunder, Vanessa Verbeke, An-
elo de Houck en Noortje de
ireef. Bonnenwedstrijd: Leo*
de du Puy.
Van onze verslaggever
JZENDIJKE - De Classic
Vehicle Club rijdt zondag5
uli de West-Zeeuws-
Vlaamse Smokkelroute-
Aan de tocht doen zo'n
/entig old-timers mee.
Dnderweg moeten de bestuur-
lers en hun passagiers ver
killende opdrachtjes venr
en. Daartoe behoort het zoeke
van smokkelaars. Eentje heen
i baal met echte boter op zU
rug. Wie hem vindt krijgt ee
pakje roomboter. De dag woj-®
besloten met een etentje in h
Hof van Koophandel te IJze^
dijke, waar om 11 uur ook 0
start is.
„Ik geloof dat het beter is desnoods voor
een klein loon de kost te verdienen dan je
hand op te houden"
Jan Zeeman, textlel-detailllst
DE STEM
T2
Aids verandert de scripts en de
levensstijl in Hollywood.
De scène met Hanks in een filmkome
die die is gebaseerd op de oude televi-
siedetectivereeks 'Dragnet', is het
soort raad dat Hollywood is gaan ge
ven aan bioscooppubliek: seksuele ge
meenschap met uiteenlopende part
ners, vooral zonder beschermende
maatregelen, kan in het aidstijdperk
dodelijk zijn.
In de nieuwste James Bond-film,
'The Living Daylights', houdt acteur
Timothy Dalton uit Wales, die zijn
debuut maakt als Agent 007, het op
zegge en schrijve één vriendin, de ac
trice Maryam d'Abo. Bond placht zijn
talenten vroeger te delen met min
stens drie vrouwen per film.
„Ongebonden seks is verleden tijd",
zegt de scriptschrijver van de Bond
films, Richard Maibaum. „Dat is als
weerspiegeling van de wereld rondom
ons alleen maar verstandig en ver
antwoord".
Aids heeft in Hollywood hard toege
slagen. Er zijn maar weinig acteurs
die niet iemand kennen die aan de
immuunziekte is overleden. Sterren
hebben, aangevuurd door Elizabeth
Taylor, deelgenomen aan talrijke ac
ties voor het bijeenbrengen van geld
voor het bestuderen van de ziekte.
De dood van Rock Hudson aan aids
Shirley MacLaine, hier met haar
broer 'Warren Beatty, straft acteurs
die 'onveilige' filmzoenen geven
onmiddellijk af. - fotoap
in oktober 1985, drukte Hollywood
met de neus op het probleem. Het
groeiende aantal overlijdensadver
tenties van jonge acteurs en personeel
achter de schermen dat staat in o.a.
het orgaan van de industrie, Variety,
onderstreept het alles nog eens extra.
„Wij verliezen niet alleen vrienden,
maar ook enkelen van de creatiefste
geesten en veelbelovende creatieve
geesten", zegt actrice Colleen Dew-
hurst.
„Hudsons onthulling dat hij aids
had, deed tot ons doordringen dat we
aileemaal bedreigd werden", zegt op
haar beurt Tina Sinatra, de dochter
van Frank en organisatrice van een
groepering die zich noemt 'Entertain
ment Industry Support Committee
for Aids Project Los Angeles'.
Burt Reynolds, die zich enige tijd
geleden gedwongen voelde om in een
televisieprogramma te verschijnen
om met de meeste nadruk tegen te
spreken dat hij dan wel mager ge
worden was maar geen aids had,
Sammy Davis Jr., Shirley MacLaine
en Burt Lancaster hebben ook het
voortouw genomen in de campagne
om het publiek bewust te maken van
de gevaren.
Voortaan zal het volgens een scrip
tredacteur in Hollywood zo zijn, dat
een paar in een film dat problemen
heeft, deze oplost zonder dat een van
de twee intussen met iemand anders
in bed staDt.
Het Screen Actors Guild heeft gezegd
dat zijn 58.000 leden het recht moeten
Burt Reynolds: bewustmakings-
campagne. - foto archief de stem
krijgen om scènes te weigeren waarin
intens moet worden gezoend. Maar
MacLaine meent ondanks haar ac
tieve inzet voor het aids-onderzoek
dat filmzoenen veilig zijn.
„Acteurs weten hoe ze liefdesscènes
moeten spelen", zegt zij. „Wij doen
niet aan dieptezoenen in zulke scènes.
Als een acteur mij dat lapte, gaf ik
hem een klap".
De campagne voor veilige seks
heeft zelfs de pornografische filmin
dustrie bereikt. Een belangrijke dis
tributeur van dit soort films voegt bij
elke videocassette een waarschuwing
dat de film is bedoeld als seksuele
fantasie en niet om, zonder advies
van de huisdokter, nagespeeld te wor
den.
In andere seksfilms worden scènes
ingevoegd die gebruik van het con
doom tonen. Maar volgens ingewijden
in de pornografische industrie is niets
zo funest voor een seksorgie ais
iemand die er al condooms uitrei
kende in rondwaart.
„Dat wil Amerika niet zien", zegt
een producer. „Publiek dat pornogra
fische films bekijkt wil de acteurs ri
sico's zien nemen".
De pornofilmindustrie in Amerika
met haar jaaromzet van 1 miljard
dollar zou wel eens kunnen profiteren
van het aidssyndroom: er zijn lief
hebbers die liever met een videocas
sette thuisblijven en hun fantasie de
vrije loop laten dan seks hebben met
mensen die ze voor het eerst ontmoe
ten.
OMI.Oil V
'x o«; l',.\
A Ai< i I I
Titelpagina van een eerste editie van Sha-
kespeares verzamelde toneelstukken; de be
faamde folio-editie van 1623. Uiteraard
komt ook hij aan bod in 'Geschiedenis van
het TTieater'. - foto archief oe stem
Door Marjan Mes
Het is een goed idee geweest van de Inter
national Theatre Bookshop in Amsterdam
om na vertaald werk van eigentijdse to
neelschrijvers als Strauss en Handke nu
ook op de markt te komen met een Neder
landse uitgave van de 'Geschiedenis van
het Theater'.
Het betreft een vertaling van de bestaande pu
blicatie van de Engelse theaterhistorica Phyllis
Hartnoll. Een zeer leesbaar en beknopt over
zicht van omstreeks dertig eeuwen theater, dat
er aantrekkelijk uitziet met zijn overvloedige
visuele illustratie en dat desondanks betaalbaar
is gebleven.
De International Theatre Bookshop is behalve
als boekhandel op theatergebied (gevestigd in
een vleugel van de Amsterdamse Stadsschouw
burg) befaamd om zijn uitgaven van de teksten
van alle stukken van de grote repertoiretoneel
gezelschappen. De oprichter en directeur, Jan
Ritsema, bekend ook als regisseur van een aan
tal spraakmakende produkties, is een van de
twee artistieke leiders van de nieuwe Toneel
groep Amsterdam, die het komend seizoen van
start gaat.
Ritsema heett indertijd met vooruitziende
blik ingespeeld op de behoefte van theaterlief
hebbers aan theoretische ondersteuning van
hun belangstelling en aan de mogelijkheid om
de gespeelde tekst ook te kunnen lezen. Voor de
publicaties van de Bookshop bestaat vooral in
de randstad veel belangstelling en de winkel
zelf wordt druk bezocht.
Een diepgravende studie is 'Geschiedenis van
het Theater' niet. Maar de toneelliefhebber, die
dit ook niet verlangt, wordt voortreffelijk geïn
formeerd over de grote stromingen in theater
praktijk en toneelschrijfkunst. Chronologisch
en in brede lijnen wordt de theatercultuur van
de westerse wereld (met haar beïnvloeding door
exotische culturen) verhelderend beschreven.
De grote hoeveelheid afbeeldingen in zwart-wit
en kleur illustreert de tekst op plezierige wijze.
Zo kan men niet alleen kennis nemen van bij
voorbeeld het uiterlijk van verloren gegane
theaters, maar ook van dat van historische ac
teurs van wie uiteraard weinig bewaard is ge
bleven. Via de Griekse oudheid, middeleeuwen,
renaissance en latere, vaak zeer betekenisvolle
periodes belandt het boek bij het moderne thea
ter van deze eeuw.
Belangrijke theaterlanden als Engeland,
Frankrijk en Duitsland worden afzonderlijk
behandeld. Sjaak Overbeeke wijdde bovendien
een apart, summier hoofdstuk aan de theater
geschiedenis van Nederland. Voor studenten
van het voortgezet onderwijs, geïnteresseerd in
theater, lijkt mij dit boek erg geschikt, omdat
het de grote lijnen laat zien zonder zich in de
tails te verliezen en een moeilijk jargon mijdt.
Een meer dan oppervlakkig geïnteresseerde
mist wel een persoonlijke visie, maar dat was
niet de bedoeling van deze ook als naslagwerk
geschikte uitgave.
Graag had ik bijvoorbeeld gelezen waarom in
een bepaald land in een bepaalde tijd zich plot
seling een hausse in de theaterkunst kan voor
doen. Zoals in het Engeland van Shakespeare,
terwijl het renaissancistische Italië in dezelfde
periode met zijn enorme explosie op gebied van
kunst en wetenschap geen noemendwaardige
toneelliteratuur heeft voorgebracht. Merk
waardig genoeg ontstond daar in die tijd wel de
volkse acteurskunst van de commedia dell'arte,
die overigens tot op de dag van vandaag invloed
zou blijven uitoefenen op de toneelpraktijk.
Phyllis Hartnoll: 'Geschiedenis van het Thea
ter'. Uitg. International Theatre Bookshop, prijs
32,40.
Sarah Brightman met Michael Crawford, die
naast haar de hoofdrol speelt in de musical 'Phan
tom of the Opera'. -fotoap
Door onze correspondent Jo Wijnen
WASHINGTON
Amerika en Engeland
hebben ruzie. En die
ruzie gaat om niemand
minder dan Sarah
Brightman, de Britse
actrice die op dit ogen
blik in Londen de
hoofdrol speelt in de
musical 'Phantom of
the Opera'.
De musical moet volgens
de maker ervan, Andrew
Lloyd Webber, zo snel
mogelijk naar Broadway
in New York worden ge
ëxporteerd. De plannen
daarvoor liggen klaar en
er is al een datum voor de
première vastgesteld.
Webber eist evenwel dat
Sarah Brightman ook in
New York de hoofdrol zal
spelen. Wat dat betreft
heeft de componist goed
praten: hij is namelijk
met Sarah getrouwd. Bo
vendien is zijn musical in
Londen een onverbidde
lijk succes en wordt de
productie door kenners
van het genre als een van
de theater-hoogtepunten
van de laatste jaren be
schouwd. Bij dat alles
komt nog dat Andrew
Lloyd Webber een grote
naam heeft. Hij schreef
zes opmerkelijk theater
successen, waaronder de
musical 'Evita'.
Sarah Brightman mag
evenwel niet in de VS op
treden als gevolg van een
hoogst ingewikkelde
overeenkomst die de En
gelse en Amerikaanse ac
teursbonden in 1982 slo
ten. Dat nu zeer omstre
den akkoord bepaalt dat
als een Britse ster een
grote rol in de VS krijgt,
een Amerikaanse ster op
zijn (of haar) beurt een
vergelijkbaar contract in
het Verenigd Koninkrijk
moet krijgen.
De onmogelijke en in
artistiek opzicht onzin
nige overeenkomst heeft
tot dusver goed gewerkt,
ook al worden er regelma
tig uitzonderingen ge
maakt voor sterren van
absoluut wereldformaat.
En dat is Sarah Bright
man (nog) niet, zo oorde
len de Amerikanen, Die
vinden dan ook dat de
hoofdrol in 'Phantom of
the Opera' door een Ame
rikaanse actrice moet
worden gespeeld. Webber
weigert daarvoor toe
stemming te geven en
l oudt de Amerikaanse
productie van zijn musi
cal daarom tegen, daarbij
gesteund door de Britse
acteursbonden. De Britten
zeggen dat 'Phantom of
the Opera' aan maar liefst
150 Amerikaanse acteurs
werk geeft.
Het meest gedupeerd
zijn vooralsnog de voor
namelijk Britse geld
schieters die kapitalen in
de productie hebben ge
stoken en dan ook niets
liever zouden zien dan een
groot Broadway-succes.
Gedupeerd is ook het Ma
jestic Theater in New
York dat de show op 12
november wil laten be
ginnen en, speciaal met
het oog op het onont
koombare succes ervan,
het gebouw al voor vele
honderduizenden dollars
heeft laten vertimmeren.
Ingewijden zeggen dat
een compromis in de lucht
hangt en dat - in afwach
ting daarvan - de ruzie
gewoon doorgaat omdat
er zoveel publiciteit mee
is gemoeid. Want publici
teit is in de wereld van de
showbusiness het felst be
geerde artikel.
Door Hans Rooseboom
In dit jaar 1987 worden drie
van de grootste Neder
landse schrijvers herdacht.
Joost van den Vondel werd
400 jaar geleden geboren,
Constantijn Huygens over
leed in 1687, en Multatuli
stierf een eeuw geleden.
De Vondel-herdenking heb
ben we nog voor de boeg:
diens geboortedag valt pas in
november. Multatuli is eerder
dit jaar geëerd met een stand
beeld in Amsterdam, Con
stantijn Huygens met een uit
gebreide expositie in zijn
woonplaats Den Haag.
Zowel over Multatuli ais
over Huygens zijn dit jaar
boeken verschenen waarin de
schrijver in kwestie wordt be
licht vanuit eenzelfde ge
zichtspunt, namelijk dat van
de vrouw. Beide heren hebben
zich tijdens hun leven niet on
betuigd gelaten op dat gebied,
maar die vrouwenperikelen
zijn tot dusver altijd beschre
ven en beoordeeld door man
nen.
Eerder dit jaar verrastte de
schrijfster Nelleke Noorder-
vliet met haar boek Tine, of
Het leven in de dalen, waarin
het hele 'geval' Multatuli lief
devol uit de doeken wordt ge
daan door zijn beklagenwaar-
dige eerste vrouw Tine (be
sproken in deze krant).
Van Elisabeth Keesing is nu
verschenen Het volk met lange
rokken. Vrouwen rondom
Constantijn Huygens.
De titel van dit boek is ont
leend aan Huygens gedicht
Hofwijk: De weker menslijk-
heid, het volk met lange rok
kenen heb ik nooit gehaat.
'Nooit gehaat', dat is een
understatement, want het le
ven van Constantijn Huygens
(hij werd 91 jaar) werd be
volkt door een onafzienbare
stoet van vrouwen.
Elisabeth Keesing probeert
zoveel mogelijk van die vrou
wen te portretteren. Uit hun
eigen brieven, uit brieven van
anderen, en uit gedichten van
Huygens tracht zij hun ka
rakters te reconstrueren: de
moeder, de zusters en nichtjes,
de echtgenote, de geleerde
vriendinnen, de minnaressen,
de 'vlammen' op zijn oude dag.
Vooral benadrukt Keesing
de totaal ondergeschikte rol
die vrouwen in de 17e eeuw
speelden, ook in Huygens' op
vatting. „De minderwaardig
heid van vrouwen en hun on
derdanigheid kreeg hij met
zijn literatuur ingelepeld
Vrouwen waren onbetrouw
baar en veranderlijk - uit. Dat
was een mannelijk axioma".
Juist door die onderge
schiktheid en onderbelicht
heid van de vrouwen destijds
blijft de poging van Elizabeth
Keesing om deze vrouwen te
rehabiliteren bij een poging:
echt tot leven kunnen ze niet
komen door gebrek aan docu
mentatie.
Tot op hoge leeftijd bleef
Constantijn Huygens gevoelig
voor de charmes van het an
dere geslacht, zo blijkt uit
Keesings boek. Maar het kon
hem niet veel helpen in zijn
eenzaamheid.
Hoe oud en eenzaam de eer
tijds gevierde dichter/diplo
maat werkelijk was in zijn
nadagen (en die nadagen
duurden heel lang) blijkt wel
uit het bundeltje Rad van on
rust, samengesteld door Rob
Nieuwenhuys. Huygens, ooit
de 'christelijk-humanistische
bourgeois-gentilhomme', de
'grootmeester van woord- en
snarenspel' (titels van twee
boeken over hem) werd veel te
oud: 91 jaar.
Zijn laatste twintig jaren
sleet Huygens teruggetrokken
in Den Haag. Hij leed aan sla
peloosheid en, als hij wel sliep,
aan nachtmerries. En hij
schreef er kleine gedichten
over.
Het aangrijpende (en het
verrassende) van deze kleine
poëzie zit voor een belangrijk
deel in Huygens' taalgebruik.
Zijn vroegere barokke taal
heeft hij in die laatste jaren
geheel afgelegd. Hij schrijft
Nederlands op z'n allereen
voudigst en allerduidelijkst.
Teruggebracht tot het meest
hoogstnoodzakelij ke.
Een voorbeel: 'Dromen'
(1674):
Wat haast heb ik naar bed?
Daar moet ik liggen dromen.
Dat's de aangeboren kwaal die
'k nooit en zal ontkomen.
En droom ik dan wat zoets en
zwem ik in vermaak,
hoe hoog en val ik niet door 't
scheuren van de vaak!
Of droom ik dan wat zuurs,
van hangen en van moorden,
van vuiler gruwelen dan één
ooit wakker hoorde,
van honger en geen brood, van
angst en geen ontzet,
en dat de ganse nacht. Wat
haast heb ik naar bed?
Tenslotte is er over het le
ven van Constantijn Huygens
bij uitgeverij Querido een
prachtig geïllustreerd boekje
uitgegeven, geschreven door
de VU-hoogleraar Prof. dr. L.
Strengholt. Het kost slechts
15,- en geeft een helder
beeld van de hele zeven-
tiende-eeuwse cultuur.
L. Strengholt: 'Constanter.
Het leven van Constantijn
Huygens'. Met ca. 150 ill. Uitg.
Querido, prijs 15,-. Onder
auspiciën van de Maatschap
pij der Nederlandse Letter
kunde en het ministerie van
WVC.
Constantijn Huygens: 'Rad
van onrust'. Samenstelling en
nawoord Rob Nieuwenhuys.
Uitg. G. A. van Oorschot, prijs
17,90.
Elisabeth Keesing: 'Het
volk met lange rokken.
Vrouwen rond Constantijn
Huygens'. Uitg. Querido,
prijs 32,50.
Constantijn Huygens.
